Sposoby definiowania administracji; sfery ingerencji administracji - funkcje administracji publicznej.
Sposoby definiowania administracji różnią się ze względu na określenie:
Podmiotu działania
Celu działania
Przedmiotu działania
Cech działania (w szczególności sposobu)
Adresata działania
Najczęściej spotykanymi modelami definiowania administracji (głównie w znaczeniu działalności) są:
Definicja negatywna
Przedmiotowa - podejmowana w celu publicznym działalność państwa i związków publicznoprawnych poza ustawodawstwem i sądownictwem
Podmiotowa - działalność tych organów publicznych, państwowych, które nie są organami ustawodawczymi i sądowymi
Definicja pozytywna
Przedmiotowa - Działalność (celowa/praktyczna/rzeczywista/konkretna/planowa/bezpośrednia/władcza/ciągła/ regulująca/twórcza/kontrolowana/oparta na prawie/trwała/organizatorska/ kierownicza/swoista), mająca na celu realizację (potrzeb) zadań publicznych (państwa/społecznych podmiotów samorządowych/podmiotów publicznych/ wymagających ochrony/konkretnych/z zakresu ochrony interesów publicznych/ określonych ustawami)
Podmiotowa - Działalność organów administracyjnych
Definicje oparte na kryterium szczególnym
Ta część działalności państwa, w wyniku której powstaje stosunek administracyjnoprawny
Taka bezpośrednia i konkretna działalność, którą przez czynności rzeczywiste realizuje się cele bezpieczeństwa, postępu i dobrobytu zbiorowości
Definicje potoczne
Wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie do realizacji określonych celów o charakterze zadań publicznych
Określona i o specjalnych cechach działalność podejmowana w ramach realizacji celów o charakterze publicznym
Ludzie zatrudnieni w strukturach administracji (w pierwszym znaczeniu z tych potocznych)
Definicja sensu largo
Wszystkie czynności ustroju publicznego
Sfery ingerencji administracji- funkcje administracji publicznej
Policja administracyjna - obejmuje działania polegające na ochronie bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, a w szczególności życia, zdrowia i mienia. Zmierza do narzucania swobodnie działającym jednostkom dyscypliny wymaganej przez życie w społeczeństwie. Ma charakter prewencyjny. W ocenie stopnia aktywności działania policja jest raczej reakcją niż akcją.
Reglamentacja - obejmuje działania polegające na reglamentacji. Reglamentacja oznacza różnorodną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działalności podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego. Narzucanie woli państwa w ramach reglamentacji odbywa się zawsze na podstawie szczegółowych podstaw prawnych, ma znaczenie konkretne oraz nie jest związanie z jednym tylko sposobem powstawania sytuacji prawnych.
Świadczenia materialne - obejmuje działania polegające na zapewnieniu materialnych warunków życia w społeczeństwie. Dotyczy to zarówno ingerencji administracji w dziedzinach zazwyczaj pozostawionych indywidualnej inicjatywie jednostek (np. zapewnienie mieszkania) jak i w dziedzinach, które zazwyczaj pozostawione są zorganizowaniu przez administrację publiczną (np. ubezpieczenie społeczne)
Świadczenie niematerialne - obejmuje działania polegające na regulacji niematerialnych warunków życia w społeczeństwie. Realizacja tego zadania odbywa się głównie przez wydawanie decyzji administracyjnych, ale może też wynikać wprost z prawa.
Zakaz ingerencji administracji - może być osadzony na tych postanowieniach Konstytucji, które nie dopuszczają żadnego wyjątku lub dopuszczony wyjątek określają dokładnie.
Administracja regulacyjna -połączona ze sferą administracji reglamentowanej. Wyróżnienie kontrowersyjne. Przedmiotowo rozumiana oznacza wszelkie administracyjno-prawne sposoby wpływania na rynek przez państwo. Podmiotowo to zespół przede wszystkim specjalnych organów regulacyjnych
Sposoby definiowania prawa administracyjnego; pogranicze prawa administracyjnego.
Główny obserwowany w literaturze sposób budowania pojęcia prawa administracyjnego obraca się wokół modelu wg którego:
Prawo administracyjne jest to zespół norm regulujących działalność administracyjną (administracyjną w sensie przedmiotowym)
Pr. administracyjne jest to prawo, które normuje administrację publiczną.
Nie jest to sposób efektywny i pojęciowo zadawalający, gdyż nie zawiera w sobie jakichkolwiek cech wskazujących na to, że administracja jest w jakikolwiek sposób normowana prawem.
Sposób definiowania opierający się na uwzględnieniu szczególnej cechy tego prawa - cechy władztwa, obrazującej możliwość jednostronnego rozstrzygania sytuacji indywidualnych, rozstrzygania trwałego i obowiązującego wszystkie podmioty prawne w państwie oraz zabezpieczonego przymusem państwowym, w razie gdy treścią rozstrzygnięcia jest nałożenie obowiązku
Prawo administracyjne jest to prawo, które zawiera element władztwa.
Sposób (wbrew pozorom znany od dawna) oparty na ekspozycji prawnych specjalnych cech tego prawa traktowanych łącznie jako swoisty (nieznany gdzie indziej) jego rys dający możliwość uznania go za kryterium wyodrębnienia
Prawo administracyjne dotyczy administracji publicznej (pojętej jako pewna dziedzina kultury społecznej) i jest dla nie swoiste, tj. obejmuje to, co jest wytworzone właśnie dla organizacji i działania administracji publicznej, a nie zarazem dla innych dziedzin kultury społecznej.
Żaden ustawodawca nie dał do dzisiaj ani definicji prawa administracyjnego ani nawet nie ustalił normatywnych kryteriów jego wyróżnienia.
Trudności w rozgraniczeniu pojawiają się wówczas, gdy istnieją bliższe związki między prawem administracyjnym a inna gałęzią prawa. Dotyczy to przede wszystkim prawa konstytucyjnego należącego do dziedzin prawa publicznego, która dotyczy ustroju i działań organów państwa podejmowanych w interesie publicznym. Można stwierdzić, że normy prawa konstytucyjnego stanowią punkt wyjścia dla norm prawa administracyjnego; dotyczy to zwłaszcza regulacji prawnej dotyczącej ustroju administracji, np. pr. konstytucyjne zajmuje się Rada Ministrów z punktu widzenia jej pozycji w systemie organów państwa, natomiast prawo administracyjne - pozycją tego organu w systemie organów administracji i jego rolą w procesie administrowania. Przeważającą większość norm prawa administracyjnego, zwłaszcza prawa materialnego i procesowego nie wykazuje tak ścisłych związków z pr. konstytucyjnym i dlatego do tej grupy norm nie należy odnosić sformułowania, iż stanowi ona skonkretyzowane pr. konstytucyjne.
Najtrudniej jest odgraniczyć prawo administracyjne od prawa cywilnego. Problem ten w doktrynie niemieckiej jest ujmowany jako rozgraniczenie pr. publicznego od pr. prywatnego. W doktrynie niemieckiej podkreśla się, że ani nauka ani praktyka nie wyjaśniły różnicy między pr. publicznym a pr. prywatnym w sposób wystarczający. Wg Łętkowskiego „ nie istnieje żadna materialna nieprzekraczająca granic między pr. cywilnym a administracyjnym, a o każdorazowej kwalifikacji każdego stosunku prawnego powinna decydować analiza jego treści i przyjętej przez ustawodawcę metody rozwiązywania powstałych na jego tle konfliktów. Trzeba odrzucić przekonanie, że stosunek prawny zawsze musi być albo prywatno- albo publicznoprawny, nie może być natomiast nigdy publiczno- i prywatnoprawny łącznie.”
Sposoby klasyfikowania norm prawa administracyjnego.
Prawo administracyjne daje się uporządkować koncepcyjnie w zakresie jego wewnętrznej konstrukcji opartej na wyróżnieniu norm rodzajowo podobnych. Wyróżnienie najbardziej powszechne opiera się prawdopodobnie na odpowiedzi na 3 podstawowe pytania: kto robi, co robi, jak robi. Wyróżniamy na podstawie regulowanego przedmiotu:
Normy prawa ustrojowego regulują wszystkie najważniejsze elementy administracji publicznej jako organizacji. Dotyczą wiec tworzenia i obsadzania organów administracyjnych i ich urzędów, budowy wewnętrznej oraz wzajemnych relacji poszczególnych struktur organizacji. Określone nieprawidłowości w toku stosowania tych norm mają bezpośrednie i podstawowe znaczenia dla poprawności realizacji norm prawa materialnego. Jeżeli decyzje administracyjną wydał „organ” zniesiony albo niekompetentny, to decyzja taka albo jest nieważna, albo w ogóle nie jest aktem lub w ogóle nie istnieje.
Normy prawa materialnego określają:
gdy realizacja prawa następuje przez wydanie decyzji- organy właściwe do jej wydania , a także określoną treść decyzji co do prawa i obowiązków przydawanych lub nakładanych
gdy stosunki prawne (prawa, obowiązki) powstają z mocy samego prawa- ustają stosunki nieprzestrzegania norm tego prawa
normy merytoryczne - nakazują lub zakazują określonym podmiotom zachowywać się w pewnych okolicznościach w określony sposób. Jeśli adresowane do organów administracji publicznej to wiążą je w sposób pełny (bez możliwości wyboru zachowania).
normy blankietowe - przeciwieństwo norm merytorycznych; wskazują jedynie sposób podjęcia działań, ale nie określają ich treści → umożliwiają uwzględnienie wartości i interesów.
normy generalne nie mają indywidualnie wyznaczonego adresata.
normy abstrakcyjne nie mają konkretnie określonych okoliczności (warunków), od których zależy uprawnienie lub obowiązek adresata.
normy sankcjonujące - sankcje niewykonania innej normy nakazującej określone postępowanie.
Normy prawa procesowego regulują tok czynności podejmowanych
przez organy określone prawem ustrojowym w celu
realizacji norm prawa materialnego, zarówno wtedy, gdy regulują wykonanie i kontrolowanie decyzji administracyjnych, jak i wtedy, gdy regulują tok czynności podejmowanych w celu przymusowego wykonania decyzji administracyjnych.
Inny podział oparty jest na kryterium charakteru stosunku łączącego organ stosujący normę z adresatem działania.
Normy sfery zewnętrznej regulujące stosunki między organami administracyjnymi i innymi podmiotami administracji z jednej strony a obywatelami i osobami prawnymi z drugiej strony.
Normy sfery wewnętrznej regulujące stosunki, jakie zachodzą między organami i instytucjami państwowymi wzajemnie
Kolejny oparty na kryterium podmiotu i przedmiotu regulacji: (wątpliwe)
normy o charakterze powszechnie obowiązującym
normy wewnętrznego obowiązywania- (np. regulamin studiów) prawo materialne wewnętrznego obowiązywania
normy kierownictwa wewnętrznego- normy prawa ustrojowego, tworzone przez administracje dla administracji, dla samej siebie, w układzie hierarchicznego podporządkowania
Wewnętrzne prawo administracyjne.
Terminem tym określa się liczne i bardzo zróżnicowane dyrektywy powinnego zachowania się (nakazy, zakazy, przyzwolenia) tworzone i realizowane w organizacyjnych układach kierownictwa w administracji państwowej. Terminem zamiennym jest pojęcie akty kierownictwa wewnętrznego.
Układ kierownictwa można określić jako hierarchiczne powiązanie organów administracyjnych: kierowniczego (nadrzędnego) i podporządkowanego oraz powiązanie służbowe przełożonego i podwładnego w strukturze organu. Powiązanie to ma charakter ustrojowy, a więc trwały, polega na prawnie określonej możliwości bądź obowiązku ingerowania w działalność podległego organu przez stosowanie środków prawnie wskazanych lub przez prawo dopuszczonych. Układy organizacyjne kierownictwa mogą być różnie budowane. Zróżnicowanie kompetencji hierarchicznych jest uzasadnione odmiennością dziedzin działania administracji, rodzajem i stopniem specjalizacji poszczególnych ogniw w danym układzie. Odpowiednio zatem powinny być zróżnicowane w każdym z tych układów prawne dyrektywy kierownicze. Podstawowe znaczenie dla identyfikacji układów organizacyjnych mają przepisy prawne określające ich strukturę, rodzaj działań kierowniczych, oraz treść zadań przypisanych dla danego układu lub jego części.
Ogólną cecha dyrektyw wewnętrznego prawa administracyjnego jest ich ograniczony zasięg obowiązywania (w ramach organizacyjnego układu kierownictwa). Wydawane są na podstawie ogólnego upoważnienia do kierowania podporządkowanymi organami (na podstawie nie poddanej rygorom formalnego i merytorycznego powiązania aktu wykonawczego z ustawa).
Ponadto cechuje je:
znaczne zróżnicowanie postaci
zmienność i dowolność nazw pod jakimi występują w praktyce
brak generalnego obowiązku publikowania aktów
Cechy te odróżniają wewnętrzne prawo administracyjne od powszechnie obowiązującego (zewnętrznego), a zarazem utrudniają określenie charakteru prawnego i klasyfikacje aktów wewnętrznych.
Systematyka aktów wewnętrznych
Obok często wymienianych i mocno osadzonych w praktyce aktów typu:
zarządzenia, instrukcje, wytyczne, polecenia służbowe, statuty, regulaminy
pojawiają się działania nieporównywalnie trudniejsze do identyfikacji:
telegramy, zawiadomienia, karty dokumentacyjne, arkusze kontroli, mikrofilmy, zapisy dźwięku, dyskietki, plany, schematy, diagramy, komunikaty, repetytoria, poradniki, konspekty i raporty.
Wszystkie mogą zawierać dyrektywy działania których znaczenie wiążące ujawni się dopiero w konkretnej sytuacji. Są to instrumenty którymi administracja jest zdolna modyfikować nagle i tajemniczo istniejący stan prawny. Trudności charakterystyki formalnej i merytorycznej widoczne są w próbach ukazania różnic miedzy instrukcją, okólnikiem, wytycznymi. „Instrukcja” oznacza zarazem formę aktu oraz charakteryzuje jego treść, podobnie termin „wytyczne”; tylko „okólnik” jest określeniem formy aktu, ale znów może on zawierać tak instrukcje, jak i wytyczne (w sensie rodzaju dyspozycji).
Podsumowując akty prawa wewnętrznego maja złożoną naturę z punktu widzenia ich treści. Mogą być:
ogólne i indywidualne,
abstrakcyjne i konkretne
dyrektywne i indykatywne
Obowiązują na podstawie kompetencji kierowniczej, w przypadku indywidualnych są przestrzegane, bo zawierają wyjaśnienia, porady i zalecenia pochodzące od organu nadrzędnego i niosącego ryzyko odpowiedzialności za skutki działań niezgodnych z udzielonymi wskazaniami.
System aktów wewnętrznych jest otwarty (93 art. Konstytucji), mogą one obowiązywać tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu akt, ich podstawą prawną mogą być tylko ustawy, podlegają one kontroli co do zgodności z pr. powszechnie obowiązującym . Nie mogą być podstawa decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Zasady ogólne prawa administracyjnego.
Zasady ogólne prawa administracyjnego stanowią uogólnienie teoretyczne, stąd też różnorodność ich ujęcia. J. Zimmermann wyróżnia następujące zasady (wywodzące się z demokratycznego państwa prawa):
zasada praworządności i legalności (art. 7 Konstytucji RP oraz k.p.a. „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”)
zasada równości wobec prawa (art.32 Konstytucji RP Wszyscy są wobec prawa równi)
zasada lex retro non agit (pochodna demokratycznego państwa prawnego, zapisana w projekcie ustawy - przepisy ogólne prawa administracyjnego)
zasada ochrony praw dobrze (słusznie) nabytych (pochodna innych zasad, k.p.a. zasada trwałości decyzji administracyjnych, zapisana w projekcie ustawy o przepisach ogólnych)
zasada prawa do sądu (art. 45 Konstytucji „Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd”)
zasada pomocniczości, subsydiarności (wynika z preambuły do konstytucji oraz Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego „Generalnie odpowiedzialność za sprawy publiczne powinny ponosić przede wszystkim te organy władzy, które znajdują się najbliżej obywateli”)
zasada proporcjonalności (o charakterze postulatywnym, niewyrażona wprost w przepisach prawa, dotyczy tego by organy administracji publicznej ingerowały w prawa obywateli w sposób rozsądny i racjonalny i nie nadużywały swoich kompetencji ze szkodą dla obywateli, zachowanie proporcji między celami działania administracji publicznej a używanymi środkami, proporcje ochrony interesów publicznych i jednostkowych.
zasada zrównoważonego rozwoju (art.5 Konstytucji )
Poza wymienionymi wyżej wyodrębnia się inne zasady takie jak:
decentralizacji
sprawności działania
zasady ogólne k.p.a.
Europeizacja polskiego prawa administracyjnego; międzynarodowe prawo administracyjne.
W warunkach UE polska administracja publiczna podobnie jak przed akcesją działa zgodnie z założeniami ustawodawcy na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji). Zasadniczą zmianę stanowi okoliczność, iż prawo powszechnie obowiązujące nie stanowi już kategorii jednolitej. Prawo administracyjne od 1.05.2004 stanowi połączenie systemu UE (pr. wspólnotowego) i podsystemu prawa polskiego. Prawo wspólnotowe ma przewagę nad prawem krajowym. Jej źródłem jest m.in. zasada solidarności (lojalnej współpracy- art. 10 Traktatu ustanawiającego UE). Wyrazem tej przewagi są wykreowane przez ETS zasady:
bezpośredniości skutku prawa wspólnotowego
Polega na tym, że prawo UE przyznaje zwłaszcza podmiotom prawnym , w tym samym osobom fizycznym, określone prawa (uprawnienia) podmiotowe w różnych dziedzinach życia, które winny być chronione przez sądy państw członkowskich, zwłaszcza jeśli jednostka powołuje się na normy wspólnotowe kreujące takie prawa.
pierwszeństwa (prymatu, supremacji, nadrzędności) pr. wspólnotowego
Wyraża się w tym, że krajowa norma prawna- niezgodna z bezpośrednio obowiązującą normą pr. wspólnotowego- winna bezwarunkowo ustąpić miejsca w toku wykonywania prawa normie wspólnotowej.
efektywności prawa wspólnotowego
Zmierza do tego aby pr. krajowe (zwłaszcza proceduralne) „nadmiernie nie utraciło” lub „praktycznie nie uniemożliwiło” pełnej i skutecznej realizacji treści wypływających z pr. wspólnotowego.
Oddziaływanie prawa wspólnotowego i dorobku prawa UE na polskie prawo administracyjne zachodzi na wielu płaszczyznach. Nie narzuca państwom członkowskim modelu władzy wykonawczej, lecz w określonych dziedzinach stawia pewne wymagania:
zadania (kompetencje) administracyjne muszą być realizowane przez krajowe organy administracji publicznej o określonej pozycji prawnej
zobowiązuje państwa do ustanowienia krajowych norm materialnego prawa administracyjnego o określonej treści (harmonizacja) w licznych dziedzinach życia społecznego, np. ochrona środowiska
Prawo wspólnotowe przybierając postać zwłaszcza rozporządzeń wspólnotowych może stanowić także bezpośrednią podstawę (norma materialna) dla zachowań (władczych i niewładczych) administracji publicznej np. w obszarze rolnictwa. Normy państw członkowskich określają poszczególne procedury stosowane przed organami publicznymi, są jednak pewne dziedziny w obrębie których krajowa administracja publiczna ma współdziałać zwłaszcza z Komisją Europejską czy organami administracyjnymi innych państw członkowskich np. w dziedzinach zaliczanych do sektorów regulowanych: energetyka, kolej, poczta, telekomunikacja.
Podstawowym sposobem znoszenia sytuacji konfliktowych między prawem wspólnotowym a krajowym jest stosowana przez krajowe organy administracji publicznej wspólnotowa (proeuropejska) wykładnia prawa krajowego. Jej celem jest zagwarantowanie zgodności tegoż prawa z prawem wspólnotowym i ostateczne zapewnienie skuteczności prawu UE. Jeżeli za pomocą tej wykładni nie można usunąć niezgodności organ administracji publicznej winien odmówić wykonania prawa krajowego i zastosować jako podstawowe rozstrzygnięcie (normę materialną) prawo wspólnotowe. Nie istnieje jednak generalny obowiązek prowspólnotowej wykładni, dotyczy on tylko dziedzin objętych regulacją prawa wspólnotowego. Wzorem przyjaznej wykładni jest pr. wspólnotowe powszechnie obowiązujące oraz jak wskazuje niekiedy orzecznictwo ETS, także to nie mające waloru powszechnego obowiązywania. Granicę proeuropejskiej wykładni stanowi zakaz jej wykonywania w przypadkach prowadzących do pogorszenia położenia prawnego jednostki.
Międzynarodowym prawem administracyjnym jest taki fragment porządku prawnego, o tym samym przedmiocie regulacji z zakresu prawa administracyjnego, który obowiązuje jednocześnie wszystkie właściwe podmioty w co najmniej dwóch krajach w sposób bezpośredni i trwały, i który na tych samych zasadach w obrębie jego zakresu zastosowania wywołuje odpowiedzialność i egzekucję realizowaną tak samo przez organy osobne lub wspólne.
Publiczne prawa podmiotowe, władztwo administracyjne, szkoda legalna.
Publiczne prawo podmiotowe oznacza taką sytuację prawną obywatela (jednostki zbiorowej), w obrębie której obywatel ten (jednostka zbiorowa), opierając się na chroniących jego interesy prawne normach prawnych może skutecznie żądać czegoś od państwa lub może w sposób niekwestionowany przez państwo coś zdziałać.
Prawa podmiotowe przysługują zatem jedynie ostatecznym adresatom norm prawnych, a nie organom administracji publicznej, które konkretyzują sytuację tych podmiotów. Można rozróżnić następujące rodzaje publicznych praw podmiotowych:
Negatywne prawo podmiotowe polegające na roszczeniu jednostki wobec państwa, aby nie wkraczało ono w sferę wolności określonej w konstytucji
Pozytywne prawo podmiotowe polegające na roszczeniu jednostki wobec państwa, aby to zapewniło jednostce korzystanie z przysługujących jej uprawnień.
Prawa wolnościowe
Prawa polityczne
Prawa do świadczeń państwa
Prawa osobowe
Publiczne prawo podmiotowe obywatela jest jakby materialnym roszczeniem wobec państwa, przysługującym obywatelowi, w celu ochrony jego, gwarantowanego ustawą interesu prawnego, połączonym z prawem skarg do sądu administracyjnego. Jedynym podmiotem w polskim systemie prawa administracyjnego, który opiera swoją działalność na kryterium ochrony prawa podmiotowego, jest Rzecznik Praw Obywatelskich.
Władztwo administracyjne - zdolność organu administracji publicznej do jednostronnego kształtowania praw i obowiązków podmiotu administrowanego. Konstrukcja tego władztwa opiera się na braku równorzędnej pozycji podmiotów, wyrażającej się w możliwości kształtowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem przedmiotowym. Jest to prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń (rozstrzygnięć).
Szkoda legalna - szkoda, która wynikła na skutek podjęcia przez państwo legalnych działań. Głównie wynika ona z poświęcenia interesu jednostki dla interesu ogółu.
Pojęcie i rodzaje źródeł prawa administracyjnego; cechy źródeł prawa administracyjnego.
Termin źródeł prawa nie jest jednoznaczny. Może on oznaczać źródła poznania czyli to, z czego można dowiedzieć się jaka jest treść norm prawnych. Wg innego ujęcia - formalnego źródłem prawa jest sam akt, w którym zawarte są normy. Obecnie najczęściej przyjmuje się, że oznacza sposoby w jakich tworzy się, utrzymuje i zmienia prawo.
Rodzaje źródeł prawa administracyjnego:
konstytucja
ustawy
umowy międzynarodowe
rozporządzenia z mocą ustawy
rozporządzenia
(akty prawa wewnętrznego)
uchwały
zarządzenia
statuty
regulaminy
akty prawa miejscowego jako lokalne źródło prawa
prawo zakładowe
akty normatywne stanowione przez organy samorządów specjalnych
źródła nezorganizowane
Cechami charakterystycznymi, nierzadko swoistymi, źródeł prawa administracyjnego są:
ich wielkość i różnorodność w sensie składników gatunkowych, odróżnia je zasadniczo od źródeł innych działów prawa, najliczniej reprezentowane są rozporządzenia;
ewentualna kodyfikacja natrafia na najróżniejsze przeszkody, a na dobrą sprawe w ogóle nie jest podejmowana, oczywiście poza procedurą. Ewentualne zamiary dotyczą co najwyżej zasad ogólnych prawa administracyjnego;
większość źródeł pochodzi od samej administracji. Organy administracji państwowej, głównie organy nazywane dotąd naczelnymi, a także organy centralne w obrębie prawa wewnętrznego, wydają wielką ilość różnorakich aktów prawnych, albo w oparciu o szczególno podstawę prawną albo tylko na podstawie normy kompetencyjnej;
prawo administracyjne nie jest jednolite w sensie wyróżniania go jako działu (gałęzi). W nim samym skutkiem wyróżniania i regulowania pewnych przedmiotów szczególnych , dochodzi jak gdyby do dalszego podziału na niższym stopniu i wyodrębnieniu tzw. działów kompleksowych, które charakteryzują się jednoczesnym udziałem także norm z innych działów prawa np. prawa ochrony środowiska
w prawie administracyjnym znane jest (i stanowi jego część) pr. miejscowe, ustanowione (w granicach ustaw) z powodu ewenementu lokalnego, tj. potrzeby takiej regulacji, która nie występuje jednocześnie na obszarze całego kraju.
Źródła prawa administracyjnego w świetle regulacji Konstytucji.
W artykule 87 Konstytucja przyjęła zamknięty katalog źródeł prawa o powszechnie obowiązującym charakterze. Źródłami takiego prawa są:
Konstytucja
Ustawy
Ratyfikowane umowy międzynarodowe
Rozporządzenia
Akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły)
Art. 94.
Organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej, na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie, ustanawiają akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.
Źródła te zawierają generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych.
Artykuł 93 dotyczy natomiast źródeł prawa o charakterze wewnętrznym. Stanowi on:
Art. 93.
Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu te akty.
Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.
Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym prawem.
Źródła te tworzą odrębny układ norm prawnych, skierowanych nie do obywateli i osób prawnych w ogóle, ale regulujących tylko stosunki wewnątrz samego aparatu administracji publicznej, skierowanych do adresatów stanowiących ogniwa, części składowe tego aparatu jako takie i stąd poddanych odrębnym sankcjom.
Skuteczność norm prawa międzynarodowego w prawie wewnętrznym w świetle Konstytucji.
Konstytucja z 1997 roku jest pierwszą polską konstytucją, która reguluje zagadnienia skuteczności norm prawa międzynarodowego w prawie wewnętrznym, a więc również w prawie administracyjnym. Przesądza o tym artykuł 9 Konstytucji, według którego „RP przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”.Źródłem prawa administracyjnego są umowy międzynarodowe. W świetle konstytucji następujące regulacje wyjaśniają zagadnienie skuteczności norm prawa międzynarodowego w prawie wewnętrznym.
Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są ratyfikowane umowy międzynarodowe.
Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa.
Art. 90
Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach.
Ustawa, wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.
Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 91.
Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami.
Acquis communtaire w sferze szkolnictwa wyższego a polskie prawo o szkolnictwie wyższym.
Acquis communautaire, czyli dorobek wspólnotowy to dorobek prawny Wspólnoty Europejskiej i Unii Europejskiej. Inaczej porządek prawny Unii Europejskiej, który oznacza zbiór zasad prawnych obecnych Wspólnot Europejskich, jak również orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji.
W sferze szkolnictwa wyższego wyróżnić należy:
decyzję Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie jednolitych raz wspólnotowych dla przejrzystości kwalifikacji i kompetencji (Europass), które obywatele będą mogli dobrowolnie stosować na terenie Europy w celu lepszego dokumentowania i prezentowania swoich kwalifikacji i kompetencji. Europass obejmuje Europass-CV, dokument Europass-Mobilność (okresy pobierania nauki za granicą), suplement Europass do dyplomu (osiągnięcia edukacyjne na poziomie szkolnictwa wyższego), portfolio językowe Europass, suplement Europass do świadectwa (kompetencje i kwalifikacje).
zalecenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej w sprawie dalszej europejskiej współpracy w zakresie zapewnienia jakości w szkolnictwie wyższym, aby państwa członkowskie zachęcały wszystkie instytucje szkolnictwa wyższego do wprowadzenia lub opracowania wewnętrznych systemów zapewniania jakości, aby zachęcały wszystkie agencje do spraw zapewnienia jakości lub akredytacji do niezależności w ocenach i stosowania elementów zapewnienia jakości
decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej ustanawiająca program działań w zakresie uczenia się przez całe życie przyczyniający się do rozwoju Wspólnoty jako społeczeństwa opartego na wiedzy, charakteryzującego się trwałym rozwojem gospodarczym, liczniejszymi i lepszymi miejscami pracy oraz większą spójnością społeczną przy jednoczesnym zapewnieniu należytej ochrony środowiska naturalnego dla przyszłych pokoleń. Program ten ma na celu sprzyjanie wymianie, współpracy i mobilności pomiędzy systemem edukacji i szkoleń w obrębie Wspólnoty, tak by stały się światowym wzorcem jakości.
Dorobek wspólnotowy jest prawem wiążącym dla Polski ze względu na konstytucyjną zasadę przestrzegania wiążącego prawa międzynarodowego. Prawo o szkolnictwie wyższym musi być zgodne z prawem wspólnotowym. Musi ono także przejmować pewne wzorce regulacji z prawa wspólnoty.
Rozporządzenia jako źródła prawa administracyjnego.
Możemy wyróżnić dwa rodzaje rozporządzeń, w zależności od mocy obowiązującej i pozycji w hierarchii źródeł prawa:
Rozporządzenia z mocą ustawy
Od 17.10.1997 mogą być wydawane tylko przez Prezydenta na wniosek Rady Ministrów w zakresie i w granicach stanów nadzwyczajnych (atr.228 ust. 3-5 Konst.) Podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.
Rozporządzenie (powszechnie obowiązujące)
Rozporządzenia są aktami normatywnymi wydawanymi na podstawie upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenia jako źródła prawa stanowią przejaw prawodawstwa delegowanego, dekoncentracji prawotwórstwa. Rozporzadzenia wydawane są na podstawie delegacji ustawowych o charakterze specjalnym lub generalnym. upoważnienie o charakterze szczegółowym:
określa właściwy organ do wydania rozporządzenia
określa zakres spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu
zawiera wytyczne dotyczące treści aktu rozporządzenia
W hierarchii źródeł prawa zajmują pozycję niższą niż ustawa, chociaż podobnie jak ustawa zawierają normy prawne powszechnie obowiązujące. Upoważnienie do wydawania rozporządzeń może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Rozporządzenie musi pozostać w granicach udzielonego upoważnienia ustawowego, a treść i cel rozporządzenia są zdeterminowane przez cel ustawy, będącej podstawą wykonania. Może być wydawane w tych samych sprawach co ustawy (wspólna materia społeczna)
Rozporządzenia może wydawać:
Prezydent
Rada Ministrów
Prezes Rady Ministrów
ministrowie kierujący działami administracji rządowej
przewodniczący określonych w ustawach komitetów
Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
Rozporządzenia powszechnie obowiązujące wydają także wojewodowie, jednak nie są to rozporz. O których mowa w Konstyt.
Organy nie mogą delegować swojej kompetencji do wydawania rozporządzeń innemu organowi. rozporządzenia - ogłaszane w Dzienniku Ustaw RP
Rozporzadzenie jest bardzo cennym instrumentem działania administracji. Zwłaszcza w sferach działania, w których podmiotom upoważnionym do wydania rozporządzeń pozostawia się znaczny obszar do regulacji tą drogą. Dotyczy to zwłaszcza prawa administracyjnego, w którym dość ramowe ustawy uzupełniane są przepisami rozporządzeń.
Lokalne źródła prawa administracyjnego - zarys systemu
Istnienie kategorii lokalnych źródeł prawa jest bezsporne. Prawodawca poprzestał jednak tylko na nazwaniu tej kategorii aktów prawnych. Stworzył także regulacje przewidujące możliwość tworzenia norm prawnych niebędących normami kierownictwa wewnętrznego przez niecentralne i nienaczelne organy administrujące nie będące organami terenowymi administracji publicznej. Lokalnymi źrodłami praw można nazwać takie akty i czynności prawne, które zawierają normy prawne bezpośrednio dotyczące administrowanych, a także odnoszące się do administrujących (z pominięciem norm kierownictwa wewnętrznego), wprowadzane do obiegu prawnego przez organy administrujące nie legitymujące się ogólnopolską właściwością miejscową. Źródła te mają więc ograniczony terytorialny zasięg obowiązywania, dlatego nie mogą być stosowane w podobnych sytuacjach na terenie całej RP. Podstawową rolę odgrywają tu akty wydawane przez terenowe organy administracji publicznej. Inną znaczącą grupą aktów tworzonych w warunkach ewenementu lokalnego są przepisy stanowione przez zakłady administracyjne (konstrukcja lokalności opiera się na elementach przedmiotowo-podmiotowych). Kolejnym aktem tego typu są prawa stanowione przez samorządy specjalne, które obowiązują co do zasady tylko członków danej wspólnoty samorządowej. Wkomponowanie lokalnych źródeł prawa, które nie są aktami prawa miejscowego w konstytucyjny system źródeł prawa napotyka pewne problemy. Przyjmuje się, że za prawnie aprobowany uznaje się każdy przypadek sktywności prawodawczej znajdujący umocowanie w postanowieniach aktów wchodzących wprost do katalogu konstytucyjnych źródeł prawa.
Główne cechy specyficzne dla poszczególnych kategorii aktów wyżej wymienionych:
Akty prawa miejscowego:
zawierają normy powszechnie obowiązującego prawa
stanowione przez niektóre terenowe organy administracji publicznej
stanowione na podstawie delegacji ustawowej lub ogólnej normy kompetencyjnej
uznane przez Konstytucje za źródło powszechnie obowiązującego prawa RP
publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych
podlegające bezpośredniej kontroli sądowej (tez z inicjatywy administrowanych)
Akty prawa zakładowego:
zawierają normy prawne o zróżnicowanym i nietypowym charakterze ( normy kierownictwa wewnętrznego, wewnętrznie obowiązujące, o charakterze powszechnie obowiązującym),
stanowione są przez organy zakładów administracyjnych
stanowione na podstawie delegacji ustawowej lub ogólnej normy kompetencyjnej
ich stanowienie pominięto w Konstytucji (nie objęte bezpośrednią regulacją Konst.)
brak szczególnej podstawy prawnej w akcie rangi ustawy do ich publikacji w dzienniku urzędowym,
brak przepisu wskazującego na poddanie ich bezpośredniej kontroli sądowej
Co do zasady podobne cechy ma prawo stanowione przez organy samorządów specjalnych.
Samorządowe akty prawa miejscowego.
Stanowione przez organy gminy:
Za akty prawa miejscowego gminy uważa się przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy, stanowione przez gminy na podstawie upoważnień ustawowych. Wykorzystując kryterium podstawy prawnej do wydania aktu normatywnego i przedmiotu regulacji, źródła te można podzielić na dwie kategorie: przepisy wykonawcze i przepisy porządkowe.
Przepisy wykonawcze:
Tworzy rada gminy w drodze uchwały, (zakaz subdelegowania tego uprawnienia na rzecz organu wykonawczego); Dopuszczalność przyznania organowi wykonawczemu gminy kompetencji prawotwórczych w przepisach ustaw szczególnych.
Delegacja ustawowa: ustawa szczegółowa lub ustawa o samorządzie gminy
uchwały wykonawcze do przepisów ustawy o samorządzie gminy: senat gminy, statut sołectwa, uchwała określająca zasady nadawana honorowego obywatelstwa gminy.
uchwały wykonawcze do przepisów ustawy szczególnej: uchwały określające stawki podatku od nieruchomości czy od posiadania psów; uchwały znajdujące delegacje ustawowe w ustawie o: wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, utrzymywaniu czystości i porządku w gminach
Do kategorii przepisów wykonawczych należą też normatywne uchwały gminy podejmowane w celu wykonania woli mieszkańców wyrażonej w referendum gminnym.
Stosowanie gminnych przepisów wykonawczych jest bądź uprawnieniem bądź obowiązkiem, przesądza o tym treść upoważnienia ustawowego.
Z samego faktu podjęcia uchwały przez organ stanowiący nie można jeszcze wywodzić ze mamy do czynienia z aktem prawa miejscowego.
Ogłaszane są w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia (chyba że dany akt wyznacza termin dłuższy).
Przepisy porządkowe:
Ustanawia je rada gminy w formie uchwały porządkowej. Może je podejmować organ wykonawczy gminy- wójt (burmistrz, prezydent miasta) w formie zarządzenia. Zawierają nakazy, zakazy określonego zachowania się z możliwością wprowadzenia sankcji w postaci grzywny za naruszenie tych przepisów. Ich wydanie jest możliwe, gdy stan faktyczny nie został objęty regulacją ustaw szczególnych, a jest konieczność ingerencji powodowanej ze względu na ochronę życia lub zdrowia obywateli oraz zapewnienie porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Wydanie przez radę gminy uchwały na podstawie upoważnienia zawartego w ustawie szczególnej wyklucza traktowanie takiej uchwały jako prawa miejscowego zawierającego przepisy porządkowe.
Zarządzenie ustanawiające przepisy porządkowe obowiązuje do najbliższej sesji rady (jeżeli nie zostanie zatwierdzony przez radę traci moc obowiązującą)
Ogłaszane są w drodze obwieszczeń, w sposób zwyczajowo przyjęty lub w środkach masowego przekazu. Wchodzą w życie po upływie 3 dni od dnia ogłoszenia, za który uważa się dzień wskazany w obwieszczeniu W uzasadnionych wypadkach mogą wchodzić w życie w terminie krótszym. Jeżeli zwłaszcza wejście w życie może spowodować niedozwolone szkody, zagrożenia życia, zdrowia lub mienia - organ prawodawczy może zarządzić, iż wchodzą w życie z dzień ogłoszenia. Wójt (burmistrz) zobowiązany jest do przesyłania przepisów porządkowych do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ustanowieniu.
Miasta na prawach powiatu (uznawane za gminy):
Prezydent miasta stanowi akty pr. miejscowego w sytuacjach gdy kompetencje te przyznano organowi wykonawczemu, niezależnie od tego czy są to przepisy gminne czy też powiatowe.
Stanowione przez organy powiatu:
Rozwiązania zbliżone do stosowanych w gminie.
Akty te powszechnie obowiązują, a na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu.
przepisy wykonawcze i porządkowe
ustawa o samorządzie powiatowym (5 VI 1998)
mocniejsza pozycja rady powiatowej (art. 42 ust. 2i3)
kompetencje prawotwórcze starosty na podstawie ustawy o stanie klęski żywiołowej
Przepisy porządkowe:
nieprawny charakter stosunków społecznych wymagających tego rodzaju regulacji
warunkowe dopuszczenie do stanowienia takich aktów- zarząd powiatu (akt respektowany dominującej pozycji rady)
stany faktyczne: dodano ochronę mienia obywateli i ochronę środowiska naturalnego
mogą być stanowione w szczególnie uzasadnionych przypadkach, o ile przyczyny ich wydania występują na obszarze więcej niż 1 gminy
Stanowione przez organy województwa:
ustawa o samorządzie województwa 5 VI 1998
organ prawodawczy: jedynie organ stanowiący regionalne jednostki samorządu terytorialnego
Wyłączna właściwość sejmiku województwa do stanowienia aktów prawa miejscowego
Zarząd województwa jest kompetentny do stanowienia aktów prawa miejscowego, gdy przepis szczególny dosłowne uczyni wyjątek od powyższego generalnego założenia. Nie przewiduje się stanowienia przepisów porządkowych (!), takie regulacje na stopniu województwa mogą wprowadzać niektóre terenowe organy administracji rządowej.
Akty prawa miejscowego stanowione przez terenowe organy administracji rządowej.
Ustawodawca podzielił akty prawa miejscowego terenowych organów administracji rządowej na akty wykonawcze i akty porządkowe. Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie z 2009 roku stanowi, że na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach wojewoda oraz organy niezespolonej administracji rządowej stanowią akty prawa miejscowego obowiązujące w województwie lub jego części. W regulacji tej pominięto działające pod zwierzchnictwem wojewody organy zespolone. Jeśli w dziedzinach objętych aktywnością tych organów przewiduje się stanowienie aktów prawa miejscowego, to stosowne delegacje ustawowe skierowane są do wojewody działającego co do zasady na wniosek lup po zasięgnięciu opinii odpowiedniego organu. Poza stanowieniem przepisów wykonawczych z inicjatywy innych organów wojewódzkiej administracji zespolonej, wojewoda wydaje też takie przepisy samoistnie. Co do zasady wojewoda ma także jako jedyny kompetencje do wydawania rozporządzeń porządkowych. Co prawda niektóre ustawy szczególne przydają taką kompetencję organom administracji niezespolonej. W zakresie nieuregulowanym w przepisach powszechnie obowiązujących wojewoda może wydawać rozporządzenia porządkowe jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju, bezpieczeństwa publicznego. Rozporządzenia mogą przewidywać za ich naruszenia karę grzywny. Rozporządzenie porzadkowe wojewoda przekazuje niezwłocznie Prezesowi Rady Ministrów, marszałkowi województwa, starostom, prezydentom miast, burmistrzom i wójtom, na których terenie rozporządzenie ma być stosowane. Organy administracji niezespolonej sa wymienione w ustawie o administracji rzadowej w wojewodztwie jako potencjalni prawodawcy. Jednak kompetencje prawodawcze kierowane do tych organow maja ograniczony zasieg ze wzgledu na charakter zadań przez nie wykonywanych. W kompetencje do stanowienia aktów prawa miejscowego zostali wyposażeni: dyrektorzy regionalnych zarzadow gospodarki wodnej, dyrektorzy urzedow morskich, dyrektorzy urzedow zeglugi srodladowej, okregowi inspektorzy rybolowstwa morskiego, powiatowi lekarze weterynarii. Przepisy wyznaczajace zasady stanowienia aktow prawa miejscowego przez te organy mają charakter wyjątkowy.
Prawo zakładowe, prawo stanowione przez organy samorządów specjalnych.
Akty normatywne stanowione przez organy zakładów administracyjnych:
Mówimy o stanowieniu aktów normatywnych, gdy te mają na celu kształtowanie reguł korzystania z zakładu administracyjnego . Jest pewien problem w zakwalifikowaniu tych aktów w konstytucyjnym ujęciu źródeł prawa. W relacjach zakład - administrowany mamy do czynienia z zależnościami o charakterze wewnętrznie obowiązującym, jednakże zakłady nierzadko podejmują działania prawne o charakterze powszechnie obowiązującym(np. kształtujące reguły korzystania z usług zakładu).
Prawo zakładowe nie jest w całości prawem wewnętrznym w znaczeniu aktów normatywnych kierownictwa wewnętrznego (bo istnieją kwestie norm traktujących o kwestiach materialnych i procesowych bezpośrednio dotyczących administrowanych
Przykład regulacji upoważniającej do stanowienia pr. zakładowego:
ustawa z 27 lipca 2005- prawo o szkodnictwie wyższym
- umocowanie do stanowienia statutów uczelni (oraz regulamin, tryb rekrutacji)-> uchwala senat uczelni (większością 2/3 statutowego składu senatu)
- prawo zakładowe -> np. regulamin świadczeń pomocy materialnej
-statut: określa ustrój i funkcjonowanie nieregulowanych ustawą lub sprawy które ustawa pozostawia do rozstrzygnięcia statutowi
Uchwały senatu podlegają nadzorowi rektora, którego w funkcjach może zastąpić minister do spraw szkolnictwa wyższego.
Zasadą jest ogłaszanie aktów normatywnych w dzienniku urzędowym.
Obowiązek ten mogą wyłączyć przepisy rangi ustawy, przy zastrzeżeniu że są to akty prawa zakładowego, które nie zawierają norm powszechnie obowiązujących.
Reguła ta nie jest respektowana, ze względu na to że nie stworzono warunków do respektowania reguły domagającej się publikacji w dzienniku urzędowym.
Stanowione przez organy samorządów specjalnych, czyli samorządy zawodowe, gospodarcze, pracownicze - mają kompetencje do stanowienia prawa. Normy o charakterze powszechnie obowiązującym, np. jeśli będą stanowione przez organy o ograniczonej ( w ramach statutu) właściwości miejscowej i dotyczyć będą np. ustanawiania wysokości składek osób należących do samorządu zawodowego lub określające min. i maks. liczbę członków np. izby adwokackiej, to można je kwalifikować jako lokalne źródła prawa administracyjnego (uchwały należące do aktów normatywnych zawierają normy ustrojowe prawa administracyjnego). Mechanizmy samorządowe znajdują zastosowanie w niektórych zakładach administracyjnych (np. samorząd studencki na wyższej uczelni).
