1.Transport- przemieszczenie ludzi, ładunków(przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków. Transport może być rozpatrywany w znaczeniu czynnościowym i przedmiotowym.
W znaczeniu czynnościowym oznacza proces technologiczny wszelkiego przenoszenia na odległość, czyli przemieszczania osób, przedmiotów lub energii. Obejmuje świadczenie usług w celach zarobkowych przez przedsiębiorstwo transportowe oraz czynności przemieszczenia osób i ładunków przez inne podmioty, dla których jest to działalność pomocnicza.
W znaczeniu przedmiotowym to technicznie, organizacyjnie i ekonomicznie wydzielone z innych czynności, celowe przemieszczenie wszelkich osób i ładunków.
W ramach transportu wyróżniamy samo przemieszczenie z punktu nadania do punktu odbioru, jak ci wszelkie czynności, jakie do tego celu mogą być konieczne. Do tych czynności należą m.in. czynności ładunkowe (naładunek, przeładunek, rozładunek) oraz czynności manipulacyjne.
Rodzaje operacji ładunkowych:
-naładunek- umieszczenie ładunku na lub w środku przewozowym
-wyładunek- usunięcie ładunku ze środka przewozowego
-przeładunek- przemieszczenie ładunku z jednego środka przewozowego na inny środek przewozowy różnych gałęzi transportu lub tej samej gałęzi transportu: bezpośredni, pośredni (z pośrednim składowaniem operacyjnym-krótkoterminowym)
2. System transportowy to logicznie uporządkowane i funkcjonalnie ze sobą powiązane podsystemy: -techniczne (infrastruktura tr., środki tr., urządzenia tr. i przeładunkowe)
-organizacyjne (organizacja tr., podsystem informacyjny, personel)
-prawne (umowy, kontrakty, regulacje prawne)
- ekonomiczne (taryfi, ceny, rozliczenia)
Wyróżnione podsystemy funkcjonują we wszystkich rodzajach transportu, które występują na danym obszarze w ramach kompleksowego systemu transportowego kontynentu, kraju lub regionu.
Zadaniem systemu transportowego jest zaspokojenie potrzeb transportowych na określonym obszarze przy opcjonalnym wykorzystaniu cech i właściwości poszczególnych rodzajów transportu.
5. Technologia jako nauka zajmuje się ogólnymi jak i szczegółowymi prawidłowościami towarzyszącymi procesom produkcyjnym.
W badaniach swych posługuje się w dużym stopniu metodami i zasadami prakseologii tj. ogólnej teorii sprawnego działania ludzkiego.
Zadaniem technologii jest opracowanie zasad takiego postępowania, aby zamierzony efekt produkcyjny osiągnąć przy jak najmniejszym nakładzie sił i środków, nie obniżając jakości produkowanych dóbr i usług.
FUNKCJE TRANSPORTU:
-konsumpcyjna- oznaczająca zaspokojenie potrzeb przewozowych przez świadczone usługi transportowe
- produkcyjna- oznacza zaspokojenie potrzeb produkcyjnych przez świadczenie usług transp.,
tzn.przez stworzenie warunków działalności gospodarczej, jej symulację oraz wpływ na funkcjonowanie rynku i wymianę towarową;
-integracyjna- która pozwala integrować państwo i społeczeństwo poprzez usługi transportowe.
KLASYFIKACJA TRANSPORTU:
a) pozioma według kryterium:
Przedmiotu przewozu: - transport osób(tr.pasażerski); - tr. Ładunków(tr. Towarowy)
Formy płatności: - transport prywatny; - tr. Spółdzielczy; - tr. Państwowy;
Statusu organizacyjno - prawnego: - tr. Publiczny; -tr. Branżowy;
Geograficznego: - tr.krajowy; - tr.międzynarodowy
Czasu realizacji: -tr. regularny; - tr. nieregularny
b) pionowa według kryterium:
Stosunku drogi przewozu do środka transportu: - tr.przewozowy; -tr.przesyłowy;
Środowiska transportowego: -tr. Lądowy; -tr. Wodny; -tr. Powietrzny;
Gałęzi transportu: -tr.bezszynowy(samochodowy); - tr.szynowy (kolejowy); - tr.morski;
-żegluga śródlądowa; -tr.lotniczy; - tr.kosmiczny; - tr.rurociągowy; - elektrotransport
PROCES PRODUKCYJNY- jest to świadome połączenie procesów pracy, przedmiotów
pracy i środków pracy w celu osiągnięcia zamierzonego efektu.
