Wrzosowiska. Wrzosowisko to nieużytek leœny zwišzany z łanowym występowaniem wrzosu zwyczajnego. W naszych warunkach wrzos występujšcy łanowo jest w lesie chwastem szkodliwym.
• Charakterystyka wrzosu i wrzosowisk. Wrzos to zimozielona krzewinka lub krzew dochodzšcy do wysokoœci 30-80 cm, niekiedy nawet do 1 m. Kwitnie w sierpniu i wrzeœniu, a owocuje we wrzeœniu i paŸdzierniku. Nasiona sš bardzo liczne
i bardzo drobne. Wrzos rozmnaa si przewanie generatywnie za pomoc nasion, ale w pewnych warunkach take rostowo. Jest typowym kserofitem, a roliny te charakteryzuj si duym zapotrzebowaniem na wod. System korzeniowy wrzosu siga w suchej glebie piaszczystej do gbokoci 84 cm.
Długoœć życia wrzosu jest różna i może wynosić nawet do 50 lat. Występuje na suchych, ubogich glebach bielicowych, w suchych borach sosnowych oraz na torfowiskach wysokich.
Wrzos łatwo opanowuje obszary poleœne ze względu na małe wymagania w stosunku do żyznoœci siedliska oraz dużš zdolnoœć przystosowywania się do zmiennych warunków wilgotnoœciowych. W naszych warunkach wrzos występujšcy łanowo jest w lesie szkodliwym chwastem. Wpływa on ujemnie na glebę, jak i bezpoœrednio na drzewka. Gęsty kobierzec wrzosu pobiera z gleby na własne potrzeby znaczne iloœci zwišzków pokarmowych, które mogłyby być wykorzystane przez sadzonki drzew. Na powierzchniach opanowanych przez wrzos obserwuje się znaczne wysuszenie gleby, co pogarsza warunki wzrostu założonych na takim terenie upraw. Œciółka wrzosowa jest kwaœna i trudno się rozkłada. Kwasy powstajšce przy jej rozkładzie zakwaszajš w dużym stopniu glebę i wywołujš w niej silny proces bielicowania. Prowadzi to z kolei do tworzenia się rudawca. Powstawanie rudawca zwišzane jest z wiekiem wrzosowiska.
Poza niekorzystnym oddziaływaniem wrzosu na zmianę warunków glebowych obserwuje się także bezpoœredni wpływ silnie rozwiniętego łanu tej roœliny na założonš uprawę przez ocienianie sadzonek, jak również ograniczanie ich przestrzeni życiowej. Jeżeli nie zapewni się sadzonkom należytego pielęgnowania, znaczny ich procent ginie, a pozostałe przy życiu wyraŸnie ograniczajš swój wzrost, wytwarzajšc skrócone igliwie, ulegajš porażeniu przez grzyby itp. Pielęgnowanie upraw nie zmienia radykalnie istniejšcego stanu rzeczy, gdyż pozostajš w dalszym cišgu nie zmienione warunki glebowe, które wytworzyły się na skutek oddziaływania wrzosu.
• Sposoby uprawy gleby przy zalesianiu wrzosowisk. Częœciowe przygotowanie gleby pod zalesienia wrzosowisk nie zapewnia uzyskania dobrej produkcji i dlatego ten sposób nie powinien być w zasadzie stosowany. Przy zalesianiu wrzosowisk o wyjštkowo silnie rozwiniętej pokrywie roœlinnej, na siedliskach bardzo ubogich i niekiedy z wykształconš w glebie warstwš rudawca, najlepsze wyniki daje dwupoziomowa orka pełna. Pełnš uprawę gleby na wrzosowisku wykonuje się na głębokoœć 50-60 cm pługiem wyposażonym w przedpłużek, tak aby górna warstwa gleby wraz z pokrywš roœlinnš została całkowicie przyorana. Na wrzosowiskach z występujšcš warstwš rudawca wymieniona głębokoœć orki w większoœci wypadków wystarcza do pokruszenia i wydobycia tej warstwy na powierzchnię, a co zatem idzie - do jej likwidacji.
Dalsze zabiegi melioracyjne na wrzosowiskach majš na celu obniżenie kwasowoœci gleby (jako głównego czynnika oddziałujšcego destrukcyjnie na całokształt warunków glebowych) oraz podtrzymanie osišgniętych efektów poprawy warunków siedliskowych przez wprowadzenie gatunków fitomelioracyjnych.
Obniżenie nadmiernego zakwaszenia gleb na wrzosowiskach można osišgnšć przez zastosowanie nawożenia wapniowego. W wyniku zmniejszenia kwasowoœci i poprawienia struktury gleby następuje uaktywnienie zachodzšcych w niej procesów, przyspieszenie rozkładu surowej próchnicy wrzosowej i podwyższenie zasobnoœci (głównie przez zwiększenie iloœci azotu).
Pożšdane jest również wprowadzenie w uprawach założonych na wrzosowisku domieszki gatunków liœciastych, jak również łubinu trwałego. Wysiew łubinu powinien następować dopiero w drugim lub trzecim roku życia uprawy; stosuje się 10-15 kg nasion na 1 ha.
Dobór gatunków drzew i krzewów powinien być dostosowany każdorazowo do istniejšcych warunków siedliskowych.