Kontrola aktów prawa miejscowego.
Akty prawa miejscowego podlegają bezpośredniej kontroli sądowej (także z inicjatywy administrowanych). Prawie wyłącznym miernikiem poprawności jest kryterium legalności. Akty prawa miejscowego organów samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej zgodnie z ustawą prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi z 2002 r. Przepisy ograniczają możliwość wniesienia skargi w odniesieniu do spraw z zakresu administracji publicznej. Regulacje te dotyczą skarg opartych na legitymacji podmiotu, którego interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone przez zaskarżony akt. Skargę na akt prawa miejscowego wydany przez organ samorządu terytorialnego może jednak wnieść również organ nadzoru i dla skargi tej nie ma ograniczenia do spraw z zakresu administracji publicznej. Kontrola bezpośrednia jest kontrolą jakby instancyjną, polega na zaskarżeniu danego aktu administracyjnego w celu jego uchylenia lub zmiany do sadu administracyjnego. Orzeczenie sadu modyfikuje akt administracji publicznej przez uchylenie lub zmianę, przy czym zasięg jego obowiązywania jest taki sam, jak dawnego aktu. W postępowaniu sądowym strona i organ mają pozycję równorzędną. Od orzeczenia sądu wojewódzkiego kończącego postępowanie w sprawie przysługuje stronie, prokuratorowi lub RPO skarga kasacyjna do NSA.
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie trybu kontroli aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej
z dnia 23 grudnia 2009 r. (Dz.U. Nr 222, poz. 1754)
Na podstawie art. 61 ust. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 31, poz. 206) zarządza się, co następuje:
§ 1.Rozporządzenie określa tryb kontroli zgodności aktów prawa miejscowego ustanowionych przez wojewodę i organy niezespolonej administracji rządowej z: 1) przepisami powszechnie obowiązującymi; 2) polityką Rady Ministrów; 3) zasadami rzetelności i gospodarności.
§ 2. 1. Wojewoda przekazuje wydany akt prawa miejscowego, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie po jego podpisaniu ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej za pośrednictwem właściwego rzeczowo ministra, a gdy akt ten reguluje sprawy należące do właściwości dwóch lub więcej ministrów - za pośrednictwem wszystkich właściwych rzeczowo ministrów.
2. Właściwy rzeczowo minister sporządza opinię dotyczącą zgodności aktu prawa miejscowego z przepisami powszechnie obowiązującymi i przekazuje ją niezwłocznie, wraz z aktem prawa miejscowego ustanowionym przez wojewodę, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej.
3. Minister właściwy do spraw administracji publicznej, biorąc pod uwagę opinię, o której mowa w ust. 2, dokonuje kontroli zgodności aktu prawa miejscowego ustanowionego przez wojewodę z przepisami powszechnie obowiązującymi, a także z zasadami rzetelności i gospodarności.
4. Akt prawa miejscowego ustanowiony przez wojewodę wraz z opinią właściwego rzeczowo ministra, o której mowa w ust. 2, oraz informacją o wynikach kontroli, o której mowa w ust. 3, minister właściwy do spraw administracji publicznej przekazuje Prezesowi Rady Ministrów w celu dokonania kontroli zgodności aktu prawa miejscowego ustanowionego przez wojewodę z polityką Rady Ministrów.
5. W razie stwierdzenia w wyniku kontroli, o której mowa w ust. 3, uchybień uzasadniających uchylenie kontrolowanego aktu prawa miejscowego ustanowionego przez wojewodę minister właściwy do spraw administracji publicznej przekazuje ten akt Prezesowi Rady Ministrów wraz z projektem zarządzenia nadzorczego oraz uzasadnieniem.
§ 3. 1. Minister właściwy do spraw administracji publicznej przed przekazaniem Prezesowi Rady Ministrów kontrolowanego aktu prawa miejscowego wraz z projektem zarządzenia nadzorczego, o którym mowa w § 2 ust. 5, może wystąpić do wojewody o uchylenie lub zmianę kwestionowanego aktu prawa miejscowego we własnym zakresie. W wystąpieniu wskazuje się i uzasadnia dostrzeżone uchybienia.
2. W przypadku gdy wojewoda nie uchyli ani nie zmieni kwestionowanego aktu prawa miejscowego w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia, o którym mowa w ust. 1, minister właściwy do spraw administracji publicznej niezwłocznie przedstawia Prezesowi Rady Ministrów projekt zarządzenia nadzorczego, o którym mowa w § 2 ust. 5.
§ 4.Minister właściwy do spraw administracji publicznej w uzasadnionych przypadkach może z własnej inicjatywy dokonać kontroli aktu prawa miejscowego ustanowionego przez wojewodę lub wystąpić do właściwego rzeczowo ministra o wydanie opinii w zakresie zgodności tego aktu z przepisami powszechnie obowiązującymi. Przepisy § 2 ust. 2 i 5 oraz § 3 stosuje się odpowiednio.
§ 5. 1. Organ niezespolonej administracji rządowej przekazuje ustanowiony akt prawa miejscowego, wraz z uzasadnieniem, niezwłocznie po jego podpisaniu właściwemu rzeczowo ministrowi, a gdy akt ten reguluje sprawy należące do właściwości dwóch lub więcej ministrów - wszystkim właściwym rzeczowo ministrom.
2. Właściwy rzeczowo minister dokonuje kontroli zgodności aktu prawa miejscowego ustanowionego przez organ niezespolonej administracji rządowej z przepisami powszechnie obowiązującymi, a także z zasadami rzetelności i gospodarności.
3. Akt prawa miejscowego ustanowiony przez organ niezespolonej administracji rządowej wraz z wynikami kontroli, o której mowa w ust. 2, właściwy rzeczowo minister przekazuje Prezesowi Rady Ministrów w celu dokonania kontroli zgodności tego aktu z polityką Rady Ministrów.
4. W razie stwierdzenia w wyniku kontroli, o której mowa w ust. 2, uchybień uzasadniających uchylenie kontrolowanego aktu prawa miejscowego ustanowionego przez organy niezespolonej administracji rządowej właściwy rzeczowo minister przekazuje ten akt Prezesowi Rady Ministrów wraz z projektem zarządzenia nadzorczego oraz uzasadnieniem.
§ 6. 1. Właściwy rzeczowo minister przed przekazaniem Prezesowi Rady Ministrów kontrolowanego aktu prawa miejscowego wraz z projektem zarządzenia nadzorczego, o którym mowa w § 5 ust. 4, może wystąpić do tego organu o uchylenie lub zmianę kwestionowanego aktu prawa miejscowego we własnym zakresie. W wystąpieniu wskazuje się i uzasadnia dostrzeżone uchybienia.
2. W przypadku gdy organ niezespolonej administracji rządowej nie uchyli ani nie zmieni aktu prawa miejscowego w terminie 14 dni od dnia otrzymania wystąpienia, o którym mowa w ust. 1, właściwy rzeczowo minister niezwłocznie przedstawia Prezesowi Rady Ministrów projekt zarządzenia nadzorczego, o którym mowa w § 5 ust. 4.
§ 7. Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem 1 kwietnia 2010 r.[1]
Orzecznictwo sądów i trybunałów jako źródło prawa administracyjnego.
Sądy administracyjne nie są wprawdzie na ogół upoważnione do wydawania rozstrzygnięć merytorycznych, ale wykładni tej dokonują na potrzeby kontroli zaskarżonych do nich rozstrzygnięć. Tym samym sądy administracyjne wtórnie formułują normy drugiego stopnia, za pomocą których wpływają na własne przyszłe orzecznictwo, a także na sposób rozstrzygania spraw przez organy administracji publicznej, które obawiając się uchybienia w podobnych sprawach traktują treść wyroków sądowych jako „inną część obowiązującego prawa”. Na tej podstawie można w uproszczeniu powiedzieć, że sądy administracyjne w pewnym sensie również „administrują” a nawet właśnie spełniają funkcję legislatora, zaciemniając tym samym ideę podziału władz. Znaczenie takiego orzecznictwa jest praktycznie bardzo doniosłe, a bywa wzmacniane przepisami prawa, które uznają oceny wyrażone w wyrokach sądowych za wiążące w danej sprawie na przyszłość. Orzecznictwo staje się jednym z podstawowych rodzajów niezorganizowanych źródeł prawa administracyjnego, działających jednak (poza systemami opartymi na precedensie) zawsze tylko w konkretnym wypadku.
Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych zawierających przepisy powszechnie obowiązujące.
Promulgacja oznacza urzędowe stwierdzenie, że akt doszedł do skutku - wszedł w życie.
Publikacja jest urzędowym ogłoszeniem aktu, które nie zawsze pociąga za sobą skutek w postaci jego obowiązywania. Ogłoszenie jako warunek wejścia w życie dotyczy każdego aktu będącego konstytucyjnym, powszechnie obowiązującym źródłem prawa. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych oraz umów międzynarodowych określa ustawa. W zakresie aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych jest to ustawa z dnia 20 lipca 2000 r.
ogłaszanie aktów normatywnych w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe
akty normatywne ogłaszane są niezwłocznie
akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie 14 dni od dniach ogłoszenia (chyba że akt określa dłuższy termin)
w uzasadnionych przypadkach w terminie krótszym niż 14 dni, a jeżeli interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia w dzienniku urzędowym (art. 4)
przepisy art. 4 nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokracji państwa prawnego nie stają temu na przeszkodzie
przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia, w uzasadnionych przypadkach termin ten może być krótszy. Jeżeli wejście w życie może spowodować niedozwolone szkody, zagrożenia życia, zdrowia lub mienia - organ prawodawczy może zarządzić, iż wchodzą w życie z dzień ogłoszenia.
Ogłaszanie aktów normatywnych następuje co do zasady w dziennikach urzędowych. Katalog tych dzienników ustala cytowana ustawa. Są to:
Dziennik Ustaw RP wydawany przez Prezesa RM, (Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, oświadczenia rządowe w kwestii mocy wiążącej umów międzynarodowych, rozporządzenia z mocą ustawy, rozporządzenia, uchwały RM uchylające rozporządzenie ministra, i inne)
Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej (wydawany przez Urząd Oficjalnych Publikacji Komisji Europejskiej, rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia, opinie i inne)
Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski”
Dziennik Urzędowy RP „Monitor Polski B”
dzienniki urzędowe ministrów kierujących działami administracji rządowej
dzienniki urzędowe urzędów celnych
wojewódzkie dzienniki urzędowe
Wyjątkiem od zasady ogłaszania aktów normatywnych w dziennikach urzedowych jest ogłaszanie przepisów porządkowych, które następuje w drodze obwieszczeń, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym terenie lub w środkach masowego przekazu. Nie zwalnia to od ich ogłoszenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Stosunki a sytuacje administracyjnoprawne.
Stosunek administracyjnoprawny
Stosunek prawny to sytuacja, w których ze względu na jakąś obowiązującą normę prawną, dotyczącą jakichś podmiotów, istnieje obowiązek zachowania się jednego podmiotu wobec drugiego.
Stosunek administracyjnoprawny powstaje wtedy, gdy prawo administracyjne przedmiotowe ma dla dwóch podmiotów takie znaczenie, że w określonych warunkach sytuacja prawna jednego podmiotu jest połączona w pewien sposób z sytuacją podmiotu drugiego. Stosunek administracyjnoprawny to stosunek prawny, którego jednym z podmiotów jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji publicznej, który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw i obowiązków w sferze realizacji zadań administracji; drugim z podmiotów jest np. obywatel, spółka, zakład administracyjny.
Sytuacja administracyjnoprawna
Sytuacja prawna- każda sytuacja społeczna określonego podmiotu, której elementy składowe zostały ukształtowane prawnie w sposób bezpośredni lub pośredni, ze względu na konkretne zdarzenie faktyczne.
Sytuacja administracyjnoprawna - sytuacja społeczna regulowana przez prawo administracyjne.
Relacja między tymi pojęciami:
Korzystanie z pojęcia sytuacji administracyjnoprawnej i pojęcia stosunku administracyjnego może być
Jednoczesne, gdy korzystamy bądź z pojęcia sytuacji prawnej, bądź z pojęcia stosunku administracyjnego
Zamienne, gdy używamy tylko jednego z tych narzędzi badawczych
Uzupełniające, gdy korzystamy przemiennie z obydwu narzedzi.
Nie można wielokrotnością stosunków prawnych wyrazić sytuacji prawnej. Istotą stosunku administracyjnoprawnego są zależne układy zachowań jednego podmiotu stosunku wobec drugiego podmiotu, a istotą sytuacji prawnej jest przysługujące lub nakazane przez prawo zachowanie się podmiotu w danej sytuacji. Opisywanie treści prawa za pomocą pojęcia sytuacji prawnej zmierza do zastąpienia relacyjnego układu zachowań dwóch podmiotów przez pokazanie stanu praw i obowiązków tylko jednego podmiotu.
Cechy charakterystyczne stosunków administracyjnoprawnych.
Stosunek administracyjnoprawny to wzajemny układ zachowań miedzy dwoma podmiotami , kwalifikowany przez prawo administracyjne, wyróżniany spośród innych stosunków prawnych tym, że:
jednym z podmiotów tego stosunku jest zawsze (obligatoryjnie) organ administracji publicznej, który przez nawiązanie stosunku prawnego staje się podmiotem praw lub obowiązków w sferze realizacji zadań administracji, i któremu z tego powodu wystarcza zdolność administracyjnoprawna czynna, sformułowana przez normy prawne określające jego kompetencje;
drugim z podmiotów stosunku może być obywatel, spółka, przedsiębiorstwo państwowe, zakład administracyjny i każda inna jednostka organizacyjna kwalifikowana przez prawo jako podmiot praw bądź obowiązków administracyjnoprawnych;
podmiotem rozstrzygającym o treści wzajemnych między dwoma podmiotami praw czy obowiązków jest zawsze organ administracji publicznej (z wyjątkiem stosunków powstających z mocy prawa), niezależnie od tego, czy inicjatywa nawiązania stosunku weszła do organu administracyjnego (z urzędu), czy od drugiej strony stosunku (na wniosek). Ta zdolność organu do rozstrzygania o prawach lub obowiązkach odzwierciedla się w tzw. jednostronności stosunku administracyjnego, czyli władztwie administracyjnym. Konstrukcja tego władztwa opiera się na nierównorzędności podmiotów wyrażającej się w możliwości kształtowania przez organ administracji publicznej sytuacji drugiego podmiotu, niezależnie od jego woli, ale zgodnie z prawem przedmiotowym.
Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych.
Klasyfikacja stosunków administracyjnoprawnych na poszczególne rodzaje oparta jest na zmianie poszczególnych elementów składowych stosunku, czyli zmianie podmiotów, przedmiotu czy treści. Zasięg zmian tych elementów może być różny.
Charakter normy prawnej stanowiącej źródło powstania stosunku prawnego, daje podstawę zasadniczemu podziałowi na:
stosunki materialnoprawne - mają trwały charakter, tak jak prawa i obowiązki kwalifikowane za ich pomocą (np. trwałość decyzji o nadaniu obywatelska jest bezwzględna)
s. procesowe- w swojej istocie mają charakter przejściowy , przy czym długość ich trwania jest określona ogólnie lub szczegółowo dla określonych rodzajów postępowania; nie są samodzielne, ale kwalifikowane za ich pomocą postępowanie administracyjne (sadowe) zmierza do ustalenia stosunku materialnoprawnego, choćby w wyniku wydanego aktu administracyjnego układ wzajemny między stroną i organem administracji praw i obowiązków nie uległ zmianie (np. w przypadku decyzji negatywnej).
Podział stosunków procesowych:
proceduralne- zachodzą wyłącznie w toku postępowania przed organem administracji państwowej, pozycja stron w tym postępowaniu jest nierównorzędna (analogicznie do budowy stosunku materialnoprawnego). Jednostronne rozstrzygnięcie sytuacji procesowej strony przez organ administracji, nie zmienia się także w razie postępowania przed organem odwoławczym. Przejawią się w uzależnieniu czynności procesowej jednego uczestnika postępowania od czynności procesowej drugiego Jest to uzależnienie formalne, bo organ musi rozpatrzyć wniosek strony, ale nie musi go uwzględnić
sporne- zachodzi gdy pozycja organu i strony (nierównorzędna w stosunku procesowo-proceduralnym) wyrównuje się przed sadem lub innym organem niezależnym od administracji i powołanym do kontroli decyzji administracyjnych. W polskim systemi prawnym wiąże się z działalnością Sądu Administracyjnego. Model wyznaczony jest przez udział w nim dwóch (kilku) równorzędnych stron (jedna z nich jest zawsze organem administracji publicznej, który wydał zaskarżoną decyzje) oraz sądu (innego podmiotu niezależnego od administracji), którego pozycja jest jednakowo zwierzchnia wobec każdej ze stron. W sporze tym nie musi uczestniczyć adresat zaskarżonej decyzji.
Ponadto wyróżnia się w literaturze prawniczej:
a)stosunki wewnętrzne
b) stosunki zależności służbowej
c) stosunki między jednostkami zwierzchnimi a jednostkami podległymi
d) stosunki zależności zakładowej
e)stosunki w obrębie gospodarki państwowej
f) stosunki prawne w ramach działań niewładczych
g) stosunki łączące administracje państwowa z organizacjami społecznymi poza sfera wykonywania zadań planowych
h) stosunki egzekucyjne
i) stosunki prawne nawiązywane za zgoda drugiego uczestnika stosunku i bez jego zgody
j) stosunki wywołujące bezpośrednio skutki cywilnoprawne i stosunki zobowiązujące do zawarcia umowy
Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych.
Sposoby powstawania sytuacji administracyjnoprawnych i nawiązywania stosunków administracyjnoprawnych są takie same. Tak więc zarówno stosunki prawne, jak i sytuacje prawne:
powstają z mocy samego prawa
gdy w danym stanie faktycznym lub prawnym zaczyna obowiązywać norma prawna (akt normatywny), która z tym stanem wiąże określone skutki prawne wyrażające się w nałożeniu obowiązku, przydaniu prawa bądź ich modyfikacji (np. wprowadzenie aktem normatywnym godzin policyjnych)
gdy w danym stanie prawnym zmienia się sytuacja faktyczna (bądź prawna) albo podejmowana jest jakaś czynność i z którą to zmiana sytuacji faktycznej lub podjęciem czynności norma prawna wiąże określone skutki prawne, wyrażające się w nałożeniu obowiązku, przydaniu prawa bądź w ich modyfikacji (np. powstanie obowiązku szkolnego)
Określony stosunek prawny nawiązuje się tylko za pomocą pierwszego ze wskazanych sposobów, natomiast niektóre sytuacje prawne powstają także w sposób wiązany.
We wskazanych sposobach nie uczestniczą organy administracji (oczywiście poza stanowieniem prawa). Ich rola sprowadza się jedynie do kontroli czy zachowanie określonych podmiotów w określonej sytuacji jest zgodne z prawem.
We wskazany sposób powstają wyłącznie obowiązki, natomiast stosunki procesowe:
powstają z mocy decyzji organu administracyjnego np. obowiązek uwzględnienia pokontrolnego zarządzenia wydanego przez organ NIK, obowiązek odbycia służby wojskowej, wszczęcia postępowania administracyjnego.
Najczęstszy sposób formułowania praw i obowiązków, a jeśli chodzi o powstanie praw niemal wyłączny. Chodzi tutaj o rodzaj zindywidualizowanej wypowiedzi organu administracyjnego, a nie tylko te które maja kwalifikowana postać aktu administracyjnego. Stosunki procesowe proceduralne są nawiązywane zarówno z urzędu, jak i na wniosek, uzależnione są od pierwszej czynności procesowej organu, która oczywiście nie ma charakteru decyzji administracyjnej (np. w pojęciu k.p.k), ale która jest jakimś rozstrzygnięciem organu administracji mającym znaczenie prawne.
Pojęcie form działania administracji publicznej; kryteria klasyfikowania form działania administracji publicznej.
W prawie administracyjnym słowo forma odnosi się do kategorii podejmowanego działania. Formą działania administracji jest „określony przepisem prawa typ konkretnej czynnośći organu administracyjnego, czyli rodzaj podejmowanego działania”. Najistotniejsze elementy :
-wywodzi się z zasady praworządności działania administracji realizowanej poprzez zasadę działania administracji w oparciu o konkretne normy prawne oraz o zasadę związania administracji normami prawnymi.
-występują zróżnicowane wymogi szczegółowości podstawy prawnej dla danej formy działania,
-działania administracji podlegają kontroli ( kryterium legalności),
-od nich odróżnić należy metody działania - są to sposoby realizowania działania (metoda przymusu, przekonywania)
-posługuje się określonym, ustalonym generalnym katalogiem form działania (możliwość przewidzenia przebiegu),
-jest to środek wykonywania ustaw ale także służy prawidłowej realizacji zadań publicznych.
W literaturze istnieje wiele klasyfikacji form działania administracji, oto najważniejsze:
Kryterium władztwa - działania władcze (jednostronne) np. akt administracyjny (podejmowane jednostronnie, możliwość zastosowania przymusu) i niewładcze (dwustronne) np. porozumienie administracyjne (zrównana sytuacja prawna podmiotów).
Kryterium skutku prawnego - działania prawne (zmierzające do ustanowienia, zmiany albo zniesienia stosunku prawnego, wywołują skutek prawny) i faktyczne (każde inne działanie)
Działania faktyczne dzielą się na: społeczno-organizatorskie, materialno-techniczne, zaświadczenia
Działania prawne dzielą się ze względu na:
Kryterium stosunku do obowiązującego prawa: działania stanowiące prawo, działania stosujące prawo
Kryterium charakteru działania prawnego: oparte na normach prawa publicznego - administracyjnego lub na normach prawa cywilnego
Kryterium sfery skutku prawnego: wewnętrzna i zewnętrzna
Kryterium adresata skutku prawnego: działania indywidualne i działania generalne
Najbardziej podstawowy podział to:
Akty administracyjne
Akty normatywne
Formy działań faktycznych
Umowy
Władcze i niewładcze formy działania administracji publicznej.
Władcze formy działania administracji charakteryzują się dysponowaniem władztwem administracyjnym. Cechami władztwa są:
Jednostronność: jednostronne kształtowanie pozycji adresata, kiedy adresat występuje z jakimś wnioskiem, żądaniem do podmiotu administrującego (jednostronne kształtowanie pozycji prawnej podmiotu administrowanego)
Środek przymusu: jeśli organ nakłada jakiś obowiązek (a nie gdy organ stwierdza czyjeś prawo), podmioty administrowane muszą podporządkować się oświadczeniu woli organu administrującego w przeciwnym razie organ ten zastosuje środek przymusu
Domniemanie ważności aktu administracyjnego - dopóki nie zostanie wzruszony jest ważny
Władcze formy działania administracji należą do działań prawnych.
Władcze formy działania administracji można podzielić na:
a) ze względu na rodzaj adresata, rodzaj normy prawnej
- akt administracyjny generalny
- akt administracyjny indywidualny
b) kryterium sfer działania administracji [akt administracyjny generalny, akt administracyjny indywidualny można podzielić na]:
- zewnętrzne
- wewnętrzne
c) kryterium posiadania normy prawnej [zewnętrzne i wewnętrzne dzielimy na]
- normatywne
- nienormatywne
Niewładcze formy działania administracji publicznej.
Do niewładczych [pozawładczych] form działania administracji zaliczamy:
umowy cywilnoprawne
umowy publicznoprawne
czynnosci materialno - techniczne - obejmują takie czynności jak np. odebranie rzeczy ruchomej przez organ egzekucyjny i wydanie jej wierzycielowi, używanie przyrządow kontrolno-pomiarowych do badania predkości jazdy i trzeźwości kierowców, doprowadzenie zwierzęcia do przymusowego szczepienia
przyrzeczenie administracyjne - oświadczenie organu administracji publicznej, który zobowiązuje sie do podjęcia w przyszlości określonych czynności
ugoda administracyjna - polega na tym, że w trakcie postępowania administracyjnego dwie strony o sprzecznych interesach dogadują się i zawierają ze soba ugodę.
Organ administracji publicznej nie musi dysponować wyraźną kompetencją do wykonywania form niewładczych. Może ona wynikać z zakresu działania tego organu. W przypadku działań niewładczych mamy zazwyczaj do czynienia z takimi czynnościami, które mają charakter dwustronny. Nie ma w tym przypadku wymogu właściwej komunikacji. Jeśli chodzi o kontrolę sądową to jest ona w zasadzie zbędna, ale pojawiają się takie działania niewładcze, które mogą pośrednio wpływać na sytuację prawną adresata czynności materialno-technicznych i ustawodawca stworzył dla nich mozliwość kontroli sądowej. W przypadku działań niewładczych pozycja organu administracji i drugiej strony stosunku prawnego jest rownorzędna, nawet jeśli istnieje pewne zróżnicowanie, to organ administracji nie ma tu pozycji zdecydowanie nadrzędnej.
Akt administracyjny - pojęcie, sposoby klasyfikowania.
AKT ADMINISTRACYJNY:
- sformalizowany (podjęty w wyniku postępowania) objaw woli organu administrującego
- podjęty na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu organowi kompetencji,
- skierowany do zindywidualizowanego adresata, w konkretnej sprawie
- wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, niekiedy też w sferze innych działów prawa
- czynność władcza i jednostronna, dwustronnie wiążąca
Adresatem: obywatel, inny podmiot prawa publicznego lub prywatnego.
Prawidłowy akt administracyjny - musi być wydany zgodnie z:
a) prawem materialnym - oznacza to, że prawo musi wyraźnie zezwalać na rozstrzyganie o prawach i obowiązkach określonych podmiotów w drodze aktu administracyjnego
b) prawem ustrojowym - czy musi być on (akt) wydany przez organ administracji publicznej kompetentny miejscowo i rzeczowo
c) prawem procesowym - czyli musi być wydany w odpowiednim trybie, określającym sposób podejmowania aktu jak i sposób jego kontroli
d) musi być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności prawnej - przyznanej organowi przez normy prawa materialnego, ustrojowego, procesowego.
Sposoby klasyfikowania:
Ze względu na sposób kształtowania stosunków prawnych:
akty konstytutywne- tworzą, zmieniają lub uchylają stosunki prawne, zmiana konkretnej sytuacji prawnej następuje z mocy aktu administracyjnego (nie z mocy samego prawa). Tworzą one nową sytuację prawną (ustalają prawa / obowiązki dla adresatów) stąd ich charakter twórczy. Obowiązują ex nunc. Przykłady: decyzja o zmianie nazwiska, wydanie paszportu, decyzja w sprawie świadczeń pomocy społecznej.
akty deklaratoryjne - potwierdzają (deklarują) prawa i obowiązki, które wynikają dla adresatów z ustawy, nie tworzą nowych praw czy obowiązków. Element twórczości polega na kształtowaniu stosunku prawnego, gdyż dopiero od chwili wydania aktu deklaratoryjnego adresat aktu może skutecznie powołać się na swoje prawo, obowiązują ex tunc. Przykłady: stwierdzenie nabycia obywatelstwa, dyplom uniwersytetu.
Ze względu na charakter stosunku organu administracyjnego wydającego akt administracyjny do adresata aktu:
akty administracyjne zewnętrzne - adresowane do odrębnych podmiotów prawnych innych instytucji NIE podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt,
akty administracyjne wewnętrzne - adresowane do organów, instytucji, pracowników podległych służbowo organowi wydającemu akt
Ze względu na zakres prawnej regulacji warunków wydania aktu
akty administracyjne związane - których warunki podjęcia zostały wyraźnie określone normami
akty administracyjne swobodne (uznaniowe) - warunki ich wydania nie są przez prawo w ogóle określone lub są określone ale w sposób niewyczerpujący.
Z punktu widzenia wyrażenia woli adresata aktu administracyjnego, gdy owo wyrażenie woli staje się warunkiem podjęcia aktu lub też takiego warunku nie stanowi:
akty administracyjne które dochodzą do skutku za zgodą adresata
akty administracyjne które dochodzą do skutku bez jego zgody
Z punktu widzenia wywołania skutków prawnych w sferze prawa cywilnego:
akty które rodzą bezpośrednie skutki cywilnoprawne
akty które wywołują pośrednio skutki cywilnoprawne
Statut województwa a statut urzędu wojewódzkiego; statut gminy a statut uczelni publicznej
Statut województwa jest, obok ustawy o samorządzie województwa, podstawowym aktem prawnym normującym funkcjonowanie samorządu województwa.
Statut określa:
1. ustrój województwa jako jednostki samorządu terytorialnego,
2. zasady dostępu i korzystania z dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów województwa i komisji sejmiku województwa,
3. sprawy zastrzeżone do kompetencji sejmiku województwa (inne niż w ustawach),
4. przedmiot działania, zakres zadań, zasady dotyczące składu, organizację wewnętrzną i tryb pracy komisji powoływanych przez sejmik województwa,
5. zasady działania klubów radnych,
6. zasady i tryb działania zarządu województwa,
7. kto składa oświadczenia woli w imieniu województwa.
Statut jest uchwalany przez Sejmik po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów. Statut jest aktem prawa miejscowego - warunkiem jego obowiązywania jest zatem ogłoszenie w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
Statut urzędu wojewódzkiego
1. Wojewoda nadaje urzędowi wojewódzkiemu statut podlegający zatwierdzeniu przez Prezesa Rady Ministrów, z zastrzeżeniem ust. 5. Statut jest ogłaszany w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
2. W skład urzędu wojewódzkiego wchodzą komórki organizacyjne:
1) wydziały - do realizacji merytorycznych zadań urzędu;
2) biura - do realizacji zadań w zakresie obsługi urzędu;
3) oddziały jako komórki organizacyjne wewnątrz komórek wymienionych w pkt 1 i 2.
3. Statut urzędu wojewódzkiego określa w szczególności:
1) nazwę i siedzibę urzędu;
2) nazwy stanowisk dyrektorów wydziałów;
3) nazwy wydziałów oraz innych komórek organizacyjnych urzędu;
4) zakresy działania wydziałów i innych komórek organizacyjnych urzędu oraz, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią, zakres kompetencji przypisanych określonym w ustawach stanowiskom lub funkcjom urzędowym;
5) nazwy, siedziby i zakresy działania delegatur, o których mowa w art. 14,delegatury urzędu wojewódzkiego;
6) inne sprawy istotne dla organizacji i funkcjonowania urzędu.
4. Wykaz jednostek organizacyjnych podporządkowanych wojewodzie lub przez niego nadzorowanych stanowi załącznik do statutu urzędu wojewódzkiego.
5. Zmiana statutu urzędu wojewódzkiego polegająca na aktualizacji wykazu jednostek podporządkowanych wojewodzie lub przez niego nadzorowanych nie wymaga zatwierdzenia przez Prezesa Rady Ministrów.
Statut gminy- O ustroju gminy stanowi jej statut. Gmina może być gminą wiejską, gminą miejsko-wiejską lub gminą miejską.Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa, dzielnice, osiedla i inne. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania te dzielimy na własne - nadane ustawowo i zlecone - przydzielane przez władze państwowe.Gmina realizuje wszystkie zadania niezastrzeżone do kompetencji innych jednostek samorządu terytorialnego (powiat, województwo samorządowe).Mieszkańcy uczestniczą w sprawowaniu władzy na terenie swojej gminy poprzez głosowanie: w wyborach samorządowych oraz referendum lokalnym lub za pośrednictwem organów gminy.Gmina realizuje dwa rodzaje zadań: własne i zlecone.
I. Zadania własne - Są to zadania publiczne wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego, które służą zaspokojeniu potrzeb wspólnoty samorządowej. Mogą one być:
a) obowiązkowe - gmina nie może zrezygnować z ich realizacji, musi zapewnić w budżecie środki na ich realizowanie; przyczyna: dążenie do zapewnienia mieszkańcom świadczeń publicznych o charakterze elementarnym;
b) fakultatywne - gmina realizuje je w takim zakresie, w jakim jest to możliwe ze względu na środki posiadane w budżecie oraz lokalne potrzeby (samodzielnie na własną odpowiedzialność z własnego budżetu).
Zadania własne obejmują sprawy:
ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymaniu czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadków komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
lokalnego transportu zbiorowego,
ochrony zdrowia,
pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
gminnego budownictwa mieszkaniowego,
edukacji publicznej,
kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
targowisk i hal targowych,
zieleni gminnej i zadrzewnej,
cmentarzy gminnych,
porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
wspierana i upowszechnianie idei samorządowej,
promocji gminy,
współpracy z organizacjami pozarządowymi,
współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
II. Zadania zlecone - Są to inne zadania publiczne wynikające z uzasadnionych potrzeb państwa ustawowo zlecone do wykonania jednostkom samorządu terytorialnego. Są:
a) przekazywane na mocy regulacji ustawowej;
b) przekazywane w drodze porozumień między jednostką samorządu terytorialnego a administracją rządową.
Statut uczelni
Art. 56.
1. Statut uczelni publicznej uchwala jej senat większością co najmniej dwóch trzecich głosów swojego składu, po zasięgnięciu opinii związków zawodowych działających w uczelni.
2. Statut uczelni publicznej, która posiada co najmniej cztery uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora, a w przypadku uczelni artystycznej dwa takie uprawnienia, wchodzi w życie z dniem określonym w uchwale senatu.
3. Statut uczelni publicznej niespełniającej wymagań określonych w ust. 2 wchodzi w życie z dniem wydania przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego decyzji zatwierdzającej ten statut, chyba że w statucie został określony termin późniejszy. Statut wchodzi w życie po upływie sześciu miesięcy od dnia doręczenia ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego, jeżeli w tym terminie minister nie odmówił zatwierdzenia statutu lub nie wezwał uczelni publicznej do usunięcia uchybień.
4. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego odmawia zatwierdzenia statutu w razie stwierdzenia jego niezgodności z prawem. Przed podjęciem decyzji o odmowie zatwierdzenia statutu minister wzywa uczelnię publiczną do usunięcia niezgodności z prawem. Minister zatwierdza statut nie później niż w ciągu sześciu miesięcy od dnia otrzymania statutu w prawidłowym brzmieniu.
5. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich, z tym że uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.
Art. 57.
1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego zatwierdza statut publicznej uczelni teologicznej, niespełniającej wymagań określonych w art. 56 ust. 2, w porozumieniu z właściwymi władzami kościołów i związków wyznaniowych.
2. Statut publicznej uczelni teologicznej spełniającej wymagania określone w art. 56 ust. 2 jest uchwalany przez właściwy organ uczelni w porozumieniu z właściwymi władzami kościołów i związków wyznaniowych.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do innych uczelni publicznych, w których działa teologiczna podstawowa jednostka organizacyjna, z tym że porozumienie z właściwymi władzami kościołów i związków wyznaniowych dotyczy tylko postanowień statutu związanych z funkcjonowaniem teologicznej podstawowej jednostki organizacyjnej.
Art. 58.
1. Statut uczelni niepublicznej nadaje jej założyciel albo uchwala organ kolegialny uczelni wskazany w statucie, z zastrzeżeniem art. 24 ust. 1.
2. Statut uczelni niepublicznej określa sposób przejęcia funkcji założyciela w razie jego śmierci, jeżeli jest osobą fizyczną albo likwidacji, jeżeli jest osobą prawną oraz zasady i tryb likwidacji uczelni, z uwzględnieniem zobowiązań założyciela uczelni w przypadku jej likwidacji. Przejęcie funkcji założyciela wymaga zgody ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego wyrażonej w formie decyzji administracyjnej.
3. Statut uczelni niepublicznej wchodzi w życie z dniem wydania przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego decyzji zatwierdzającej ten statut, chyba że w statucie został określony termin późniejszy, z zastrzeżeniem ust. 4.
4. Statut uczelni niepublicznej, która posiada co najmniej cztery uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora, a w przypadku uczelni artystycznej dwa takie uprawnienia, wchodzi w życie z dniem określonym w uchwale senatu lub w decyzji założyciela.
5. Do statutu uczelni niepublicznej stosuje się odpowiednio przepisy art. 56 ust. 3-5.
Rozporządzenie wojewody a zarządzenie wojewody; rozporządzenie Rady Ministrów a rozporządzenie porządkowe wojewody.
Wojewoda wydaje w formie rozporządzenia przepisy prawa miejscowego, a czyni to w granicach i na podstawie upoważnień udzielonych w ustawach szczególnych (tzw. rozporządzenia wykonawcze wojewody) oraz na podstawie art. 60 ustawy o wojewodzie i administracji rządowej w województwie (tzw. rozporządzenia porządkowe wojewody). Rozporządzenia porządkowe wojewoda może wydawać w sytuacji, kiedy dana materia nie została uregulowana w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, a ich wydanie jest niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych rozporządzenia wydane przez wojewodę wchodzą w życie w terminie 14 dni od dnia ich opublikowania w Dzienniku Urzędowym Województwa Małopolskiego (rozporządzenia wykonawcze) lub 3 dni od dnia ich opublikowania (rozporządzenia porządkowe). Przepisy tej ustawy przewidują również, iż akty normatywne zawierające przepisy powszechnie obowiązujące oraz przepisy porządkowe mogą wejść w życie w terminach krótszych aniżeli wyżej wskazane.
Zgodnie z zapisem § 69 Regulaminu Organizacyjnego Urzędu - w formie zarządzenia Wojewoda określa sprawy dotyczące organizacji i funkcjonowania Urzędu oraz jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez Wojewodę, a także inne sprawy o charakterze wewnętrznym. Rada Ministrów - Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia, tworzyć komisje do opracowania projektów kodyfikacji określonych dziedzin prawa, uwzględniając dorobek nauki i doświadczenia praktyki. Rada Ministrów wydając rozporządzenie, określi nazwę i przedmiot działania komisji oraz jej skład i tryb postępowania.
Podział form działania administracji publicznej dzielimy na:
a) czynności prawne i
b) inne działania administracji, nie polegające na wydawaniu aktów prawnych, nie będące czynnościami prawnymi.
Czynności prawne (rodzaje). Polegają na objawieniu woli organu adm. publicznej celem wykonania określonych skutków prawnych takich jak powstanie, zmiana lub zniesienie stosunków prawnych. Mamy dwa rodzaje tych czynności prawnych:
1) czynności administracyjnoprawne- regulowane przez prawo administracyjne, gdy adm. działa władczo. Czynności administracyjno prawne mogą wywoływać skutki prawne w dziedzinie prawa cywilnego, ale nie jest to regułą. Regułą jest natomiast, że obowiązki ustanowione w drodze czynności administracyjnoprawnych mogą być egzekwowane w drodze egzekucji administracyjnej (bez potrzeby występowania do sądu). Adm. publiczna sama przeprowadza wykonanie aktów administracyjnych oraz gdy jest potrzeba stosuje przymus państwowy (środki egzekucyjne).
2) czynności prawa cywilnego- regulowane przez prawo cywilne, gdy adm. nie działa władczo. Stwarzają stosunki prawne, które dla wyegzekwowania w drodze przymusu państwowego wymagają orzeczenia Sądu Powszechnego.
Inne działania administracji publicznej nie będące czynnościami prawnymi - skutek prawny występuje tylko czasem ale nie jest to bezpośrednim celem takiego działania. Zaliczmy do nich:
a) działania społeczno - organizatorskie - są to takie działania jakie może dokonać również każda organizacja społeczna. Typ tych działań określany jest także mianem działań niewładczych, choć pojęcie to obejmuje również i pewne działania prawne np. czynności prawa cywilnego, organizowanie akcji społecznych nie popartych przymusem państwowym,
b) działania materialno - techniczne (faktyczne) - są to takie działania organów administracji, które , oparte są na wyraźnej podstawie prawnej i wywołują konkretne skutki prawne a zarazem są czynnościami faktycznymi, np. prowadzenie różnych rejestrów, ewidencji, kartotek oraz na zewnątrz urzędu, np. utrzymywanie czystości na ulicach. Istnieją dwa rodzaje czynności materialno - techniczne, wewnętrzne np. sporządzanie sprawozdań, statystyki, czynności kancelaryjne; i czynności materialno - techniczne zewnętrzne np. przymusowe doprowadzenie zwierzęcia do szczepienia, wyburzenie obiektu budowlanego, opróżnienie lokalu, zajęcie nieruchomości lub rzeczy ruchomej itp.
c) „zwykłe” poświadczenia- nie tworzą, nie zmieniają i nie znoszą stosunków prawnych. Ich znaczenie polega na tym, że służy im szczególna moc dowodowa.
29. Akt administracyjny a akt normatywny
Akt normatywny - tekst zawierający sformułowane w języku prawnym i zapisane w postaci przepisów normy prawne. Normy te mają najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny. Niekiedy pod tym pojęciem rozumie się także wszelkie teksty formułujące normy postępowania.Akt administracyjny - jedna z prawnych form działania administracji publicznej; jednostronne, władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej rozstrzygające w sposób prawnie wiążący o sytuacji indywidualnie określonego podmiotu prawa w konkretnej sprawie, wydane przez ten organ w toku postępowania administracyjnego, na podstawie przepisów proceduralnego prawa administracyjnego (i w wykonaniu przepisów materialnego prawa administracyjnego).Najczęściej stosowaną formą aktu administracyjnego jest decyzja administracyjna; aktami administracyjnymi są także postanowienia, nakazy, licencje, koncesje, pozwolenia etc.
Za pomocą aktu administracyjnego norma prawna abstrakcyjna i generalna zostaje przekształcona w normę konkretną i (w większości przypadków) indywidualną.
Akt administracyjny - pojęcie, sposoby klasyfikowania.
Jedna z prawnych form działania administracji publicznej; jednostronne, władcze oświadczenie woli organu administracji publicznej rozstrzygające w sposób prawnie wiążący o sytuacji indywidualnie określonego podmiotu prawa w konkretnej sprawie, wydane przez ten organ w toku postępowania administracyjnego, na podstawie przepisów proceduralnego prawa administracyjnego (i w wykonaniu przepisów materialnego prawa administracyjnego).Najczęściej stosowaną formą aktu administracyjnego jest decyzja administracyjna; aktami administracyjnymi są także postanowienia, nakazy, licencje, koncesje, pozwolenia etc.Za pomocą aktu administracyjnego norma prawna abstrakcyjna i generalna zostaje przekształcona w normę konkretną i (w większości przypadków) indywidualną.
Akty administracyjne mogą być klasyfikowane według różnych kryteriów.
akty wewnętrzne i zewnętrzne.
1. Akty wewnętrzne - akty wydawane w wewnętrznej sferze administracji, akty kierowane do podmiotów podległych organizacyjnie lub służbowo. Akty wewnętrzne nie wymagają żadnej szczególnej podstawy prawnej, wystarczy ogólne upoważnienie do kierowania podmiotami będącymi adresatami aktu. Przykładem aktu wewnętrznego jest zarządzenie.
2. Akty zewnętrzne są to akty kierowane do wszystkich innych podmiotów, nie podporządkowanych organizacyjnie organowi wydającemu akt. Typowym przykładem aktu administracyjnego zewnętrznego jest decyzja administracyjna.
akty deklaratoryjne i konstytutywne.
1. Akty deklaratoryjne nie tworzą nowych sytuacji prawnych, lecz stwierdzają w sposób wiążący, że w danej sytuacji wynikają z ustawy dla adresata obowiązki i prawa. Z aktem deklaratoryjnym mamy do czynienia wówczas, gdy pewien stan rzeczy powstał z mocy samego prawa, a organ wydający akt orzeka tylko, czy dany stan zaistniał. Stąd akty deklaratoryjne wywołują skutki prawne wstecz, ex tunc od momentu, w jakim dany stan prawny zaistniał. Akty te noszą z reguły nazwę orzeczeń. Należą tu np. stwierdzenie przyznania emerytury lub renty, stwierdzenia nabycia obywatelstwa.
2. Akty konstytutywne mają charakter twórczy, tworzą, znoszą lub zmieniają stosunki prawne. Wywołują skutki prawne dopiero od chwili ich wydania - ex nunc. Akty te z reguły noszą nazwy - zezwolenie, pozwolenie, nakaz, zakaz. Np. pozwolenie wodno prawne, zezwolenie na osiedlenie się cudzoziemca na terytorium RP, zakaz wywozu dóbr kultury za granicę.
akty zależne od woli adresata i akty od niego niezależne.
1. Akty zależne od woli adresata, zwane aktami dwustronnymi, to takie, dla wydania, których konieczny jest uprzedni wniosek adresata o wydania aktu. Akty zależne od woli strony najczęściej przyznają uprawnienia. Należy tu np. zezwolenie na wykonywanie określonego zawodu, decyzja o zmianie nazwiska.
2. Akty niezależne od woli strony, akty jednostronne, są to akty wydawane z urzędu, mogą być też wydawane na wniosek strony lub innej osoby. Aktami niezależnymi od woli strony z reguły nakłada się obowiązki. Przykładem takiego aktu jest decyzja wywłaszczeniowa, nakaz rozbiórki budowli.
akty związane i swobodne - wydawane na zasadzie uznania administracyjnego.
Akty administracyjne „dwustronne”/zależne od woli adresata a nie władcze działania administracji.