Praca ludzka- integruje pozostałe składniki procesu produkcyjnego, a także decyduje o jego ostatecznym wyniku; Przedmioty pracy- bierna lecz nieodzowna rola w procesie produkcyjnym.
Do przedmiotów pracy zaliczamy surowce, materiały, części i inne elementy przeobrażone przez
pracę ludzką za pomocą środków pracy w nowe wartości społecznie użyteczne. Środki pracy-
do środków pracy zaliczamy m.in. wszelkiego rodzaju maszyny i urządzenia techniczne oraz
budynki i budowle ułatwiające pracę ludzką.
CZYNNOŚCI składające się na całość DZIAŁAŃ PRODUKCYJNYCH:
Podstawowe procesy produkcyjne: przygotowanie, składowanie i transport wewnętrzny
razem z innymi procesami cząstkowymi;
Pomocnicze procesy produkcyjne:-konserwacja i remonty urządzeń,maszyn,budynków itp.
- konserwacja, naprawy, wytwarzanie narzędzi oraz przyrządów
- wytwarzanie lub przetwarzanie energii elektrycznej, cieplnej
-utrzymanie właściwych warunków do prowadzenia podstawowego procesu produkcji
Elementarnym produktem procesu produkcyjnego łączącym w ujęciu przestrzennym środki pracy,przedmioty pracy oraz siły i umiejętności pracownika jest STANOWISKO ROBOCZE. Stanowiska mogą mieć charakter: -uniwersalny, specjalny, wysoko specjalizowany.
Środki przewozowe dzielimy na : środki transportu samochodowego, kolejowego, wodnego, lotniczego.
Ze względu na źródło napędu środki transportu samochodowego dzielimy na:silnikowe (pojazdy i ciągniki), bezsilnikowe ( naczepy i przyczepy).
Do pojazdów silnikowych zalicza się samochody ciężarowe: uniwersalne, specjalizowane i specjalne, które różnią się między sobą ładowności , dopuszczalną masą całkowitą, mocą, pojemnością i specjalizacją.
Samochody ciężarowe uniwersalne- umożliwiające przewóz wszystkich ładunków, oprócz tych , które wymagają specjalistycznej dostawy.
Samochody ciężarowe specjalne - wyposażone są w specjalnie zamontowane urządzenia techniczne, takie jak dźwig, agregat, cysterna, które nie służą do transportu ładunków.
Samochody ciężarowe specjalizowane - umożliwiają przewóz ściśle wybranej grupy ładunków, związanych z konkretną dziedziną produkcji np. budownictwo, handel i przemysł przetwórczy.
Zespół pojazdów samochodowych - pojazdy złączone ze sobą w celu poruszenia się po drodze jako całości, z wyłączeniem pojazdów złączonych w celu holowania. Dzielą się na: pojazdy silnikowe z przyczepą, ciągniki siodłowe z naczepą.
Przyczepy ze względu na rodzaj przewożonego ładunku dzielimy na:uniwersalne, dłużycowe, najazdowe, niskopodłogowe, platformy, oraz dźwigowe.
Naczepy ze względu na rodzaj przewożonego ładunku dzielimy na: uniwersalne, specjalizowane, niskopodłogowe, o rożnym taborze.
Ze względu na zróżnicowany rodzaj przewożonego ładunków, jego przeznaczenia i rodzaj opakowania towaru, tabor bezsilnikowy dzielimy na: opończa - plandeka, jumbo - do przewozu ładunków uniwersalnych, termiczne - izoterma, chłodnia - do przewozu art. spożywczych, wywrotka - do przewozu ładunków sypkich ( żwir, piasek), cysterna- do przewozu ładunków płynnych ( paliwa, płyny), kontenerowy - do przewozu kontenerów.
W transporcie kolejowym z uwagi na cechy i właściwości techniczno - eksploatacyjne stosowane są wagony towarowe: węglarki do przewozu ładunków masowych luzem (węgiel), platformy do przewozu rożnego rodzaju urządzeń, pojazdów i drewna, wagony kryte do transportu ładunków drobnicowych (np. zboże w workach), cysterny - umożliwiające przewóz ładunków płynnych, wagony specjalne do przewozu towarów, które wymagają specjalnych warunków ( wagony chłodnie, do przewozu cementu, samowyładowcze, do przewozu żywych zwierząt),
Transport lotniczy odbywa się przy wykorzystaniu środków transportu powietrznego, które ze względu na przeznaczenie dzielimy na: samoloty pasażerskie samoloty towarowe, samoloty cywilno - osobiste, samoloty wojskowe.
Z punktu widzenia konstrukcji: konwencjonalne - wąskokadłubowe, szerokokadłubowe ( ponad 4,72 m szerokości).
Transport morski oznacza przewóz statkami, w celach zarobkowych, pasażerów i ładunków, przez wody morskie.
Statki morskie są to wszystkie urządzenia pływające, przeznaczone lub używane do żeglugi na morzu i wodach połączonych z morzem.
Do przewozu towarów używa się wielu wyspecjalizowanych statków: masowców, drobnicowców, kontenerowców, tankowców, chemikaliowców i innych.
Pod względem przeznaczenia eksploatacyjnego: uniwersalne ( do przewozu ładunków drobnicowych - drobnicowe, do przewozu ładunków masowych- masowce),specjalizowane ( chłodniowce, owocowce - bananowce, pojemnikowce - kontenerowce , masowce ) przeznaczone do przewozu konkretnych ładunków np. rudy, ropy naftowej, promy ( samochodowe, pasażersko - samochodowe, kolejowe, pasażerskie).
Urządzenia ładunkowe - specjalna konstrukcja pośrednicząca w procesie przeładunku umożliwiająca przyspieszenie lub wręcz wykonanie obsługi ładunkowej środka transportowego (np. estakada, mostek ładunkowy, rynna zsypowa itp.).
Maszyna ładunkowa - urządzenie ładunkowe z własnym napędem.
Klasyfikacja maszyn i urządzeń ładunkowych:
koparki: - mechaniczne ( gąsienicowe, samochodowe, samojezdne kołowe), - hydrauliczne ( gąsienicowe, samochodowe, samojezdne kołowe),
ładowarki,suwnice ( pomostowe, wspornikowe, belkowe, bramowe),
żurawie ( stałe, samochodowe, pływające, torowe, gąsienicowe),
żurawiki na taborze samochodowym,wciągarki,
wyciągi (pionowe , pochyłe),
przenośniki ( taśmowe, członowe, kubełkowe, zbierakowe, wałkowe napędzane),
wózki: - naładowcze ( elektryczne, spalinowe), - unoszące, - podnośnikowe.
wywrotnice : wagonowe , samochodowe.
wyładowarki, łopaty mechaniczne, estakady wyładowcze, silosy.
20. Systemy transportu intermodalnego:
-przewóz wagonami niskopodwoziowymi samochodów jednoczłonowych, samochodowych zespołów dwuczłonowych oraz pociągów drogowych w syst. Ruchomej drogi
-przewóz wagonami samych naczep siodłowych i nadwozi wymiennych;
-system HCTS- kontenerowy system toczny-przewóz pojemników transportowych;
-przewóz przystosowanych naczep siodłowych na wózkach kolejowych(system bimodalny);
-kontenerowy system transportowy -KST- zespół środków technicznych do transportu ładunków w kontenerach wielkich;
W pierwszym wariancie (ruchoma droga) możliwy jest tylko przeładunek poziomy, dokonywany za pomocą przechylni lub rampy.
Wady ruchomej drogi:
-konieczność stosowania niskopodwoziowych wagonów kolejowych;
-konieczność wyłączenia z pracy ciągników wraz z kierowcą na czas przejazdu pociągiem
-duży ciężar brutto przesyłki
Zalety:
-prostota operacji załadunku i rozładunku
-najkrótszy czas załadunku i rozładunku pociągu.