Akty zależne od woli adresata, zwane aktami dwustronnymi, to takie, dla wydania, których konieczny jest uprzedni wniosek adresata o wydania aktu. Akty zależne od woli strony najczęściej przyznają uprawnienia. Należy tu np. zezwolenie na wykonywanie określonego zawodu, decyzja o zmianie nazwiska.
W przypadku nie władczych form działania pozycje organu administracji i drugiego podmiotu stosunku prawnego są równorzędne. Nawet, jeśli istnieje pewne zróżnicowanie, organ administracji nie zajmuje pozycji zdecydowanie nadrzędnej. Czasami załatwienie określonej sprawy wymaga podjęcia kolejno kilku działań administracji mających różne formy prawne. Mamy wtedy do czynienia z ciągiem działań prawnych, z tzw. Działaniami złożonymi administracji.
Swobodne uznanie-uznanie administracyjne; uznanie administracyjne a sądowa kontrola administracji publicznej.
Swobodne uznanie (zw. też władzą dyskrecjonalną), to uprawnienie organów państwowych do podejmowania decyzji w sposób swobodny, czyli nie skrępowany konkretnymi przepisami prawa. Nie oznacza to jednak możliwości wydania decyzji kierując się prywatnymi zachciankami. Decyzję podejmuje się w oparciu o zasady słuszności, sprawiedliwości, etyki, wymogi polityki państwa, itd. Swobodne uznanie zapewnia elastyczność stosowania prawa, zwłaszcza w sytuacjach, gdy trudno uprzednio przewidzieć wszelkie okoliczności sprawy.
Uznanie administracyjne - wypracowane w doktrynie prawa administracyjnego sposoby uregulowania (zawężająco bądź rozszerzająco) działań organu administracyjnego w zakresie tzw. swobodnego uznania.
Kontrola administracji publicznej- Funkcjonowanie administracji publicznej wiąże się z kontrolą jej działalności. W polskim systemie prawnym wyróżnia się następujące kryteria ze względu, na które dokonuje się tej kontroli, a mianowicie są nimi: legalność, gospodarność, rzetelność i celowość.Te kryteria są sprecyzowane w ustawach. Podkreślić należy tu, iżnie wszystkie podmioty administracji są kontrolowane przez uwzględnienie wszystkich kryteriów, co do tego jak kontrolowany jest podmiot decyduje ustawodawca. Podstawowym celem przeprowadzania kontroli w tych podmiotach ma na celu zapewnienie ich sprawnego funkcjonowania oraz eliminowania wykrytych błędów. Służy również prewencji i usuwaniu podstaw złego funkcjonowania w przyszłości.
Sądowa kontrola administracji - Celem kontroli sądownictwa administracyjnego jest badanie aktów i czynności organów administracji pod katem ich zgodności z prawem. Taka kontrola prowadzi do uchylenia aktu sprzecznego z prawem w przypadku uwzględnienia skargi, a w przypadku stwierdzenia, że działanie administracji nie było sprzeczne z prawem skarga zostaje oddalona.
Obecnie istnieją dwie instytucje sądowo administracyjne, tj. wojewódzkie sądy administracyjne, które rozpoznają w pierwszej instancji sprawy należące do ich właściwości oraz Naczelny Sąd Administracyjny, który sprawuje nadzór nad działalnością wojewódzkich sadów administracyjnych w zakresie orzekania, a w szczególności jest sądem drugiej instancji, rozpoznającym środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych. NSA podejmuje także uchwały wyjaśniające zagadnienia prawne.
Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:
• Akty indywidualne,
• Akty ogólne,
• Bezczynność organów.
Aby skutecznie wnieść skargę należy najpierw wyczerpać wszystkie środki zaskarżenia. Zgodnie z art. 1 Prawo o ustroju sadów administracyjnych, sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości poprzez:
• Kontrolę działalności administracji publicznej pod względem zgodności z prawem,
• Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych i o właściwość.
Kontrola obejmuje także orzekanie o zgodności z ustawami aktów normatywnych samorządu terytorialnego oraz terenowych organów administracji rządowej.
Formy aktów administracyjnych.
Formy aktów administracyjnych można podzielić na:
Decyzje bez szczególnej nazwy;
Decyzją jest akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego;
W doktrynie pojęcie decyzji zawężone jest do aktu administracyjnego wydanego w postępowaniu administracyjnym. W orzecznictwie decyzja to też akty w innych formach lub akty administracyjne występujące bez wyraźnie określonej prawem formy (pojęcie decyzji ustalane empirycznie w drodze orzecznictwa sądowego). Decyzje przyznają lub odmawiają przyznania uprawnień jednostce. Gdy normy upoważniają organ do przyznania/odmowy uprawnień dla jednostki lub do nałożenia obowiązku/zwolnienia z obowiązku - organ powinien podjąć czynność prawną w formie decyzji administracyjnej (a nie np. udzielić jedynie informacji, które nie określają w sposób stanowczy i władczy sytuacji jednostki).
Podstawą prawną może być tylko przepis prawa zawarty w ustawie lub przepis aktu wykonawczego , wydanego na podstawie ustawy i w ramach upoważnienia ustawowego.
Decyzje administracyjne mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego przez:
- stronę,
- organizację społeczną, która brała udział w postępowaniu administracyjnym,
- prokuratora lub RPO.
Decyzja wywiera trwałe skutki w sferze prawa administracyjnego, przekształca interes prawny lub obowiązek prawny jednostki - w prawo nabyte lub niezbywalne lub w obowiązek prawny.
Weryfikacja decyzji ma na celu usunięcie decyzji wadliwych przez kasację lub reformację.
O szczególnej nazwie
ZEZWOLENIE - forma aktu administracyjnego ustalającego uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub podjęcie czynności dopuszczonej normami pr. administracyjnego.
Nabycie uprawnienia / zgoda ustalone w zezwoleniu - następują w warunkach prawnie określonego zakazu pewnego zachowania się lub podejmowania określonych czynności.
Czasem ustawodawca używa innych określeń: pozwolenie, zgoda, karta (np. pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej, na kierowanie tramwajem)
Wydawane na czas oznaczony lub nieoznaczony. Zezwolenia na działalność o szczególnych warunkach wykonywania - może być cofnięta gdy nieprzestrzeganie są warunki przez osobę korzystającą z zezwolenia.
KONCESJA - akt administracyjny, nadający uprawnienia osobie fizycznej lub prawnej do wykonywania określonej działalności, najczęściej produkcyjnej lub usługowej.
Wydając koncesję organ może nałożyć na adresata koncesji określone uprawnienia lub obowiązki, określić warunki, które powinien spełnić.
Jest to forma reglamentacyjnej funkcji państwa (reglamentacja - jako ograniczanie swobody podmiotów gospodarczych).
W prawie polskim uzyskania koncesji wymaga np. ochrona osób i mienia, transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych, rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych.
Katalog tych dziedzin nie jest zamknięty. Wydawana jest na czas oznaczony lub nieoznaczony. Działalność objęta koncesją podlega kontroli organu koncesyjnego, który uprawniony jest do cofnięcia koncesji. Koncesjonariusz nie może powierzyć wykonania koncesji innej osobie. Ma on prawo do osiągania korzyści finansowych z działalności objętej koncesją.
LICENCJA - akt administracyjny ustalający uprawnienia do wykonywania określonej działalności (niekoniecznie o charakterze gospodarczym) lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności związane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.
Licencja to element nabycia uprawnienia do wykonywania określonej działalności oraz element zezwolenia na tę działalność. Licencje dotyczą np. lotnicze, przewodnickie, połowowe, sportowe licencje pracowników ochrony. Inne nazwy są dopuszczalne, np. patent żeglarski. Warunkiem nadania licencji jest posiadanie określonego zasobu wiedzy i umiejętności, stwierdzonych pozytywnie zdanym egzaminem, który stanowi podstawę do nabycia uprawnień ujętych w licencji.
Na czas oznaczony lub nieoznaczony. Wykonywanie działalności objętej licencją podlega kontroli. Organ który udzielił licencji może ją cofnąć w określonych przypadkach.
Decyzje administracyjne a polecenia służbowe; akty administracyjne organów zakładów administracyjnych.
DECYZJA: akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki (i organu) konsekwencjach normy prawa administracyjnego
POLECENIA SŁUŻBOWE: związane są z centralizacją i podległością hierarchiczną. Organ wyższego stopnia może wydawać polecenia służbowe, które muszą być respektowane. Polecenia służbowe nie mogą zostać wydane przez dany organ jakiemuś organowi niepodległemu zwierzchnio. Nie są one wydawane w postępowaniu administracyjnym, są wyrazem zależności osobowej. Polecenia służbowe mogą dotyczyć podjęcia określonych działań przez organ podległy itp. Podstawą prawną określonych poleceń nie są przepisy ustawy.
Podstawą do wydawania aktów administracyjnych przez organy zakładów będą albo przepisy prawa powszechnie obowiązujące albo przepisy zawarte w aktach wewnętrznych, zakładowych. Akty te działania tylko w stosunkach zakładowych. Nie ma jednej procedury ich podejmowania, różni się ona w zależności od rodzaju zakładu. Akty zakładowe dzielą się na:
Akty administracyjne zakładowe generalne - zawierają konkretne upoważnienie, adresaci określeni są w sposób generalny
Akty normatywne zakładowe - regulują funkcjonowanie zakładu administracyjnego, aby wydać taki akt, należy mieć upoważnienie ustawowe. Obowiązują w granicach zakładu. Nie określono ani sposobu ich publikowania ani kontrolowania.
35. Samodzielność organów administracji publicznej w podejmowaniu aktów administracyjnych.
Organom administracji publicznej przysługuje pewna doza samodzielności w procesie wydawania aktu administracyjnego, a więc w procesie stosowania określonych norm prawa administracyjnego.
W przypadkach kiedy przepisy prawa nie określają wyraźnie formy rozstrzygnięcia wówczas w ramach owej samodzielności o formie decyduje organ administracji publicznej. Samodzielność w tym przypadku oznacza, prawo wyboru formy rozstrzygnięcia. Jest ona jednak ograniczona tym, że organ obowiązany jest wybrać formę decyzji administracyjnej dla każdego rozstrzygnięcia, które załatwia sprawę co do jej istoty w całości lub części albo w inny sposób kończy sprawę w danej instancji.
Organowi administracji publicznej przysługuje pewien zakres samodzielności przy:
a) ustalaniu stanu faktycznego
b) ocenianiu tego stanu
c) interpretowaniu stosowanych norm - np. ocena pojęć nieoznaczonych i samodzielna interpretacja tych pojęć
d) wyborze treści rozstrzygnięcia i wartościowaniu związanym z tym wyborem
Samodzielność nie jest nieskrępowana, jest ona w jakimś stopniu zdeterminowana przez prawo i orzecznictwo. Hamulcem samodzielności jest np. regulacja ogólnych zasad postępowania administracyjnego, zasady sformułowane w orzecznictwie sądowym.
Najpełniejszą postacią samodzielności prawnej jest uznanie administracyjne. Samodzielności w tym przypadku udziela norma blankietowa. Pozwala ona organowi w warunkach określonych w hipotezie na wybór między różnymi sposobami zachwiania się. Organ może sam ustalić kryteria rozstrzygnięcia i w oparciu o nie ustalić jego treść.
Owa norma blankietowa nie zobowiązuje do określonego zachowania się, daje tylko upoważnienie. Organ może samodzielnie określić w jaki sposób skorzysta z owego upoważnienia i musi ustalić mierniki wedle których będzie wartościował dopuszczalne w świetle normy blankietowej rozstrzygnięcia i które z nich wybierze. Organ ma obowiązek wybrać zachowanie, które uzna za najlepsze (zgodne z dobrem publicznym, interesem podmiotów zainteresowanych). W obrębie normy blankietowej każde zachwanie organu jest możliwe i równorzędne i w równym stopniu odpowiada tej normie. Samodzielność w postaci uznania administracyjnego nie jest dowolnością, wynika z upoważnienia zawartego w przepisach ustawy a ściślej mówiąc jest uwarunkowana normą blankietową. Jednak nawet akt podjęty w zakresie samodzielności prawnej kwalifikowanej jako uznanie administracyjne - nie wyłącza to jednak sądu od badania legalności czy nei przekroczono ustawowego upoważnienia, nie naruszono przepisów; sąd bada czy nie przekroczono granic uznania administracyjnego.
Trzeba rozróżniać:
a) uznanie administracyjne = samodzielne wartościowanie, ocena celowości rozstrzygnięcia na podstawie ustalonego stanu faktycznego, uznanie w tym rozumieniu nie podlega kontroli sądu
b) akt administracyjny podjęty w zakresie uznania administracyjnego = podlega sądowej kontrol z punktu widzenia tego, czy odpowiada wymogom (formalnym) ustawowym.
Formy działań faktycznych - zarys systemu; działania faktyczne w sprawach paszportowych (lub w sprawach z zakresu obowiązku meldunkowego).
Działania faktyczne - są dopuszczalną i niewadliwą prawnie kategorią działań administracji publicznej, uzupełniają działania prawne administracji. Różnią się od działań prawnych, nie są określone prawem lub są określone w sposób niewyczerpujący, omijający takie aspekty jak: warunki ich podejmowania, treść, formę, tryb ich podejmowania, zasady kontroli prawidłowości. Znajdują regulację prawną co najwyżej w normach ustrojowych. Ich podstawą prawną mogą być natomiast normy o charakterze materialnym (normy ustanawiające zadania dla administracji), normy prawa ustrojowego ( strukturalno-organizacyjne), normy o charakterze procesowym. Podstawa prawna rozumiana szeroko jako upoważnienie do konkretyzowania norm materialnych/ ustrojowych / procesowych.
Złożony problem pojawia się w odniesieniu do działań faktycznych niezwiązanych z postępowaniem administracyjnym, z wydawaniem decyzji czyli niezwiązane z konkretyzacją norm procesowych.
Chodzi o konkretyzacje norm materialnych - np. normy ustanawiające zadania dla administracji, oraz norm strukturalno-organizacyjnych np. ustanawiających podział pracy, zależności organizacyjne, spos. porozumiewania się organów itp.
Działania faktyczne dzielą się na: społeczno-organizatorskie, materialno-techniczne, zaświadczenia.
Umowy publicznoprawne a umowy cywilne jako formy działania administracji.
Wyróżnia się dwa typy umów jako form działania administracji, umowy cywilnoprawne - regulowane przepisami prawa cywilnego, umowy publicznoprawne - regulowane przepisami prawa administracyjnego.
Umowy cywilnoprawne
Zajmują one ważne miejsce wśród działań administracji publicznej. Organy tej administracji reprezentują bowiem państwo także jako podmiot prawa cywilnego, a organy administracyjne jednostek samorządu terytorialnego występują w imieniu tych jednostek, posiadających osobowość prawną.
- ich stosowanie z reguły dla wykonania kompetencji związanych z dysponowaniem majątkiem (Skarbu Państwa lub samorządowym)
- przykłady: umowy sprzedaży, dzierżawy, najmu, umowy o dostawę
- ich zawieranie jest związane z działaniem w formie aktu administracyjnego (np. dopuszczalność zawarcia umowy warunkowana istnieniem aktu administracyjnego)
- może ona podlegać przepisom o nadzorze, może podlegać rejestracji
- zmiana / unieważnienie aktu na podstawie którego zawarto umownie stanowi automatycznej podstawy do zmiany / unieważnienia umowy (choć podkreśla się, że może mieć to wpływ na dopuszczalność uchylenia się od skutków prawnych lub na ocenę ważności umowy)
Umowy publicznoprawne
Zwane inaczej administracyjnymi, są to działania dwustronne podejmowane z jednej strony przez organ administracji publicznej, a z drugiej strony przez podmiot będący poza strukturami tej administracji (z wyjątkiem jednostek samorzadu terytorialnego w porozumieniach z organami administracji rzadowej)
- ich stosowanie głównie do wykonania kompetencji dotyczących współpracy organów administracyjnych w określonych dziedzinach
- przykłady: umowy o wspólne wykonywanie zadań (związki komunalne), porozumienia administracyjne, porozumienia komunalne i porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej
- głównie związane są ze wspólnym wykonywaniem zadań z zakresu administracji publicznej bądź ich przekazaniem lub powierzeniem;
- stronami: organy administracji publicznej (z reguły)
- dochowanie postanowień umowy gwarantują np. środki administracyjne (jak środki nadzoru);
- sądy powszechne nie mogą rozpatrywać sprów wynikających z takich umów
- podstawą prawną: przepisy prawa administracyjnego (zasady i tryb też powinny być regulowane przez prawo administracyjne)
Umowy publicznoprawne w polskim prawie:
• Związki komunalne
• Porozumienia komunalne
• Porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej
• Kontrakty wojewódzkie (od 2000r.)
• Umowy administracyjne między studentem a uczelnią (od 2005r.) - art. 160 ust3 prawo o szkolnictwie wyższym
Związki komunalne:
Ich celem - wspólne wykonywanie zadań publicznych przez gminy. Tworzone są przez :
- gminy (art64 ustawy samorządowej),
- powiaty (art. 65 ustawy powiatowej),
- miasta na prawach powiatu z gminami (art. 74 u.powiatowej)
Obowiązek utworzenia związku może być nałożony tylko w drodze ustawy. Uchwały o utworzeniu związku podejmują rady zainteresowanych gmin, powiatów, miastach na pr powiatu. Prawa i obowiązki uczestników związku powinny być określone w statucie, który wymaga przyjęcia przez rady zainteresowanych bezwzględną ilością głosów. Podlega zarejestrowaniu w rejestrze Prezesa RM i po zarejestrowaniu zdobywa osobowość prawną. Ma on własne organy stanowiące i kontrolne (zgromadzenie = wójtowie/burmistrzowie gmin) oraz wykonawcze (zarząd, powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród jego członków).
Porozumienia komunalne:
Zawierane przez: gminy, powiaty, województwa w sprawie powierzenia zadań publicznych. Mogą być zawierane przez województwa z powiatami i gminami oraz miasta na prawach powiatu z gminami. Stronami: jednostka samorządu terytorialnego przejmująca i powierzająca zadania.
Porozumienia o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej:
• zawierana przez organy administracji rządowej (np. zainteresowanych współpracą wojewodów);
• zawierana przez organ administracji publicznej z innymi instytucjami (np. przedsiębiorstwami, zakładami administracyjnymi, stowarzyszeniami.
Konstrukcja tzw. porozumienia administracyjnego - gdzie podstawą prawną może być przepis kompetencyjny podmiotów zainteresowanych współpracą.
Kontrakt wojewódzki:
Zawierany: między Radą Ministrów a samorządem województwa reprezentowanych przez ministra i marszałka województwa. Celem jest określenie zakresu, trybu i warunków realizacji zadań określonych w programach wojewódzkich i wspieranych przez rząd oraz zadań nadzorowanych przez ministrów i wspieranych przez jednostki samorządu.
Umowy publicznoprawne/umowy administracyjne/porozumienia administracyjne.
Umowy publicznoprawne- Są to umowy o nietypowej konfiguracji podmiotowej, gdyż jednym z jej podmiotów jest organ administracji państwowej,, z jej przedmiot występuję w bezpośrednim związku z wykonywaniem przez organy administracji państwowej ich podstawowych funkcji.Wykorzystanie umów publicznoprawnych przez administrację gospodarczą jest wyrazem procesu „kontraktualizacji” stosunków między administracją i gospodarki. Jest jednocześnie oznaką decentralizacji. Dzięki zastosowaniu umów osiąga się większą adekwatność form oddziaływania na procesy gospodarcze. Powstają bowiem szersze możliwości swobodnego postępowania i efektywniejszego decydowania.
Porozumienie administracyjne należąca do niewładczych form działania administracji dwustronna lub wielostronna czynność prawna z zakresu prawa administracyjnego, dokonywana przez podmioty wykonujące administrację publiczną, a dochodząca do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów. Przedmiotem porozumienia są zobowiązania (ale nie w sensie cywilno- prawnym) dotyczące realizacji zadań ze sfery administracji publicznej. Porozumienia przewidują bądź wspólne wykonanie zadań nałożonych na podmioty będące stronami porozumienia, bądź przeniesienie pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi. Porozumienie administracyjne od czynności cywilno- prawnych odróżnia przede wszystkim jego przedmiot, który leży w sferze prawa administracyjnego a nie cywilnego. Stronami porozumienia administracyjnego mogą być wszelkie podmioty prawa administracyjnego, czyli też jednostki nie posiadające osobowości prawnej. Zakres uprawnień obowiązków objętych porozumieniem musi leżeć w zakresie samodzielnego decydowania podmiotów zawierających porozumienie. Oznacza to, że porozumienia mogą być zawierane tylko w takiej sferze działania organów państwa, w której są one samodzielne.
Instytucja porozumienia administracyjnego może stać się formą szeroko stosowaną:
tzw. porozumienia międzygminne,
porozumienie o wykonywanie zadań z zakresu administracji rządowej,
uzgodnienie treści aktu między organami.
Typy podziału terytorialnego państwa; rodzaje miejscowości.
Terytorialna struktura państwa jest wynikiem poziomego podziału terenowego aparatu państwowego. W literaturze prawa administracyjnego wyróżnia się trzy rodzaje podziału terytorialnego.
Ze względu na potrzebę wykonywania na danym terenie zadań publicznych o podstawowym znaczeniu dla państwa tworzy się podział zasadniczy terytorium kraju. W poszczególnych jednostkach tego podziału sytuowane są organy administracyjne o kompetencjach ogólnych - organy administracji rządowej i samorządowej. W różnych systemach państwowych podział ten jest budowany jako dwustopniowy lub trójstopniowy. W Polsce ustawą z 1975 r. wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny. Obejmował on początkowo jednostki stopnia podstawowego (gminy miasta dzielnice miast stanowiących jednostki stopnia wojewódzkiego) i jednostki stopnia wojewódzkiego (województwa miejskie, miasto stołeczne Warszawa, miasto Kraków, Łódź, Wrocław). Z dniem 1 stycznia 1999 r. ustawa z 1998 r. zmieniła ten podział na trójstopniowy. Jednostkami zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa są: gminy, powiaty i województwa. Podstawową jednostką terytorialną jest gmina jako najmniejsza jednostka zasadniczego podziału. Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie, a także ustalanie granic gmin należy do kompetencji Rady Ministrów (rozporządzenie z urzędu lub na wniosek rady gminy). Przy tym należy dążyć by gmina miała obszar jednorodny ze wzgędu na układ osadniczy, przestrzenny i więzi społeczne i gospodarcze. Również w drodze rozporządzenia gminie lub miejscowości może być nadany status miasta. Pozwala to na wyodrębnienie gmin miejskich i wiejskich.
Pośrednią jednostką zasadniczego podziału terytorialnego jest powiat. Tworzenie, łączenie, dzielenie i znoszenie, a także ustalanie granic powiatu należy do kompetencji Rady Ministrów (rozporządzenie z urzędu lub na wniosek rady powiatu). Status powiatu mają również miasta na prawach powiatu (powiaty grodzkie). Są to miasta, które w dniu 31 grudnia 1998 liczyły więcej niż 100 tysięcy mieszkańców, a także miasta, które w tym dniu przestały być siedzibami wojewodów, chyba że zrezygnowały z tego przywileju. Miasto na prawach powiatu różni się tym od powiatu, że powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą również zadania powiatu. Cytowana ustawa utworzyła 16 województw oraz określiła siedziby wojewodów i sejmików województw. Jednostki te są tworzone i znoszone w drodze ustawowej. Rada Ministrów może w drodze rozporządzenia dokonywać zmian w granicach województw.
Uzupełnieniem podziału zasadniczego jest podział pomocniczy, tworzony dla organów o charakterze pomocniczym wobec organów o znaczeniu podstawowym, niemających najczęściej własnych, oddzielnych kompetencji z zakresu administracji publicznej. Podział na dzielnice i osiedla w gminach miejskich, podział gmin wiejskich na sołectwa, czasem także na kolonie. Jednostką pomocniczą może być również miasto położone na terenie gminy. Podział pomocniczy nie jest obligatoryjny. Jednostkę tego podziału tworzy w formie uchwały rada gminy. Pewną odmianą podziału pomocniczego jest wyodrębnienie delegatur urzedów wojewódzkich na obszarach wchodzących w skład wjewództw.
Wprowadza się wreszcie różnorodne podziały specjalne, przewidziane do wykonywania specjalnych zadań państwa, których specyfika wymaga nietypowych warunków terenowych. Obecnie podziały te w zasadzie są tworzone tylko na potrzeby administracji niezespolonej, a także np. dla wymiaru sprawiedliwości lub dla samorządów zawodowych.
Rodzaje miejscowości definiuje Ustawa o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych z dnia 29 sierpnia 2003 r. (artykuł 2 ustawowe wyrażenia objaśnienie pojęć)
Miejscowość - jednostka osadnicza lub inny obszar zabudowany odróżniające się od innych miejscowości odrębną nazwą, a przy jednakowej nazwie - odmiennym określeniem ich rodzaju;
miejscowość niezamieszkana - miejscowość, w której nie przebywa stale lub nie jest zameldowana na pobyt stały co najmniej jedna osoba;
miejscowość zamieszkana - miejscowość, w której stale przebywa lub jest zameldowana na pobyt stały co najmniej jedna osoba;
Rodzaj miejscowości - określenie charakteru miejscowości ukształtowanej w procesie rozwoju osadnictwa, w szczególności: miasto, osiedle, wieś, osada, kolonia, przysiółek i ich części;
miasto - jednostka osadnicza o przewadze zwartej zabudowy i funkcjach nierolniczych posiadająca prawa miejskie bądź status miasta nadany w trybie określonym odrębnymi przepisami;
osada - niewielka jednostka osadnicza na terenie wiejskim o odmiennym (wyróżniającym się) charakterze zabudowy albo zamieszkana przez ludność związaną z określonym miejscem lub rodzajem pracy, w szczególności: osadę młyńską, osadę leśną, osadę rybacką, osadę kolejową, osadę po byłym państwowym gospodarstwie rolnym; osada może być samodzielna lub może stanowić część innej jednostki osadniczej;
osiedle - zespół mieszkaniowy stanowiący integralną część miasta lub wsi;
przysiółek - skupisko kilku gospodarstw położonych poza zabudową wsi stanowiące integralną część wsi;
wieś - jednostka osadnicza o zwartej lub rozproszonej zabudowie i istniejących funkcjach rolniczych lub związanych z nimi usługowych lub turystycznych nieposiadającą praw miejskich lub statusu miasta.
jednostka osadnicza - wyodrębniony przestrzennie obszar zabudowy mieszkaniowej wraz z obiektami infrastruktury technicznej zamieszkany przez ludzi;
kolonia - jednostka osadnicza powstała jako rezultat ekspansji miejscowości poza obszar wcześniej istniejącej zabudowy, w szczególności: kolonia miasta, kolonia wsi;
Zmiany w podziale terytorialnym państwa.
Ziemie polskie w okresie zaborów były objęte podziałami terytorialnym państw zaborczych. Ziemie pod zaborem pruskim były podzielone na prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie, gminy wiejskie, obszary dworskie, miasta nie wydzielone z powiatów. Ziemie pod zaborem rosyjskim podzielone były na gubernie, powiaty, większe miasta, gminy wiejskie i mniejsze miasta. W zaborze austriackim ziemie polskie podzielone były na powiaty i dwa miasta nie wchodzące w skład powiatów. Powiaty dzieliły się na miasta, gminy wiejskie i obszary dworskie.
Po odzyskaniu niepodległości po krótkim czasie oparcia się na podziałach dzielnicowych, podzielono terytorium państwa na 17 województw, w tym jedno grodzkie i jedno autonomiczne. Konstytucja marcowa z 1921 r. ustaliła formalnie jednolity podział na województwa, powiaty i gminy miejskie i wiejskie. Na podstawie ustawy z 1933 r. wprowadzono na terenie całego kraju gminę zbiorową i podzielono ją na gromady. W 1937 roku przeprowadzono zmianę granic województw. W 1954 r. zamieniono gminy zbiorowe w gromady zbiorowe. Od 1 stycznia 1973 roku przywrócono gminę jako jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego. W Polsce ustawą z 1975 r. wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny. Obejmował on początkowo jednostki stopnia podstawowego (gminy miasta dzielnice miast stanowiących jednostki stopnia wojewódzkiego) i jednostki stopnia wojewódzkiego (województwa miejskie, miasto stołeczne Warszawa, miasto Kraków, Łódź, Wrocław). Z dniem 1 stycznia 1999 r. ustawa z 1998 r. zmieniła ten podział na trójstopniowy. Jednostkami zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa są: gminy, powiaty i województwa.
41./ 42. Administracja w ujęciu statycznym (podmioty administracji; podmioty administrujące - w szczególności: organy administracji publicznej, urzędy). . Podmioty administracji publicznej i ich jednostki organizacyjne.
Administracja w ujęciu statycznym dotyczy podmiotów występujących w administracji. Podmioty dzielą się na podmioty administracji i administrujące. Państwo jest pierwotnym podmiotem administracji, który jednocześnie dysponuje własnym, pierwotnym władztwem. Państwo realizuje należące do niego zadania administracyjne w części przez własne organy a w części przez inne podmioty administracji (związki publicznoprawne). Poniżej przedstawienie graficzne systemu podmiotów administracji publicznej.
Podmioty administrujące zaś to organy administracji publicznej i urzędy. Organ administracji publicznej to człowiek (lub grupa ludzi w przypadku organu kolegialnego):
Znajdujący się w strukturze organizacyjnej państwa lub samorządu terytorialnego
Powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego, w sposób i ze skutkami właściwymi temu prawu
Działający w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.
Podstawowym podziałem takich organów jest:
Organ administracji państwowej
Organ administracji rządowej
Organ administracji samorządowej
Można też wyróżnić organy ze względu na sposób powoływania:
Wykreowane w drodze powołania
Wykreowane w drodze aktu organu władzy
Wykreowany w drodze wyborów
Wykreowany w drodze nominacji
Ze względu na skład osobowy wyróżniamy:
Organy jednoosobowe
Organy kolegialne
Z uwagi na terytorialny zakres działania dzielimy organy na :
Naczelne
Centralne
Terenowe
Na podstawie sposobu podporządkowania:
Organy zdecentralizowane
Organy podległe hierarchicznie
W zakresie podziału organów pełniących całościowe funkcje w państwie wyróżnia się:
Centralne organy państwowe
Centralne konstytucyjne organy państwa
Organy naczelne
Według zakresu uprawnień:
Organy decydujące
Organy pomocnicze
Pojęcie urzędu jest wieloznaczne. Urząd możemy rozumieć w następujących znaczeniach:
Wyodrębniony zespół kompetencji (urząd ministra, wojewody, dziekana)
Szczególna nazwa organu administracyjnego (Urząd celny, urząd morski)
Zorganizowany zespół osób przydany organowi administracjyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji (ministerstwo, rektorat, dziekanat)
Podmioty administracji publicznej i ich jednostki organizacyjne.
Organy monokratyczne:
- minister (tylko on jest organem administracji publicznej (monokratycznym)) + zespół ludzi i środków ( jako pomoc dla ministra, wiceminister jest też tylko pomocnikiem ministra) = ministerstwo
- Prezes Rady Ministrów
- Wojewoda (organ monokratyczny)
Organy kolegialne:
- Rada Ministrów
- Rada Gminy
- Urząd Gminy - ale wójt, burmistrz - nie jest organem monokratycznym - jest tylko przewodniczącym - ale po wyborach powszechnych będzie organem administracyjnym monokratycznym.
organy administracji - wykonujące zadania administracyjne - np. zakłady administracyjne - zespół osób i środków powołanych do wykonania zadań administracji publicznej ale mające samodzielność np.:
- szkoła
- szpital
- ośrodek zdrowia
- żłobek
- zakład komunalny,
czasem mają osobowość prawną lub nie, organy administracji publicznej decydują o ich powołaniu, zadaniach etc.
Niektóre podmioty administracji publicznej mają samodzielność na gruncie prawa publicznego - takie które mogą zawierać porozumienia administracyjne.
Inne podmioty, będące poza administracją publiczną.
Od strony nie-administracji podmiotami wchodzącymi w stosunki z podmiotami administracji mogą być:
- osoba fizyczna (możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków: cywilnych, administracyjnych - od urodzenia. Zdolność do czynności prawnych - nabywanie i podejmowanie zobowiązań w swoim imieniu. Ograniczona zdolność do czynności prawnych - po 13 roku życia. Ubezwłasnowolnienie częściowe ( tak jak między 13 a 18 rokiem życia) lub całkowite ( tak jak do 13 roku Życia))
- osoba prawna: spółki prawa handlowego : spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne, spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje
- niektóre podmioty administracji publicznej: gminy, samorządy wojewódzkie, powiaty, skarb państwa, agencje (np. Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa), fundusze
Centralizacja a decentralizacja.
Mówiąc o centralizacji i o decentralizacji (w oczywistym uproszczeniu) odpowiadamy na pytanie jak działa administracja publiczna lub jej części i interesujemy się tym, czy poszczególne jej segmenty, niezależnie od ich liczby, są samodzielne, czy też przeciwnie, czy i w jakim zakresie są one podporzadkowane. Centralizacja polega na hierarchicznym podporządkowaniu organu lub organów administrujących innemu organowi lub organom administrującym. Oznacza to, że organ stojący niżej w danej hierarchii organów (organ podporzadkowany) zależy od organu stojącego wyżej (organ nadrzędny). Zależność ta ma swój aspekt służbowy (tzw. Zależność służbowa), polegający na obowiązku wykonywania wiążących poleceń służbowych, wydawanych przez organ nadrzędny, a także aspekt osobowy (tzw. Zależność osobowa), polegający na uzależnieniu obsady stanowisk w ramach organu podporządkowanego od woli i decyzji organu nadrzędnego. Odpowiednikiem tych zależności jest pełen nadzór podmiotu wyższego szczebla nad podmiotem niższczego szczebla. Nadzór ten polega na kierownictwie, które jest sposobem najbardziej charakterystycznym oddziaływania w układzie scentralizowanym.
Istotnymi elementami prawnymi współczesnej centralizacji są:
Ścisłe wyodrębnienie prawne zadań i kompetencji na każdym stopniu organizacyjnym administracji
Możliwość ich dekoncetrowania na organy niższego stopnia
Zachowanie hierarchicznego podporzadkowania w sferze realizacji tych kompetencji.
Obszar zajęty przez układ scentralizowany stanowi jednocześnie granicę dla układu zdecentralizowanego. Następujące kryteria przesądzają o tej granicy:
Strategiczny charakter rozstrzygnięcia
Niezwykła waga zadania dla bezpieczeństwa i integralności państwa
Konieczność izolacji od splotu interesów lokalnych dla uniknięcia stronniczości rozstrzygnięcia i partykularyzmu
Niemożność późniejszej korekty lokalnego lub regionalnego błędu o dużym znaczeniu dla interesów całego państwa.
Granica ta jest zawsze umowna. Przyjmuje się, że decentralizacja zapewnia koordynację, fachowość i odpowiedzialność. W teorii podkreśla się, że z centralizacji nie można w pełni zrezygnować nawet w najbardziej zdecentralizowanych organizacjach państwowych.
Fundamentalne znaczenie w demokratycznym państwie prawnym ma decentralizacja, założona z polskiej konstytucji. „Ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej”. Decentralizacja polega na zagwarantowanej prawnie, względnej samodzielności i niezależności jednych organów administracji publicznej od innych organów administracji publicznej. Można mówić osobno o decentralizacji zadań, odpowiedzialności, kompetencji, interesu publicznego. Decentralizacja polega na wyraźnym wyznaczaniu poszczególnym kategoriom organów administracji publicznej obszaru ich samodzielności i niezależności. Wyznaczanie to następuje przede wszystkim przez ustawowe określanie ram nadzoru, jaki będzie sprawowany przez organ nadrzędny w stosunku do organu podporządkowanego. Wszystko, co nie podlega nadzorowi, jest obszarem, w którym dany organ podlega tylko prawu.
Pojęcie i rodzaje decentralizacji.
Przez decentralizację można rozumieć taki system organizacyjny administracji, w którym poszczególne podmioty administrujące mają wyraźnie określone kompetencje, ustalone bądź przekazywane z innych (wyższych) organów w drodze ustawowej, realizowane w sposób samodzielny i podlegające w tym zakresie jedynie nadzorowi weryfikacyjnemu organów kompetentnych. Decentralizacja administracji publicznej nie polega jednak tylko na wyposażaniu organów administracyjnych w samodzielność i niezależność, ale również na różnych formach przekazywania funkcji i zadań administracyjnych innym podmiotom. W tym sensie można mówić o różnych rodzajach decentralizacji. Są to: decentralizacja przez samorząd, przez zakłady administracyjne, przez przekazywanie funkcji i zadań organizacjom społecznym. Dwa inne rodzaje decentralizacji: terytorialna - wyposażenie organów administracji zarządzających poszczególnymi jednostkami podziału terytorialnego w taki stopień samodzielności wobec organów nadrzędnych, który uzasadnia uznanie ich za organy zdecentralizowane (np. samorząd terytorialny)
rzeczowa - powierzenie samodzielnym organom lub organizacjom zarządzania określonymi rodzajami spraw
Pojęcie i rodzaje dekoncentracji.
Pojęcie dekoncentracji należy wiązać z pojęciem centralizacji (dekoncentracja jest ilościowym wyrazem centralizacji, układy centralizacji funkcjonują w strukturach administracji zdekoncentrowanej).
DEKONCENTRACJA:
a) w ujęciu statycznym: rozkład kompetencji pomiędzy poszczególnymi organami aparatu administracyjnego. Jeśli organy najniższego stopnia lub niższych stopni będą mieć w stos. do organów zwierzchnich administracji lub organów wyższego stopnia znaczny zasób kompetencji - wtedy mówimy o wysokim stopniu dekoncentracji.
b) w ujęciu dynamicznym: proces dekoncentrowania - to jest przesuwania kompetencji z jednego podmiotu na drugi lub z jednego na kilka podmiotów. Chodzi o przekazywanie kompetencji organom niższym (w przeciwieństwie do koncentracji czyli skupiania kompetencji przez organ wyższego stopnia). Dekoncentracja objawia się w rozproszeniu kompetencji.
Motywacje przekazywania kompetencji:
- polityczno-ustrojowe
- prakseologiczne
Przez dekoncentrowanie rozumiemy:
przeniesienie kompetencji na organy (organ) niższe bądź równorzędne
dokonane w drodze aktu normatywnego rzędu ustawy lub w drodze aktu normatywnego organu przenoszącego kompetencje
z zachowaniem nadrzędności hierarchicznej organów zwierzchnich w zakresie realizacji przekazanych kompetencji
Rodzaje dekoncentracji:
a) d. terytorialna - przeniesienie kompetencji na organy niższe, ma ona kierunek pionowy.
b) d. resortowa - kompetencje organów jednego resortu przechodzą na organy tego samego stopnia w innym resorcie, kierunek poziomy.
c) d. skośna - kompetencje organów jednego resortu przekładane są na organy niższego stopnia organizacyjnego w drugim resorcie.
Dekoncentrować można tylko wtedy gdy prawo na to pozwala. Gdy kompetencje przekazywane są organom bezpośrednio niższym, przekazującym może być organ bezpośrednio wyższy. Wówczas korzysta on z aktu normatywnego, jaka mu prawnie przysługuje.
Przekazanie kompetencji może zostać cofnięte, zależy to od woli organu bezpośrednio zwierzchniego.
Dekoncentracja nie zmienia stosunku zależności hierarchicznej (choć zmienia zasięg podporządkowania - poszerza go).
Rozwój dekoncentracji nigdy nie przekroczy granic zapewniających jednolite i całościowe kierownictwo organów naczelnych, a także gwarantowanej prawem samodzielności organów samorządowych.
Pełnomocnictwo administracyjne.
Art. 268a. [Upoważnienie do załatwiania spraw]
Organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń.
Naczelne a centralne organy administracji rządowej.
Cztery określenia naczelnych organów administracji rządowej :
1) to te spośród organów administracji publicznej, które są powoływane przez Prezydenta bezpośrednio czy po uprzednim wyborze przez Sejm
2) organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej
3) organy powoływane przez Prezydenta czy Sejm, których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa
4) organy zwierzchnie wobec pozostałych organów w strukturze administracji rządowej i których właściwość terytorialna obejmuje obszar całego państwa
W ujęciu funkcjonalnym i strukturalnym do organów naczelnych zalicza się Radę Ministrów i organy wchodzące w jej skład. Szczególne miejsce wśród organów naczelnych administracji państowej zajmuje również Prezydent RP.
Dwie kategorie organów centralnych:
a) centralne organy państwowe
b) centralne konstytucyjne organy państwa
Żadne z nich nie są centralnymi organami administracji państwowej.
Centralne organy administracji :
- nie wchodzą w skład rządu (poza wyjątkami określonymi w ustawach)
- nie są organami terenowymi
- właściwość miejscowa cały kraj
Centralne organy administracji rządowej:
- tworzone w drodze aktów rangi ustawy (wyjątkowo akty niższe)
- ich tworzenie i znoszenie jest procesem stałym, ciągłym, nie ma określonej liczby centralnych organów administracji rządowej
- ich tworzenie nie ma bezpośrednich podstaw w konstytucji
Centralne organy administracji są organami zwierzchnimi terytorialnych organów administracji.
Zazwyczaj są to organy monokratyczne:
• urząd - organ jednoosobowy w postaci szefa urzędu - prezesa/dyrektora (np. Wyższy Urząd Górniczy)
Komitet, komisja - organ kolegialny (f-cje prawotwórcze, inne f-cje jednoosobowe pełni najczęściej jego przewodniczący)
Centralne organy powoływane są najczęściej przez Prezesa RM.
Organy zwierzchnie centralnych organów to [mają uprawnienia nadzorcze]:
• Sejm
• Rada Ministrów
• Prezes RM
• poszczególni ministrowie
Administracja rządowa składa się z organów naczelnych i centralnych (wg Kancelarii Prezesa RM):
Organy naczelne to przede wszystkim Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz ministrowie i szefowie komitetów wchodzący w skład Rady Ministrów, obsługiwani przez urzędy, zwane ministerstwami. Organy naczelne powoływane są przez Prezydenta RP lub przez Sejm, a ich właściwość obejmuje terytorium całego państwa. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub powierza się im odrębne zadania ("minister bez teki"). O tym, jakimi działami administracji rządowej kierują ministrowie, decyduje Prezes RM. W niektórych ministerstwach działają pełnomocnicy rządu powołani do wyodrębnionych spraw.
Organy centralne to organy jednoosobowe noszące najczęściej nazwy: prezes, przewodniczący, szef, główny inspektor, kierownik, dyrektor generalny, dyrektor. Przepisy prawa określają je jako centralne organy administracji rządowej podległe bezpośrednio organom naczelnym i przez nie nadzorowane, których właściwość obejmuje teren całego państwa. Obsługiwane są przez urzędy, a ich podstawowym zadaniem jest wykonywanie prawa. Należą do nich także komisje, czyli organy kolegialne kierowane przez przewodniczących. Centralne organy administracji rządowej podlegają Prezesowi RM, Radzie Ministrów lub odpowiednim ministrom, które to organy sprawują nad nimi nadzór.
Ustawa nieobowiązująca już obecnie o administracji rządowej w województiwe w słowniczku wyrażeń ustawowych definiuje to pojęcie. centralny organ administracji rządowej - należy przez to rozumieć kierownika będącego organem lub kierującego urzędem administracji rządowej, który jest powoływany przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów i na podstawie ustaw szczególnych podlega Radzie Ministrów, Prezesowi Rady Ministrów lub właściwemu ministrowi, lub nad którego działalnością nadzór sprawuje Prezes Rady Ministrów albo właściwy minister.
Minister jako organ monokratyczny i członek organu kolegialnego.
W obowiązującej regulacji prawnej, po wejściu w życie ustawy o Radzie Ministrów i ustawy o działach administracji rządowej, rysuje się dualistyczny charakter organów nazwanych ministrami. Z samej konstytucji wynika, że ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów (tzw. Ministrowie bez teki) Ministrowie są członkami rady ministrów, a z drugiej strony są organami kierującymi działem administracji rządowej. W każdym razie można powiedzieć, że ministrowie są naczelnymi organami rządowej administracji publicznej, zajmującymi się poszczególnymi dziedzinami tej administracji. Zakres działania każdego ministra jest obecnie wyznaczony przez następujące grupy przepisów:
Przepisy ustawy o działach administracji rządowej, w których są zawarte zamknięte katalogi spraw należących do danego działu;
Rozdział 3 tejże ustawy, regulujący zadania ministra kierującego okreslonym działem administracji rządowej, przepisy te są częściowym powtórzeniem regulacji zawartej w ustawie o Radzie Ministrów;
Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów (tzw. Atrybucyjne) określające szczegółowy zakres działania wszystkich ministrów;
Minister powoływany jest bądź łącznie z całą RM, bądź osobno. Całość funkcji ministra można w najogólniejszym ujęciu rozdzielić na:
Funkcje prawotwórcze (rozporządzenia i zarządzenia)
Funkcje polegające na wydawaniu decyzji administracyjnych
Funkcje kierowania resortem nie obejmujące działalności prawotwórczej i decyzyjnej
Funkcje szczególne wynikające ze specjalnego statusu ministra w okreslonej sferze
Reformy terenowej administracji publicznej - 1990 r., 1998 r. i 2002 r .
Wybrany w czerwcowych wyborach w 1989 r. sejm uchwalił w dniu 8 marca 1990 r. ustawę o samorządzie terytorialnym, w dniu 22 marca o terenowych organach rządowej administracji ogólnej oraz o pracownikach samorządowych. Wraz z ustawą wprowadzającą tzw. kompetencyjną oraz ustawą o ustroju samorządu miasta stołecznego Warszawy, stworzyły one podstawy prawne nowego systemu administracji terenowej. Został on oparty na dualizmie wykonywania administracji publicznej w terenie, podzielonej miedzy administrację rządową i samorząd terytorialny, przywrócony na szczeblu gminy. Gmina działając po przez swoje organy (rada gminy i zarząd pod przewodnictwem wójta, burmistrza prezydenta) wykonywać zaczęła zadania własne i zlecone. Jednocześnie w 1990 r. nastąpiła komunalizacja mienia. Administracja rządowa w województwie (wojewodowie) uzupełniona została w terenie przez stworzenie tzw. rejonów na czele z kierownikami urzędów rejonowych. Utrzymano zasadniczy dwustopniowy podział terytorialny, rejony stanowiły tylko jednostkę pomocniczą.
W dniu 1 stycznia 1999 r. weszły w życie ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i wojewódzkim, oraz ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa.
Na szczeblu terenowym, administrację rządową tworzą organy administracji ogólnej tzn. wojewodowie i starości oraz podległe im organy specjalne (inspekcje, organy straży, spraw finansowych, dróg publicznych, archiwów państwowych, urzędów górniczych, spraw wojskowych, itp.).
Wojewoda jest powołany do realizacji złożonych funkcji i zadań na terenie województwa. jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej, nadzoruje jednostki samorządu terytorialnego, reprezentuje Skarb Państwa. Powołuje, odwołuje i nadzoruje go Premier na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
W kompetencjach wojewody leżą wszelkie sprawy administracji rządowej, które nie są zastrzeżone na rzecz innych organów. Wydaje polecenia obowiązujące organy administracji rządowej województwa, czasem obowiązują też organy samorządu terytorialnego. Może na podstawie ustawy i w granicach w niej upoważnień stanowić akty prawa miejscowego, obowiązujące na terenie województwa, a także wydawać rozporządzenia porządkowe.
Starosta jest przewodniczącym zarządu powiatowego organu wykonawczego samorządu terytorialnego, wybierany jest przez radę powiatu. Kieruje pracą powiatu, reprezentuje go, na jego wniosek rada wybiera pozostałych członków powiatu w tajnym głosowaniu.
Jego zadania to: organizacja pracy powiatu oraz starostwa powiatowego, którego jest kierownikiem i zwierzchnikiem tak jak jednostek organizacyjnych powiatu i powiatowych służb inspekcji i straży. Wydaje decyzje administracyjne w sprawach indywidualnych z zakresu administracji publicznej.
Istotne znaczenie ustrojowe dla stopnia podstawowego samorządu terytorialnego ma ustawa z dnia 20 czerwca 2002r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Do wydania tej ustawy bezpośrednim mandatem dysponowała tylko rada gminy. Ustawa z 2002r. o bezpośrednim wyborze daje wójtowi bezpośrednią legitymację demokratyczną, przyjmując jako regułę jego wybór w wyborach:
- powszechnych
- równych
- bezpośrednich
- w głosowaniu tajnym, tylko w razie niemożliwości dokonania takiego wyboru daje stosowne kompetencje radzie gminy.
Ustawa określiła wójta jako organ wykonawczy gminy. Tym samym nastąpiła likwidacja zarządu - kolegialnego organu wykonawczego gminy, jego kompetencje przejął wójt jako następca prawny. Następstwo prawne pod tytułem ogólnym dostał wójt przejął wszystkie zadania i kompetencje zarządu gminy. Przejął również dotychczasowe kompetencje rady gminy do ustalania regulaminu organizacyjnego urzędu gminy oraz do powoływania swych zastępców.
Wojewódzka administracja zespolona.
Drugim obok wojewody ogniwem administracji rządowej w województwie jest wojewódzka administracja zespolona.
Jej zwierzchnikiem jest wojewoda, który wykonuje zadania głównie przy pomocy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich. Na terenie województwa administrację rządową wykonują również działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży - stanowią oni jednak powiatową administrację zespoloną. Ustawy odróżniają służby, inspekcje i straże od kierowników tych jednostek, którzy mają status jednoosobowych organów administracji publicznej. Wszyscy Ci kierownicy służb, inspekcji i straży wykonują swoje zadania i kompetencje przy pomocy urzędu wojewódzkiego, choć na podstawie przepisów mają i swoje urzędy. Całość układu organizacyjnego administracji zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez wojewodę. Istotą zespolenia jest zwierzchnictwo jednego organu administracji publicznej, sprawowane nad wszystkimi jednostkami zespolonymi, wg tych samych, jednolitych zasad i kryteriów. Zwierzchnictwo wojewody przejawia się w 2 zasadnniczych postaciach:
osobowe - podstawa tego zwierzchnictwa - włączenie inspekcji, straży i służb w strukturę urzędu wojewódzkiego.
służbowe - wojewoda ma uprawnienia w zakresie kierowania, koordynacji, zapewnienia warunków skutecznego działania, wydawania poleceń służbowych, wojewoda ponosi pełną własną odpowiedzialność. Kierownicy służb, inspekcji i straży (wojewódzcy inspektorzy, komendanci) działają z ustawowego upoważnienia w imieniu wojewody.
Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda, z wyjątkiem Policji i Państwowej Straży
Na stopniu wojewódzkim administracja rządowa zespolona obejmuje:
1) Inspekcję Handlową
2) Wojewódzki konserwator przyrody (zaliczenie kontrowersyjne)
3) Inspekcję Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
4) Policję
5) Inspekcję ochrony Środowiska
6) Państwową Straż Pożarną
7) Inspekcję Farmaceutyczną
8) Inspekcję Budowlaną
9) Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa
10) Inspekcję Weterynaryjną
11) Inspekcję Geodezyjną i Kartograficzną
12) Kuratora oświaty
13) Wojewódzkiego kuratora zabytków
14) Inspekcję Transportu Drogowego
Urząd wojewody.
Nowa ustawa o wojewodzie i administracji rzadowej w województwie odstąpiła od poprzedniego niejasnego okreslenia wojewody jako organu sprawująego władzę administracji ogólnej. W obecnej regulacji nie ma już definicji wojewody. Zastąpiono ją enumeratywnym wyliczeniem funkcji tego organu. Funkcje wojewody są następujące:
Funkcje przedstawiciela Rady Ministrów w województwie
Funkcje organu administracji rządowej w województwie
Funkcje zwierzchnika nad zespoloną administracją rzadową
Funkcja nadzorcza
Funkcja reprezentanta Skarbu Państwa
Funkcja organu wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym
Funkcja kontrolna
Funkcja prawotwórcza aktów prawa miejscowego
Do kompetencji wojewody należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie, niezastrzeżone na rzecz innych organów tej administracji (domniemanie kompetencji). Generalną formą realizacji wszystkich kompetencji wojewody są zarzadzenia.
Wojewoda jest typowym „średnim” ogniwem administracyjnej struktury scentralizowanej. Z jednej strony bowiem podlega organom wyższego stopnia, z drugiej strony sam jest organem wyższego stopnia wobec innych organów administracyjnych.
Wojewoda jako nadzorowany:
Wojewodę powołuje i odwołuje Prezes RM na wniosek ministra właściwego d.s. administracji publicznej (nadrzedność osobowa)
Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody na podstawie kryterium zgodności jego działania z polityką RM. Do środków nadzoru należą wytyczne i polecenia, a także dokonywanie okresowej oceny pracy wojewody na podst. Przedstawianych przez niego sprawozdań. Szczególnym środkiem nazdoru jest uchylanie aktów prawa miejscowego wydawanych przez wojewodę lub organy administracji zespolonej.
Nadzór nad wojewodą sprawuje również minister właściwy d.s. administracji publicznej na podstawie zgodności z prawem a także rzetelności i gospodarności.
Wojewoda jako nadzorujący:
Zgodnie z ustawą o wojewodzie i administracji rządowej w województwie z 2009 r. wojewoda jest organem nadzoru nad działalnością jednostek samorzadu terytorialnego i ich związków pod względem legalności, na zasadach określonych w odrębnych ustawach. Wojewoda też ma kompetencje kontrolne, ale rozgraniczając pojęcie kontroli od nadzoru nie stanowią one meritum tego pytania.
Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich - zagadnienia ustrojowoprawne.
Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich są organami rządowej administracji zespolonej w województwie. Ustawy odróżniają służby, inspekcje i straże od kierowników tych jednostek, którzy mają status jednoosobowych organów administracji publicznej. Wszyscy Ci kierownicy służb, inspekcji i straży wykonują swoje zadania i kompetencje przy pomocy urzędu wojewódzkiego, choć na podstawie przepisów mają i swoje urzędy: komendy, kuratoria, inspektoraty. Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda, z wyjątkiem:
1) komendanta wojewódzkiego Policji, który jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody,
2) Komendanta Stołecznego Policji, który jest powoływany po zasięgnięciu opinii wojewody oraz opinii Prezydenta m.st. Warszawy,
3) komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej, który jest powoływany za zgodą wojewody.
Wojewódzka administracja zespolona a powiatowa administracja zespolona.
Zgodnie z zasadą zespolenia, podobnie jak na szczeblu wojewódzkim w powiatach istnieje powiatowa administracja zespolona. Jednak struktury te znacząco się różnią, głównie dlatego, że administracja zespolona w województwie obejmuje wyłącznie administrację rządową, a samorząd wojewódzki działa jako struktura organizacyjna oddzielona od struktury administracji rządowej. W powiecie administrację zespoloną tworzą podmioty administracji rządowej wraz z podmiotami administracji samorządowej. Wg ustawy administrację tę stanowią łącznie:
Podmioty samorządowe: starostwo powiatowe i powiatowy urząd pracy
Podmioty administracji rządowej: jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży
Do jednostek administracji rządowej w powiecie należą:
Policja
Państwowa Straż Pożarna
Powiatowe inspektoraty weterynarii
Powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego.
Istotą zespolenia jest zwierzchnictwo. Okazuje się, że zwierzchnictwo starosty ma zupełnie inny charakter od zwierzchnictwa wojewody. Przy określeniu kompetencji starosty konieczne jest odróżnienie:
Kompetencji starosty wobec podmiotów samorządowych; starosta jest kierownikiem starostwa i zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa oraz kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.
Kompetencji wobec zespolonych podmiotów administracji rządowej; kompetencje nie są przyznane expressis verbis jako „kierownicze”, więc starosta nie ma upoważnienia do wydawania tym podmiotom zespolonym poleceń, ustawa jedynie enumeratywnie upoważnia go do określonych czynności, mających charakter koordynacyjno-kontrolny, co jest dalekie od typowej koncepcji zwierzchnictwa przyjętej obecnie w województwie.
W powiecie można mówić o zwierzchnictwie mieszanym. Do wojewody należy bowiem tworzenie, przekształcanie, likwidowanie jednostek organizacyjnych powiatowych służb, inspekcji i straży, jeżeli przepisy szcególne nie stanowią inaczej, a także uzgadnianie ze starostą aktów powołania lub odwólania kierowników tych jednostek.
Organy administracji niezespolonej; wojewoda a organy administracji niezespolonej.
Organami niezespolonej administracji rządowej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej oraz kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie. Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie przewiduje bezwzględną zasadę, zgodnie z którą ustanowienie organów administracji niezespolonej może następować wyłącznie w drodze ustawy. Brak zespolenia tej kategorii organów oznacza, że wojewoda nie sprawuje wobec nich zwierzchnictwa, a jego wpływ na działania tych organów wydaje się minimalny. Jest jednak pewna kategoria poleceń, która wiąże także organy administracji niezespolonej. Organy te są również obowiązane do składania wojewodzie corocznej informacji o swojej działalności. Ponadto, w szczególnie uzasadnionych przypadkach wojewoda może kontrolować sposób wykonywania przez organy niezespolonej administracji rządowej zadań wynikających z ustaw i innych aktów prawnych wydanych na podstawie upoważnień w nich zawartych. Katalog organów administracji niezespolonej jest ustalony w samej ustawie i jest zamknięty.
dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień;
dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych;
dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowej;
dyrektorzy okręgowych urzędów górniczych i specjalistycznych urzędów górniczych;
dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar;
dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzędów probierczych;
dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej;
dyrektorzy urzędów morskich;
dyrektorzy urzędów statystycznych;
dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej;
graniczni i powiatowi lekarze weterynarii;
komendanci oddziałów Straży Granicznej, komendanci placówek i dywizjonów Straży Granicznej;
okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego;
państwowi graniczni inspektorzy sanitarni;
regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.
Pracownicy administracji publicznej.
pracownicy urzędów państwowych nie będący członkami korpusu służby cywilnej
Status prawny pracowników urzędów państwowych nie jest jednolity. Po nowelizacjach ustawy zniesiono mianowanie jako podstawową formę nawiązania stosunku pracy. W tej chwili liczba mianowanych pracowników jest niewielka. Wśród mianowanych urzędników państwowych można wyróżnić zasadniczo dwie grupy pracowników: mianowanych przed rokiem 1995 na podstawie ogólnej zasady mianowania oraz mianowanych po roku 1995 na podstawie odrębnych przepisów. Dominującą grupę urzędników państwowych tworzą stanowią zatem urzędnicy zatrudniania na podstawie umów o pracę. Urzędnicy państwowi wykonują merytoryczne zadania urzędu państwowego związane z jego rolą jako aparatu pomocniczego organu administracji państwowej , podczas gdy tzw. inni pracownicy wykonują czynności obsługowe na rzecz urzędu. Status prawny tzw. innych pracowników podlega regulacji kodeksu pracy. Charakterystyka stosunku pracy urzędników:
wysoki poziom wymagań: kwalifikacje zawodowe, postawa obywatelska, stan zdrowia, odbycie aplikacji administracyjnej
dyspozycyjność: różne postacie przeniesienia, możliwość zatrudnienia poza normalnymi godzinami pracy urzędu,
zakaz uczestnictwa w strajkach lub akcjach zakłócających normalne funkcjonowanie urzędu,
obowiązek sumiennego wykonywania poleceń służbowych przełożonych
odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna,
Korpus służby cywilnej
Służba cywilna - zespół urzędników administracji rządowej w Polsce. Służba ta działa w celu zapewnienia fachowej, bezstronnej i apolitycznej kadry urzędniczej. W jego skład wchodzą urzędniczy szczebla centralnego, jak również przedstawiciele rządowej administracji terenowej (urzędy wojewódzkie, skarbowe itp.) W skład służby cywilnej nie wchodzą pracownicy samorządu terytorialnego.
Korpus służby cywilnej dzieli się na: pracowników Służby Cywilnej zatrudnionych na podstawie umowy o pracę w wyniku przeprowadzonego naboru na wolne stanowisko oraz urzędników służby cywilnej zatrudnionych w drodze mianowania, tylko pracownicy służby cywilnej mogą przystępować do postępowania kwalifikacyjnego na urzędników służby cywilnej. Organami służby cywilnej są: dyrektor generalny urzędu, Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Kancelaria Prezesa RM, Prezes RM, Krajowa Szkoła Administracji Publicznej.
Państwowy Zasób Kadrowy
Jest to zbiór kandydatów na wysokie stanowiska państwowe np. kierownicy urzędów, prezesi agencji, itd. Są dwie możliwe drogi wejścia do zasobu: egzamin do państwowego zasobu kadrowego, konkurs na wysokie stanowisko państwowe. Państwowy Zasób Kadrowy tworzą w pierwszej kolejności urzędnicy służby cywilnej, którzy posiadają co najmniej 5 letni staż pracy, osoby które złożyły egzamin do zasobu, osoby które wygrały konkurs ogłoszony przez Prezesa RM, osoby mianowane przez Prezydenta RP na pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i organizacjach międzynarodowych. Kadencja przynależności do zbioru trwa 5 lat, z możliwością przedłużenia wyłącznie w drodze egzaminu.
Pracownicy samorządowi
Dobór formy nawiązania stosunku pracy oznacza miejsce w hierarchii pracowników samorządowych. Najwyższy szczebel zajmują pracownicy piastujący funkcje organów samorządowych (wójt) - wybór jako forma nawiązania stosunku pracy
Pracownicy w strukturze organizacyjnej urzędu gminy lub instytucji samorządowych związku międzygminnego - mianowanie jako forma nawiązania stosunku pracy
Samodzielni pracownicy samorządowi (zastępca wójta) - powołanie
Najniższa pozycja to pracownicy samorządowi na podstawie umów o pracę.
Zakład administracyjny - pojęcie i rodzaje.
Pojęcie zakładu możemy rozumieć wieloznacznie:
potocznie to przedsiębiorstwo, spółka, miejsce pracy
ekonomicznie to jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem techniczno-organizacyjnym z całości gospodarki uspołecznionej
zgodnie z prawem cywilnym to wyodrębniona organizacyjnie i materialnie część przedsiębiorstwa, spółki, która nie ma osobowości prawnej i pozostaje na rozrachunku wewnętrznym z macierzystą jednostką organizacyjną
zgodnie z prawem pracy to każda jednostka organizacyjna zatrudniająca pracowników
zakład budżetowy w rozumieniu prawa finansowego oznacza powiązanie finansowe z budżetem państwa, jednostka pokrywa swoje wydatki z dochodów, a nadwyżki odprowadza do budżetu państwa, w razie niedoboru otrzymuje środki budżetowe
jako element składowy nazwy danej jednostki: ZUS, PZU
w rozumieniu nauki i prawa administracyjnego:
Zakłady administracyjne powołane są do świadczenia usług niematerialnych w dziedzinie oświaty, kultury, nauki, wychowania, reedukacji, ochrony zdrowia, opieki społecznej. Powoływanie zakładów administracyjnych leży w sferze humanistycznych i społecznych zadań każdego nowoczesnego państwa. Zakłady administracyjne tworzone są przez różne organy administracji publicznej na podstawie różnych podstaw prawnych, w różnych formach aktów kreujących. Korzystanie z zakładów ogranicza się do użytkowników danego zakładu. Korzystanie z nim może też być dobrowolne lub przymusowe. Między organami zakładu a użytkownikiem nawiązuje się stosunek administracyjnoprawny w sposób właściwy dla powstawania tych stosunków (z mocy prawa lub z decyzji administracyjnej). Między korzystającym a organami zakładu wytwarza się stosunek władztwa zakładowego. Zakłady administracyjne nie mają osobowości prawnej co do zasady (wyjątek szkoły wyższe). Tak więc zakładem administracyjnym jest jednostka organizacyjna powołana do świadczenia usług niematerialnych na podstawie nawiązanego z uzytkownikiem stosunku administracyjnoprawnego. Przykłady zakładów administracyjnych podzielone rodzajowo wg dziedziny:
oświata - szkoła
kultura - biblioteki publiczne
nauka - szkoła wyższa
wychowanie - przedszkole samorządowe
reedukacja - więzienie, dom poprawczy
ochrona zdrowia - szpital, klinika
opieka społeczna - domy dziecka, domy opieki
Rodzaje uczelni.
Prawo o szkolnictwie wyższym z dnia 27 lipca 2005 r.
Uczelnia to szkoła prowadząca studia wyższe, utworzona w sposób określony w ustawie;
Rodzaje uczelni:
uczelnia publiczna - utworzona przez państwo reprezentowane przez właściwy organ władzy lub administracji publicznej;
uczelnia niepubliczna - utworzona przez osobę fizyczną albo osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną;
uczelnia akademicka - w której przynajmniej jedna jednostka organizacyjna posiada uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora;
uczelnia zawodowa - prowadząca studia pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolite studia magisterskie nieposiadająca uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora;
uczelnia wojskowa - uczelnia publiczna nadzorowana przez Ministra Obrony Narodowej;
uczelnia służb państwowych - uczelnia publiczna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych;
uczelnia artystyczna - uczelnia publiczna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego;
uczelnia medyczna - uczelnia publiczna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw zdrowia;
uczelnia morska - uczelnia publiczna nadzorowana przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej;
Uniwersytet - Wyraz "uniwersytet" może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w dwunastu dyscyplinach, w tym przynajmniej po dwa uprawnienia w dziedzinach nauk humanistycznych, społecznych lub teologicznych, matematycznych, fizycznych lub technicznych, przyrodniczych oraz prawnych lub ekonomicznych; Wyrazy "uniwersytet techniczny" mogą być używane w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w dwunastu dyscyplinach, w tym co najmniej osiem uprawnień w zakresie nauk technicznych. 3. Wyraz "uniwersytet" uzupełniony innym przymiotnikiem lub przymiotnikami w celu określenia profilu uczelni może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają co najmniej sześć uprawnień do nadawania stopnia naukowego doktora, w tym co najmniej cztery w zakresie nauk objętych profilem uczelni.
Politechnika, Wyraz "politechnika" może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora co najmniej w sześciu dyscyplinach, w tym co najmniej cztery w zakresie nauk technicznych.
Akademia, Wyraz "akademia" może być używany w nazwie uczelni, której jednostki organizacyjne posiadają co najmniej dwa uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora.
Nadzór nad uczelniami.
Rozdział 3. Nadzór nad uczelniami
Art. 33. [Zakres i zasady nadzoru]
1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego sprawuje nadzór nad zgodnością działań uczelni z przepisami prawa i statutem oraz z treścią udzielonego pozwolenia na utworzenie uczelni niepublicznej, a także nad prawidłowością wydatkowania środków publicznych. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może żądać informacji i wyjaśnień od organów uczelni oraz założyciela uczelni niepublicznej, a także dokonywać kontroli działalności uczelni.
2. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w zakresie nadzoru, o którym mowa w ust. 1, sprawują odpowiednio:
1) Minister Obrony Narodowej - w odniesieniu do uczelni wojskowych;
2) minister właściwy do spraw wewnętrznych - w odniesieniu do uczelni służb państwowych;
3) minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego - w odniesieniu do uczelni artystycznych;
4) minister właściwy do spraw zdrowia - w odniesieniu do uczelni medycznych;
5) minister właściwy do spraw gospodarki morskiej - w odniesieniu do uczelni morskich.
3. Publiczne uczelnie teologiczne i wydziały teologiczne uczelni publicznych znajdują się także, w zakresie określonym przez umowę międzynarodową zawartą ze Stolicą Apostolską oraz ustawy regulujące stosunki między Rzeczpospolitą Polską a innymi kościołami i związkami wyznaniowymi oraz przez statuty tych uczelni, pod nadzorem władz kościołów i związków wyznaniowych.
Art. 34. [Kontrola działalności uczelni]
1. Kontrola, o której mowa w art. 33 ust. 1, obejmuje badanie zgodności działania organów uczelni z przepisami prawa, statutem oraz uzyskanymi uprawnieniami, a w przypadku uczelni niepublicznej - również z treścią udzielonego pozwolenia na jej utworzenie, a także prawidłowości wydatkowania środków publicznych. Przedmiotem kontroli może być również badanie warunków realizacji procesu dydaktycznego. Po zakończeniu kontroli sporządza się protokół.
2. Protokół zostaje przekazany uczelni w terminie miesiąca od zakończenia kontroli. Uczelnia może zgłosić swoje uwagi i zastrzeżenia do ustaleń zawartych w protokole w terminie miesiąca od jego otrzymania.
3. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej oraz ministrami właściwymi do spraw wewnętrznych, do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, do spraw zdrowia oraz do spraw gospodarki morskiej określa, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb dokonywania kontroli uczelni i związków uczelni, uwzględniając:
1) sposób wykonywania i dokumentowania czynności kontrolnych oraz sporządzania protokołu kontroli,
2) tryb rozpatrywania uwag i zastrzeżeń uczelni i związków uczelni
- mając na uwadze konieczność sprawnego i bezstronnego przeprowadzania kontroli.
Art. 35. [Uprawnienia kontrolne ministra]
1. Rektor uczelni przedstawia w terminie do dnia 15 października roku następującego po roku sprawozdawczym ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego roczne sprawozdanie z działalności uczelni wraz z informacją dotyczącą obsady kadrowej na prowadzonych kierunkach studiów.
2. Rektor uczelni publicznej przedstawia w terminie do dnia 30 czerwca roku następującego po roku sprawozdawczym ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego sprawozdanie z wykonania planu rzeczowo-finansowego, a rektor uczelni niepublicznej - sprawozdanie z wykorzystania środków przyznanych na podstawie art. 94 ust. 4 i 5.
3. Rektor uczelni przekazuje ministrowi właściwemu do spraw szkolnictwa wyższego, w terminie miesiąca od podjęcia, uchwały właściwych organów uczelni w sprawach:
1) przyjęcia lub zmiany statutu;
2) uruchomienia lub zniesienia kierunku studiów wraz z informacją o obsadzie kadrowej na prowadzonych kierunkach studiów;
3) utworzenia zamiejscowej jednostki organizacyjnej wraz z informacją o bazie materialnej i obsadzie kadrowej tej jednostki;
4) wyrażenia przez senat uczelni zgody, o której mowa w art. 62 ust. 2 pkt 4, jeżeli z czynności objętych zgodą senatu wynikają zobowiązania finansowe uczelni przekraczające wartość, o której mowa w art. 62 ust. 2 pkt 4 lit. a;
5) przyjęcia lub zmiany regulaminu studiów lub regulaminu studiów doktoranckich oraz zasad i trybu przyjmowania na studia i studia doktoranckie wraz z uchwałami odpowiednio uczelnianego organu uchwałodawczego samorządu studenckiego podjętymi na podstawie art. 161 ust. 2 lub uczelnianego organu uchwałodawczego samorządu doktorantów podjętymi na podstawie art. 161 ust. 2 w związku z art. 196 ust. 2.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do organu zarządzającego związku uczelni.
5. Przepisy ust. 1-3 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich stosuje się odpowiednio do ministrów wskazanych w art. 33 ust. 2.
Art. 36. [Stwierdzenie nieważności uchwały]
1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego stwierdza nieważność uchwały organu kolegialnego uczelni lub decyzji rektora uczelni, z wyłączeniem decyzji administracyjnej, w przypadku stwierdzenia jej niezgodności z przepisami prawa lub statutem uczelni, nie później niż w terminie dwóch miesięcy od otrzymania uchwały lub decyzji. Na rozstrzygnięcie ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub decyzji służy, w terminie trzydziestu dni od dnia jego doręczenia, skarga do właściwego sądu administracyjnego. Przepisy o zaskarżaniu do sądu administracyjnego decyzji z zakresu administracji publicznej stosuje się odpowiednio.
2. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.
3. Przepis ust. 1, w zakresie określonym w umowie, ustawach i statutach, o których mowa w art. 33 ust. 3, stosuje się odpowiednio do kompetencji właściwych władz kościołów i związków wyznaniowych w odniesieniu do uczelni teologicznych i wydziałów teologicznych uczelni publicznych.
Art. 37. [Działalność niezgodna z przepisami]
1. Jeżeli uczelnia lub założyciel uczelni niepublicznej prowadzą działalność niezgodną z przepisami prawa, statutem lub pozwoleniem, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego wzywa organy uczelni lub założyciela uczelni niepublicznej do zaprzestania tej działalności i usunięcia jej skutków, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin.
2. Jeżeli uczelnia lub założyciel uczelni niepublicznej w rażący sposób naruszają przepisy ustawy, statut lub pozwolenie, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego wszczyna postępowanie w sprawie likwidacji uczelni publicznej albo cofa pozwolenie na utworzenie uczelni niepublicznej oraz nakazuje jej likwidację przez założyciela.
3. Jeżeli założyciel uczelni niepublicznej nie przystąpi we właściwym czasie do likwidacji uczelni zgodnie z nakazem, o którym mowa w ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego powołuje likwidatora uczelni oraz wyznacza termin zakończenia likwidacji. Koszty likwidacji uczelni i wynagrodzenia likwidatora są pokrywane z majątku uczelni.
4. W przypadku stwierdzenia, że:
1) uczelnia niepubliczna działa bez pozwolenia, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nakazuje jej likwidację przez założyciela; przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio;
2) osoba fizyczna lub osoba prawna prowadzi studia wyższe bez pozwolenia, o którym mowa w art. 20 ust. 2, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nakazuje tej osobie zaprzestanie prowadzenia studiów, wyznaczając w tym celu odpowiedni termin.
5. W przypadku stwierdzenia, że uczelnia utworzyła jednostkę zamiejscową niezgodnie z przepisami ustawy, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego nakazuje likwidację tej jednostki. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.
6. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1-5 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.
Art. 38. [Wniosek o odwołanie rektora]
1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może wystąpić do senatu uczelni z wnioskiem o odwołanie rektora w przypadku stwierdzenia istotnych naruszeń przez rektora przepisów prawa lub statutu. Senat uczelni po zaopiniowaniu wniosku przekazuje go organowi właściwemu do odwołania rektora albo założycielowi uczelni niepublicznej, jeżeli jest właściwy do odwołania rektora.
2. Wnioski o odwołanie rektora rozpatrywane są w terminie trzydziestu dni od ich złożenia.
3. Do czasu rozpatrzenia wniosku o odwołanie rektora minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może zawiesić go w pełnieniu funkcji.
4. Rektor zostaje zawieszony w pełnieniu funkcji z mocy prawa, w przypadku gdy toczy się przeciwko niemu postępowanie karne z oskarżenia publicznego.
5. W przypadku rażącego naruszenia prawa przez rektora, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego może odwołać rektora po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz odpowiednio Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich albo Konferencji Rektorów Zawodowych Szkół Polskich i wyznaczyć termin do przeprowadzenia wyborów uzupełniających.
6. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1, 3 i 5 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.
Art. 39. [Odpowiednie stosowanie przepisów]
Przepisy art. 33, art. 34, art. 36 ust. 1, art. 37 oraz art. 38 stosuje się odpowiednio do związku uczelni.
Art. 40. [Zlecanie zadań]
1. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego lub minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego, po zasięgnięciu opinii senatu uczelni, mogą zlecić uczelni wykonanie określonego zadania w dziedzinie nauczania lub kształcenia kadr naukowych, zapewniając odpowiednie środki na jego realizację.
2. Uprawnienia ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego określone w ust. 1 w odniesieniu do uczelni wojskowych, służb państwowych, artystycznych, medycznych oraz morskich wykonują odpowiednio ministrowie wskazani w art. 33 ust. 2.
3. Minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego lub minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, po zasięgnięciu opinii właściwego ministra wskazanego w art. 33 ust. 2, może zlecić uczelni wojskowej, służb państwowych, artystycznej, medycznej oraz morskiej wykonanie zadania, o którym mowa w ust. 1.
Pojęcie kontroli, sposoby klasyfikowania kontroli.
Najogólniej przez kontrolę rozumiemy:
badanie zgodności stanu istniejącego ze stanem postulowanym
ustalenie zasięgu i przyczyn rozbieżności
przekazanie wyników tego ustalenia, a czasem i wynikających stąd dyspozycji zarówno podmiotowi kontrolowanemu, jak i podmiotowi organizacyjnie zwierzchniemu. W dzisiejszy stanie prawnym miernikami tych badań są kryteria legalności, celowości, rzetelności, gospodarności, uwzględniania interesu społecznego i indywidualnego, zgodności z polityką rządu lub inne kryteria szczegółowe.
Z punktu widzenia zasięgu zależności organizacyjnej dzielimy kontrolę na zewnętrzną (podmiot kontrolujący znajduje się poza organizacyjną strukturą administracji publicznej) i wewnętrzną (w obrębie tej struktury).
Kryterium układu organizacyjnego - wewnętrzna (kontrolowany i kontrolujący znajdują się w tym samym pionie organizacyjnym administracji) zewnętrzna (w innym)
kryterium inicjatywy kontroli - kontrola podejmowana z urzędu (NIK) i kontrola na wniosek
z punktu widzenia stosunku w czasie czynności kontrolującej do czynności kontrolowanej - kontrola wstępna (kontrola zamierzeń a nie podjętych czynności), faktyczna (ma miejsce w toku działania), następna (dot. etapów działania już ukończonych)
kryterium przedmiotu kontroli - kryterium charakteru czynności kontrolowanych - organizacyjne, techniczne, inne - kryterium zakresu kontroli - ograniczona i nieograniczona, określona część lub całość czynności organizacyjnych , technicznych, innych
sposób przeprowadzenia kontroli - inspekcja(wykonywana w drodze bezpośredniej obserwacji zachowania się ludzi w jednostce kontrolowanej), lustracja (mająca na celu ocenę stanu rzeczywistego badanego przedmiotu czy wyników określonego działania), rewizja (zwykle kontrola finansowa), wizytacja (zmierzająca do oceny przez bezpośredni wgląd w całokształt działalności podmiotu kontrolowanego)
wedle podmiotów kontrolujących - parlamentarna, prezydencka, społeczna, sądowa, prokuratorska, NIK-u, administracji rządowej nad administracją samorządową, kontrolę resortową, instancyjna, międzyresortowa, dyscyplinarna, RPO, TK.
tryb kontrolowania - planowa (podejmowana i prowadzona zgodnie z wcześniejszym harmonogramem) i doraźna (przeprowadzana poza planem kontroli, inspirowana konkretnymi okolicznościami)
Pojęcie i rodzaje nadzoru w administracji.
Nadzór to taki zespół realizowanych kompetencji, których wpływ na działalność organów podporządkowanych jest bardziej intensywny i bezpośredni, a które mają na celu usunięcie nieprawidłowości i zapobieganie im na przyszłość. Organ nadzorczy wyprowadza te konsekwencje, stosując środki nadzoru, którymi są możliwości władczego i jednostronnego oddziaływania na czynności organu nadzorowanego.
Wyróżnia się nadzór:
represyjny (w przypadku naruszenia prawa) i prewencyjny (realizowany przed podjęciem działania przez organ nadzorowany)
nad administracją rządową, nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego,
nadzór policyjny (kryterium przedmiotu)
kwalifikowany nadzór weryfikacyjny kontrola sprawowana przez organ zwierzchni funkcjonalnie nad kontrolowanym, z możliwością zastosowania środków oddziaływania władczego.
kwalifikowany nadzór - kontrola sprawowana jest przez organ zwierzchni organizacyjnie nad kontrolowanym z możliwością zastosowania środków oddziaływania władczego.
62. Kontrola/nadzór/dozór.
Kontrola jest podstawowym elementem nadzoru, a także elementem kierownictwa, gdyż polega na badaniu stanu istniejącego, porównywaniu go ze stanem pożądanym lub postulowanym, oraz na ustalaniu zakresu i przyczyn zauważonych rozbieżności. Można więc powiedzieć, że nadzór jest właśnie kontrolą dokonywaną wewnątrz aparatu administracyjnego, wzbogaconą o element władztwa administracyjnego, pozwalającego na wyprowadzenie konsekwencji z dostrzeżonych podczas kontroli uchybień w działalności organu administracyjnego lub innego podmiotu. Kontrola występuje jako etap procedury nadzorczej, może jednak również występować samoistnie i być przedmiotem odrębnej regulacji prawnej, określającej organy ją przeprowadzające, jej kryteria, procedurę kontrolną i efekty. Kontrola jest pojęciem szerszym od nadzoru. Nadzór można uznać za szczególny rodzaj kontroli.
DOZORU NIE MA!
63. Zewnętrzna i wewnętrzna kontrola administracji publicznej.
Uwzględniając kryterium usytuowania organu kontrolującego względem kontrolowanego rozróżnić należy kontrolę wewnętrzną i zewnętrzną. Określenie kontroli jako wewnętrznej lub zewnętrznej ma jednak charakter względny, gdyż ten sam organ może być traktowany jako organ jednej lub drugiej kontroli, w zależności od struktury organizacyjnej obejmującej organ kontroli i jednostkę kontrolowaną, którą czynimy przedmiotem obserwacji. Kontrolą wewnętrzną jest niewątpliwie kontrola sprawowana w warunkach, gdy zarówno kontrolujący i kontrolowany wchodzą w skład tej samej jednostki organizacyjnej najniższego rzędu. Każda kontrola wykonywana przez inną jednostkę organizacyjna może być określona jako zewnętrzna z punktu widzenia jednostki kontrolowanej. Z punktu widzenia jednostki, której podporządkowane są zarówno organ kontroli jak i podmiot kontrolowany, każda taka kontrola będzie kontrolą wewnętrzną, bo jest wykonywana w systemie podległych tej jednostce podmiotów. Postępując w ten sposób wszystkie kolejne kontrole można określać jako zewnętrzne dla jednostki kontrolowanej lub wewnętrzne dla jednostki dysponującej organem kontroli. W najszerszym zakresie może być określana jako wewnętrzna kontrola wykonywana przez jakikolwiek organ administracji względem innej jednostki organizacyjnej administracji publicznej. Kontrolę taką można określić jako wewnętrzadministracyjną. Każda jednak kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie włączony do systemu administracji publicznej, a skierowana na jej działalność, jest kontrolą zewnętrzną. Do takich kontroli zaliczyć należy kontrolę NIK, sądową, parlamentarną, RPO, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych i Państwowej Inspekcji Pracy. Zawsze organem kontroli zewnętrznej administracji jest organ kontrolny znajdujący się poza systemem organów administracyjnych, nie związany stosunkiem zależności z żadnym organem administracji, będący organem kontroli niezawisłej od administracji.
64. Bezpośrednia a pośrednia kontrola sądowa administracji publicznej.
Kontrola sądowa nad administracją może być sprawowana przez sądy powszechne bądź przez sądy administracyjne (wyjątkowo przez sądy specjalne). Orzeczenie sądu modyfikuje czynność prawną administracji zazwyczaj przez jej uchylenie lub zmianę. Ta działalność realizuje więc bezpośredni wpływ sądu na działalność administracji, aczkolwiek nie mieści się w ramach nadzoru. Miernikiem poprawności jest kryterium legalności. Ze względu na sposób uruchamiania kontroli można wyodrębnić bezpośrednią i pośrednią kontrolę sądową legalności. Kontrola bezpośrednia jest kontrolą jakby instancyjną, przedmiotem postępowania sądowego jest decyzja, najczęściej po wyczerpaniu toku instancji administracyjnych. Kontrola ta polega na zaskarżeniu danej decyzji administracyjnej w celu jej uchylenia lub zmiany do sądu powszechnego czy sądu administracyjnego - zależnie od właściwości rzeczowej w danej sprawie. Orzeczenie sądu co najmniej uchyla decyzje administracyjną, przy czym zasięg jego obowiązywania jest taki sam, jak dawniej decyzji administracyjnej. Model stosunku procesowego w tej kontroli to typ spornoprocesowy. Kontrola pośrednia legalności aktów administracyjnych jest jakby kontrolą wewnętrzną. Przedmiotem postępowania sądowego w kontroli pośredniej jest jakaś czynność prawna czy zachowanie się faktyczne istotnie związane z określonym działaniem prawnym administracji, które sąd bada przy ocenie legalności wspomnianej czynności prawnej czy faktycznej. Jednocześnie owa ocena warunkuje zazwyczaj treść orzeczenia sądowego. Zasadnicza różnica między kontrolą pośrednią i bezpośrednią polega na tym, że podstawy prawne kontroli bezpośredniej sformułowane są w poszczególnych aktach normatywnych z zakresu prawa administracyjnego, które dopuszczają tę kontrolę, natomiast podstawę prawną kontroli pośredniej stanowią określone przepisy prawa cywilnego lub karnego, nieraz także orzecznictwo Sądu Najwyższego, na podstawie których odbywa się rozstrzyganie danej sprawy. Do przeprowadzania kontroli pośredniej nie potrzebna jest specjalna podstawa administracyjnoprawna. Ocena legalności aktu administracyjnego, która jest jedynym celem kontroli bezpośredniej, w kontroli pośredniej staje się elementem pomocniczym (dowodowym) dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej lub karnej.
65. Zakres kognicji sądów administracyjnych.
Zakres kognicji sądów administracyjnych określa ustawa - prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Stosuje ona klauzulę generalną a odstępstwa od tej zasady mają charakter wyjątkowy - enumeracja negatywna.
Właściwość sądów administracyjnych:
§ 1. Sądy administracyjne sprawują kontrolę działalności administracji publicznej i stosują środki określone w ustawie.
§ 2. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:
1) decyzje administracyjne;
2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także na postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty;
3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie;
4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa;
4a) pisemne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane w indywidualnych sprawach;
5) akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej;
6) akty organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej;
7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego;
8) bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4a.
§ 3. Sądy administracyjne orzekają także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych przewidują sądową kontrolę, i stosują środki określone w tych przepisach.
Art. 4. [Spory o właściwość]
Sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.
Art. 5. [Wyłączenie właściwości]
Sądy administracyjne nie są właściwe w sprawach:
1) wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami administracji publicznej;
2) wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi;
3) odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa;
4) wiz wydawanych przez konsulów, z wyjątkiem wiz wydanych cudzoziemcowi będącemu członkiem rodziny obywatela państwa członkowskiego Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej, w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (Dz.U. Nr 144, poz. 1043);
5) zezwoleń na przekraczanie granicy w ramach małego ruchu granicznego wydawanych przez konsulów.
O właściwości rzeczowej wojewódzkiego sądu administracyjnego stanowi także ta ustawa, która zawiera zapis, iż wszystkie sprawy sądowoadministracyjne z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość NSA. NSA zaś ma okreslony katalog właściwości. Właściwość miejscowa wojewódzkich sądów administracyjnych została uregulowana w ten sposób, że do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność lub bezczynność została zaskarżona. Odstępstwa od tej zasady można wprowadzić tylko w drodze rozporządzenia Prezydenta RP.
66. Sądowa kontrola władczych form działania administracji.
Tworzenie aktów normatywnych przez organy administracji jest częścią działalności z zakresu administracji publicznej, częścią, która wraz z wydawaniem aktów administracyjnych składa się na działalność o charakterze władczym.
Szczegółową regulację kontroli aktów normatywnych aktualnie zawiera ustawa o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa ta stanowi Art. 2. [Kompetencje]
1. Trybunał orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) skargi konstytucyjnej,
5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
W razie nieusunięcia niezgodności aktu z konstytucją lub aktem ustawodawczym orzeczonej przez Trybunał, akt ten traci moc w zakresie ustalonym w orzeczeniu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach TK może zawiesić w całości lub części stosowanie aktu z dniem ogłoszenia.
Ustawą z dnia 8 marca 1990 roku o samorządzie gminnym wprowadzono nową możliwość kontroli sądowej przez NSA (dziś sąd administracyjny) aktów normatywnych organów gmin. Kontrola odpowiada dwóm modelom:
sąd bada, ocenia i orzeka o zaskarżonej przed nim w sposób bezpośredni uchwale organu gminy, na którą skargę może wnieść organ nadzoru w warunkach przewidzianych przez ustawę, każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone podjętą uchwałą lub zarządzeniem
sąd administracyjny nie kontroluje wprost uchwały organu jednostki samorządu terytorialnego, ale przede wszystkim kontroluje legalność rozstrzygnięcia organu nadzorczego mającego za przedmiot określoną uchwałę. Niemniej owo rozstrzygnięcie nadzorcze jest kontrolowane w kontekście zgodności z prawem samej uchwały i oczywiście zgodności z prawem tego, zakwestionowanego rozstrzygnięcia.
Model kontroli sądowej wprowadzonej wobec aktów normatywnych organów gminy zastosowano również wobec aktów normatywnych organów powiatu i województwa.
67. Sądowa kontrola działalności umownej administracji.
Sądowa kontrola działalności umownej administracji dotyczy działań, które oparte są na prawie cywilnym, czyli o kontrolę umów, w których jedną ze stron jest organ administracyjny. Kontrola działalności operatywnej odbywa się na ogólnych zasadach właściwych dla sądu w toku jego działalności orzeczniczej: nie nosi więc ona cech swoistych. Organ przed sądem ma pozycję strony tj. powoda lub pozwanego. Podstawę prawną rozstrzyganych sporów stanowi prawo cywilne. Kontrolą pośrednią mogą być jednak objęte także czynności organu administracyjnego nie mające charakteru cywilnego. Skutki prawne orzeczeni sądu wobec organu administracji są takie same jak wobec innych podmiotów poddanych jurysdykcji sądowej.
68. Majątek publiczny.
Majątkiem publicznym jest ten majątek, który:
niezależnie od charakteru podmiotu będącego właścicielem,
zostaje w sposób prawny przeznaczony do użytku publicznego,
w zakresie pełnego lub ograniczonego korzystania (również odpłatnego), regulowanego także lub wyłącznie prawem administracyjnym.