Drugi sposób jest popularniejszy od ruchomej drogi. Polega na przewozie wagonami znormalizowanych nadwozi wymiennych i naczep siodłowych przystosowanych do transportu kombinowanego. Naczepa siodłowa jest tutaj dostarczana na stację przez ciągnik siodłowy a odbierana przez inny.
Operacje załadunku i rozładunku mogą odbywać się:
-poziomy -za pomocą ciągników
-pionowy- za pomocą dźwigów uzbrojonych w specjalne chwytaki.
Wady:
-konieczność dostosowania wagonów kolejowych do przewozu naczep;
-konieczność stosowania specjalnego sprzętu za- i wyładunkowego.
Zalety:
-zwiększenie ilości przewożonego pociągiem ładunku w porównaniu z ruchomą drogą; -przewoźnicy nie muszą wyłączać ciągników kierowcami na kilka lub kilkanaście godzin z eksploatacji -zmniejszają się koszty jednostkowe przewozu
Transport multimodalny- przewóz towarów przez co najmniej dwie różne gałęzi transportu.
Intermodalny- przewóz towarów w jednej ej samej jednostce ładunkowej lub pojeździe przy użyciu różnych gałęzi transp bez przeładunku samych ładunków
Transport kombinowany- transport intermodalny, w którym główna częśc przewozu jest wykonywana przez kolej, żeglugę śródlądową lub transport morski początkowy i końcowy odcinek przez transport drogowy.
19. Jednostki zintegrowane w transporcie intermodalnym.
-kontenery wielkie;
-naczepy siodłowe
-nadwozia wymienne
-samochody jednoczłonowe
-zespoły dwuczłonowe (ciągnik siodłowy +naczepa)
-pociągi drogowe (jednoczłonowy samochód +naczepa)
ZJŁ są formowane na podstawie:
-towarów jednostkowych lub pojedynczych ładunków luzem;
-normowanych pojemników lub opakowań;
-normowo uformowanych pakietów i paletowych jednostek ładunkowych;
-kontenerów małych i średnich.
KONTENER urządzenie transportowe
-o charakterze stałym i odpowiednio mocnej konstrukcji aby mogło służyć do wielokrotnego użytku
-skonstruowane specjalnie dla ułatwienia przemieszczania ładunków za pomocą jednego lub kilku rodzajów środków transportu bez konieczności przeładowywania i rozformowywania ładunku
-wyposażone w urządzenia ułatwiające jego przemieszczenie, ze szczególnym uwzględnieniem możliwośi przestawiania z jednego środka transportu na drugi
- pojemność nie mniejsza niż 1m^3
Kontenery dzielimy ze względu na różne kryteria:
- pod wzgl max masy brutto: małe(do 5t), średnie(to 10t, kubatura 10m^3) duże(powyżej 10t, kubatura pow.10m^3)
-pod wzgl funkcjonalności: uniwersalne, specjalizowane, specjalne
-pod wzgl. konstrukcji: skrzyniowe(zamknięte, otwarte), specjalizowane(uniwersalne z dodatkowym wyposażeniem), specjalne(zbiornikowe, bezciśnieniowe) specjalnego przeznaczenia(warsztaty, mieszkalne) akustyczne( do ładunków sypkich luzem)
-pod wzgl. normalizacji na: standardowe ( np.wg wymagań ISO) znormalizowane( do transp lądowego),nietypowe
NADWOZIA WYMIENNE-wymienna część pojazdu ciężarowego służąca do transportu towaru. Są zgodne z normami i możne je łączyć lub rozłączać bez użycia specjalnych technicznych środków pomocy. Są one głównie stosowanie do transportu kombinowanego kolejowo-drogowego, przewozu towary wyposażone w specjalne podpory nie przystosowane do piętrzenia.
Naczepa siodłowa-każdy pojazd który może być sprzęgnięty z silnikowym pojazdem drogowym, najczęściej ciągnikiem siodłowym, w taki sposób, że częściowo się na nim opiera, a znaczna część jego masy własnej i masy ładunku jest przejmowana przez ten pojazd
Naczepa kontenerowa- specjalna naczepa o konstrukcji ramowej bez podłogi z gniazdami zaczepowymi, przeznaczona wyłącznie do przewozu wielkich kontenerów.