Jeśli prawo nie reguluje konsekwencji wyróżnienia majątku publicznego, wyróżnienie to jest zbędne. Przedmiotem majątku publicznego są: dobra naturalne i dobra wytworzone. Zarówno dobra naturalne jak i dobra wytworzone, by stać się majątkiem publicznym, muszą przejść fazę kwalifikacji prawnej prawem administracyjnym w formach uznanych w porządku prawnym za właściwe. Właścicielami majątku publicznego w Polsce są państwo i samorządy terytorialne. Inne podmioty są właścicielami, jeśli wynika to z prawa. Przysparzanie majątku publicznego odbywa się następującymi sposobami:
przez zmiany naturalne środowiska kwalifikowane przez obowiązujące prawo jako przysporzenie
przez wydanie przewidywanego w porządku prawnym jednostkowego aktu normatywnego
przez przysporzenie powstałe z mocy samego prawa
przez zmianę właściciela powstałą z mocy samego prawa wraz z konieczną deklaratoryjną decyzją administracyjną
przez wydanie decyzji administracyjnej
Przysporzenie może być także czasowe. Uszczuplanie majątku powinno się odbywać w ten sam sposób lub tymi samymi formami prawnymi, co przysparzanie. Jeśli w majątku publicznym nie chodzi o jego ochronę, to znaczy, że o nic istotnego nie chodzi. Korzystanie pełni dwie funkcje: jest warunkiem uznania określonych dóbr za majątek publiczny lub jest skutkiem uznania jakichś dóbr za majątek publiczny. W teorii można wyróżnić następujące cechy korzystania jako warunki uznania za majątek publiczny: korzystanie musi mieć charakter powszechny, musi cechować się użytecznością publiczną, musi być organizowane przez państwo lub inny podmiot publicznoprawny, dane korzystanie nie może być zastąpione innym możliwym korzystaniem, korzystanie publiczne nie może tolerować innego, jednoczesnego korzystania prywatnego z majątku publicznego. Korzystanie przez obywateli z majątku publicznego musi mieć charakter dostepu bezpośredniego. Należy wyróżnić korzystanie powszechne nieograniczone, powszechne ograniczone. Korzystanie odbywa się bez konieczności istnienia jakichkolwiek warunków, gdy uprawnienie powstaje z mocy samego prawa, gdy uprawnienie powstaje z mocy decyzji administracyjnej.
Bardzo długie zagadnienie ewentualnie doczytać w Bociu!
69. Podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej za działania administracji.
Są dwa cele odpowiedzialności administracji, organów administracyjnych i pracowników urzędów: wewnętrzny i zewnętrzny. Przez cel wewnętrzny rozumie się doskonalenie funkcjonowania administracji w drodze przymuszonej zmiany postępowania osób objętych odpowiedzialnością albo w drodze usunięcia tych osób ze struktury administracyjnej. Cel wewnętrzny jest dominujący, ponieważ obejmuje swoimi konsekwencjami również odpowiedzialność widzianą z zewnątrz administracji, sama zaś odpowiedzialność traktowana jako określone postepowanie praktyczne o okreslonych skutkach jest tylko środkiem poprawy pracy w administracji lub środkiem eliminacji uchybień czy przyszłych uchybień, spowodowanych przyczynami uruchamiającymi to właśnie postępowanie.
Funkcjonowanie administracji niesie ze sobą możliwość wyrządzania szkody jednostce. Uregulowane zostało to zagadnienie w kodeksie cywilnym.
Art. 417. [Odpowiedzialność Skarbu Państwa]
§ 1. Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.
§ 2. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa.
Art. 4171. [Szkoda wynikająca z aktu normatywnego]
§ 1. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
§ 2. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem. Odnosi się to również do wypadku, gdy prawomocne orzeczenie lub ostateczna decyzja zostały wydane na podstawie aktu normatywnego niezgodnego z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.
§ 3. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie orzeczenia lub decyzji, gdy obowiązek ich wydania przewiduje przepis prawa, jej naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodności z prawem niewydania orzeczenia lub decyzji, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.
§ 4. Jeżeli szkoda została wyrządzona przez niewydanie aktu normatywnego, którego obowiązek wydania przewiduje przepis prawa, niezgodność z prawem niewydania tego aktu stwierdza sąd rozpoznający sprawę o naprawienie szkody.
Art. 4172. [Względy słuszności]
Jeżeli przez zgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej została wyrządzona szkoda na osobie, poszkodowany może żądać całkowitego lub częściowego jej naprawienia oraz zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, gdy okoliczności, a zwłaszcza niezdolność poszkodowanego do pracy lub jego ciężkie położenie materialne, wskazują, że wymagają tego względy słuszności.
Podmioty odpowiedzialne:
Skarb Państwa
Jednostka samorządu terytorialnego
Inne osoby prawne wykonujące władzę publiczną
Podmioty poszkodowane wykonywaniem władzy publicznej
Osoby fizyczne
Osoby prawne
Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną
Jednostki samorządu terytorialnego
Przedmiotowy zakres odpowiedzialności
Szkoda wyrządzona przy wykonywaniu władzy publicznej
Szkody wynikłe z prawnych form działania administracji
Niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie władzy publicznej
Szkody wynikłe z legalnych działań władzy publicznej
Odpowiedzialność za szkodę w przypadku niektórych rozstrzygnięć sądu administracyjnego
Odpowiedzialność za niewykonanie orzeczenia sądu administracyjnego
CZĘŚĆ IIB
70. Samorząd terytorialny a jednostka samorządu terytorialnego; samorząd terytorialny a samorządy specjalne.
Generalnie można stwierdzić, że w nauce polskiego prawa administracyjnego pojęcie samorządu występuje w podwójnym znaczeniu. W znaczeniu szerszym cechę samorządu przypisuje się różnym grupom społecznym czy wyłonionym przez nie organom bez względu na to, czy realizują funkcje administracji publicznej. W znaczeniu węższym przez samorząd rozumie się tylko te grupy społeczne i ich reprezentację, które zgodnie z przepisami prawa realizować mają funkcje administracji publicznej w formach zdecentralizowanych, przy czym te grupy społeczne powinny należeć do podmiotów prawa publicznego, a nie prawa prywatnego. T. Bigo skonstruował oryginalną i obecnie uznawaną za klasyczną definicje samorządu. Wg tego autora samorząd jest decentralizacją administracji publicznej, której samodzielnymi podmiotami są korporacje powołane do tego przez ustawy. Przyjmuje się, że samorząd terytorialny stanowi wyodrębniony w strukturze państwa, powstały z mocy prawa, związek lokalnego społeczeństwa, powoływany do samodzielnego wykonywania administracji publicznej, wyposażony w materialne środki umożliwiające realizację nałożonych nań zadań. Podstawowymi źródłami prawa samorządowego są:
Konstytucja - art. 15 - 16, rozdział VII, przepisy wyrażają podstawowe zasady konstrukcyjne samorżadu oraz regulują niektóre zagadnienia szczegółowe
Europejska Karta Samorządu Lokalnego, Strasburg, 15 października 1985 r., ratyfikowana przez RP 26 kwietnia 1993 r.
Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 r.
Ustawa o samorządzie powiatowym z dnia 5 czerwca 1998 r.
Ustawa o samorzadzie województwa z dnia 5 czerwca 1998 r.
Ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta z dnia 20 czerwca 2002 r.
Ustawa o wojewodzie i administracji rządowej w województwie z dnia 23 stycznia 2009 r.
Regulacja prawna dotycząca samorządu terytorialnego jest bardzo rozbudowana i ma swoją własną strukturę. Można więc mówić o osobnej podgałęzi prawa administracyjnego jaką jest prawo samorządu terytorialnego. Powyżej wymieniono najbardziej postawowe regulacje dot. tej dziedziny.
Jednostką samorządu terytorialnego jest wspólnota (element podmiotowy) połączona z elementem terytorium (element przedmiotowy)., wyznaczona przez prawo wg określonych sposobów konstruowania jednostek zasadniczego podziału terytorialnego. Wspólnota samorządowa rozumiana jest jako ogół mieszkańców określonej jednostki zasadniczego podziału terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego dzielą się na:
Gminę - „wspólnota samorządowa”
Powiat - „lokalna wspólnota samorządowa”
Województwo - „regionalna wspólnota samorządowa”
Miasto na prawach powiatu jako rodzaj gminy
Terytorialny a specjalny??
71. Rodzaje gmin; jednostki pomocnicze gminy.
Gminę należy rozumieć jako wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium. Stanowi o tym ustawa o samorządzie gminnym z 1990 r. Przyjmuje ona jednolity model gminy, bez podziału na gminy miejskie i wiejskie. Ustawa ta odsyła do odrębnych ustaw, które stanowią o odrębności ustroju gmin, które wykonują zadania o szczególnym charakterze. Dotyczy to w szczególności gmin o specjalnym statusie uzdrowiska. W literaturze i doktrynie wyróżnia się obecnie następujące rodzaje gmin:
Gminy miejskie - gmina, która zawiera się w administracyjnych granicach miasta
Gminy wiejskie - gminy, które na swoim terytorium nie zawierają miasta
Gminy miejsko - wiejskie - gminy, w skład których wchodzi miasto i kilka wsi lub kilkanaście
Gmina warszawska - Miasto stołeczne Warszawa stanowi szczególną gminę mającą status miasta na prawach powiatu, poddaną oddzielnej regulacji prawnej, zawartej w ustawie z dnia 15 marca 2002 o ustroju miasta stołecznego Warszawy
Gminy uzdrowiskowe - gminy, których obszarowi lub jego części nadany został status uzdrowiska, gminy te są objęte odrębną regulacją prawną zawartą w ustawie z dnia 28 lipca 2005 o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach uzdrowiskowych oraz og minach uzdrowiskowych.
Gminy górnicze
Obok zasadniczego podizału terytorialnego państwa istnieją podziały pomocnicze. Nie tworzy ich ustawodawca, a kompetencje do ich tworzenia ma najniższy szczebel samorządu terytorialnego - gmina. Ustawa wskazuje tylko podstawowe rodzaje takich jednostek, upoważniając radę gminy do ich tworzenia w drodze uchwały, podejmowanej po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. Same zasady tworzenia, znoszenia, łączenia i podziału jednostek pomocniczych określa statut gminy. Do ustawowych jednostek pomocniczych należą w gminach wiejskich sołectwa a w gminach miejskich dzielnice i osiedla. Jednostkami pomocniczymi mogą też być miasta położone na terenie gminy. Jednostki pomocnicze funkcjonują na podstawie odrębnych statutów uchwalanych przez radę gminy, również po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. Statut określa nazwę, obszar j.p. zasay i tryb wyboró jej organów, jej organizację i zadania itd. Każda jednostka pomocnicza działa przez swoje organy, podzielone na uchwałodawcze (sołectwo - zebranie wiejskie, dzielnica - rady,osiedla rady albo zebrania mieszkańców) i wykonawcze (sołectwa - sołtys, dzielnice i osiedla - zarządy).
72. Miasto na prawach powiatu jako jednostka podziału terytorialnego i jako jednostka samorządu terytorialnego.
Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w ustawie o samorządzie powiatowym, ale ustrój i działania organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym. Miasto na prawach powiatu jest jednocześnie i gminą i powiatem wykonującym zarówno zadania gminy jak i powiatu. Do tej grupy jednostek samorządu terytorialnego na mocy ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym zalicza się przede wszystkim miasta które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100 000 mieszkańców, a także miasta które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu. Prawa powiatu przysługują również miastom, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty. Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje rada miasta i prezydent miasta. Miasto na prawach powiatu różni się od powiatu tym, że powiat obejmuje kilka gmin, natomiast miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu. Jako, że miasto na prawach powiatu jest gminą organy w mieście na prawach powiatu wykonują kompetencje właściwe dla odpowiednio rady gminy i rady powiatu oraz wójta (burmistrza) i starosty. Organ wykonawczy miasta tego jest organem monokratycznym. Co do zasady rada nie wybiera organu wykonawczego i nie może go odwołać. Nie stosuje się przepisów o rozwiązywaniu rady z powodu niewybrania organu wykonawczego w ustawowo wyznaczonym terminie. Radni składają ślubowanie wg tekstu roty z ustawy gminnej.
73. Zakres działania jednostek samorządu terytorialnego.
Zakres działania i zadania jednostek samorządu terytorialnego znajdują się głównie w ustawach o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Z Konstytucji wynika, że wyróżnia się zadania własne jednostek samorządu terytorialnego, służące zaspokojanaiu potrzeb wspólnoty samorzadowej oraz zadania zlecone, stanowiące inne zadania publiczne, których wykonywanie ustawa zleca jednostkom samorządu terytorialnego, gdy to wynika z uzasadnionych potrzeb państwa. Ustawodawca dokonał także rozdziału zadań między poszczególne szczeble samorządu.
GMINA:
Art. 6. [Zakres działania gminy]
1. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.
Art. 7. [Zadania własne]
1. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy:
1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,
2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,
3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,
4) lokalnego transportu zbiorowego,
5) ochrony zdrowia,
6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,
7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,
8) edukacji publicznej,
9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
11) targowisk i hal targowych,
12) zieleni gminnej i zadrzewień,
13) cmentarzy gminnych,
14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,
15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,
17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;
18) promocji gminy,
19) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.),
20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.
2. Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.
Art. 8. [Zadania zlecone]
1. Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.
2. Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji.
2a. Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.
POWIAT:
Art. 4. [Zadania publiczne]
1. Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:
1) edukacji publicznej,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) pomocy społecznej,
4) polityki prorodzinnej,
5) wspierania osób niepełnosprawnych,
6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
8) kultury fizycznej i turystyki,
9) geodezji, kartografii i katastru,
10) gospodarki nieruchomościami,
11) administracji architektoniczno-budowlanej,
12) gospodarki wodnej,
13) ochrony środowiska i przyrody,
14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,
15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,
16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,
17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,
18) ochrony praw konsumenta,
19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,
20) obronności,
21) promocji powiatu,
22) współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.).
2. Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.
3. Ustawy mogą określać inne zadania powiatu.
4. Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat.
5. Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.
6. Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.
WOJEWÓDZTWO:
Art. 14. [Zadania samorządu]
1. Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:
1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,
2) promocji i ochrony zdrowia,
3) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,
4) pomocy społecznej,
5) polityki prorodzinnej,
6) modernizacji terenów wiejskich,
7) zagospodarowania przestrzennego,
8) ochrony środowiska,
9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych,
10) transportu zbiorowego i dróg publicznych,
11) kultury fizycznej i turystyki,
12) ochrony praw konsumentów,
13) obronności,
14) bezpieczeństwa publicznego,
15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.
2. Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa.
3. Ustawy mogą nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.
Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa
74. Zakres przedmiotowy referendum lokalnego; ważność i wynik referendum lokalnego.
Konstytucja przesądza o tym, że przedmiotem referendum lokalnego mogą być:
Sprawy o charakterze merytorycznym dot. danej wspólnoty samorządowej
Sprawy odwołania organu samorządu terytorialnego, który pochodzi z wyborów bezpośrednich.
Istotę referendum oddaje ustawa z 15 września 2000 r. o referendum lokalnym. Wg tej ustawy w referendum lokalnym mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki lub w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki, a w przypadku gminy także wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
Przedmiotem referendum lokalnego mogą być sprawy dotyczące odpowiednio gminy, powiatu lub województwa wg ustaw o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Przedmiotem referendum gminnego może też być samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji organów gminy. O samoopodatkowaniu rozstrzyga się wyłącznie w referendum.
Referendum jest ważne, jeżeli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych do głosowania. Jednakże referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorzadu terytorialnego pochodzącego z wyborów bezpośrednich jest ważne tylko w przypadku, gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby biorących udział w wyborze odwoływanego organu. Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za jednym z rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano więcej niż połowę ważnych głosów. W sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli za samoopodatkowaniem oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów
75. Postępowanie w sprawie przeprowadzenia referendum lokalnego.
Referendum przeprowadza się z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki, na wniosek uprawnionych do głosowania mieszkańców danej jednostki samorzadu terytorialnego. W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorzadu terytorialnego przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum przeprowadzonego na wniosek mieszkańców. Wniosek mieszkańców gminy może dotyczyć odwołania rady gminy i wójta albo odwołania tylko jednego z tych organów. Referendum w sprawie odwołania wójta może być przeprowadzone także z inicjatywy rady gminy. Wniosek o przeprowadzenie referendum loaklnego może zgłosić co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu, 5% w przypadku województwa.
Referendum z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorzadu terytorialnego:
Rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum z własnej inicjatywy bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu (wyjątek w sprawie odwołania wójta szczególne regulacje). Uchwała taka zawiera pytanie bądź pytania referendum, termin przeprowadzenia, kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum oraz wzór karty do głosowania. W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego jest samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, uchwała rady gminy wskazuje również cel oraz zasady samoopodatkowania. Uchwała podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Referendum przeprowadza się w dzień wolny od pracy, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania uchwały.
Referendum przeprowadzane na wniosek mieszkańców:
Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:
Grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego, a w przypadku referendum gminnego - także 5 obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy
Statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w jednostce samorządu terytorialnego.
Organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorzadu terytorialnego.
Podmioty te zwane są inicjatorami referendum. Inicjator referendum podaje na swój koszt przedmiot zamierzonego referendum. Przekazuje on też pisemny wniosek o przeprowadzenie referendum przewodniczącemu zarządu jednostki samorządu terytorialnego, a w gminie wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Przewodniczący przekazuje ten wniosek niezwłocznie przewodniczącemu organu stanowiącego tej jednostki. Organ ten powołuje ze swego składu komisję do sprawdzenia, czy wniosek mieszkańców o przeprowadzenie referendum odpowiada przepisom ustawy. Organ stanowiący podejmuje uchwałę w sprawie przeprowadzenia referendum, jeżeli wniosek mieszkańców spełnia wymogi ustawy i nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem. W przeciwnym razie podejmuje się uchwałę odrzucającą wniosek mieszkańców, na którą przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorzadu terytorialnego:
Referendum to nie może być przeprowadzone w każdym czasie. Wniosek mieskzańców w sprawie odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego albo wójta może być złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru danego organu albo 10 miesięcy od ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji. Inicjator referendum w sprawie odwołania organu jednostki samorzadu terytorialnego przekazuje komisarzowi wyborczemu wniosek mieszkańców. Komisarz wydaje postanowienie o przeprowadzeniu referendum, jeśli wniosek spełnia wymogi ustawowe lub odrzuca wniosek. Na postanowienie ma 30 dni. Uchwałę rady gminy o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta przewodniczący rady gmin przekazuje komisarzowi wyborczemu, który wydaje postanowienie zgodnie ze szczegółowymi regulacjami ustawy.
76. Organy stanowiące i kontrolne jednostek samorządu terytorialnego.
Gmina:
Na szczeblu gminnym organem stanowiącym i kontrolnym jest rada gminy. Ten sam status ma rada miejska, a także rada miasta i gminy. W skład rady gminy wchodzą radni (w liczbie 15 - do 20000 mieszkańców, 21 - 50000, 23 -100000, 25- 200000 oraz po 3 na każde dalsze rozpoczęte 100000, nie więcej niż 45). Rada jest organem wybieranym w wyborach powszechnych, organem kolegialnym. Kadencja rady gminy trwa 4 lata. Będąc organem stanowiącym, rada może w przewidzianych formach decydować o wszelkich sprawach dot. gminy i wyznaczać przyszłe zachowania określonych podmiotów, a w szczególności stanowić przepisy prawa miejscowego. Jako organ kontrolny kontroluje już dokonaną działalność wszelkich gminnych jednostek organizacyjnych. Rada gminy ma domniemanie kompetencji, które oznacza, że do jej właściwości należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Niezależnie od tego domniemania ustawodawca wyodrębnił katalog kompetencji, które należą do wyłącznej właściwości rady gminy, nie mogą być więc realizowane przez inny organ. Są to sprawy:
Organizacyjne (uchwalanie statutu gminy, uchwalenie zakresu działania jednostek pomocniczych)
Planistyczne (uchwalenie budżetu gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego)
Finansowo-majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat)
Osobowe (powoływanie i odwoływanie sekretarza oraz skarbnika gminy)
Kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach działania wójta oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności)
Inne (podejmowanie uchwał w sprawie herbu gminy, nazw ulic, wznoszenia pomników).
Poza tym katalogiem, który w istocie dotyczy funkcji stanowiących, należy wymienić funkcje kontrolne, których adresatem jest przede wszystkim wójt, a także gminne jednostki organizacyjne oraz jednostki pomocnicze gminy. Rada nie wykonuje tych kompetencji samodzielnie, ale przy pomocy powołanej przez siebie komisji rewizyjnej, w skład której wchodzą radni - przedstawiciele wszystkich klubów. Organizację wewnętrzną i tryb pracy rady gminy określa statut.
Powiat:
Na szczeblu powiatu organem stanowiącym i kontrolnym jest rada powiatu. Rada jest organem wybieranym w wyborach powszechnych, jest organem kolegialnym składającym się z radnych (w liczbie 15 radnych w powiatach do 40000 mieszkańców oraz po 2 radnych na każde kolejne rozpoczęte 20000, nie więcej niż 29 radnych). Ustawa o samorzadzie powiatowym nie wprowadza domniemania kompetencji rady powiatu. Zawiera natomiast katalog kompetencji, które należą do wyłącznej właściwości rady powiatu. Należą do nich sprawy:
Organizacyjne (uchwalanie statutu powiatu, tworzenie i przekształcanie i likwidacja jednostek organizacyjnych)
Planistyczne (uchwalanie budżetu powiatu)
Finansowo- majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat oraz w sprawach majątkowych powiatu)
Osobowe (wybór i odwołanie zarządu powiatu, powoływanie i odwoływanie na wniosek starosty skarbnika i sekretarza powiatu)
Kierowniczo-kontrolne (stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności)
Inne (podejmowanie uchwał w sprawie herbu i flagi powiatu)
Podobnie jak Rada Gminy, Rada Powiatu wykonuje ponadto kompetencje kontrolne, których adresatem jest przede wszystkim zarząd, a także powiatowe jednostki organizacyjne. Rada wykonuje te kompetencje przy pomocy komisji rewizyjnej.
Województwo:
Na szczeblu województwa organem stanowiącym i kontrolnym jest sejmik województwa. Sejmik wybierany jest w wyborach powszechnych i jest organem kolegialnym składającym się z radnych (w liczbie 30 w województwach liczących do 2 mln mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne rozpoczęte 500000 mieszkańców). Ustawa o samorzadzie województwa nie wprowadza domniemania kompetencji sejmiku. Podobnie jak poprzednia stanowi o katalogu zadań należących do wyłącznej kompetencji Sejmiku. Obejmuje on sprawy:
Prawotwórcze (stanowienie aktów prawa miejscowego w tym statutu województwa)
Organizacyjne (uchwalanie statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim)
Planistyczne (uchwalanie strategii rozwoju województwa, uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego i budżetu województwa)
Finansowo-majątkowe (podejmowanie uchwał w sprawach zasad gospodarowania mieniem, uchwalanie budżetu województwa, podejmowanie uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat)
Osobowe (wybór i odwołanie zarządu województwa, powoływanie i odwoływanie skarbnika województwa na wniosek marszałka województwa)
Kierowniczo-kontrolne (rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu województwa, podejmowanie uchwały dot. absolutorium dla zarządu)
Z zakresu współpracy zagranicznej (podejmowanie uchwał w sprawach priorytetów współpracy zagranicznej województwa)
Sejmik województwa ma także kompetencje kontrolne, których adresatem jest przede wszystkim zarząd, a także wojewódzkie jednostki organizacyjne. Sejmik wykonuje te kompetencje przy pomocy powołanej przez siebie komisji rewizyjnej.
77. Kształtowanie składu osobowego kolegialnych organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego.
Powiat:
W powiecie kolegialnym organem wykonawczym jest zarząd powiatu działający na zasadzie quorum.
Art. 26. [Zarząd powiatu]
1. Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu.
2. W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie.
2a. Członkiem zarządu powiatu nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim.
3. Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.
Art. 27. [Starosta, członkowie zarządu]
1. Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, z uwzględnieniem ust. 2 i 3. Liczbę członków zarządu określa w statucie rada powiatu.
2. Rada powiatu wybiera starostę bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.
3. Rada powiatu wybiera wicestarostę oraz pozostałych członków zarządu na wniosek starosty zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.
Art. 28. [Działalność po rozwiązaniu rady]
Zarząd powiatu działa do dnia wyboru nowego zarządu, z zastrzeżeniem art. 29 ust. 5.
Art. 29. [Rozwiązanie rady powiatu]
1. Jeżeli rada powiatu nie dokona wyboru zarządu w terminie określonym w art. 27 ust. 1, ulega rozwiązaniu z mocy prawa.
Art. 31b. [Wybór nowego zarządu]
1. W przypadku odwołania albo rezygnacji całego zarządu rada powiatu dokonuje wyboru nowego zarządu w trybie, o którym mowa w art. 27, odpowiednio, w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji. W przypadku niedokonania wyboru nowego zarządu w terminie 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji, przepisy art. 29 stosuje się odpowiednio.
2. W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, rada powiatu dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.
3. Odwołany zarząd powiatu lub jego poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu lub poszczególnych jego członków. Rada powiatu może zwolnić członka zarządu z tego obowiązku.
4. Przepis ust. 3 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w przypadku złożenia rezygnacji przez cały zarząd.
Art. 31c. [Rezygnacja członka zarządu]
1. W przypadku złożenia rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez członka niebędącego jego przewodniczącym, rada powiatu podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji i zwolnieniu z pełnienia obowiązków członka zarządu zwykłą większością głosów nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.
2. Niepodjęcie przez radę powiatu uchwały w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.
3. W przypadku złożenia rezygnacji przez członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, starosta obowiązany jest, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia przyjęcia rezygnacji lub upływu okresu, o którym mowa w ust. 2, przedstawić radzie powiatu nową kandydaturę na członka zarządu.
Województwo:
W województwie samorządowym organem wykonawczym jest zarząd województwa, będący organem kolegialnym, działającym na zasadzie quorum.
Art. 31. [Zarząd województwa]
1. Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa.
2. W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie.
2a. Członkiem zarządu województwa nie może być osoba, która nie jest obywatelem polskim.
3. Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.
4. Uchwały zarządu województwa zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu zarządu w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.
5. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos marszałka województwa.
Art. 32. [Marszałek, członkowie zarządu]
1. Sejmik województwa wybiera zarząd województwa, w tym marszałka województwa i nie więcej niż 2 wicemarszałków, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, z uwzględnieniem ust. 2 i 3.
2. Sejmik województwa wybiera marszałka województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.
3. Sejmik województwa wybiera wicemarszałków oraz pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.
4. Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu województwa mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa.
Art. 33. [Rozwiązanie sejmiku]
1. Jeżeli sejmik województwa nie dokona wyboru zarządu województwa w terminie określonym w art. 32 ust. 1, ulega rozwiązaniu z mocy prawa.
Art. 39. [Odwołanie zarządu]
1. W przypadku odwołania albo rezygnacji całego zarządu sejmik województwa dokonuje wyboru nowego zarządu w trybie, o którym mowa w art. 32, odpowiednio, w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji. W przypadku niedokonania wyboru nowego zarządu w terminie 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji, przepisy art. 33 stosuje się odpowiednio.
2. W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, sejmik województwa dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.
3. Odwołany zarząd województwa lub jego poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu lub poszczególnych jego członków. Sejmik województwa może zwolnić członka zarządu z tego obowiązku.
4. Przepis ust. 3 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w przypadku złożenia rezygnacji przez cały zarząd.
Art. 40. [Rezygnacja członka zarządu]
1. W przypadku złożenia rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez członka niebędącego jego przewodniczącym, sejmik województwa podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji i zwolnieniu z pełnienia obowiązków członka zarządu zwykłą większością głosów, nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.
2. Niepodjęcie przez sejmik województwa uchwały w terminie, o którym mowa w ust. 1, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.
3. W przypadku złożenia rezygnacji przez członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym marszałek województwa obowiązany jest, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia przyjęcia rezygnacji lub upływu okresu, o którym mowa w ust. 2, przedstawić sejmikowi województwa nową kandydaturę na członka zarządu.
78. Wybór wójta ( burmistrza, prezydenta miasta ) - wygaśnięcie mandatu wójta (burmistrza, prezydenta miasta).
W dniu 20 czerwca 2002 r. została wydana ustawa o bezpośrednim wyborze wójta. Burmistrza i prezydenta miasta, ustanawiająca swoistą ordynację wyborczą.
Art. 1. [Zakres przedmiotowy]
1. Ustawa określa zasady i tryb bezpośredniego wyboru wójta, burmistrza i prezydenta miasta.
2. Ilekroć w ustawie jest mowa o wójcie, należy przez to rozumieć także burmistrza i prezydenta miasta.
Art. 2. [Zasady wyboru]
1. Wójt wybierany jest w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich, w głosowaniu tajnym.
Art. 3. [Czynne i bierne prawo wyborcze]
1. Prawo wybierania wójta w danej gminie (czynne prawo wyborcze) ma każdy, kto posiada prawo wybierania do rady tej gminy.
2. Prawo wybieralności (bierne prawo wyborcze) ma każdy obywatel polski posiadający prawo wybieralności do rady gminy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 25 lat, z tym że kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.
3. Kandydat na wójta nie może jednocześnie kandydować na wójta w innej gminie.
Art. 4. [Wyniki głosowania; ponowne głosowanie]
1. Za wybranego na wójta uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.
2. Jeżeli żaden z kandydatów nie otrzymał określonej w ust. 1 liczby ważnie oddanych głosów, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.
3. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. W przypadku gdy dwóch lub więcej kandydatów otrzyma tę samą liczbę głosów uprawniającą do udziału w ponownym głosowaniu, o dopuszczeniu kandydata do wyborów w ponownym głosowaniu rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów, a jeżeli liczba tych obwodów byłaby równa - rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia wszyscy kandydaci lub pełnomocnicy ich komitetów wyborczych.
4. Jeżeli którykolwiek z dwóch kandydatów, o których mowa w ust. 3, wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze albo umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku termin ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.
5. Za wybranego w ponownym głosowaniu uważa się tego kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów.
6. W przypadku, o którym mowa w ust. 2, gminna komisja wyborcza niezwłocznie informuje, w drodze uchwały, o konieczności i przyczynach przeprowadzenia ponownego głosowania oraz podaje datę ponownego głosowania, a także nazwiska i imiona kandydatów kandydujących w ponownym głosowaniu. Jeden egzemplarz uchwały przekazuje się niezwłocznie komisarzowi wyborczemu.
7. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio w przypadku, o którym mowa w ust. 4, z tym że w uchwale podaje się nazwisko i imię (imiona) nowego kandydata dopuszczonego do wyborów w ponownym głosowaniu.
8. W przypadku gdy dwóch kandydatów w ponownym głosowaniu otrzyma tę samą liczbę głosów, za wybranego uważa się tego kandydata, który w większej liczbie obwodów głosowania otrzymał więcej głosów niż drugi kandydat.
9. W przypadku gdy obaj kandydaci w ponownym głosowaniu otrzymają tę samą liczbę głosów i w tej samej liczbie obwodów głosowania otrzymają większą liczbę głosów, o wyborze wójta rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W losowaniu mają prawo uczestniczenia obaj kandydaci lub pełnomocnicy ich komitetów wyborczych.
10. Tryb przeprowadzania losowania, o którym mowa w ust. 3 i 9, określa Państwowa Komisja Wyborcza.
Art. 5. [Zarządzenie wyborów]
1. Wybory wójtów zarządza Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, łącznie z wyborami do rad gmin, w trybie określonym w art. 25 ustawy, o której mowa w art. 2 ust. 2.
2. Przedterminowe wybory wójta zarządza Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, w trybie określonym w art. 26 ustawy, o której mowa w art. 2 ust. 2, z zastrzeżeniem ust. 2a.
2a. Jeżeli uchwała rady o wygaśnięciu mandatu wójta została zaskarżona do sądu administracyjnego, przedterminowe wybory wójta zarządza się i przeprowadza w ciągu 60 dni od dnia uprawomocnienia wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę.
Art. 15. [Zasada jednego głosu]
Wyborca może oddać głos tylko na jednego kandydata.
Art. 26. [Wygaśnięcie mandatu]
1. Wygaśnięcie mandatu wójta następuje wskutek:
1) odmowy złożenia ślubowania,
1b) niezłożenia w terminach, określonych w odrębnych przepisach, oświadczenia o swoim stanie majątkowym;
2) pisemnego zrzeczenia się mandatu,
3) utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów,
4) naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej, określonych w odrębnych przepisach,
6) orzeczenia trwałej niezdolności do pracy w trybie określonym w przepisach o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
7) śmierci,
8) odwołania w drodze referendum,
9) odwołania wójta na wniosek wojewody w razie powtarzającego się naruszenia przez wójta Konstytucji lub ustaw
10) zmian w podziale terytorialnym, o których mowa w art. 197 ust. 1 pkt 4 ustawy, o której mowa w art. 2 ust. 2.
2. Wygaśnięcie mandatu w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1-7 stwierdza rada gminy, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie miesiąca od dnia wystąpienia przesłanek wygaśnięcia mandatu. Przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu z przyczyn, o których mowa w ust. 1 pkt 1-5, należy umożliwić wójtowi złożenie wyjaśnień.
3. Uchwałę o wygaśnięciu mandatu wójta w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 1-7, przewodniczący rady gminy niezwłocznie przesyła wojewodzie i komisarzowi wyborczemu.
4. Jeżeli wójt przed dniem wyboru wykonywał funkcję lub prowadził działalność gospodarczą, o których mowa w ust. 1 pkt 4, obowiązany jest do zrzeczenia się funkcji lub zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia ślubowania.
5. W przypadku niezrzeczenia się funkcji lub niezaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej przez wójta w terminie, o którym mowa w ust. 4, rada gminy stwierdza wygaśnięcie mandatu wójta, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie miesiąca od upływu tego terminu.
79. Urząd starosty - urząd marszałka województwa a urząd przewodniczącego zarządu odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego.
Urząd starosty
Starosta jest wybierany przez radę powiatu razem z zarządem. Ustawa nie nazywa starosty organem powiatu. Z przepisów o zarządzie powiatu wynika, że starosta jest przewodniczącym zarządu i organizuje jego pracę.
Starosta kieruje bieżącymi sprawami powiatu. Reprezentuje powiat na zewnątrz. Nie będąc nominalnie organem powiatu jest również organem administracji publicznej wydającym decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd powiatu. Do szczególnych kompetencji starosty należy opracowywanie planu operacyjnego ochrony przed powodzią, ogłaszanie i odwoływanie pogotowia oraz alarmu przeciwpowodziowego, a także wykonywanie kompetencji zarządu w sprawach niecierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących powodować znaczne straty materialne. Czynności te powinny być zatwierdzone przez zarząd. Wymienione zadania i kompetencje starosty składają się na jego dualistyczny status prawny. Starosta organizuje także pracę starostwa powiatowego jako jego kierownik. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży. Sprawuje on więc zwierzchnictwo nad powiatową administracją zespoloną.
Urząd marszałka województwa
Marszałek województwa jest wybierany przez sejmik województwa razem z zarządem. Ustawa nie nazywa marszałka organem województwa. Z jej przepisów wynika, że marszałek, podobnie jak starosta, jest przewodniczącym zarządu i organizuje jego pracę. Marszałek kieruje bieżącymi sprawami województwa. Reprezentuje województwo samorządowe na zewnątrz. Nie będąc nominalnie organem województwa jest również organem administracji publicznej wydającym decyzje administracyjne w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd województwa. Do szczególnych kompetencji wojewody należy wykonywanie kompetencji zarządu w sprawach niecierpiących zwłoki, związanych bezpośrednio z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących powodować znaczne straty materialne. Czynności te powinny być zatwierdzone przez zarząd. Wymienione zadania i kompetencje marszałka składają się na jego dualistyczny status prawny. Marszałek organizuje także pracę urzędu marszałkowskiego jako jego kierownik. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych województwa.
80. Odwołanie a rozwiązanie organu stanowiącego i kontrolnego jednostki samorządu terytorialnego.
Odwołanie organu stanowiącego i kontrolnego jednostki samorządu teytorialnego przed upływem kadencji może nastąpić wyłącznie poprzez referendum lokalne przeprowadzane na wniosek mieszkańców. Wniosek ten może zostać złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum w sprawie jego odwołania i nie później niż na 8 miesięcy przed zakończeniem jego kadencji.
Rozwiązanie organu stanowiącego i kontrolnego jest już bardziej zróżnicowane. Można wyróżnić rozwiązanie z mocy prawa bądź w drodze uchwały. Rozwiązanie z mocy prawa rady gminy ( w ustawie expressis verbis zakończenie działalności z mocy prawa) zachodzi wtedy, gdy odbyło się ważne referendum w sprawie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przeprowadzone na wniosek rady gminy z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium, i przeciwko odwołaniu wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oddano więcej niż połowę ważnych głosów. Inny przypadek wynika ze swoistych kompetencji nadzorczych, jakie posiada wobec rady gminy Sejm. Może on w drodze uchwały rozwiązać radę gminy w razie powtarzającego się naruszenia przez nią konstytucji bądź ustaw. Szczególną sytuacją jest rozwiązanie rady gminy z mocy prawa. Może ono nastąpić z powodu zmian w zasadniczym podziale terytorialnym państwa, polegających na włączeniu jednej jednostki samorządu terytorialnego do innej albo na połączeniu tych jednostek. Jego powodem może być także zmniejszenie się składu rady poniżej 3/5 ustawowej liczby radnych, wynikłe ze zmian w podziale terytorialnym.
Ustawa o samorządzie powiatowym wprowadza w stosunku do rad powiatu zasady dotyczące jej działania identyczne z zasadami dotyczącymi gminy. Oprócz tych sytuacji rada powiatu ulega rozwiązaniu z mocy prawa, jeżeli nie dokona wyboru zarządu w terminie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów. W odniesieniu do rad powiatu nie ma zastosowania instytucja zakończenia działania rady z mocy prawa. Ustawa o samorzadzie województwa wprowadza w stosunku do sejmików województw identyczne zasady co w powiecie.
81. Środki nadzorcze i środki o charakterze nadzorczym ad personam dotyczące organów jednostek samorządu terytorialnego.
Środki nadzorcze i środki o charakterze nadzorczym ad personam skierowane są na organ. Nie mają one jednak charakteru podmiotowego w tym sensie, że nadzorowi podlegają jednostki samorządu terytorialnego, lecz ich działalność. Do środków nadzorczych i o charakterze nadzorczym(Sejm) ad personam należą:
zawieszenie organów jednostki samorządu terytorialnego,
rozwiązanie zarządu powiatu albo województwa i odwołanie wójta,
rozwiązanie rady gminy rady powiatu bądź sejmiku województwa.
Zawieszenie zastrzeżone jest dla Prezesa Rady Ministrów. Można je zastosować, gdy wystąpi przedłużający się brak skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych wraz z sytuacją, gdy brak skuteczności nie rokuje nadziei na szybką poprawę. Prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy jednostki samorządu terytorialnego i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez radę powiatu lub sejmik województwa nowej kadencji bądź wybory rady gminy i wójta na nową kadencję. Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom jednostki samorządu terytorialnego i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji.
W przypadku, gdy powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się tylko zarząd jednostki samorządu terytorialnego to wówczas wojewoda wzywa radę powiatu bądź sejmik województwado zastosowania niezbędnych środków. Jeśli wezwanie wojewody nie odnosi skutku, wojewoda za pośrednictwem właściwego ministra do spraw administracji publicznej występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu jednostki samorzadu terytorialnego. W razie rozwiązania zarządu, do czasu wyboru nowego zarządu, funkcje zarządu pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów. Natomiast w przypadku, gdy powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się wójt, wojewoda wzywa wójta do zaprzestania naruszeń, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku występuje z wnioskiem do Prezesa RM o odwołanie wójta (także wyznacza się osobę pełniącą funkcje wójta).
Rozwiązać radę gminy, radę powiatu lub sejmik województwa może tylko Sejm i to na wniosek Prezesa RM. Sejm podejmuje w tej sprawie uchwałę. Rozwiązanie organu o którym mowa, może nastąpić tylko w razie powtarzającego się naruszenia konstytucji lub ustaw. Rozwiązanie rady powiatu lub sejmiku województwa jest równoznaczne z rozwiązaniem wszystkich organów jednostki samorzadu terytorialnego, zwłaszcza zarządu i komisji.
82. Środki nadzorcze ad meritum nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.
Środki nadzorcze ad meritum skierowane są na działania organu nadzorowanego. Do środków tych zalicza się:
wstrzymanie wykonania uchwały lub zarządzenia (wojewoda, RIO)
wskazanie nieprawidłowości oraz sposobu i terminu ich usunięcia (RIO)
wskazanie podjęcia uchwały lub zarządzenia z naruszeniem prawa (wojewoda, RIO)
stwierdzenie nieważności uchwały lub zarządzenia w całości lub w części (wojewoda)
orzekanie nieważności uchwał w całości lub w części (RIO)
zaskarżenie uchwały lub zarządzenia do sądu administracyjnego (wojewoda, RIO)
wstrzymanie wykonania uchwały i przekazanie do ponownego rozpatrzenia ze wskazaniem zaistniałych uchybień i terminu ponownego uchwalenia (wojewoda)
uchylenie uchwały i wydanie zarządzenia (wojewoda)
ustalanie budżetu zastępczego (RIO)
ustalenie budżetu lub jego części w miejsce uchwały budżetowej lub jej części dotkniętej nieważnością (RIO)
rozpatrywanie powiadomienia odmowy kontrasygnaty (RIO)
opiniowanie informacji o przebiegu wykonania budżetu jednostki samorządu terytorialnego za pierwsze półrocze (RIO)
zarządzenie zastępcze (wojewoda)
Podstawową kategorią rozstrzygnięć nadzorczych wojewody i RIO są akty kwestionujące zgodność z prawem uchwał lub zarządzeń organu jednostki samorządu terytorialnego. Ustawy samorządowe stanowią, iż uchwała lub zarządzenie organu jest nieważne, gdy jest sprzeczne z prawem. O nieważności tych aktów w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia dokumentu, wydając stosowne rozstrzygnięcie nadzorcze, które ma charakter deklaratoryjny. Po upływie 30 dni organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały lub zarządzenia i pozostaje mu możliwość jej zaskarżenia do sądu administracyjnego. Stwierdzenie nieważności uchwały lub zarzadzenie ma swoją alternatywę. Jeśli bowiem organ nadzoru uzna naruszenie prawa za nieistotne nie stwierdza on nieważności tego aktu, lecz ogranicza się do wskazania, że wydano go z naruszeniem prawa. Zakwestionowany dokument pozostaje w mocy, a okoliczność naruszenia prawa pozwala na ewentualne uruchomienie postępowania odszkodowawczego. Osobną kategorią rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody jest zarządzenie zastępcze. Wojewoda wydaje je w sytuacji szczególnego zaniechania organów samorządowych, w której organy te nie reagują na fakt przekroczenia przez osoby pełniące funkcje publiczne zasad wynikających z ustawowego ograniczenia prowadzenia przez nie działalności gospodarczej. Ustawy samorządowe wymagają, aby w takich wypadkach wydać odpowiedni akt o wygaśnięciu mandatu danej osoby, o odwołaniu jej ze stanowiska lub o rozwiązaniu z nią umowy o pracę. Jeśli właściwy organ samorządowy tego wymogu nie spełnia wojewoda wzywa go do podjęcia odpowiedniego aktu w terminie 30 dni (wezwanie takie jest oddzielnym aktem nadzoru), a po bezskutecznym upływie tego terminu sam wydaje dany akt w postaci wspomnianego zarządzenia zastępczego. Przepisy ustaw samorządowych o nadzorze ustalają prawo wnoszenia skarg do sądu administracyjnego przez organy nadzoru, organy nadzorowane oraz przyznają to prawo każdemu, kogo interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przez samorząd terytorialny.
83. Formy współdziałania jednostek samorządu terytorialnego.
Postulat współdziałania jednostek samorządu terytorialnego zwany inaczej prawem zrzeszania się wyrażony jest w Konstytucji i Europejskiej Karcie Samorządu Lokalnego. Realizowany jest on przez ustawodawcę, który proponuje i umożliwia różne formy tego współdziałania na każdym ze szczebli struktury samorządowej, a także i między tymi szczeblami. Podstawową formą współdziałania jednostek samorzadu terytorialnego jest związek komunalny. Stanowi on odrębny podmiot prawa publicznego, posiadający osobowość prawną, powstały na podstawie uchwał rad tych jednostek samorządu terytorialnego, któ®e chcą w danym związku uczestniczyć. Związek jest tworzony w celu wykonywania przez niego części zadań publicznych, realizowanych dotąd przez każdą jednostkę osobno, po to aby zadania te były wykonywane efektywniej i skuteczniej. Związek komunalny nie jest dosłownie jednostką samorządową, ale zrzeszeniem jednostek samorządowych. Związki komunalne nie mogą być tworzone w wojwództwie. Drugą ustawową formą współdziałania jednostek samorządu terytorialnego są porozumienia komunalne (międzygminne albo międzypowiatowe). Porozumienie, w odróżnieniu od związku niejest strukturą organizacyjną, ale formą działania organów administracji samorządowej, reprezentujących, reprezentujących jednostki samorządu terytorialnego, nieprowadząca do powstania jakiejkolwiek struktury lub podmiotu prawa. Merytoryczną istotą porozumienia jest to, że jedna gmina lub powiat wykonuje działania kilku. Gmina przejmuje w tym zakresie prawa i obowiązki pozostałych gmin związane z powierzonymi jej zadaniami, a gminy te mają obowiązek udziału w kosztach realizacji powierzonego zadania. Podobnego unormowania brak w ustawie powiatowej, jednak przyjmuje się że ta zasada tyczy także powiatu. Województwo nie może tworzyć porozumień komunalnych. Odrębną formą współdziałania jednostek samorządtu terytorialnego są ich stowarzyszenia, które mogą być tworzone przez przynajmniej 3 jednostki tych samych albo różnych szczebli na zasadach uregulowanych w ustawie z 1989 prawo o stowarzyszeniach. Stowarzyszenie jest to dobrowolne, samorzadne, trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych. Ma ono osobowość prawną. Celem stowarzyszenia jest wspieranie idei samorządu terytorialnego oraz obrona wspólnych interesów. Cel stowarzyszenia ulega rozszerzenia, gdy staje się ono tak zwaną organizacją pożytku publicznego. Jednostki samorządu terytrialnego mogą przystępować do zrzeszeń międzynarodowych i uczestniczyć w nich w granicach swoich zadań i kompetencji.
84. Sądowa kontrola jednostek samorządu terytorialnego.
Kontrola sądowa jest sprawowana przez sądy administracyjne pod względem legalności (zgodności z prawem). Oznacza to, że punktem odniesienia dla sądu ma być obiektywny porządek prawny i on ma być brany pod uwagę przy ocenie zaskarżonych aktów. Porządek prawny dotyczy zarówno prawa materialnego, jak i postępowania. Możliwością zaskarżenia objęte są akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego. Uprawnionym do wniesienia skargi jest każdy, kogo interes prawny lub uprawnienie zostało naruszone przez zaskarżony akt. Skargę może wnieść także organ nadzoru.
85. Sądowa ochrona samodzielności jednostek samorządu terytorialnego.
NIC NIE NAPISALI W OPRACOWANIU!
86. Samorządowe kolegia odwoławcze.
Rozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 1. [Właściwość kolegiów]
1. Samorządowe kolegia odwoławcze, zwane dalej "kolegiami", są organami wyższego stopnia, w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego i ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 i Nr 160, poz. 1083, z 1998 r. Nr 106, poz. 668, z 1999 r. Nr 11, poz. 95 i Nr 92, poz. 1062, z 2000 r. Nr 94, poz. 1037, Nr 116, poz. 1216, Nr 120, poz. 1268 i Nr 122, poz. 1315 oraz z 2001 r. Nr 16, poz. 166, Nr 39, poz. 459 i Nr 42, poz. 475), w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości jednostek samorządu terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
2. Na zasadach określonych w odrębnych ustawach kolegia orzekają w innych sprawach niż wymienione w ust. 1.
Art. 2. [Rozwinięcie]
W sprawach, o których mowa w art. 1 ust. 1, kolegia są organami właściwymi w szczególności do rozpatrywania odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia postępowania lub stwierdzania nieważności decyzji.
Art. 2a. [Obszar właściwości]
1. Obszar właściwości miejscowej kolegium określa, w drodze rozporządzenia, Prezes Rady Ministrów, na wniosek Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych.
2. Organem wyższego stopnia w stosunku do organów samorządu województwa jest kolegium mające siedzibę w mieście będącym siedzibą władz samorządu województwa.
Art. 3. [Określenie]
Kolegia są państwowymi jednostkami budżetowymi.
Art. 3a. [Organ sprawujący nadzór]
1. Nadzór nad działalnością administracyjną kolegiów sprawuje Prezes Rady Ministrów.
2. Prezes Rady Ministrów może powierzyć wykonywanie nadzoru, o którym mowa w ust. 1, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej.
3. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowy tryb sprawowania nadzoru, o którym mowa w ust. 1, uwzględniając, że nadzór ten:
1) ma służyć sprawnemu i rzetelnemu wykonywaniu zadań powierzonych kolegiom,
2) nie może naruszać uprawnień sądu administracyjnego sprawującego kontrolę orzecznictwa kolegium.
Rozdział 2. Ustrój kolegiów
Art. 4. [Organy]
1. Organami kolegium są:
1) zgromadzenie ogólne kolegium,
2) prezes kolegium.
2. W skład kolegium wchodzą: prezes, wiceprezes oraz pozostali członkowie.
3. Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub pozaetatowy.
4. Liczbę członków kolegium określa zgromadzenie ogólne kolegium na wniosek prezesa kolegium.
5. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, określi, w drodze rozporządzenia, maksymalną liczbę etatowych członków kolegium.
Art. 5. [Prezes kolegium]
1. Prezes Rady Ministrów na wniosek zgromadzenia ogólnego kolegium powołuje prezesa kolegium spośród dwóch kandydatów będących etatowymi członkami kolegium.
2. Zgromadzenie ogólne kolegium dokonuje wyboru kandydatów na prezesa kolegium w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej 3/5 swojego składu. W przypadku uzyskania wymaganej większości głosów przez więcej niż dwóch kandydatów, wnioskiem zostają objęci dwaj kandydaci, którzy uzyskali kolejno najwyższą liczbę głosów. W przypadku uzyskania wymaganej większości głosów przez jednego kandydata lub nieuzyskania wymaganej większości przez żadnego kandydata, zarządza się ponownie głosowanie w celu wyłonienia odpowiednio jednego lub dwóch kandydatów. Kandydatem lub kandydatami zostają te osoby, które uzyskały kolejno największą liczbę głosów.
3. Kadencja prezesa kolegium trwa 6 lat licząc od dnia powołania.
4. Po upływie kadencji dotychczasowy prezes pełni swoje obowiązki do czasu powołania nowego prezesa kolegium.
5. Zgromadzenie ogólne kolegium w sprawie, o której mowa w ust. 2, zwołuje się w terminie przypadającym w ciągu 30 dni od dnia upływu kadencji prezesa kolegium. O terminie zwołania zgromadzenia prezes lub wiceprezes kolegium zawiadamia przewodniczącego Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych.
6. Przewodniczący Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych ogłasza, w siedzibach samorządowych kolegiów odwoławczych, informację o terminie zwołania zgromadzenia ogólnego kolegium w sprawie wyboru kandydatów na prezesa kolegium oraz o przewidzianym w regulaminie organizacyjnym trybie zgłaszania kandydatów na to stanowisko.
Art. 6. [Odwołanie prezesa]
1. Odwołanie prezesa kolegium następuje w przypadku:
1) złożenia rezygnacji ze stanowiska,
2) skazania prawomocnym wyrokiem, orzeczonym za przestępstwo popełnione z winy umyślnej,
3) gdy przestał spełniać warunki określone w art. 7 ust. 1 pkt 1.
4) (uchylono)
1a. Prezes Rady Ministrów może odwołać prezesa kolegium w przypadku stwierdzenia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej powtarzającego się naruszania prawa podczas wykonywania obowiązków lub uchylania się od ich wykonywania.
2. Prezesa kolegium odwołuje Prezes Rady Ministrów.
3. Odwołanie prezesa kolegium z przyczyny, o której mowa w ust. 1a, następuje na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej po przeprowadzeniu, z udziałem zainteresowanego i po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium, postępowania wyjaśniającego, w którym ustala się występowanie okoliczności wymienionych w tym przepisie.
4. Decyzję o odwołaniu, wraz z uzasadnieniem, doręcza się zainteresowanemu. Na decyzję o odwołaniu zainteresowanemu służy prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia. Wniesienie skargi wstrzymuje odwołanie ze stanowiska. Sąd administracyjny wyznacza rozprawę w tej sprawie w terminie przypadającym w ciągu 30 dni od dnia przekazania odpowiedzi na skargę.
5. Do postępowania w sprawach, o których mowa w ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy o zaskarżaniu do sądu decyzji administracyjnych. Przepisów art. 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270) nie stosuje się.
6. W razie prawomocnego odwołania prezesa kolegium, wiceprezes kolegium zwołuje niezwłocznie zgromadzenie ogólne kolegium w sprawie, o której mowa w art. 5 ust. 2. Przepisy art. 5 ust. 5 i 6 stosuje się odpowiednio.
7. Po upływie kadencji prezesa kolegium albo odwołaniu prezesa kolegium w związku ze złożoną rezygnacją jego dotychczasowy stosunek pracy przekształca się - na jego wniosek - w stosunek pracy etatowego członka kolegium, w którym pełnił funkcję albo w którym był zatrudniony przed objęciem stanowiska prezesa.
8. W przypadku gdy przekształcenie stosunku pracy prezesa kolegium powodowałoby przekroczenie liczby członków kolegium, o której mowa w art. 4 ust. 5, albo wynikającej z budżetu państwa liczby etatów kalkulacyjnych i limitu środków na wynagrodzenia, liczby te zwiększa się o jeden, a uzupełnienie środków na wynagrodzenia następuje z rezerwy budżetu państwa przeznaczonej na sfinansowanie nieprzewidzianych zmian organizacyjnych.
Art. 7. [Członkowie kolegium]
1. Etatowym członkiem kolegium może być osoba, która:
1) ma obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw publicznych,
2) ukończyła magisterskie studia prawnicze lub administracyjne,
3) wykazuje się wysokim poziomem wiedzy prawniczej w zakresie administracji publicznej oraz ma doświadczenie zawodowe,
4) nie była skazana prawomocnym wyrokiem, orzeczonym za przestępstwo popełnione z winy umyślnej.
1a. Pozaetatowym członkiem kolegium może być osoba spełniająca wymagania określone w ust. 1 pkt 1, 3 i 4, jeżeli ma wyższe wykształcenie.
2. Członka kolegium powołuje Prezes Rady Ministrów, na wniosek prezesa kolegium, zgłoszony po uzyskaniu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium, przyjętej w głosowaniu tajnym, większością głosów, w obecności co najmniej połowy jego składu.
3. Kandydatów na członków kolegium przedstawia jego prezes.
4. Powołanie etatowych członków kolegium następuje na czas nieokreślony.
5. Wiceprezesa powołuje, spośród etatowych członków kolegium, i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek prezesa kolegium.
6. Odwołanie członka kolegium następuje na wniosek prezesa kolegium w przypadkach określonych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i w razie prawomocnego orzeczenia kary wykluczenia ze składu kolegium przez właściwą komisję dyscyplinarną.
7. Pozaetatowi członkowie kolegium wybierani są na okres 6 lat, z tym że co 3 lata następuje wybór połowy ich składu.
8. Prezes kolegium oraz etatowi członkowie kolegium nie mogą należeć do partii politycznej ani prowadzić działalności politycznej.
Art. 8. [Wyłanianie członków kolegium]
1. Kandydatów na członków kolegium wyłania się w drodze konkursu.
2. Konkurs ogłasza prezes kolegium, który przewodniczy pracom komisji konkursowej.
3. W skład komisji konkursowej oprócz prezesa kolegium wchodzi dwóch członków wybranych przez zgromadzenie ogólne kolegium.
4. W miarę potrzeby, konkurs przeprowadza się również w związku z koniecznością uzupełnienia składu kolegium, w szczególności gdy został on zmniejszony z powodów, o których mowa w art. 6 ust. 1. Nowi pozaetatowi członkowie są wybierani na okres do końca kadencji ustalonej zgodnie z art. 7 ust. 7.
5. Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, określi, w drodze rozporządzenia, tryb przeprowadzania konkursu na członków kolegium.
Art. 9. [Zakaz łączenia stanowisk]
1. Członkostwa w kolegium nie można łączyć z:
1) mandatem posła lub senatora,
2) mandatem radnego lub członkostwem w organie wykonawczym jednostki samorządu terytorialnego,
3) zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie lub urzędzie marszałkowskim,
4) członkostwem w kolegium regionalnej izby obrachunkowej.
2. Etatowego członkostwa kolegium nie można łączyć również z zatrudnieniem na stanowisku sędziego i prokuratora oraz zatrudnieniem w tym samym województwie w administracji państwowej.
3. Członek kolegium może być, na jego wniosek lub za jego zgodą, przeniesiony do innego kolegium. Przeniesienie następuje na podstawie decyzji prezesa kolegium, do którego członek ten ma być przyjęty, podjętej w porozumieniu z prezesem tego kolegium, którego był członkiem.
Art. 10. [Ochrona prawna]
1. Członkowie kolegium w zakresie wykonywania czynności określonych ustawą korzystają z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.
2. Pozaetatowym członkom kolegium, którzy ulegli wypadkowi w czasie wykonywania czynności określonych ustawą, przysługuje:
1) renta inwalidzka - w razie zaliczenia do jednej z grup inwalidów,
2) jednorazowe odszkodowanie - w razie zaliczenia do I lub II grupy inwalidów.
3. Członkom rodziny osób, które zmarły wskutek wypadków przy pracy określonych w ust. 2, przysługuje renta rodzinna oraz jednorazowe odszkodowanie.
4. Świadczenia wymienione w ust. 2 i 3 wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Art. 10a. [Ustanie członkostwa]
Członkostwo w kolegium ustaje z powodu:
1) śmierci,
2) odwołania,
3) przeniesienia do innego kolegium,
4) trwałej utraty zdolności fizycznej lub psychicznej do pracy na zajmowanym stanowisku, stwierdzonej orzeczeniem lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Art. 11. [Zadania prezesa]
1. Prezes kolegium kieruje pracami kolegium, a w szczególności:
1) reprezentuje kolegium na zewnątrz,
2) przedkłada, po przyjęciu przez zgromadzenie ogólne kolegium, Prezesowi Rady Ministrów, ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej i sejmikowi województwa roczną informację o działalności kolegium w terminie do końca I kwartału roku następującego po roku objętym informacją,
3) opracowuje projekt regulaminu organizacyjnego kolegium,
4) zgłasza wniosek o ustalenie liczby członków kolegium,
5) ogłasza konkurs na członków kolegium,
6) przewodniczy pracom komisji konkursowej,
7) przedstawia kandydatów na członków kolegium wyłonionych w drodze konkursu,
8) występuje z wnioskami o powołanie i o odwołanie wiceprezesa kolegium oraz członka kolegium,
9) czuwa nad jednolitością orzecznictwa oraz sprawnością pracy kolegium,
10) wyznacza przewodniczących składów orzekających.
2. Prezes kolegium wykonuje również czynności przewidziane przepisami prawa dla organów administracji publicznej, niezastrzeżone dla składu orzekającego.
Art. 12. [Zgromadzenie ogólne]
1. Zgromadzenie ogólne kolegium zwołuje prezes kolegium co najmniej dwa razy w roku. Zgromadzenie zwołuje się także na pisemny wniosek co najmniej połowy członków kolegium w terminie 14 dni od dnia jego złożenia. Zgromadzeniu ogólnemu kolegium przewodniczy prezes kolegium.
2. W skład zgromadzenia ogólnego kolegium wchodzą osoby, o których mowa w art. 4 ust. 2.
3. Do właściwości zgromadzenia ogólnego kolegium należy:
1) uchwalanie regulaminu organizacyjnego kolegium,
2) wybór członków komisji konkursowej zgodnie z art. 8 ust. 3,
3) przyjmowanie rocznej informacji o działalności kolegium,
3a) wybór kandydatów na prezesa kolegium,
4) podejmowanie uchwał w innych sprawach przewidzianych przepisami prawa lub przedstawionych przez prezesa kolegium.
4. Z zastrzeżeniem przepisu art. 5 ust. 2, uchwały zgromadzenia ogólnego kolegium zapadają większością głosów, w obecności co najmniej połowy składu kolegium. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos prezesa kolegium.
Art. 13. [Biuro kolegium]
Obsługę kancelaryjno-biurową kolegium zapewnia biuro kolegium.
Art. 14. [Obowiązki wojewody]
Wojewoda zapewnia kolegium możliwość korzystania z niezbędnych lokali, za odpłatnością nie przekraczającą kosztów ponoszonych faktycznie na ich utrzymanie.
Art. 15. [Stosunki pracy]
1. (skreślony)
2. Prezes kolegium nawiązuje i rozwiązuje stosunek pracy:
1) na podstawie powołania - z etatowymi członkami kolegium,
2) na podstawie umowy o pracę - z pracownikami biura kolegium.
3. Podstawą rozwiązania stosunku pracy etatowego członka kolegium jest ustanie członkostwa wskutek odwołania.
4. Pozaetatowi członkowie kolegium otrzymują wynagrodzenie za udział w posiedzeniach oraz zwrot kosztów podróży.
5. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wynagradzania prezesa, wiceprezesa i pozostałych członków kolegium oraz szczegółowe zasady wynagradzania pracowników biura kolegium.
6. Wynagrodzenie zasadnicze prezesa, wiceprezesa i etatowych członków kolegium stanowi wielokrotność kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa. Wysokość wynagrodzenia jest różnicowana ze względu na staż pracy i pełnioną funkcję.
7. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wielokrotność kwoty bazowej, o której mowa w ust. 6. Wielokrotność ta nie może być mniejsza niż 3,0.
Art. 16. [Rozwinięcie]
1. Prezes kolegium dokonuje, w imieniu kolegium, czynności z zakresu prawa pracy wobec etatowych członków kolegium i pracowników biura kolegium.
2. W sprawach nieuregulowanych w ustawie, dotyczących stosunku pracy etatowych członków kolegium i pracowników biura kolegium, mają odpowiednie zastosowanie przepisy o pracownikach samorządowych.
Art. 16a. [Odpowiedzialność dyscyplinarna]
Członek kolegium podlega odpowiedzialności dyscyplinarnej w związku z postępowaniem uchybiającym jego obowiązkom lub godności zawodowej.
Art. 16b. [Kary dyscyplinarne]
1. Karami dyscyplinarnymi są:
1) upomnienie,
2) nagana,
3) nagana z ostrzeżeniem,
4) wykluczenie ze składu kolegium.
2. Odpis orzeczenia kary dyscyplinarnej wraz z uzasadnieniem włącza się do akt osobowych członka kolegium.
Art. 16c. [Orzekanie w sprawach dyscyplinarnych]
1. W sprawach dyscyplinarnych członków kolegiów orzekają:
1) w pierwszej instancji - komisja dyscyplinarna kolegium,
2) w drugiej instancji - komisja dyscyplinarna przy Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych.
2. Komisje dyscyplinarne składają się z trzech etatowych członków kolegiów.
3. Tryb wyboru etatowych członków kolegiów do komisji dyscyplinarnych określi regulamin uchwalony przez Krajową Reprezentację Samorządowych Kolegiów Odwoławczych.
4. Komisje dyscyplinarne są niezawisłe w zakresie orzecznictwa dyscyplinarnego i nie są związane rozstrzygnięciami innych organów stosujących prawo, z wyjątkiem prawomocnego skazującego wyroku sądu, oraz samodzielnie rozstrzygają wszelkie zagadnienia faktyczne i prawne.
Art. 16d. [Wszczęcie postępowania i rzecznicy dyscyplinarni]
1. Postępowanie dyscyplinarne wszczyna komisja dyscyplinarna pierwszej instancji na wniosek prezesa kolegium.
2. Prezes kolegium oraz Krajowa Reprezentacja Samorządowych Kolegiów Odwoławczych mogą powoływać, spośród etatowych członków kolegiów, rzeczników dyscyplinarnych, do których należy prowadzenie w ich imieniu postępowania wyjaśniającego oraz popieranie przed komisją dyscyplinarną wniosku o ukaranie.
3. Wymierzenie za ten sam czyn kary w postępowaniu karnym lub w postępowaniu w sprawach o wykroczenia nie stanowi przeszkody do wszczęcia postępowania przed komisją dyscyplinarną.
4. Komisja dyscyplinarna wydaje orzeczenie po przeprowadzeniu rozprawy oraz po wysłuchaniu uczestników postępowania.
5. Obwiniony członek etatowy kolegium ma prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie obrońcy. W przypadku obwinionych członków pozaetatowych kolegium, jeżeli nie wybiorą sobie obrońcy, przewodniczący składu orzekającego wyznacza obrońcę z urzędu spośród członków etatowych kolegium.
6. Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej kolegium każda ze stron może odwołać się do komisji dyscyplinarnej przy Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych w ciągu 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia.
7. Od orzeczeń komisji dyscyplinarnej przy Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych stronom służy odwołanie do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego sądu apelacyjnego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych.
8. Do rozpatrzenia odwołania stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o apelacji. Od orzeczenia sądu apelacyjnego skarga kasacyjna nie przysługuje.
Art. 16e. [Rozwinięcie]
1. Postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie 4 miesięcy od dnia powzięcia przez właściwy organ wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego nałożenie kary i po upływie 3 lat od dnia popełnienia tego czynu. Jeżeli czyn stanowi przestępstwo, okres ten nie może być krótszy od okresu przedawnienia ścigania tego przestępstwa.
2. Kary dyscyplinarne ulegają zatarciu po upływie 3 lat od dnia doręczenia ukaranemu prawomocnego orzeczenia o ukaraniu, jeżeli w tym okresie nie został on ponownie ukarany dyscyplinarnie lub sądownie.
3. Do wzywania i przesłuchiwania obwinionego, świadków i biegłych oraz przeprowadzania innych dowodów w postępowaniu wyjaśniającym i dyscyplinarnym stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.
4. Prezes Rady Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady i tryb postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego oraz wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia.
Rozdział 3. Zasady działania kolegiów
Art. 17. [Orzeczenia]
1. Orzeczenia kolegium zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub na posiedzeniu niejawnym. Orzeczenia kolegium, z zastrzeżeniem art. 79 ust. 5, 6 i 9, art. 80 ust. 1 i 3 oraz art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543), wydawane są w formie decyzji albo postanowień.
2. Kolegium wydaje orzeczenia po odbyciu niejawnej narady składu orzekającego, obejmującej dyskusję oraz głosowanie nad orzeczeniem i zasadniczymi motywami rozstrzygnięcia. Sprawę przedstawia członek kolegium wyznaczony jako jej sprawozdawca.
3. Orzeczenia zapadają większością głosów. Członek składu orzekającego nie może wstrzymać się od głosu.
4. Członek składu orzekającego, który został przegłosowany, ma prawo zgłosić przy podpisywaniu orzeczenia zdanie odrębne, uzasadniając je na piśmie w terminie 7 dni od dnia odbycia narady.
5. Orzeczenia kolegium podpisują wszyscy członkowie składu nie wyłączając przegłosowanego.
Art. 18. [Skład orzekający]
1. Kolegium orzeka w składzie trzyosobowym, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. Składowi orzekającemu przewodniczy prezes lub etatowy członek kolegium.
2. Zasady wyznaczania składów orzekających określa regulamin, o którym mowa w art. 12 ust. 3 pkt 1.
3. Członkowie kolegium nieposiadający wykształcenia prawniczego lub administracyjnego są wyznaczani do składów orzekających z uwzględnieniem ich kwalifikacji zawodowych.
Art. 18a. [Wyłączenie z reprezentowania]
W postępowaniu przed kolegium nie może reprezentować strony:
1) adwokat wykonujący zawód w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim oraz w spółce jawnej lub cywilnej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych albo w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcowie prawni, przy czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej,
2) radca prawny wykonujący zawód w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce jawnej lub cywilnej z wyłącznym udziałem radców prawnych lub radców prawnych i adwokatów albo w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie radcowie prawni lub radcowie prawni i adwokaci, przy czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej,
3) doradca podatkowy wykonujący zawód w spółce niemającej osobowości prawnej z wyłącznym udziałem doradców podatkowych
- w których członkiem, wspólnikiem, udziałowcem lub komplementariuszem jest etatowy członek kolegium.
Art. 19. [Odwołanie]
1. Do wykonywania przez kolegium zadań, o których mowa w art. 1 i 2, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego oraz Ordynacji podatkowej, z uwzględnieniem przepisów niniejszej ustawy.
2. W szczególności kolegium jest uprawnione do:
1) żądania niezbędnych dla wydania orzeczenia informacji i dokumentów dotyczących działalności organów jednostek samorządu terytorialnego,
2) wglądu w dokumentację związaną z załatwieniem spraw, o których mowa w art. 1 i 2.
3. Żądając wglądu w dokumentację związaną z załatwieniem sprawy, członek kolegium przedkłada właściwemu organowi imienne upoważnienie podpisane przez prezesa kolegium. Upoważnienie załącza się do akt sprawy.
Art. 20. [Postanowienie sygnalizacyjne]
1. W przypadku stwierdzenia istotnych uchybień w pracy organu jednostki samorządu terytorialnego, prezes kolegium wydaje postanowienie sygnalizacyjne, którego odpisy przekazuje organowi jednostki samorządu terytorialnego i, odrębnie, komisji rewizyjnej odpowiednio rady gminy, powiatu albo sejmiku województwa oraz właściwemu wojewodzie.
2. Postanowienie, o którym mowa w ust. 1, stanowi podstawę do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego w stosunku do pracowników samorządowych, jeżeli ich działanie lub zaniechanie jest przyczyną powstania uchybień w pracy organu jednostki samorządu terytorialnego.
3. Właściwe organy powiadamiają kolegium w terminie 30 dni o zajętym stanowisku.
Art. 21. [Niezawisłość; kontrola]
1. Przy orzekaniu członkowie składów orzekających kolegium są związani wyłącznie przepisami powszechnie obowiązującego prawa.
2. Kontrolę orzecznictwa kolegiów sprawuje sąd administracyjny.
Art. 22.
(skreślony)
Art. 23. [Reprezentacja krajowa]
Zgromadzeni na wspólnym posiedzeniu prezesi kolegiów tworzą, z mocy prawa, Krajową Reprezentację Samorządowych Kolegiów Odwoławczych.
Art. 24. [Zadania]
1. Do zadań zgromadzenia, o którym mowa w art. 23, należy:
1) wymiana doświadczeń w zakresie organizacji i funkcjonowania kolegiów, a także ich działalności orzeczniczej,
2) opiniowanie projektów aktów prawnych w szczególności dotyczących kolegiów i postępowania administracyjnego,
3) określenie zasad organizacji prac zgromadzenia oraz podejmowanie uchwał w innych istotnych sprawach dotyczących kolegiów.
2. Obsługę zgromadzenia zapewnia, każdorazowo, biuro kolegium, w którego siedzibie odbywa się posiedzenie zgromadzenia.
Rozdział 4. Zmiany w przepisach obowiązujących, przepisy przejściowe i końcowe
Art. 25.
(pominięty)
Art. 26.
(pominięty)
Art. 27.
(pominięty)
Art. 28.
(pominięty)
Art. 29. [Przekształcenie; sprawy w toku]
1. Kolegia odwoławcze przy sejmikach samorządowych, działające na podstawie dotychczasowych przepisów, stają się z dniem wejścia w życie ustawy, samorządowymi kolegiami odwoławczymi.
2. Do dnia 31 grudnia 1994 r. samorządowe kolegia odwoławcze finansowane są według dotychczasowych zasad.
3. Sprawy, w których postępowanie nie zostało zakończone przed kolegiami odwoławczymi przy sejmikach samorządowych, z dniem wejścia ustawy w życie przejmują do załatwienia samorządowe kolegia odwoławcze.
Art. 30. [Stosunki pracy]
1. Członkowie dotychczasowych kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych, wykonujący tę funkcję w ramach stosunku pracy, stają się, z dniem wejścia w życie ustawy, etatowymi członkami terytorialnie odpowiedniego kolegium, chyba że nie spełniają warunków, o których mowa w art. 5 ust. 1.
2. Do czasu wyboru pozaetatowych członków kolegiów w trybie art. 32 ust. 2 członkowie kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych, o których mowa w ust. 1, nie spełniający warunków określonych w art. 5 ust. 1, stają się, z dniem wejścia w życie ustawy, pozaetatowymi członkami kolegiów.
3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do członków kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych, którzy do czasu wejścia w życie ustawy pozaetatowo wykonywali tę funkcję.
4. Stosunek pracy z członkami kolegiów, o których mowa w ust. 1, przekształca się, z dniem wejścia w życie ustawy, w stosunek pracy na podstawie powołania.
5. Stosunek pracy z członkami kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych, o których mowa w ust. 2, z dniem wejścia w życie ustawy wygasa. Członkom tym przysługuje od właściwego sejmiku samorządowego odszkodowanie w wysokości równej wynagrodzeniu za okres wypowiedzenia.
Art. 31. [Rozwinięcie]
1. Pracownicy sejmiku samorządowego, których zakresy czynności przewidują dotychczas obsługę kolegium odwoławczego, stają się, z dniem wejścia w życie ustawy, pracownikami terytorialnie odpowiedniego kolegium, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Pracownicy, o których mowa w ust. 1, mogą do dnia wejścia w życie ustawy złożyć przewodniczącemu sejmiku oraz przewodniczącemu kolegium oświadczenie o odmowie zatrudnienia w kolegium. W przypadku tym pozostają oni pracownikami sejmiku, w którym są zatrudnieni w dniu ogłoszenia ustawy, na zasadach obowiązujących w dniu złożenia tego oświadczenia.
Art. 32.
(pominięty)
Art. 33. [Mienie kolegiów]
Mienie ruchome będące w używaniu kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych pozostaje, po dniu wejścia w życie ustawy, w używaniu samorządowych kolegiów odwoławczych.
Art. 34. [Derogacja]
Traci moc art. 1 i art. 2 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o przedłużeniu kadencji kolegiów odwoławczych przy sejmikach samorządowych oraz o zmianie ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy (Dz.U. Nr 86, poz. 396).
Art. 35. [Wejście w życie]
Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia.
CZĘŚĆ III
87. Warunki i tryb rekrutacji na studia; nabycie praw studenta.
Ustawę czy inny akt prawny trzeba znaleźć
88. Skreślenie z listy studentów.
Art. 190. [Skreślenie z listy studentów]
1. Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej skreśla studenta z listy studentów, w przypadku:
1) niepodjęcia studiów;
2) rezygnacji ze studiów;
3) niezłożenia w terminie pracy dyplomowej lub egzaminu dyplomowego;
4) ukarania karą dyscyplinarną wydalenia z uczelni.
2. Kierownik podstawowej jednostki organizacyjnej może skreślić studenta z listy studentów, w przypadku:
1) stwierdzenia braku postępów w nauce;
2) nieuzyskania zaliczenia semestru lub roku w określonym terminie;
3) niewniesienia opłat związanych z odbywaniem studiów.
3. Od decyzji, o których mowa w ust. 1 i 2, przysługuje odwołanie do rektora. Decyzja rektora jest ostateczna.
89. Obowiązek meldunkowy.
90. Zameldowanie i wymeldowanie.
91. Wymeldowanie a anulowanie zameldowania.
Art. 2. [Obowiązek meldunkowy]
Osoba przebywająca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana wykonywać obowiązek meldunkowy określony w ustawie.
Art. 3.
(uchylony)
Rozdział 2. Obowiązek meldunkowy
Art. 4. [Treść obowiązku]
Obowiązek meldunkowy polega na:
1) zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego;
2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego;
3) zameldowaniu o urodzeniu dziecka;
4) zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego;
5) zameldowaniu o zgonie osoby.
Art. 5. [Miejsce stałego pobytu]
1. Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego.
2. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego.
Art. 6. [Definicja]
1. Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania.
2. Miejscem pobytu stałego osoby zatrudnionej na statku żeglugi śródlądowej, zamieszkałej stale na statku, jest miejscowość, w której ma siedzibę przedsiębiorstwo żeglugowe zatrudniające tę osobę.
Art. 7. [Pobyt czasowy]
1. Pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem.
2. Miejscem pobytu czasowego osoby zatrudnionej na statku morskim albo osoby, która w związku z wykonywaniem pracy przebywa przez określony czas w ruchomym urządzeniu mieszkalnym poza miejscem pobytu stałego, jest miejscowość, w której ma siedzibę zakład pracy zatrudniający tę osobę.
Art. 8. [Zameldowanie na pobyt stały i czasowy]
1. Osoba zameldowana na pobyt czasowy i przebywająca w tej samej miejscowości nieprzerwanie dłużej niż 3 miesiące jest obowiązana zameldować się na pobyt stały, chyba że zachodzą okoliczności wskazujące na to, iż pobyt ten nie utracił charakteru pobytu czasowego. Za okoliczności uzasadniające zameldowanie na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące uważa się w szczególności:
1) wykonywanie pracy poza miejscem pobytu stałego;
2) pobyt związany z kształceniem się, leczeniem, wypoczynkiem lub ze względów rodzinnych;
3) odbywanie czynnej służby wojskowej;
4) pobyt w zakładach karnych i poprawczych, aresztach śledczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach wychowawczych .
2. Wątpliwości co do charakteru pobytu rozstrzyga właściwy organ gminy.
3. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące.
Art. 9. [Dokumenty]
1. Przy dopełnianiu obowiązku meldunkowego należy przedstawić dowód osobisty, a w uzasadnionych przypadkach - inny dokument pozwalający na ustalenie tożsamości.
2. (utracił moc)
2a. Przy zameldowaniu na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące należy przedstawić potwierdzenie pobytu w lokalu osoby zgłaszającej pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, dokonane przez właściciela lub inny podmiot dysponujący tytułem prawnym do lokalu, oraz, do wglądu, dokument potwierdzający tytuł prawny do lokalu tego podmiotu. Dokumentem potwierdzającym tytuł prawny do lokalu może być umowa cywilno-prawna, wypis z księgi wieczystej, decyzja administracyjna, orzeczenie sądu lub inny dokument poświadczający tytuł prawny do lokalu.
2b. Zameldowanie w lokalu służy wyłącznie celom ewidencyjnym i ma na celu potwierdzenie faktu pobytu w tym lokalu.
3. Osoba niepełnoletnia nieposiadająca dokumentu stwierdzającego tożsamość przedstawia odpis skrócony aktu urodzenia.
4. Osoby, którym wydano wojskowy dokument osobisty, przedstawiają ten dokument w celu zamieszczenia w nim stosownych wpisów dotyczących obowiązku meldunkowego.
5. Przepisu ust. 4 nie stosuje się wobec funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej oraz Centralnego Biura Antykorupcyjnego.
Art. 9a. [Przedstawiciel ustawowy]
Za osobę nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.
Art. 9b. [Adres]
1. Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy następuje pod oznaczonym adresem.
2. Adres określa się przez podanie:
1) w gminach, które uzyskały status miasta - nazwy miasta (dzielnicy), ulicy, numeru domu i lokalu, nazwy województwa oraz kodu pocztowego;
2) w innych gminach - nazwy miejscowości, numeru domu i lokalu, nazwy gminy, nazwy województwa, kodu pocztowego oraz nazwy ulicy, jeżeli w miejscowości występuje podział na ulice.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do zameldowania osób przebywających stale lub czasowo na statku morskim lub żeglugi śródlądowej albo w innych ruchomych pomieszczeniach mieszkalnych.
Rozdział 3. Zameldowanie
Art. 10. [Obowiązek]
1. Osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia.
2. Osoba, która przybywa do zakładu hotelarskiego albo do zakładu udzielającego pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub opieką społeczną, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia.
Art. 11. [Tryb postępowania; kompetencje organu]
1. Osoba zobowiązana do zameldowania się na pobyt stały przedstawia organowi gminy właściwemu ze względu na nowe miejsce jej pobytu stałego zaświadczenie o wymeldowaniu się z poprzedniego miejsca pobytu stałego oraz zgłasza następujące dane osobowe:
1) nazwisko i imiona;
2) nazwisko rodowe;
3) nazwiska i imiona poprzednie;
4) imiona rodziców;
5) nazwiska rodowe rodziców;
6) stan cywilny;
7) imię i nazwisko małżonka oraz jego nazwisko rodowe;
8) płeć;
9) datę i miejsce urodzenia;
10) obywatelstwo;
11) numer PESEL;
12) dotyczące obowiązku wojskowego, w tym stopień wojskowy, nazwę, serię i numer wojskowego dokumentu osobistego z oznaczeniem wojskowej komendy uzupełnień;
13) adres poprzedniego miejsca pobytu stałego;
14) adres nowego miejsca pobytu stałego;
15) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości;
16) o wykształceniu.
2. W zastępstwie osoby obowiązanej do zameldowania się czynności zgłoszenia danych może dokonać członek rodziny, opiekun ustawowy lub faktyczny albo inna osoba.
Art. 12. [Rozwinięcie]
1. Zameldowania na pobyt czasowy dokonuje się w sposób określony w art. 11 w miejscu tego pobytu, z jednoczesnym zgłoszeniem zamierzonego czasu jego trwania.
2. Osoba, która przedłuża pobyt czasowy w tej samej miejscowości ponad zgłoszony czas jego trwania, zmienia adres albo zmienia pobyt czasowy na stały, jest obowiązana dokonać odpowiedniego zameldowania w ciągu następnej doby.
3. Zwalnia się od obowiązku zameldowania na pobyt czasowy dzieci do lat 7 na okres nieprzekraczający 3 miesięcy.
Art. 13. [Rozwinięcie]
Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy w zakładzie hotelarskim, w zakładzie udzielającym pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub opieką społeczną dokonuje się u kierownika zakładu lub upoważnionej przez niego osoby. Przepisu art. 9 ust. 2 nie stosuje się.
Art. 14. [Organy zgłaszające]
1. Dane dotyczące zmiany stanu cywilnego oraz innych zmian w aktach stanu cywilnego kierownik urzędu stanu cywilnego przekazuje niezwłocznie do organu gminy właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego osoby, której dane dotyczą, a w przypadku braku miejsca pobytu stałego osoby - do organu właściwego ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące oraz do organu, który wydał dowód osobisty.
1a. Do przekazywania danych dotyczących zmiany imienia lub nazwiska dokonanej na podstawie ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. Nr 220, poz. 1414) stosuje się przepisy tej ustawy.
2. Zgłoszenie urodzenia dziecka dokonane we właściwym urzędzie stanu cywilnego zastępuje zameldowanie. Datą zameldowania dziecka jest data sporządzenia aktu urodzenia. Zameldowania dokonuje organ gminy właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego matki dziecka lub tego z rodziców, u którego dziecko faktycznie przebywa, a w przypadku braku miejsca pobytu stałego - organ właściwy ze względu na miejsce pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące.
3. (uchylony)
4. Zgłoszenia zmian w obywatelstwie dokonuje właściwy wojewoda. Dane o nabyciu lub utracie obywatelstwa polskiego wojewoda przekazuje niezwłocznie do organu gminy właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego osoby, której dotyczy zmiana, a w przypadku braku miejsca pobytu stałego osoby - do organu właściwego ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące oraz do organu, który wydał dowód osobisty.
5. Organy, o których mowa w ust. 1-4, niezwłocznie informują o zmianie danych ministra właściwego do spraw wewnętrznych, który prowadzi ewidencję ludności w formie zbioru PESEL określonego w art. 44a ust. 1 pkt 2, jeżeli osoba, której zmiana danych dotyczy, nigdy nie posiadała miejsca pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, a numer PESEL został jej nadany.
Rozdział 4. Wymeldowanie
Art. 15. [Obowiązek; kompetencje organu]
1. Osoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca.
1a. Osoba zobowiązana do wymeldowania się zgłasza organowi gminy właściwemu ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące następujące dane osobowe:
1) nazwisko i imiona;
2) nazwisko rodowe;
3) nazwiska i imiona poprzednie;
4) imiona rodziców;
5) nazwiska rodowe rodziców;
6) stan cywilny;
7) imię i nazwisko małżonka oraz jego nazwisko rodowe;
8) płeć;
9) datę i miejsce urodzenia;
10) obywatelstwo;
11) numer PESEL;
12) dotyczące obowiązku wojskowego, w tym stopień wojskowy, nazwę, serię i numer wojskowego dokumentu osobistego z oznaczeniem wojskowej komendy uzupełnień;
13) adres dotychczasowego miejsca pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 2 miesiące;
14) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości;
15) o wykształceniu.
2. Organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się.
3. Osoba, która wyjeżdża za granicę na okres dłuższy niż 3 miesiące, jest obowiązana zgłosić swój wyjazd oraz powrót właściwemu ze względu na miejsce pobytu stałego organowi wymienionemu w ust. 1. Zgłoszenia wyjazdu dokonuje się najpóźniej w dniu opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, a zgłoszenia powrotu - najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia powrotu.
3a. Obowiązek określony w ust. 3 nie dotyczy żołnierzy w czynnej służbie wojskowej wyjeżdżających w celach służbowych za granicę. Zameldowanie i wymeldowanie tych żołnierzy prowadzi się w sposób określony na podstawie art. 51 ust. 2.
4. Jeżeli okres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące odpowiada okresowi zgłoszonemu przy zameldowaniu, osoba opuszczająca miejsce tego pobytu jest zwolniona od obowiązku wymeldowania się.
5. Osobie, o której mowa w ust. 1, organ gminy wydaje zaświadczenie stwierdzające dopełnienie obowiązku wymeldowania się.
Art. 16. [Wyłączenie obowiązku wymeldowania]
1. Jeżeli okres pobytu czasowego trwającego do 3 miesięcy odpowiada okresowi zgłoszonemu przy zameldowaniu, osoba opuszczająca miejsce tego pobytu jest zwolniona od obowiązku wymeldowania się.
2. Osoba, która opuszcza miejsce pobytu czasowego trwającego do 3 miesięcy przed upływem czasu zgłoszonego przy zameldowaniu, jest obowiązana wymeldować się najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca.
Art. 17. [Rozwinięcie]
Zgłoszenie zgonu, dokonane w urzędzie stanu cywilnego zgodnie z przepisami prawa o aktach stanu cywilnego, zastępuje wymeldowanie osoby zmarłej.
Rozdział 5. Obowiązek meldunkowy wczasowiczów i turystów
Art. 18. [Obowiązek zameldowania]
1. Osoba, która przybywa do domu wczasowego lub wypoczynkowego, pensjonatu, hotelu, motelu, domu wycieczkowego, pokoju gościnnego, schroniska, campingu lub na strzeżone pole biwakowe albo do innego podobnego zakładu, jest obowiązana zameldować się na pobyt czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia.
2. Zameldowania dokonuje się u kierownika zakładu lub upoważnionej przez niego osoby.
Art. 19. [Zwolnienie z obowiązku zameldowania]
Osoba przebywająca w określonej miejscowości w celach turystyczno-wypoczynkowych poza zakładami określonymi w art. 18 jest zwolniona z obowiązku zameldowania się, jeżeli jej pobyt w tej miejscowości nie przekracza 30 dni.
Art. 20. [Zgłaszanie pobytu]
Uczestnicy wycieczki organizowanej przez instytucję państwową lub społeczną, związek zawodowy albo inną organizację społeczną dokonują zameldowania się na pobyt czasowy za pośrednictwem kierownika wycieczki, który jest obowiązany z chwilą przybycia do zakładu hotelarskiego zgłosić pobyt wycieczki kierownikowi zakładu lub pracownikowi upoważnionemu do przyjmowania zgłoszeń, przedstawiając listę uczestników oraz dowód upoważniający go do kierowania wycieczką.
Art. 21. [Zwolnienie z obowiązku meldunkowego]
1. Uczestnicy kolonii i obozu turystyczno-wypoczynkowego organizowanego przez instytucję państwową lub społeczną, związek zawodowy albo inną organizację społeczną dla młodzieży szkolnej i studiującej są zwolnieni od obowiązku meldunkowego, jeżeli pobyt czasowy nie przekracza 30 dni.
2. Kierownik obozu lub kolonii jest obowiązany prowadzić listę uczestników.
Art. 22. [Rozwinięcie]
Przy wymeldowaniu się przepis art. 16 stosuje się odpowiednio.
Rozdział 6. Obowiązek meldunkowy cudzoziemców
Art. 23. [Obowiązek]
Cudzoziemiec przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany wykonywać obowiązek meldunkowy na zasadach określonych w ustawie, jeżeli przepisy niniejszego rozdziału nie stanowią inaczej.
Art. 24. [Pobyt czasowy]
1. Cudzoziemiec przebywający poza zakładem hotelarskim, zakładem udzielającym pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub wypoczynkiem jest obowiązany zameldować się na pobyt czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od chwili przekroczenia granicy Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Jeżeli koniec terminu do dokonania obowiązku meldunkowego przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni.
Art. 25. [Rozwinięcie]
Uczestnicy wycieczek dokonują zameldowania się na pobyt czasowy za pośrednictwem kierownika wycieczki, który jest obowiązany z chwilą przybycia wycieczki do zakładu hotelarskiego zgłosić pobyt wycieczki kierownikowi zakładu lub pracownikowi upoważnionemu do przyjmowania zgłoszeń, przedstawiając listę uczestników wycieczki oraz dokumenty uprawniające ich do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 26. [Pobyt stały]
1. Cudzoziemiec, dokonując zameldowania się na pobyt stały, zgłasza wymagane dane do zameldowania oraz przedstawia kartę pobytu wydaną w związku z udzieleniem zezwolenia na osiedlenie się, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, ochrony uzupełniającej, zgody na pobyt tolerowany lub nadaniem statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, albo zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt tolerowany.
2. Obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej i członek jego rodziny niebędący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, dokonujący zameldowania się na pobyt stały, zgłaszają wymagane dane do zameldowania, przy czym obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej przedstawia ważny dokument podróży lub inny ważny dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo oraz ważny dokument potwierdzający prawo stałego pobytu, a członek jego rodziny niebędący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej - ważny dokument podróży oraz ważną kartę stałego pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej.
3. Cudzoziemiec, dokonując zameldowania się na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące, zgłasza wymagane dane do zameldowania oraz przedstawia wizę, a w przypadku gdy wjazd cudzoziemca nastąpił na podstawie umowy przewidującej zniesienie lub ograniczenie obowiązku posiadania wizy - dokument podróży, tymczasowe zaświadczenie tożsamości cudzoziemca, kartę pobytu albo zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony, zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich lub decyzję o nadaniu statusu uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, udzieleniu w Rzeczypospolitej Polskiej ochrony uzupełniającej lub zgody na pobyt tolerowany.
4. Obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej i członek jego rodziny niebędący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, którzy dokonują zameldowania się na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące, zgłaszają wymagane dane do zameldowania, przy czym obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej przedstawia ważny dokument podróży lub inny ważny dokument potwierdzający jego tożsamość i obywatelstwo oraz zaświadczenie o zarejestrowaniu pobytu obywatela Unii Europejskiej lub, w przypadku braku zaświadczenia, składa oświadczenie o zarejestrowaniu pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a członek jego rodziny niebędący obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej - ważny dokument podróży oraz ważną kartę pobytu członka rodziny obywatela Unii Europejskiej.
5. Przepisy ust. 2 i 4 stosuje się do obywateli państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej lub państw niebędących stronami umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, którzy mogą korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umów zawartych przez te państwa ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, oraz do członków ich rodzin.
Art. 27. [Zwolnienie z obowiązku meldunkowego]
Od wykonywania obowiązku meldunkowego zwolnieni są pod warunkiem wzajemności szefowie i członkowie personelu przedstawicielstw dyplomatycznych oraz urzędów konsularnych państw obcych, łącznie z członkami ich rodzin pozostającymi z nimi we wspólnocie domowej, a także inne osoby na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, z wyjątkiem cudzoziemców mających stałe miejsce pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 28. [Wyłączenie stosowania]
Do cudzoziemców nie mają zastosowania przepisy art. 18-21.
92. Postępowanie w sprawie nadania numeru PESEL.
Rozdział 7a. Nadawanie numeru Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL)
Art. 31a. [Numer]
1. Numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany w niniejszej ustawie "numerem PESEL", jest to 11-cyfrowy, stały symbol numeryczny, jednoznacznie identyfikujący osobę fizyczną, w którym sześć pierwszych cyfr oznacza datę urodzenia (rok, miesiąc, dzień), kolejne cztery - liczbę porządkową i płeć osoby, a ostatnia jest cyfrą kontrolną służącą do komputerowej kontroli poprawności nadanego numeru ewidencyjnego.
2. Numer PESEL nadaje minister właściwy do spraw wewnętrznych w formie czynności materialno-technicznej.
3. Numer PESEL nadaje się:
1) obywatelom polskim zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące, a także osobom ubiegającym się o wydanie dowodu osobistego;
2) cudzoziemcom zameldowanym na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 3 miesiące na podstawie art. 26 ustawy;
3) obywatelom polskim i cudzoziemcom, którzy podlegają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ubezpieczeniom społecznym lub ubezpieczeniu zdrowotnemu, z wyłączeniem osób, którym nadano ten numer na podstawie pkt 1 i 2;
4) obywatelom polskim zamieszkałym za granicą, ubiegającym się o wydanie paszportu.
4. Nadanie numeru PESEL następuje, w przypadku osób:
1) o których mowa w ust. 3 pkt 1 i 2 - na wniosek właściwego organu gminy;
2) o których mowa w ust. 3 pkt 3 - na wniosek płatnika składek ubezpieczeniowych;
3) o których mowa w ust. 3 pkt 4 - na wniosek polskiego konsula.
Art. 31b. [Wniosek o nadanie]
1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych może nadać numer PESEL osobom innym niż wymienione w art. 31a ust. 3 na ich pisemny wniosek, jeżeli odrębne przepisy przewidują potrzebę posiadania numeru PESEL przez te osoby.
2. Osoby, o których mowa w ust. 1, składają umotywowany pisemny wniosek o nadanie numeru PESEL bezpośrednio do ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wraz z odpisem skróconym aktu urodzenia, a w przypadku osób, które wstąpiły w związek małżeński - wraz z odpisem skróconym aktu małżeństwa opatrzonym adnotacją o aktualnie używanym nazwisku.
3. Wniosek o nadanie numeru PESEL powinien zawierać następujące dane:
1) nazwisko i imiona;
2) nazwisko rodowe;
3) imiona rodziców;
4) nazwisko rodowe matki;
5) płeć;
6) datę i miejsce urodzenia;
7) obywatelstwo;
8) adres i miejsce pobytu stałego lub czasowego;
9) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości.
4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych może, na umotywowany pisemny wniosek organów, o których mowa w art. 31 a ust. 4, i osób, o których mowa w art. 31b ust. 1, zmienić numer PESEL.
5. Numer PESEL podlega zmianie w przypadku:
1) sprostowania daty urodzenia osoby, dla której był nadany;
2) sprostowania oznaczenia lub zmiany płci osoby, dla której był nadany;
3) sporządzenia nowego aktu urodzenia stosownie do przepisów ustawy z dnia 29 września 1986 r. - Prawo o aktach stanu cywilnego (Dz.U. z 2004 r. Nr 161, poz. 1688);
4) stwierdzenia faktu wprowadzenia w błąd organu co do tożsamości osoby, dla której był nadany.
6. Przepisy ust. 2 i 3 stosuje się odpowiednio do zmiany numeru PESEL.
Art. 31c. [Powiadomienie]
Minister właściwy do spraw wewnętrznych powiadamia o nadaniu numeru PESEL organy, o których mowa w art. 31a ust. 4, oraz wnioskodawców, o których mowa w art. 31b ust. 1.
93. Formy działania administracji w sprawach z zakresu rejestracji miejsca pobytu.
Organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która opuściła miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące i nie dopełniła obowiązku wymeldowania się.
5. Osobie, o której mowa w ust. 1, organ gminy wydaje zaświadczenie stwierdzające dopełnienie obowiązku wymeldowania się.
94. Dowód osobisty a paszport.
Rozdział 8. Dowód osobisty
Art. 33. [Zakaz zatrzymywania]
Dowodu osobistego nie wolno zatrzymywać, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie.
Art. 34. [Obowiązek posiadania]
1. Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązana posiadać dowód osobisty:
1) od ukończenia 18 roku życia;
2) od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką.
2. Osoba będąca obywatelem polskim ma prawo otrzymać dowód osobisty od ukończenia 13 roku życia.
3. Na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów dowód osobisty może być wydany osobie, która nie ukończyła 13 roku życia.
Art. 36. [Czas ważności]
1. Dowód osobisty jest ważny 10 lat od daty jego wydania.
2. Dowód osobisty wydany osobie, która nie ukończyła 18 roku życia, jest ważny 5 lat od daty jego wydania.
3. Dowód osobisty wydany osobie, która ukończyła 65 rok życia, jest ważny na czas nieoznaczony, jeżeli osoba ta zwróciła się o wydanie dowodu osobistego z takim terminem ważności.
Art. 37. [Dane w dowodzie]
1. W dowodzie osobistym zamieszcza się następujące dane:
1) nazwisko, nazwisko rodowe i imię (imiona);
2) imiona rodziców;
3) datę i miejsce urodzenia;
4) adres miejsca zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; w przypadku braku zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy trwający ponad 3 miesiące danych o adresie nie zamieszcza się;
5) płeć, wzrost w centymetrach i kolor oczu;
6) numer PESEL;
7) nazwę organu wydającego dowód osobisty, datę wydania i termin ważności;
8) serię i numer dowodu osobistego.
2. Dowód osobisty zawiera również wizerunek twarzy oraz podpis jego posiadacza. W przypadku gdy złożenie podpisu przez posiadacza dowodu osobistego nie jest możliwe, podpisu nie zamieszcza się.
3. W dowodzie osobistym wydanym osobie, która nie ukończyła 13 roku życia, nie zamieszcza się podpisu posiadacza dokumentu.
4. Dane zawarte w dowodzie osobistym przeznaczone do odczytania maszynowego oraz dane zawarte w numerze PESEL, o którym mowa w ust. 1 pkt 6, nie mogą obejmować innych danych osobowych niż określone w ust. 1 pkt 1-5 i 7.
Art. 40. [Obowiązek wymiany dokumentu]
1. Posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek wymienić ten dokument w razie:
1) zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym;
2) uszkodzenia dowodu osobistego lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości osoby;
3) upływu terminu ważności dowodu osobistego.
2. O wymianę dowodu osobistego należy wystąpić:
1) w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 - w terminie do 14 dni od dnia doręczenia osobie obowiązanej do posiadania dowodu osobistego ostatecznej decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzających zmianę danych albo od dnia sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska, a w przypadku małżeństwa zawartego przed konsulem lub organem zagranicznym - od dnia doręczenia odpisu aktu małżeństwa;
2) w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2 - niezwłocznie;
3) w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 3 - nie później niż na 30 dni przed upływem terminu ważności dokumentu.
3. W przypadku obywateli polskich przebywających za granicą termin, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, wynosi 3 miesiące.
Art. 42. [Zgłoszenie utraty dowodu]
1. Osoba, która utraciła dowód osobisty, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym najbliższy organ gminy lub właściwą ze względu na miejsce pobytu polską placówkę konsularną. Organy te wydają zaświadczenie o utracie dowodu osobistego, ważne do czasu wydania nowego dokumentu, oraz powiadamiają o tym przy użyciu dostępnych środków, w szczególności telefaksu lub poczty elektronicznej, organ, który wydał dowód osobisty, w celu unieważnienia dokumentu.
2. Osoba, która utraciła dowód osobisty, jest obowiązana wystąpić niezwłocznie o wydanie nowego dokumentu do właściwego organu gminy.
3. Osoba, która znalazła dowód osobisty innej osoby, jest obowiązana niezwłocznie przekazać ten dokument najbliższemu organowi gminy, Policji lub innemu organowi administracji publicznej. Organy te przekazują niezwłocznie dowód osobisty organowi, który go wydał, w celu unieważnienia dokumentu.
4. Osoba, która znalazła dowód osobisty innej osoby, może, bez zbędnej zwłoki, przekazać ten dokument posiadaczowi dowodu osobistego. W tym przypadku posiadacz dokumentu może również zawiadomić organy, o których mowa w ust. 1, o utracie dowodu osobistego, w celu jego unieważnienia.
5. W razie znalezienia własnego dowodu osobistego zgłoszonego jako utracony należy niezwłocznie zwrócić go organowi, który wydał ten dokument.
6. Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie, jest obowiązana zwrócić niezwłocznie dowód osobisty organowi, który wydał ten dokument, albo właściwej ze względu na miejsce jej pobytu polskiej placówce konsularnej.
Art. 43. [Unieważnienie]
1. Dowód osobisty podlega unieważnieniu:
1) z dniem zawiadomienia o jego utracie, zniszczeniu lub z dniem przekazania przez osobę trzecią znalezionego dowodu osobistego;
2) z dniem utraty obywatelstwa polskiego przez jego posiadacza;
3) z dniem zgonu jego posiadacza;
4) z dniem odbioru dowodu osobistego wydanego w miejsce poprzedniego, z wyłączeniem przypadków, o których mowa w pkt 1 i 6;
5) po upływie 3 miesięcy od zaistnienia okoliczności, o których mowa w art. 40 ust. 1 pkt 1, w przypadku niezłożenia przez posiadacza dowodu osobistego wniosku o jego wymianę;
6) z dniem upływu ważności dowodu osobistego.
2. W przypadku obywateli polskich przebywających za granicą termin, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, wynosi 4 miesiące.
3. Unieważnienie dowodu osobistego w przypadkach, o których mowa w ust. 1, następuje w formie czynności materialno-technicznej.
4. Dowód osobisty wydany z naruszeniem przepisów ustawy podlega unieważnieniu w drodze decyzji administracyjnej oraz obowiązkowi zwrotu z dniem uprawomocnienia się tej decyzji.
Art. 44. [Delegacja]
Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia:
1) wzór wniosku o wydanie dowodu osobistego, wzór dowodu osobistego oraz wzór zaświadczenia o utracie dowodu osobistego,
2) tryb postępowania w sprawie wydania dowodu osobistego,
3) dokumenty wymagane do otrzymania dowodu osobistego,
4) tryb postępowania w sprawach unieważniania, zwrotu, utraty oraz wymiany dowodu osobistego
- mając na względzie sprawność prowadzonego postępowania oraz zapewnienie ochrony przetwarzanych danych.
Rozdział 1. Przepisy ogólne
Art. 1. [Zakres przedmiotowy]
Ustawa określa:
1) rodzaje dokumentów paszportowych;
2) właściwość organów wydających dokumenty paszportowe;
3) okoliczności uzasadniające odmowę wydania lub unieważnienie dokumentu paszportowego;
4) zakres danych wpisywanych do dokumentu paszportowego;
5) zakres danych zawartych w ewidencjach paszportowych oraz sposób prowadzenia tych ewidencji i zasady udostępniania danych w nich gromadzonych oraz organy właściwe w tych sprawach.
Art. 2. [Objaśnienie pojęć]
Ilekroć w ustawie mowa jest o:
1) danych biometrycznych - należy przez to rozumieć wizerunek twarzy i odciski palców umieszczone w dokumentach paszportowych w formie elektronicznej;
2) dokumencie paszportowym - należy przez to rozumieć: paszport, paszport tymczasowy, paszport dyplomatyczny, paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych;
3) organie paszportowym - należy przez to rozumieć ministra właściwego do spraw wewnętrznych, ministra właściwego do spraw zagranicznych, wojewodę i konsula;
4) sporządzeniu dokumentu paszportowego - należy przez to rozumieć przeniesienie danych osobowych i biometrycznych osoby ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego do książeczki paszportowej w postaci graficznej i elektronicznej;
5) utracie dokumentu paszportowego - należy przez to rozumieć fizyczną utratę dokumentu przez osobę, dla której został sporządzony, która nastąpiła w szczególności w wyniku zagubienia lub przestępstwa;
6) zniszczeniu dokumentu paszportowego - należy przez to rozumieć zniszczenie dokumentu w stopniu utrudniającym identyfikację osoby, dla której został sporządzony, lub stwierdzenie autentyczności dokumentu.
Art. 3. [Prawo do otrzymania paszportu]
Każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewidzianych w ustawie.
Art. 4. [Uprawnienia wynikające z paszportu]
Dokument paszportowy uprawnia do przekraczania granicy i pobytu za granicą oraz poświadcza obywatelstwo polskie, a także tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie danych, jakie ten dokument zawiera.
Art. 5. [Własność RP]
Dokumenty paszportowe w okresie ich ważności stanowią własność Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 6. [Odesłania]
1. Do postępowań w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm. ).
2. Do postępowań uregulowanych ustawą należących do właściwości konsula stosuje się przepisy ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. z 2002 r. Nr 215, poz. 1823 oraz z 2004 r. Nr 173, poz. 1808).
Art. 7. [Wydawanie]
1. Dokument paszportowy wydaje się na wniosek osoby pełnoletniej po przedłożeniu wymaganych dokumentów, pobraniu danych biometrycznych i uiszczeniu należnej opłaty.
2. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych są wydawane bez pobierania opłat.
3. W paszportach tymczasowych nie zamieszcza się danych biometrycznych.
Art. 8. [Podmioty uprawnione do ulgowej opłaty]
1. Ulga w opłacie za wydanie paszportu przysługuje:
1) emerytom, rencistom, osobom niepełnosprawnym w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm. ), a także współmałżonkom tych osób, pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu;
2) osobom przebywającym w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystającym z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych;
3) kombatantom i innym osobom, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371, z późn. zm. );
4) osobom małoletnim do czasu podjęcia ustawowo określonego obowiązku szkolnego, uczniom i studentom.
2. W razie zbiegu tytułów uprawniających do ulgi w opłacie za wydanie paszportu przysługuje tylko jedna ulga w opłacie.
3. Ulga w opłacie, o której mowa w ust. 1, wynosi 50% kwoty określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 1.
Art. 9. [Zwolnienie z opłaty]
Nie pobiera się opłaty za wydanie paszportu od:
1) osób, które w dniu złożenia wniosku o wydanie paszportu mają ukończone 70 lat;
2) osób, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2, jeżeli ich wyjazd za granicę następuje w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji;
3) osób, które złożyły wniosek o wymianę paszportu z powodu jego wady technicznej;
4) żołnierzy wyznaczonych do pełnienia służby poza granicami państwa, z wyjątkiem żołnierzy zawodowych.
Art. 10. [Obniżenie, podniesienie opłaty]
1. Opłatę za wydanie paszportu obniża się w przypadku wydania nowego paszportu przed upływem terminu ważności dotychczas posiadanego paszportu na skutek wystąpienia jednej z następujących okoliczności:
1) zmiany lub konieczności sprostowania danych podlegających wpisowi do paszportu, o których mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 9;
2) zmiany wyglądu osoby posiadającej paszport, mogącej utrudnić ustalenie jej tożsamości;
3) braku w dotychczas posiadanym paszporcie miejsca na umieszczenie w nim wiz lub stempli poświadczających przekroczenie granicy.
2. Opłatę, o której mowa w ust. 1, ustala się odejmując od opłaty obowiązującej w dniu złożenia wniosku o nowy paszport jedną dziesiątą część opłaty za każdy pełny rok pozostający do upływu ważności dotychczas posiadanego paszportu - w przypadku paszportu z terminem ważności 10 lat lub jedną piątą - w przypadku wydania paszportu z terminem ważności 5 lat.
3. (uchylony)
Art. 10a. [Wysokość opłaty]
1. Opłatę za wydanie nowego paszportu przed upływem terminu ważności dotychczas posiadanego paszportu podwyższa się o 200 % w stosunku do opłaty za wydanie paszportu obowiązującej wnioskodawcę w dniu złożenia wniosku o nowy paszport, jeżeli paszport został utracony lub zniszczony z przyczyn zawinionych przez jego posiadacza.
2. Przepisów ust. 1 nie stosuje się wobec osób, o których mowa w art. 9 pkt 1, 2 i 4.
Art. 11. [Delegacja ustawowa]
1. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, wysokość opłat za wydanie dokumentu paszportowego, tryb uiszczania tych opłat oraz tryb zwrotu tej opłaty w przypadku wydania decyzji o unieważnieniu dokumentu paszportowego. Rozporządzenie powinno w szczególności uwzględniać zróżnicowaną wysokość opłat w zależności od rodzaju dokumentu paszportowego i terminu ważności paszportu. Opłata za wydanie dokumentu paszportowego powinna uwzględniać koszty produkcji i personalizacji tego dokumentu.
2. Opłaty za wydanie dokumentów paszportowych stanowią dochód budżetu państwa.
Art. 12. [Paszport konsularny]
Za paszporty i paszporty tymczasowe wydane przez konsula pobiera się opłatę w wysokości określonej w przepisach wydanych na podstawie ustawy z dnia 13 lutego 1984 r. o funkcjach konsulów Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 13. [Paszport dla małoletniego, ubezwłasnowolnionego]
1. Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składa się osobiście, z wyjątkiem następujących przypadków:
1) wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej składają rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie albo jeden z rodziców lub ustanowionych przez sąd opiekunów wraz z pisemną zgodą drugiego z rodziców lub ustanowionego przez sąd opiekuna, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza;
2) wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie pozostającej pod władzą rodzicielską składają rodzice, a niepozostającej pod władzą rodzicielską składa opiekun ustanowiony przez sąd.
2. Przy składaniu wniosku o wydanie dokumentu paszportowego osobom, o których mowa w ust. 1, jest wymagana obecność osoby małoletniej, która ukończyła 5 lat, oraz osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie.
3. Przy składaniu wniosku o wydanie paszportu małoletniemu, o którym mowa w art. 21 ust. 2, jest wymagana jego obecność.
4. Przy składaniu wniosku o wydanie paszportu dyplomatycznego lub paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych jest wymagana obecność osoby małoletniej oraz osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie.
5. W uzasadnionych przypadkach, gdy w danym państwie nie ma polskiego urzędu konsularnego lub warunki uniemożliwiają lub znacznie utrudniają osobiste złożenie wniosku o wydanie paszportu tymczasowego w urzędzie konsularnym, na wniosek osoby ubiegającej się o wydanie paszportu tymczasowego, konsul może odstąpić od wymogu osobistego złożenia wniosku i osobistego odbioru tego dokumentu.
Art. 14. [Zgoda]
1. Na wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej jest wymagana pisemna zgoda obojga rodziców, których własnoręczność podpisów poświadcza organ paszportowy lub notariusz, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie dokumentu paszportowego zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.
2. Jeżeli uzyskanie zgody jednego z rodziców jest niemożliwe lub znacznie utrudnione, dokument paszportowy za granicą może być wydany za zgodą tylko jednego z rodziców, o ile przemawia za tym dobro małoletniego.
3. W przypadku gdy małoletni przebywa za granicą bez opieki rodziców, paszport tymczasowy może być wydany bez ich zgody.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio do ustanowionych przez sąd opiekunów małoletniego.
Art. 15. [Odbiór dokumentu]
1. Odbiór dokumentu paszportowego następuje osobiście, z wyjątkiem osoby małoletniej i ubezwłasnowolnionej całkowicie, dla których odbioru dokumentu paszportowego może dokonać jeden z rodziców lub ustanowionych przez sąd opiekunów.
2. W uzasadnionych przypadkach, zwłaszcza w warunkach szczególnie utrudnionego dojazdu do urzędu konsularnego, na wniosek osoby ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego, konsul może odstąpić od wymogu osobistego odbioru dokumentu paszportowego. W tym przypadku przepisu art. 16 nie stosuje się.
Art. 16. [Kontrola prawidłowości danych]
Osoba odbierająca dokument paszportowy sprawdza za pomocą czytnika elektronicznego, czy dane osobowe i biometryczne zamieszczone w tym dokumencie są zgodne ze stanem faktycznym.
Art. 17. [Odmowa wydania]
1. Wydania dokumentu paszportowego odmawia się na wniosek:
1) sądu prowadzącego przeciwko osobie ubiegającej się o dokument paszportowy postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne;
2) organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko osobie ubiegającej się o wydanie dokumentu paszportowego.
2. W przypadkach uzasadnionych ważnym interesem osoby ubiegającej się o dokument paszportowy, pomimo istnienia przesłanek uzasadniających odmowę jego wydania, konsul może wydać paszport tymczasowy. O wydaniu takiego paszportu konsul informuje organ, który wystąpił z wnioskiem o niewydawanie dokumentu paszportowego.
Art. 18. [Dane zawarte w paszporcie]
1. W dokumencie paszportowym zamieszcza się następujące dane:
1) nazwisko;
2) imię (imiona);
3) datę i miejsce urodzenia;
4) obywatelstwo;
5) płeć;
6) wizerunek twarzy i podpis posiadacza;
7) datę wydania i datę upływu ważności dokumentu paszportowego;
8) serię i numer dokumentu paszportowego;
9) numer PESEL;
10) nazwę organu wydającego;
11) dane biometryczne.
2. W dokumentach paszportowych wydawanych osobom małoletnim, które nie ukończyły 13 lat, nie zamieszcza się podpisu posiadacza.
3. W dokumentach paszportowych wydawanych osobom, które ukończyły 13 lat, nie zamieszcza się podpisu posiadacza, jeżeli osoby te z powodu niepełnosprawności nie mogą złożyć podpisu samodzielnie.
4. W dokumentach paszportowych wydawanych osobom, od których pobranie odcisków palców jest fizycznie niemożliwe, nie zamieszcza się obrazu linii papilarnych.
Art. 18a. [Zmiana danych w dokumencie]
1. W przypadku zmiany lub konieczności sprostowania danych zamieszczonych w dokumencie paszportowym, o których mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 9, osoba posiadająca ważny dokument paszportowy jest obowiązana wystąpić o jego wymianę niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 30 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego zmianę albo sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska, a w przypadku małżeństwa zawartego przed konsulem lub organem zagranicznym - od dnia doręczenia odpisu aktu małżeństwa.
2. W przypadku obywateli polskich przebywających za granicą termin, o którym mowa w ust. 1, wynosi 90 dni.
Art. 19. [Wpis potwierdzający status osoby]
1. Minister Obrony Narodowej dokonuje w paszporcie wpisu potwierdzającego status osoby, o której mowa w art. III ust. 3 Umowy między Państwami-Stronami Traktatu Północnoatlantyckiego dotyczącej statusu ich sił zbrojnych, sporządzonej w Londynie dnia 19 czerwca 1951 r. (Dz.U. z 2000 r. Nr 21, poz. 257), oraz prowadzi rejestr tych wpisów.
2. Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór wniosku i inne dokumenty wymagane do dokonania w paszporcie wpisu potwierdzającego status osoby, o której mowa w ust. 1, tryb postępowania w tych sprawach, wzór wpisu i sposób jego uchylania, a także sposób prowadzenia rejestru tych wpisów i wzór rejestru wpisu, uwzględniając jego elektroniczną lub papierową formę.
Art. 20. [Forma paszportu]
1. Dokumenty paszportowe mają formę książeczki.
2. Minister właściwy do spraw wewnętrznych w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zagranicznych określi, w drodze rozporządzenia:
1) wzory dokumentów paszportowych i wniosków o wydanie dokumentów paszportowych;
2) wzory zaświadczeń wydawanych przez funkcjonariuszy Straży Granicznej o zatrzymaniu dokumentu paszportowego oraz o zgłoszeniu utraty dokumentu paszportowego;
3) sposób pobierania danych biometrycznych i zamieszczania ich w dokumentach paszportowych;
4) dokumenty wymagane do otrzymania dokumentów paszportowych;
5) tryb wydawania dokumentów paszportowych, z uwzględnieniem sytuacji, o której mowa w art. 13 ust. 5 i art. 15 ust. 2;
6) tryb postępowania funkcjonariuszy Straży Granicznej w przypadku:
a) okazania w czasie kontroli granicznej dokumentu paszportowego unieważnionego, nieważnego lub zniszczonego,
b) ujawnienia wad lub fałszerstwa w okazanym dokumencie paszportowym,
c) zgłoszenia się do kontroli granicznej osoby, która utraciła dokument paszportowy.
3. Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 2, uwzględnia w szczególności:
1) zróżnicowanie składanych dokumentów w zależności od rodzaju dokumentu paszportowego;
2) konieczność weryfikacji przez osoby ubiegające się o wydanie paszportu danych biometrycznych zawartych w wydawanym dokumencie;
3) konieczność zatrzymania przez funkcjonariusza Straży Granicznej dokumentu paszportowego, w przypadku gdy dokument ten jest unieważniony, został zgłoszony jako utracony, zniszczony, zawierający wady lub sfałszowany.
4. W przypadku zmiany wzoru dokumentów paszportowych w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 2, można określić termin ważności wzorów oraz terminy, do upływu których mogą być stosowane blankiety dotychczasowego wzoru.
95. Unieważnienie paszportu a unieważnienie dowodu osobistego.
(patrz u góry? Powinno się jakoś tam pokrywać)
96. Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego a wniosek o zmianę imienia.
Art. 50. [Imię dziecka]
1. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka.
2. Jeżeli przy sporządzaniu aktu urodzenia rodzice nie dokonali wyboru imienia (imion) dziecka, kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych, czyniąc o tym stosowną wzmiankę dodatkową.
Art. 51. [Zmiana imienia]
1. Rodzice dziecka mogą w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia. Przepis art. 50 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
2. O zmianie imienia (imion) wpisuje się do aktu urodzenia dziecka wzmiankę dodatkową.
Ustawa o zmianie imienia i nazwiska
z dnia 17 października 2008 r. (Dz.U. Nr 220, poz. 1414)
Art. 1. [Zakres przedmiotowy]
Ustawa określa zasady zmiany imienia lub nazwiska na inne imię lub nazwisko oraz właściwość organów administracji publicznej i tryb postępowania w sprawach zmiany imienia lub nazwiska.
Art. 2. [Zakres podmiotowy]
Ustawę stosuje się do:
1) obywateli polskich;
2) cudzoziemców nieposiadających obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli posiadają w Rzeczypospolitej Polskiej miejsce pobytu stałego;
3) cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, z zastrzeżeniem art. 4 ust. 2.
Art. 3. [Objaśnienie pojęć]
W rozumieniu ustawy:
1) zmiana imienia oznacza zmianę na inne imię lub zmianę pisowni imienia;
2) zmiana nazwiska oznacza zmianę na inne nazwisko, zmianę pisowni nazwiska lub zmianę nazwiska ze względu na formę właściwą dla rodzaju żeńskiego lub męskiego;
3) członkiem rodziny jest małżonek i wstępny osoby ubiegającej się o zmianę imienia lub nazwiska.
Art. 4. [Powody zmiany]
1. Zmiany imienia lub nazwiska można dokonać wyłącznie z ważnych powodów, w szczególności gdy dotyczą zmiany:
1) imienia lub nazwiska ośmieszającego albo nielicującego z godnością człowieka;
2) na imię lub nazwisko używane;
3) na imię lub nazwisko, które zostało bezprawnie zmienione;
4) na imię lub nazwisko noszone zgodnie z przepisami prawa państwa, którego obywatelstwo również się posiada.
2. Zmiany imienia lub nazwiska cudzoziemca, który uzyskał w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, można dokonać wyłącznie ze szczególnie ważnych powodów związanych z zagrożeniem jego prawa do życia, zdrowia, wolności lub bezpieczeństwa osobistego.
Art. 5. [Zakaz zmiany]
Zmiany nazwiska nie dokonuje się w przypadku ubiegania się o zmianę na nazwisko historyczne, wsławione w dziedzinie kultury, nauki, działalności politycznej, społecznej albo wojskowej, chyba że osoba ubiegająca się o zmianę nazwiska posiada członków rodziny o tym nazwisku.
Art. 6. [Nazwisko po zmianie]
1. Po zmianie nazwiska, z zastrzeżeniem art. 4 ust. 1 pkt 4, nazwisko nie może składać się z więcej niż dwóch członów.
2. Po zmianie imienia można mieć najwyżej dwa imiona.
Art. 7. [Zakres zmiany]
1. Zmiana nazwiska może dotyczyć nazwiska noszonego aktualnie lub nazwiska rodowego.
2. Zmiana nazwiska noszonego po zawarciu małżeństwa, gdy jest ono tożsame z nazwiskiem rodowym, rozciąga się na nazwisko rodowe wyłącznie na wyraźne żądanie osoby ubiegającej się o zmianę nazwiska.
Art. 8. [Objęcie zmianą nazwiska dzieci]
1. Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci i na dzieci, które zrodzą się z tego małżeństwa.
2. Zmiana nazwiska jednego z rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci pod warunkiem, że drugi z rodziców wyraził na to zgodę, chyba że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Jeżeli w chwili zmiany nazwiska dziecko ukończyło 13 lat, do zmiany nazwiska dziecka jest potrzebne także wyrażenie zgody przez dziecko.
3. W przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka, każde z nich może zwrócić się do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody na zmianę nazwiska dziecka.
4. Zgoda dziecka oraz drugiego z rodziców na zmianę nazwiska dziecka powinna zostać wyrażona osobiście przed organami, o których mowa w art. 12, lub w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym. Osoby zamieszkałe za granicą mogą wyrazić zgodę za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 9. [Zmiana na wniosek]
1. Zmiana imienia lub nazwiska następuje na pisemny wniosek osoby ubiegającej się o zmianę, zwanej dalej „wnioskodawcą”.
2. Zmiana imienia lub nazwiska małoletniego dziecka następuje na pisemny wniosek przedstawiciela ustawowego dziecka. Przepisy art. 8 ust. 2-4 stosuje się odpowiednio.
Art. 10. [Złożenie wniosku]
1. Wniosek o zmianę imienia lub nazwiska składa się osobiście do organu, o którym mowa w art. 12.
2. Osoby zamieszkałe za granicą wniosek o zmianę nazwiska mogą złożyć za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Dopuszcza się złożenie wniosku o zmianę nazwiska bez zachowania wymogów określonych w ust. 1 i 2 pod warunkiem dokonania tej czynności w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym.
Art. 11. [Forma wniosku]
1. Wniosek o zmianę imienia lub nazwiska zawiera:
1) dane osoby, której zmiana dotyczy:
a) imię (imiona), nazwisko oraz nazwisko rodowe,
b) adres miejsca zameldowania na pobyt stały lub ostatni pobyt stały,
c) w przypadku braku miejsca zameldowania na pobyt, o którym mowa w lit. b, adres pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące,
d) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności, zwany dalej „numerem PESEL”;
2) imię i nazwisko, na jakie ma nastąpić zmiana;
3) uzasadnienie.
2. Do wniosku o zmianę nazwiska dołącza się:
1) odpis zupełny aktu urodzenia;
2) odpis zupełny aktu małżeństwa;
3) odpisy zupełne aktów urodzenia małoletnich dzieci, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci;
4) inne dokumenty uzasadniające zmianę nazwiska.
3. Do wniosku o zmianę imienia dołącza się:
1) odpis zupełny aktu urodzenia;
2) odpis zupełny aktu małżeństwa;
3) inne dokumenty uzasadniające zmianę imienia.
4. Do wniosku nie dołącza się dokumentów wymienionych w ust. 2 pkt 1-3 oraz w ust. 3 pkt 1-2, jeżeli zostały sporządzone w urzędzie stanu cywilnego, w którym osoba ubiega się o zmianę nazwiska.
5. W przypadkach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2, wnioskodawca przedstawia do wglądu dokument stwierdzający tożsamość.
6. Jeżeli dokument, o którym mowa w ust. 5, nie zawiera numeru PESEL, wnioskodawca przedstawia również powiadomienie o nadaniu numeru PESEL albo zaświadczenie o nadaniu tego numeru na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm. ).
Art. 12. [Zgoda, odmowa zgody przez kierownika urzędu stanu cywilnego]
1. Decyzję o wyrażeniu zgody na zmianę imienia lub nazwiska bądź o odmowie wyrażenia zgody na zmianę imienia lub nazwiska wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego wnioskodawcy albo jego zastępca, a w przypadku braku takiego miejsca - kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego wnioskodawcy albo jego zastępca.
2. Jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w sposób wskazany w ust. 1, w sprawach określonych w ustawie rozstrzyga kierownik urzędu stanu cywilnego właściwy dla miasta stołecznego Warszawy albo jego zastępca.
Art. 13. [Obowiązek informacyjny]
1. Organy, o których mowa w art. 12, o zmianie imienia lub nazwiska niezwłocznie informują:
1) kierownika urzędu stanu cywilnego właściwego ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia i małżeństwa wnioskodawcy, a także miejsce sporządzenia aktów urodzenia jego małoletnich dzieci, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci, przekazując decyzję o zmianie imienia lub nazwiska;
2) organ gminy prowadzący ewidencję ludności właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego wnioskodawcy i jego małoletnich dzieci, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na dzieci; w przypadku braku miejsca pobytu stałego tych osób - organ gminy prowadzący ewidencję ludności właściwy ze względu na ich ostatnie miejsce pobytu stałego lub organ gminy prowadzący ewidencję ludności właściwy ze względu na miejsce pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące, jeżeli wnioskodawca lub jego małoletnie dzieci są zameldowani wyłącznie na ten pobyt, przekazując zawiadomienie o zmianie imienia lub nazwiska;
3) ministra właściwego do spraw wewnętrznych, który prowadzi ewidencję ludności w formie zbioru danych osobowych Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), jeżeli wnioskodawca lub jego małoletnie dzieci na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nigdy nie posiadali miejsca pobytu stałego oraz nie posiadają miejsca pobytu czasowego trwającego ponad 3 miesiące, przekazując zawiadomienie o zmianie imienia lub nazwiska;
4) organ, który wydał dowód osobisty wnioskodawcy i jego małoletnim dzieciom, jeżeli zmiana nazwiska rozciąga się na te dzieci, przekazując zawiadomienie o zmianie imienia lub nazwiska.
2. Zawiadomienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 2-4, zawiera:
1) dane, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt 1;
2) imię (imiona) lub nazwisko (nazwiska), na jakie nastąpiła zmiana;
3) nazwę organu, który wydał decyzję o zmianie imienia lub nazwiska;
4) oznaczenie i datę wydania decyzji.
3. Decyzja i zawiadomienie, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą być przekazywane przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych, w formie dokumentów elektronicznych.
Art. 14. [Zadania i kompetencje]
1. Określone w ustawie zadania i kompetencje kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcy są zadaniami z zakresu administracji rządowej.
2. Wojewodowie sprawują nadzór nad realizacją zadań, o których mowa w art. 12 i art. 13 ust. 1, przez kierowników urzędów stanu cywilnego.
3. Wojewoda jest organem wyższego stopnia w sprawach prowadzonych na podstawie ustawy.
4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad sprawami objętymi niniejszą ustawą.
Art. 15.
W ustawie z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. Nr 139, poz. 993, z późn. zm. ) w art. 14:
1) ust. 1 otrzymuje brzmienie:
,, 1. Dane dotyczące zmiany stanu cywilnego oraz innych zmian w aktach stanu cywilnego kierownik urzędu stanu cywilnego przekazuje niezwłocznie do organu gminy właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego osoby, której dane dotyczą, a w przypadku braku miejsca pobytu stałego osoby - do organu właściwego ze względu na ostatnie miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 3 miesiące oraz do organu, który wydał dowód osobisty. ";
2) po ust. 1 dodaje się ust. 1a w brzmieniu:
,, 1a. Do przekazywania danych dotyczących zmiany imienia lub nazwiska dokonanej na podstawie ustawy z dnia 17 października 2008 r. o zmianie imienia i nazwiska (Dz.U. Nr 220, poz. 1414) stosuje się przepisy tej ustawy. ";
3) uchyla się ust. 3.
Art. 16.
W ustawie z dnia 16 listopada 2006 r. o opłacie skarbowej (Dz.U. Nr 225, poz. 1635, z późn. zm. ) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 w ust. 1 pkt 6 otrzymuje brzmienie:
,, 6) dokonanie czynności urzędowej i wydanie zaświadczenia w sprawach o zmianę imienia (imion) lub nazwiska osób, którym bezprawnie je zmieniono, a także zstępnych i małżonków tych osób; ";
2) w części I załącznika uchyla się ust. 6.
Art. 17. [Derogacja]
Traci moc ustawa z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk (Dz.U. z 2005 r. Nr 233, poz. 1992 oraz z 2007 r. Nr 21, poz. 125).
Art. 18. [Wejście w życie]
Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.
97. Nadanie i zmiana imienia.
Też patrz wyżej
98. Nadanie i zmiana nazwiska.
Nadanie nazwiska następuje z chwila wpisu do aktu urodzenia. Nazwisko, które będą nosiły dzieci pochodzące z małżeństwa, wpisuje się do aktu małżeństwa W razie sporządzania aktu urodzenia dziecka nieznanych rodziców nazwisko wpisuje się na podstawie orzeczenia sadu opiekuńczego, który nadaje dziecku nazwisko. Jeżeli nie można ustalić tożsamości osoby pełnoletniej ze względu na jej ułomność fizyczna lub psychiczna albo nieznane pochodzenie również droga sadowa nadaje się jej nazwisko.
O nazwisku mówi również KRO Art. 25. [Nazwiska małżonków]
§ 1. O nazwisku, które każdy z małżonków będzie nosił po zawarciu małżeństwa, decyduje jego oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie może być złożone bezpośrednio po zawarciu małżeństwa albo przed sporządzeniem przez kierownika urzędu stanu cywilnego zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa.
§ 2. Małżonkowie mogą nosić wspólne nazwisko będące dotychczasowym nazwiskiem jednego z nich. Każdy z małżonków może również zachować swoje dotychczasowe nazwisko albo połączyć z nim dotychczasowe nazwisko drugiego małżonka. Nazwisko utworzone w wyniku połączenia nie może składać się z więcej niż dwóch członów.
§ 3. W razie niezłożenia oświadczenia w sprawie nazwiska, każdy z małżonków zachowuje swoje dotychczasowe nazwisko.
Art. 88. [Nazwisko dziecka] [56]
§ 1. Dziecko, co do którego istnieje domniemanie, że pochodzi od męża matki, nosi nazwisko będące nazwiskiem obojga małżonków. Jeżeli małżonkowie mają różne nazwiska, dziecko nosi nazwisko wskazane w ich zgodnych oświadczeniach. Małżonkowie mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka.
§ 2. Oświadczenia w sprawie nazwiska dziecka są składane jednocześnie z oświadczeniami o nazwiskach, które będą nosić małżonkowie. Jeżeli małżonkowie nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca.
§ 3. Przy sporządzeniu aktu urodzenia pierwszego wspólnego dziecka małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia o zmianie wskazanego przez nich nazwiska dziecka albo oświadczenia, o których mowa w § 1, jeżeli nazwisko dziecka nie zostało przez nich wskazane.
§ 4. Przepisy § 1-3 stosuje się odpowiednio do nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po urodzeniu się dziecka. Do zmiany nazwiska dziecka, którego rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko trzynastu lat, jest potrzebna jego zgoda.
Art. 89. [Rozwinięcie] [57]
§ 1. Jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie, dziecko nosi nazwisko wskazane w zgodnych oświadczeniach rodziców, składanych jednocześnie z oświadczeniami koniecznymi do uznania ojcostwa. Rodzice mogą wskazać nazwisko jednego z nich albo nazwisko utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka. Jeżeli rodzice nie złożyli zgodnych oświadczeń w sprawie nazwiska dziecka, nosi ono nazwisko składające się z nazwiska matki i dołączonego do niego nazwiska ojca. Do zmiany nazwiska dziecka, które w chwili uznania już ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
2. W razie sądowego ustalenia ojcostwa sąd nadaje dziecku nazwisko w wyroku ustalającym ojcostwo, stosując odpowiednio przepisy § 1. Jeżeli dziecko ukończyło trzynaście lat, do zmiany nazwiska jest potrzebna jego zgoda.
§ 3. Jeżeli ojcostwa nie ustalono, dziecko nosi nazwisko matki.
§ 4. Dziecku nieznanych rodziców nazwisko nadaje sąd opiekuńczy.
Art. 891. [Nazwisko dziecka]
[58] Dzieci pochodzące od tych samych rodziców noszą takie samo nazwisko, z zastrzeżeniem przepisów, które do zmiany nazwiska dziecka wymagają jego zgody.
Art. 90. [Rozwinięcie] [59]
§ 1. Jeżeli matka małoletniego dziecka zawarła małżeństwo z mężczyzną, który nie jest ojcem tego dziecka, małżonkowie mogą złożyć przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodne oświadczenia, że dziecko będzie nosić takie samo nazwisko, jakie zgodnie z art. 88 nosi albo nosiłoby ich wspólne dziecko. Do zmiany nazwiska dziecka, które ukończyło trzynaście lat, jest potrzebna jego zgoda.
§ 2. Nadanie dziecku nazwiska, o którym mowa w § 1, nie jest dopuszczalne, jeżeli nosi ono nazwisko ojca albo nazwisko utworzone na podstawie zgodnych oświadczeń rodziców dziecka przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka.
§ 3. Przepisy § 1 i 2 stosuje się odpowiednio, gdy ojciec małoletniego dziecka zawarł małżeństwo z kobietą, która nie jest matką tego dziecka.
Art. 901. [Łączenie nazwisk]
[60] Nazwisko dziecka utworzone przez połączenie nazwiska matki z nazwiskiem ojca dziecka albo przez połączenie nazwiska jednego z rodziców z nazwiskiem jego małżonka, od którego dziecko nie pochodzi, nie może składać się z więcej niż dwóch członów; w skład nazwiska dziecka wchodzą pierwsze człony nazwisk podlegających połączeniu, chyba że w wyniku połączenia powstałoby nazwisko, którego człony są jednakowe.
99. Klasyfikacja aktów administracyjnych (według co najmniej 3. kryteriów) na przykładzie decyzji o: odmowie przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka trzech imion; wyrażeniu zgody na zmianę imienia; odmowie wyrażenia zgody na zmianę nazwiska - (identyfikacja; uzasadnienie).
Kurwa….
100. Rodzaje dokumentów paszportowych, właściwość organów wydających dokumenty paszportowe.
101. Postępowanie w sprawie wydania dokumentu paszportowego/paszportu biometrycznego.
Każdy obywatel polski ma prawo do uzyskania paszportu. Wydaje się go na wniosek osoby pełnoletniej po przedłożeniu niezbędnych dokumentów, pobraniu danych biometrycznych i uiszczeniu opłaty. Wysokość opłat ustala RM w drodze rozporządzenia. Złożenie wniosku o wydanie paszportu oraz jego odbiór następuje osobiście. W przypadku trudności z dotarciem do konsulatu, konsul może odstąpić od wymogu osobistego odbioru dokumentu.
Wydania dokumentu odmawia się na wniosek sądu, który prowadzi postępowanie karne lub o przestępstwo skarbowe przeciwko osobie, organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze w sprawie karnej lub o przestępstwo skarbowe.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem właściwym do sporządzania paszportów, sprawuje on też zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów dyplomatycznych i służbowych MSZ. W wyjątkowych przypadkach może on też wydać paszport.
Paszport w kraju wydaje, odmawia wydania oraz unieważnia wojewoda, a za granicą konsul.
Kto wydaje paszport?
Paszporty i paszporty tymczasowe w kraju wydaje wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego osoby ubiegającej się o dokument paszportowy, a w razie braku takiego miejsca wojewoda właściwy ze względu na ostatnie miejsce stałego pobytu tej osoby, a za granicą konsul. Osobom zamieszkującym w Polsce, które nigdy nie posiadały zameldowania na terytorium kraju, dokumenty paszportowe wydaje wojewoda właściwy według aktualnego miejsca pobytu.
Co warto wiedzieć?
Paszport wydawany jest na jedną osobę.
Paszport jest ważny:
10 lat od daty wydania,
5 lat dla dzieci w przedziale wiekowym 5 - 13 lat,
1 rok (paszport tymczasowy) dla dzieci do lat 5.
Na żądanie rodziców dla dzieci do lat 5 może być wydany paszport biometryczny z 12 miesięcznym terminem ważności.
Utrata ważności paszportu nie pozbawia jego posiadacza prawa przybycia na podstawie tego dokumentu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych.
Od decyzji w sprawach unieważnienia i odmowy wydania dokumentu paszportowego przysługuje odwołanie do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji.
Paszport tymczasowy
Paszport tymczasowy wydawany jest:
dzieciom do ukończenia 5 roku życia;
obywatelom polskim przebywającym za granicą, na czas oczekiwania przez nie na doręczenie paszportu sporządzonego w Rzeczypospolitej Polskiej;
obywatelom polskim przebywającym czasowo w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, na powrót do miejsca stałego pobytu,
obywatelom polskim przebywającym w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, w udokumentowanych nagłych przypadkach związanych z chorobą lub pogrzebem członka rodziny.
Paszporty tymczasowe wydaje w kraju wojewoda, a za granicą konsul.
Paszport tymczasowy jest ważny przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od daty wydania.
Paszport tymczasowy nie zawiera biometrii.
Jakie dokumenty należy złożyć aby otrzymać paszport?
Aby otrzymać paszport należy w organie paszportowym złożyć:
wypełniony wniosek o wydanie dokumentu paszportowego;
dwie jednakowe kolorowe fotografie spełniające wymogi biometrii;
odpis skrócony lub zupełny aktu urodzenia - w przypadku ubiegania się o wydanie paszportu po raz pierwszy, jeżeli nie jest możliwe ustalenie tożsamości osoby ubiegającej się o paszport na podstawie innych dokumentów;
odpis skrócony aktu małżeństwa, jeżeli osoba ubiegająca się o wydanie paszportu zawarła związek małżeński za granicą;
dowód uiszczenia opłaty paszportowej.
Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego składa się osobiście, z wyjątkiem następujących przypadków:
wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej składają rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie albo jeden z rodziców lub ustanowionych przez sąd opiekunów wraz z pisemną zgodą drugiego z rodziców lub ustanowionego przez sąd opiekuna, poświadczoną za zgodność podpisu przez organ paszportowy lub notariusza;
wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie ubezwłasnowolnionej całkowicie pozostającej pod władzą rodzicielską składają rodzice, a niepozostającej pod władzą rodzicielską składa opiekun ustanowiony przez sąd.
Osobiście odbiera się również paszport, a osoba dokonująca odbioru sprawdza za pomocą czytnika elektronicznego czy dane zawarte w mikroprocesorze są zgodne ze stanem faktycznych.
Jak otrzymać paszport za granicą.
Aby otrzymać polski paszport za granicą należy zgłosić się do konsula RP i złożyć dokumenty, o których mowa powyżej. W przypadku sytuacji, w której zachodzi wątpliwość co do posiadania polskiego obywatelstwa, należy przedstawić dokument potwierdzający jego posiadanie, lub poprzez konsulat wystąpić do właściwego urzędu w kraju celem jego wystawienia.
W przypadku osób, które nie posiadają numeru PESEL, z wnioskiem o jego nadanie występuje konsul.
Jak uzyskać paszport dla dziecka:
Do paszportów biometrycznych i paszportów tymczasowych nie można wpisywać dzieci.
Wniosek o wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej składają rodzice lub ustanowieni przez sąd opiekunowie albo jeden z rodziców lub opiekunów z pisemną zgodą drugiego z rodziców lub opiekunów, poświadczoną za zgodność przez organ paszportowy lub notariusza.
Na wydanie dokumentu paszportowego osobie małoletniej jest wymagana zgoda obojga rodziców, złożona przed organem paszportowym lub notariuszem, chyba że na podstawie orzeczenia sądu jeden z rodziców został pozbawiony władzy rodzicielskiej lub władza ta została ograniczona. W przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody jednego z nich, zgodę na wydanie paszportu zastępuje orzeczenie sądu rodzinnego.
Paszport małoletniemu można wydać za granicą za zgodą jednego rodzica wyłącznie z ważnych powodów, o ile przemawia za tym dobro małoletniego, szczególnie jeżeli uzyskanie zgody drugiego rodzica jest niemożliwe, lub znacznie utrudnione.
102. Dokument paszportowy dla małoletniego.
103. Odmowa wydania, unieważnienie oraz utrata ważności dokumentu paszportowego
Rozdział 2. Paszporty i paszporty tymczasowe
Art. 21. [Małoletni do 5 roku życia]
1. Paszport może być wydany małoletniemu, który ukończył 5 lat.
2. Na żądanie rodziców paszport może być wydany małoletniemu, który nie ukończył 5 lat.
Art. 22. [Dwa paszporty]
W wyjątkowych sytuacjach dotyczących osoby występującej o paszport, w szczególności uzasadnionych:
1) względami ochrony życia i zdrowia tej osoby,
2) poważnymi trudnościami w prowadzeniu przez nią działalności humanitarnej,
3) posiadaniem w paszporcie wiz lub pieczęci potwierdzających przekraczanie granicy państw lub pobyt na ich terytorium, co uniemożliwia lub znacznie utrudnia wjazd na terytorium innego państwa,
4) względami bezpieczeństwa państwa
- po uprawdopodobnieniu tych okoliczności, tej samej osobie można wydać drugi paszport, z tym że okres jego ważności wynosi 2 lata od daty jego wydania.
Art. 23. [Paszport tymczasowy]
1. Paszport tymczasowy wydaje się:
1) małoletnim, którzy nie ukończyli 5 lat;
2) osobom przebywającym za granicą, na czas oczekiwania przez nie na doręczenie paszportu sporządzonego w Rzeczypospolitej Polskiej;
3) osobom przebywającym czasowo w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, na powrót do miejsca stałego pobytu;
4) osobom przebywającym w Rzeczypospolitej Polskiej i za granicą, w udokumentowanych nagłych przypadkach związanych z chorobą lub pogrzebem członka rodziny.
2. Dopuszcza się możliwość wydania paszportu tymczasowego z urzędu osobom przebywającym za granicą, które nie posiadają dokumentu paszportowego, jeżeli przemawiają za tym ważne okoliczności
Art. 24. [Paszport bez numeru PESEL]
1. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wydawanie przez konsula paszportu tymczasowego bez zamieszczania w tym paszporcie numeru PESEL:
1) małoletniemu urodzonemu za granicą;
2) obywatelowi polskiemu zamieszkałemu poza okręgiem konsularnym;
3) obywatelowi polskiemu stale zamieszkałemu w okręgu konsularnym, któremu do chwili złożenia wniosku o paszport nie został nadany numer PESEL.
2. (uchylony)
3. (uchylony)
4. (uchylony)
Rozdział 3. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych
Art. 25. [Dane w paszporcie dyplomatycznym]
W paszporcie dyplomatycznym oprócz danych, o których mowa w art. 18, zamieszcza się dodatkowo stopień dyplomatyczny, funkcję, stanowisko lub tytuł posiadacza paszportu.
Art. 26. [Krąg uprawnionych]
1. Uprawnionymi do otrzymania paszportu dyplomatycznego są:
1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej;
2) Marszałek i wicemarszałkowie Sejmu;
3) Marszałek i wicemarszałkowie Senatu;
4) Prezes i wiceprezesi Rady Ministrów;
5) ministrowie, sekretarze i podsekretarze stanu;
6) posłowie i senatorowie;
7) posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej;
8) Prezes, Wiceprezes i sędziowie Trybunału Konstytucyjnego;
9) Pierwszy Prezes i Prezesi Sądu Najwyższego;
10) Prezes i wiceprezesi Naczelnego Sądu Administracyjnego.
2. Paszporty dyplomatyczne otrzymują także małżonkowie osób wymienionych w ust. 1 pkt 1-5 i 8-10, jeżeli towarzyszą im w podróży służbowej poza granicami kraju.
Art. 27. [Inni uprawnieni]
1. Uprawnionymi do otrzymania paszportu dyplomatycznego są również osoby zajmujące stanowiska lub pełniące funkcje:
1) w służbie zagranicznej, które posiadają stopień dyplomatyczny;
2) związane z przywilejami i immunitetami dyplomatycznymi na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, lub zwyczajów międzynarodowych;
3) w wyniku skierowania do pracy w organizacjach międzynarodowych.
2. Paszport dyplomatyczny przysługuje członkom rodziny w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej (Dz.U. Nr 128, poz. 1403 oraz z 2004 r. Nr 273, poz. 2703) osób, o których mowa w ust. 1, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i przesiedlają się z nimi za granicę.
3. Członkowie rodzin osób, o których mowa w ust. 1, nieprzesiedlający się za granicę są uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego w celu odwiedzin tych osób.
4. Uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego są także byli Prezydenci Rzeczypospolitej Polskiej, byli Prezesi Rady Ministrów oraz byli Ministrowie Spraw Zagranicznych, którzy zostali powołani do pełnienia tych funkcji, poczynając od dnia 24 sierpnia 1989 r.
Art. 28. [Paszport służbowy MSZ]
1. Paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych przysługuje członkom służby zagranicznej nieposiadającym stopnia dyplomatycznego oraz innym osobom skierowanym do wykonywania obowiązków służbowych w placówce zagranicznej.
2. Paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych przysługuje członkom rodziny w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o służbie zagranicznej osób, o których mowa w ust. 1, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i przesiedlają się z nimi za granicę.
3. Członkowie rodzin osób, o których mowa w ust. 1, nieprzesiedlający się za granicę są uprawnieni do otrzymania paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych w celu odwiedzin tych osób.
Art. 29. [Ograniczenia w korzystaniu]
1. Paszportem dyplomatycznym i paszportem służbowym Ministerstwa Spraw Zagranicznych można się legitymować wyłącznie w trakcie podróży służbowej lub w związku z wykonywaniem czynności służbowych poza granicami kraju.
2. Ograniczenia, o którym mowa w ust. 1, nie stosuje się do osób wymienionych w art. 27 ust. 1 i 2 oraz w art. 28 ust. 1 i 2, jeżeli zostały wyznaczone do pełnienia funkcji lub zajmowania stanowiska poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej, oraz osób wymienionych w art. 27 ust. 4.
Art. 30. [Wydanie drugiego paszportu]
W przypadkach uzasadnionych potrzebami służby zagranicznej oraz względami bezpieczeństwa państwa tej samej osobie można wydać drugi paszport dyplomatyczny lub służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Art. 31. [Paszport dla obcokrajowca]
1. W przypadkach uzasadnionych potrzebą ochrony interesów Rzeczypospolitej Polskiej za granicą minister właściwy do spraw zagranicznych może podjąć decyzję o wydaniu paszportu dyplomatycznego lub paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych również obywatelom polskim innym niż wskazanym w art. 26-28.
2. Rada Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych, określi, w drodze rozporządzenia, tryb i miejsce przechowywania paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Rozporządzenie powinno uwzględniać zwyczaje międzynarodowe oraz potrzebę szczególnej ochrony paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych przed zgubieniem.
Rozdział 4. Okres ważności, utrata i unieważnianie dokumentów paszportowych
Art. 32. [Okres ważności]
1. Paszport jest ważny przez okres 10 lat od daty jego wydania.
1a. Paszport wydany małoletniemu, o którym mowa w art. 21 ust. 2, jest ważny przez okres 12 miesięcy od daty jego wydania.
2. Paszport wydany małoletniemu, który ukończył 5 lat a nie ukończył 13 lat, jest ważny 5 lat od daty jego wydania.
Art. 33. [Okres ważności paszportu tymczasowego]
1. Paszport tymczasowy jest ważny przez okres w nim wskazany, nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od daty jego wydania.
2. Paszport tymczasowy, o którym mowa w art. 23 ust. 1 pkt 1, jest ważny przez 12 miesięcy od daty jego wydania.
Art. 34. [Ważność paszportu dyplomatycznego i służbowego]
Paszport dyplomatyczny i paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych są ważne przez okres w nich wskazany, z tym że okres ich ważności nie może przekroczyć 10 lat od daty ich wydania.
Art. 35. [Utrata ważności]
Utrata ważności dokumentu paszportowego nie pozbawia jego posiadacza prawa wjazdu na podstawie tego dokumentu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Art. 36. [Utrata, zniszczenie]
1. Osoba, która utraciła dokument paszportowy lub której dokument paszportowy uległ zniszczeniu, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym organ paszportowy, który dokument wydał lub organ paszportowy właściwy ze względu na miejsce pobytu tej osoby.
2. Odnaleziony dokument paszportowy nie podlega zwrotowi osobie, której został uprzednio wydany.
3. Osoba, która znalazła dokument paszportowy innej osoby, jest obowiązana do przekazania tego dokumentu do najbliższego organu paszportowego, Policji lub innego organu administracji publicznej. Organy te przekazują dokument organowi paszportowemu, który go wydał.
4. Jeżeli osoba odnalazła własny dokument paszportowy wcześniej zgłoszony jako utracony, jest obowiązana do jego zwrotu właściwemu miejscowo organowi paszportowemu. Obowiązek zwrotu dokumentu paszportowego następuje bez względu na to, czy osoba posiada już nowy dokument wydany w miejsce utraconego, czy też o wydanie nowego dokumentu nie występowała.
Art. 37. [Utrata ważności dokumentu]
1. Dokument paszportowy traci ważność:
1) z dniem zawiadomienia o jego utracie, zniszczeniu lub znalezieniu;
2) z dniem podjęcia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej postanowienia o wyrażeniu zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego przez posiadacza dokumentu paszportowego;
3) z dniem śmierci jego posiadacza;
4) po upływie 60 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji administracyjnej lub prawomocnego orzeczenia sądu stwierdzającego zmianę danych, o których mowa w art. 18 ust. 1 pkt 1-3, 5 i 9, albo sporządzenia aktu małżeństwa stwierdzającego zmianę nazwiska, a w przypadku małżeństwa zawartego przed konsulem lub organem zagranicznym - od dnia doręczenia odpisu aktu małżeństwa.
2. W przypadku obywateli polskich przebywających za granicą termin, o którym mowa w ust. 1 pkt 4, wynosi 4 miesiące.
Art. 38. [Przyczyny unieważnienia]
1. Dokument paszportowy podlega unieważnieniu:
1) na wniosek:
a) sądu prowadzącego przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego postępowanie w sprawie karnej lub postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, postępowanie w sprawie nieletniego lub prowadzącego postępowanie cywilne,
b) organu prowadzącego postępowanie przygotowawcze, organu postępowania wykonawczego w sprawie karnej, w tym o przestępstwo skarbowe, przeciwko posiadaczowi dokumentu paszportowego;
2) jeżeli został wydany z naruszeniem przepisów ustawy.
3) (uchylony)
2. (uchylony)
3. Na wniosek sądu prowadzącego postępowanie w sprawie o wykonywanie władzy rodzicielskiej, unieważnia się dokument paszportowy małoletniego, w stosunku do którego ma zostać wydane orzeczenie w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej.
Art. 39. [Decyzja o unieważnieniu]
1. Unieważnienie i odmowa wydania dokumentu paszportowego następuje w drodze decyzji administracyjnej.
2. Wniesienie odwołania od decyzji o unieważnieniu tego dokumentu nie wstrzymuje jej wykonania.
3. Osoba, wobec której wydano decyzję o unieważnieniu dokumentu paszportowego, jest obowiązana do jego zwrotu organowi paszportowemu.
4. Osoba zgłaszająca zgon lub inna osoba posiadająca dokument paszportowy osoby zmarłej jest obowiązana do zwrotu tego dokumentu kierownikowi urzędu stanu cywilnego, właściwemu do sporządzenia aktu zgonu lub organowi paszportowemu.
5. W razie niewykonania obowiązku, o którym mowa w ust. 3, mają zastosowanie przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005 r. Nr 229, poz. 1954 oraz z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711 i Nr 133, poz. 935).
Art. 40. [Zwrot opłaty paszportowej]
1. W przypadku wydania decyzji, o której mowa w art. 38 ust. 1 pkt 1 i 2 i ust. 3, przysługuje zwrot opłaty paszportowej za każdy pełny rok objęty unieważnieniem paszportu.
2. Wysokość opłaty podlegającej zwrotowi organ paszportowy ustala w drodze decyzji administracyjnej wydawanej z urzędu, przyjmując za każdy pełny rok:
1) jedną dziesiątą - w przypadku unieważnienia paszportu z terminem ważności 10 lat,
2) jedną piątą - w przypadku unieważnienia paszportu z terminem ważności 5 lat,
3) jedną drugą - w przypadku unieważnienia paszportu z terminem ważności 2 lat
- części opłaty obowiązującej w dniu wydania decyzji w tej sprawie.
3. Wysokość opłaty podlegającej zwrotowi może być ustalona również w decyzji o unieważnieniu paszportu.
Rozdział 5. Właściwość organów
Art. 41. [Organy właściwe]
1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem właściwym w sprawach zapewnienia książeczek dokumentów paszportowych, sporządzania paszportów oraz na wniosek ministra właściwego do spraw zagranicznych, sporządzania paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
2. Konsul i wojewoda są organami właściwymi w sprawach sporządzania paszportów tymczasowych.
3. Koszty związane z wydawaniem dokumentów paszportowych przez organy paszportowe są finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw wewnętrznych oraz wojewodowie, każdy w zakresie swojego działania.
4. Koszty związane z wydawaniem dokumentów paszportowych przez konsulów oraz paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych są finansowane z budżetu państwa z części, której dysponentem jest minister właściwy do spraw zagranicznych.
Art. 42. [Nadzór ministra]
1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów i paszportów tymczasowych.
2. Minister właściwy do spraw zagranicznych sprawuje zwierzchni nadzór nad prowadzeniem spraw dotyczących paszportów dyplomatycznych i paszportów służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
3. Minister właściwy do spraw wewnętrznych jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do wojewodów i konsulów, w zakresie wskazanym w ustawie, a dotyczącym paszportów i paszportów tymczasowych.
Art. 43. [Właściwość wojewody]
1. Paszporty i paszporty tymczasowe w Rzeczypospolitej Polskiej wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia wojewoda właściwy ze względu na miejsce stałego pobytu osoby ubiegającej się o dokument paszportowy, a w razie braku takiego miejsca - według ostatniego miejsca stałego pobytu tej osoby, a za granicą - konsul.
2. Osobom zamieszkującym w Rzeczypospolitej Polskiej, wobec których nie można ustalić właściwości miejscowej, o której mowa w ust. 1, paszporty i paszporty tymczasowe wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu tej osoby.
3. Paszport tymczasowy, o którym mowa w art. 23 ust. 1 pkt 3, wydaje w Rzeczypospolitej Polskiej wojewoda, a za granicą konsul - właściwi dla miejsca czasowego pobytu tej osoby.
Art. 44. [Właściwość ministra spraw wewnętrznych]
1. W uzasadnionych przypadkach, gdy przemawia za tym ważny interes państwa, paszport może wydać minister właściwy do spraw wewnętrznych.
2. Paszporty, o których mowa w art. 22, wydaje minister właściwy do spraw wewnętrznych.
Art. 45. [Właściwość ministra spraw zagranicznych]
1. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych wydaje, odmawia ich wydania i unieważnia minister właściwy do spraw zagranicznych.
2. Paszporty, o których mowa w ust. 1, mogą być, za zgodą ministra właściwego do spraw zagranicznych, unieważnione za granicą przez konsula.
3. W uzasadnionych przypadkach, na polecenie ministra właściwego do spraw zagranicznych, złożenie wniosku o wydanie paszportu dyplomatycznego lub paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych, odbiór paszportu dyplomatycznego lub paszportu służbowego Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz dokonanie dodatkowego wpisu w paszporcie dyplomatycznym w zakresie, o którym mowa w art. 25, może nastąpić w urzędzie konsularnym.
104. Klasyfikacja aktów administracyjnych na przykładzie decyzji organów paszportowych (minimum 3 akty administracyjne; każdy - minimum trzy kryteria).
105. Formy działania administracji w sprawach paszportowych.
106. Identyfikacja form działania administracji publicznej (nazwa; uzasadnienie): wydanie paszportu; wymeldowanie z pobytu stałego na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych; paszport; statut uczelni; ugoda administracyjna.
107. Identyfikacja aktów administracyjnych - zewnętrznych, konstytutywnych, swobodnych (wraz z uzasadnieniem): skreślenie z listy studentów z powodu rezygnacji ze studiów; regulamin studiów; unieważnienie paszportu; stwierdzenie nieważności decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości.
108. Formy działania kierownika urzędu stanu cywilnego.
Art. 7. [Formy czynności; odmowa dokonania]
1. Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w formie:
1) aktu stanu cywilnego,
2) decyzji,
3) postanowień w sprawach określonych w art. 24, 25 i 89
- chyba że z przepisów ustawy wynika inna forma załatwienia sprawy.
2. Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia:
1) przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,
2) wydania zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, o których mowa w art. 41 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
3) wydania zezwolenia na zawarcie małżeństwa przed upływem terminu, o którym mowa w art. 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
4) sporządzenia aktu małżeństwa zawartego zgodnie z art. 1 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
5) wydania zaświadczenia, że obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec niemający żadnego obywatelstwa zgodnie z prawem polskim może zawrzeć małżeństwo za granicą,
powiadamia na piśmie osobę zainteresowaną o przyczynach odmowy. Osoba zainteresowana w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej pisma kierownika urzędu stanu cywilnego może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę urzędu stanu cywilnego o rozstrzygnięcie, czy okoliczności przedstawione przez kierownika urzędu stanu cywilnego uzasadniają odmowę dokonania czynności. Prawomocne postanowienie sądu wiąże kierownika urzędu stanu cywilnego.
3. Wystąpienie z wnioskiem, o którym mowa w ust. 2, jest niedopuszczalne, jeżeli sąd na podstawie art. 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rozstrzygnął, że małżeństwo nie może być zawarte.
3a. Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił przyjęcia oświadczeń koniecznych do uznania ojcostwa, nie później niż w terminie siedmiu dni na piśmie powiadamia mężczyznę, który twierdzi, że jest ojcem dziecka, i matkę dziecka o przyczynach odmowy i możliwości uznania ojcostwa przed sądem opiekuńczym; odpis pisma przesyła do urzędu stanu cywilnego właściwego do sporządzenia aktu urodzenia dziecka.
4. Odmowa dokonania innych czynności związanych z rejestracją stanu cywilnego niż określonych w ust. 2 oraz nieprzewidzianych w ustawie, a mogących mieć wpływ na stan cywilny osób, następuje w formie decyzji.
109. Akt urodzenia, akt małżeństwa, akt zgonu.
Rozdział 5. Akt urodzenia
Art. 38. [Obowiązek zgłoszenia urodzenia]
1. Urodzenie dziecka należy zgłosić w ciągu 14 dni od dnia urodzenia.
2. Jeżeli dziecko urodziło się martwe, zgłoszenie takiego zdarzenia powinno nastąpić w ciągu 3 dni. W takim wypadku sporządza się akt urodzenia z adnotacją w rubryce "Uwagi", że dziecko urodziło się martwe; aktu zgonu nie sporządza się.
Art. 39. [Osoby obowiązane]
1. Do zgłoszenia urodzenia dziecka są obowiązani:
1) ojciec dziecka albo matka, jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala, albo inna osoba obecna przy porodzie;
2) lekarz albo położna.
2. Jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w zakładzie opieki zdrowotnej, do zgłoszenia urodzenia jest obowiązany zakład opieki zdrowotnej.
Art. 40. [Podstawa i treść aktu]
1. Akt urodzenia sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka wystawionego przez lekarza, położną lub zakład opieki zdrowotnej.
2. Do aktu urodzenia wpisuje się:
1) nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka;
2) miejsce i datę urodzenia dziecka;
3) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię (imiona), miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka;
4) nazwisko, imię i miejsce zamieszkania zgłaszającego;
5) dane dotyczące zakładu opieki zdrowotnej, jeżeli sporządzenie aktu następuje na podstawie zgłoszenia, o którym mowa w art. 39 ust. 2.
3. Pisemne zgłoszenie urodzenia dziecka powinno w szczególności zawierać:
1) imię i nazwisko, nazwisko rodowe, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania matki dziecka;
2) imię i nazwisko, datę urodzenia, PESEL, określenie stanu cywilnego oraz miejsca stałego zameldowania ojca dziecka;
3) dane dotyczące wykształcenia rodziców dziecka;
4) dane dotyczące źródła utrzymania rodziców dziecka;
5) datę urodzenia dziecka;
6) określenie miejscowości urodzenia dziecka;
7) określenie płci, ciężaru i długości dziecka;
8) charakterystykę porodu.
3a. Przyjęcie w sprawie nazwiska dziecka oświadczeń, o których mowa w art. 88 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wymaga sporządzenia protokołu. Odpis protokołu przesyła się do urzędu stanu cywilnego, w którym sporządzono akt małżeństwa rodziców.
4. Minister właściwy do spraw zdrowia w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór pisemnego zgłoszenia urodzenia dziecka, z uwzględnieniem danych, o których mowa w ust. 3, oraz z wyszczególnieniem na formularzu części wypełnianych przez zakład opieki zdrowotnej, lekarzy lub położne oraz urząd stanu cywilnego, a także sposób jego wypełniania.
Art. 41. [Dziecko małżeńskie]
1. Osoba zgłaszająca urodzenie dziecka, którego rodzice pozostają w związku małżeńskim, przedstawia odpis skrócony aktu małżeństwa; obowiązek ten nie dotyczy zakładu opieki zdrowotnej, o którym mowa w art. 39 ust. 2.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, nie przedstawia odpisu skróconego aktu małżeństwa rodziców dziecka, jeżeli akt ten został sporządzony w tym samym urzędzie stanu cywilnego.
Art. 42. [Oznaczenie ojca pozamałżeńskiego]
1. Jeżeli stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki, dane dotyczące osoby ojca wpisuje się tylko w razie uznania dziecka przez ojca lub sądowego ustalenia ojcostwa.
2. Jeżeli nie nastąpiło uznanie dziecka lub sądowe ustalenie ojcostwa, wpisuje się do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca - imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe - nazwisko matki, z odpowiednią adnotacją w rubryce "Uwagi".
3. Jeżeli uznanie ojcostwa nastąpiło przed urodzeniem się dziecka już poczętego, a dziecko urodziło się martwe, przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio.
Art. 43. [Uznanie dziecka]
1. Przyjęcie oświadczenia o uznaniu dziecka przez ojca przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed konsulem następuje z zachowaniem przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
2. Przyjęcie oświadczenia o uznaniu dziecka lub nadaniu dziecku nazwiska męża matki wymaga sporządzenia protokołu.
3. W razie uznania ojcostwa przed konsulem, konsul sporządza protokół przyjęcia oświadczenia o uznaniu i przesyła go niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego, o którym mowa w art. 14 ust. 2. Przepis art. 7 ust. 3a stosuje się odpowiednio.
Art. 44. [Rozwinięcie]
1. Jeżeli uznanie dziecka przez ojca następuje przed sporządzeniem aktu urodzenia lub dotyczy dziecka poczętego, lecz nieurodzonego, treść oświadczenia wpisuje się do księgi urodzeń.
2. Jeżeli uznanie dziecka następuje przy sporządzaniu aktu urodzenia, w akcie takim wpisuje się nazwisko i inne dane dotyczące ojca zgodnie z treścią oświadczenia, z odpowiednią adnotacją w rubryce "Uwagi".
3. Jeżeli uznanie dziecka następuje po sporządzeniu aktu urodzenia, do aktu takiego wpisuje się wzmiankę dodatkową o uznaniu i zmianie nazwiska dziecka, stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio w razie sądowego ustalenia ojcostwa oraz nadania dziecku nazwiska męża matki.
5. Jeżeli uznanie ojcostwa albo sądowe ustalenie ojcostwa następuje po sporządzeniu aktu zgonu, także do tego aktu wpisuje się wzmiankę dodatkową zawierającą dane określone w ust. 3 i 4.
Art. 45. [Unieważnienie]
W razie unieważnienia uznania dziecka albo zaprzeczenia ojcostwa, wpisuje się do aktu urodzenia wzmiankę dodatkową zawierającą dane wymienione w art. 42 ust. 2; czynności takiej dokonuje się na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu.
Art. 46. [Małżeństwo po urodzeniu się dziecka]
1. Jeżeli rodzice dziecka zawierają małżeństwo po urodzeniu się dziecka, a przed sporządzeniem aktu urodzenia - akt ten sporządza się tak jak dla dziecka urodzonego z małżeństwa.
2. Jeżeli rodzice dziecka zawierają małżeństwo po urodzeniu się dziecka, dla którego został sporządzony akt urodzenia, do takiego aktu wpisuje się wzmiankę dodatkową o zawarciu małżeństwa oraz o wynikającej z tego, stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zmianie nazwiska dziecka.
3. Jeżeli w chwili zgłoszenia wniosku o wpisanie wzmianki dodatkowej o zawarciu małżeństwa ojcostwo męża matki nie jest ustalone, wniosek taki można zgłosić jednocześnie z uznaniem dziecka przez męża matki, a także przy sporządzaniu aktu małżeństwa.
Art. 47. [Przysposobienie]
1. W razie orzeczenia przysposobienia dziecka, wpisuje się do aktu urodzenia wzmiankę dodatkową o przysposobieniu.
2. Jeżeli przysposobienie zostało dokonane wspólnie przez małżonków, w odpisie skróconym aktu urodzenia wymienia się przysposabiających jako rodziców przysposobionego.
3. Jeżeli przysposobienie zostało dokonane przez męża matki lub żonę ojca dziecka, w odpisie skróconym aktu urodzenia wymienia się przysposabiającego oraz jego małżonka jako rodziców dziecka.
4. W razie przysposobienia dziecka przez osobę niepozostającą w związku małżeńskim, w odpisie skróconym aktu urodzenia wymienia się przysposabiającego jako rodzica dziecka. Jako imię drugiego z rodziców wpisuje się imię wskazane przez przysposabiającego, a jako nazwisko drugiego z rodziców i jego nazwisko rodowe - nazwisko przysposabiającego.
5. Przepis ust. 4 stosuje się odpowiednio w razie przysposobienia przez jednego z małżonków dziecka niepochodzącego od współmałżonka.
6. Przepisów ust. 2-5 nie stosuje się do przysposobienia, które wywołuje skutki z art. 124 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowił na wniosek przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna.
Art. 48. [Całkowite]
1. W razie orzeczenia przysposobienia, na które rodzice dziecka wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającej, sporządza się nowy akt urodzenia przysposobionego; w akcie tym jako rodziców wpisuje się przysposabiających.
2. Przepisy art. 47 ust. 4 i 5 stosuje się odpowiednio.
3. O sporządzeniu nowego aktu urodzenia wpisuje się do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego wzmiankę dodatkową; dotychczasowy akt urodzenia przysposobionego nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów, chyba że zażąda tego sąd w związku ze sprawą, w której uzna to za konieczne.
4. Przysposobiony po uzyskaniu pełnoletności może żądać udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej dotychczasowego aktu urodzenia.
Art. 49. [Pełne]
1. W razie orzeczenia przysposobienia w sposób określony w art. 121 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może być sporządzony nowy akt urodzenia przysposobionego, w którym jako rodziców wpisuje się przysposabiających, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowił. Przepisy art. 47 ust. 2-5 stosuje się odpowiednio.
1a. O sporządzeniu nowego aktu urodzenia sąd opiekuńczy orzeka na wniosek przysposabiającego, za zgodą przysposobionego, który ukończył lat trzynaście, albo na wniosek przysposobionego za zgodą przysposabiającego. Przepisy art. 118 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosuje się odpowiednio.
2. O sporządzeniu nowego aktu urodzenia wpisuje się do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego wzmiankę dodatkową; dotychczasowy akt nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów, chyba że zażąda tego sąd w związku z ustalaniem pochodzenia przysposobionego, jego uznaniem lub rozwiązaniem stosunku przysposobienia albo w związku z innymi sprawami, w których sąd uzna to za konieczne.
2a. Przysposobiony po uzyskaniu pełnoletności może żądać udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej dotychczasowego aktu urodzenia.
3. W razie rozwiązania stosunku przysposobienia, nowy akt urodzenia przysposobionego unieważnia sąd w postępowaniu nieprocesowym; unieważnia się również wzmiankę dodatkową o sporządzeniu nowego aktu urodzenia, wpisaną do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego.
Art. 50. [Imię dziecka]
1. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka.
2. Jeżeli przy sporządzaniu aktu urodzenia rodzice nie dokonali wyboru imienia (imion) dziecka, kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych, czyniąc o tym stosowną wzmiankę dodatkową.
Art. 51. [Zmiana imienia]
1. Rodzice dziecka mogą w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia. Przepis art. 50 ust. 1 stosuje się odpowiednio.
2. O zmianie imienia (imion) wpisuje się do aktu urodzenia dziecka wzmiankę dodatkową.
Art. 52. [Nieznani rodzice]
1. Akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców sporządza się na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego.
2. Sąd opiekuńczy ustala w miarę możliwości miejsce i datę urodzenia dziecka po zasięgnięciu opinii osoby, pod której opieką dziecko się znajduje, nadaje dziecku imię i nazwisko oraz określa, jakie imiona rodziców i ich nazwiska rodowe mają być wpisane do aktu urodzenia. Nazwisko nadane dziecku wpisuje się jako nazwisko jego rodziców.
3. W razie nieustalenia miejsca urodzenia dziecka, za miejsce urodzenia uważa się miejsce znalezienia dziecka.
4. Przepisy ust. 1-3 stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić tożsamości osoby pełnoletniej ze względu na jej ułomność fizyczną lub psychiczną albo nieznane pochodzenie.
Rozdział 6. Zawieranie małżeństw i akt małżeństwa
Art. 53. [Odesłanie]
Zawarcie małżeństwa następuje zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 54. [Niezbędne dokumenty]
1. Osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest obowiązana:
1) przedstawić dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, jeżeli pozostawała poprzednio w związku małżeńskim, albo nieistnienia małżeństwa, jeżeli postępowanie o ustalenie nieistnienia małżeństwa toczyło się wobec tej osoby;
2) złożyć pisemne zapewnienie, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa;
3) złożyć zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeżeli tego wymagają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
2. Osoba, o której mowa w ust. 1, nie składa odpisu skróconego aktu stanu cywilnego, jeżeli został on sporządzony w urzędzie stanu cywilnego, w którym nastąpi sporządzenie aktu małżeństwa.
3. W razie gdy oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński ma zostać złożone przez pełnomocnika, jest on obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego stosowne pełnomocnictwo.
Art. 55. [Dowody niezwiązania małżeństwem]
1. Dowodem ustania małżeństwa jest:
1) odpis skrócony aktu zgonu lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego poprzedniego małżonka;
2) odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o jego rozwiązaniu przez rozwód albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie.
2. Dowodem unieważnienia małżeństwa jest odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o unieważnieniu małżeństwa albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o unieważnieniu małżeństwa.
3. Dowodem nieistnienia małżeństwa jest odpis prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego nieistnienie małżeństwa.
Art. 56. [Dokumenty cudzoziemców]
1. Cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo jest obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo.
2. Jeżeli otrzymanie dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek cudzoziemca może go zwolnić od złożenia dokumentu.
3. W postępowaniu o zwolnienie cudzoziemca od złożenia dokumentu sąd na podstawie właściwego prawa ustala, czy osoba ta może zawrzeć małżeństwo.
4. Przepisów powyższych nie stosuje się do cudzoziemca niemającego obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli ma on w Polsce miejsce zamieszkania.
Art. 57. [Stwierdzenie tożsamości]
Kierownik urzędu stanu cywilnego sprawdza tożsamość osób wstępujących w związek małżeński oraz tożsamość i pełnoletność świadków.
Art. 58. [Uroczysta forma]
1. Zawarcie małżeństwa następuje z zachowaniem uroczystej formy. Kierownik urzędu stanu cywilnego w czasie przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński nosi odznakę, której wzór i sposób noszenia określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych.
2. Podczas składania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński stoją wszyscy obecni, nie wyłączając kierownika urzędu stanu cywilnego.
3. Jeżeli zachodzą uzasadnione przyczyny, kierownik urzędu stanu cywilnego może przyjąć oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza lokalem urzędu stanu cywilnego.
Art. 59. [Zawarcie poza urzędem]
Jeżeli zawarcie małżeństwa następuje poza lokalem urzędu stanu cywilnego, w miejscu zawarcia małżeństwa sporządza się protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. W protokole zamieszcza się ponadto inne dane wymagane przy zawieraniu małżeństwa. Protokół po podpisaniu przez małżonków, świadków i kierownika urzędu stanu cywilnego stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa.
Art. 60. [Przed konsulem]
1. Jeżeli zawarcie małżeństwa następuje przed konsulem, sporządza on protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. W protokole zamieszcza się ponadto inne dane przewidziane przy zawieraniu małżeństwa. Przepisy art. 53, 54 ust. 1 oraz art. 57 stosuje się odpowiednio.
2. Protokół, o którym mowa w ust. 1, podpisany przez małżonków, świadków i konsula stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa w polskich księgach stanu cywilnego. W tym celu protokół wraz z zapewnieniami osób wstępujących w związek małżeński, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nie małżeństwa, oraz z oświadczeniem o nazwisku (nazwiskach), które będą nosić po jego zawarciu, a także o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa - konsul przesyła niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
Art. 61. [Termin sporządzenia aktu]
1. Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie po jego zawarciu.
2. Jeżeli akt małżeństwa nie mógł być z ważnych przyczyn sporządzony niezwłocznie po jego zawarciu, sporządza się go natychmiast po ustaniu przeszkody.
Art. 61a. [Małżeństwo wyznaniowe]
1. Podstawą sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest zaświadczenie sporządzone zgodnie z art. 8 § 2 tego Kodeksu, przekazane do urzędu stanu cywilnego.
2. Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu, w którym do urzędu stanu cywilnego nadeszły dokumenty określone w ust. 1. Jako datę zawarcia małżeństwa wpisuje się datę złożenia oświadczeń przewidzianych w art. 1 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
3. Po sporządzeniu aktu małżeństwa przekazane dokumenty włącza się do akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego.
4. Jeżeli zaświadczenie, o którym mowa w ust. 1, przekazane do urzędu stanu cywilnego przez nadanie jako przesyłka polecona w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego zostało utracone przed dotarciem do urzędu stanu cywilnego, kierownik tego urzędu, na wniosek osoby zainteresowanej, zwróci się do duchownego o potwierdzenie treści utraconego zaświadczenia oraz dostarczenie dowodu nadania przesyłki. Na tej podstawie kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi akt małżeństwa, jeżeli stwierdzi, że zachowany został termin, o którym mowa w art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
5. Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia sporządzenia aktu małżeństwa, jeżeli dokument, o którym mowa w ust. 1, przekazano do urzędu stanu cywilnego po upływie terminu określonego w art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Art. 62. [Treść]
1. Do aktu małżeństwa wpisuje się:
1) nazwiska i imiona osób zawierających małżeństwo, ich nazwiska rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia oraz miejsce zamieszkania;
2) miejsce i datę zawarcia małżeństwa;
3) nazwiska i imiona oraz nazwiska rodowe rodziców każdej z osób wstępujących w związek małżeński;
4) nazwiska i imiona świadków;
5) nazwisko (nazwiska), które będą nosić osoby zawierające małżeństwo po jego zawarciu, oraz nazwisko, które będą nosić dzieci zrodzone z tego małżeństwa;
6) stwierdzenie, że osoby zawierające małżeństwo złożyły zgodne oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński.
2. Nazwisko (nazwiska), które będą nosili małżonkowie, oraz nazwisko, które będą nosiły dzieci pochodzące z małżeństwa, wpisuje się do aktu małżeństwa na podstawie pisemnych oświadczeń złożonych zgodnie z art. 25 § 1 i art. 88 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
3. Jeżeli obywatel polski zawierający małżeństwo w zagranicznym urzędzie stanu cywilnego nie złożył oświadczenia w sprawie swojego nazwiska, może je złożyć wraz z wnioskiem o wpisanie aktu małżeństwa do polskiej księgi małżeństw, a gdy małżeństwo zawierali obywatele polscy, mogą także złożyć oświadczenie o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa.
4. Oświadczenia, o których mowa w ust. 3, można złożyć również przed konsulem. W takim wypadku konsul sporządza protokół przyjęcia oświadczenia, który wraz z wnioskiem o wpisanie aktu małżeństwa do polskich ksiąg stanu cywilnego przesyła niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
5. Prawomocne orzeczenie o rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa, o separacji i o zniesieniu separacji stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa.
6. Przyjęcie do protokołu oświadczeń o nazwisku dziecka złożonych na podstawie art. 88 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest podstawą wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa rodziców dziecka.
Art. 62a. [Obowiązki duchownego]
Przed zawarciem małżeństwa podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego duchowny informuje osoby zamierzające zawrzeć to małżeństwo o treści podstawowych przepisów prawa polskiego dotyczących zawarcia małżeństwa i jego skutków.
Rozdział 7. Akt zgonu
Art. 64. [Terminy zgłoszenia]
1. Zgon osoby należy zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia zgonu.
2. Jeżeli zgon nastąpił wskutek choroby zakaźnej, zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu 24 godzin od zgonu.
Art. 65. [Osoby obowiązane]
1. Do zgłoszenia zgonu są obowiązani w kolejności:
1) małżonek lub dzieci zmarłego;
2) najbliżsi krewni lub powinowaci;
3) osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon;
4) osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały;
5) administrator domu, w którym nastąpił zgon.
2. Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia zgonu jest obowiązany szpital lub zakład.
Art. 66. [Podstawa sporządzenia]
1. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu.
2. Jeżeli okoliczności zgonu były przedmiotem postępowania przeprowadzonego przez organ państwowy, akt zgonu sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia dokonanego przez taki organ.
Art. 67. [Treść]
1. Do aktu zgonu wpisuje się:
1) nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego;
2) datę, godzinę oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok;
3) nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej;
4) nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego;
5) nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu, o których mowa w art. 65 ust. 2.
2. Jeżeli zgłaszający zgon nie zna niektórych danych wymienionych w ust. 1, do aktu zgonu wpisuje się stosowną adnotację.
Art. 68. [Nieustalona tożsamość]
1. W razie zgonu osoby o nieustalonej tożsamości, do aktu zgonu wpisuje się:
1) datę, godzinę, miejsce i okoliczności znalezienia zwłok oraz ich zewnętrzny wygląd;
2) płeć oraz przypuszczalny rok urodzenia zmarłego;
3) znaki szczególne zmarłego;
4) opis odzieży oraz innych przedmiotów znalezionych przy zmarłym.
2. W wypadku, o którym mowa w ust. 1, organ państwowy, który później ustali tożsamość osoby, zgłasza dane uzupełniające akt zgonu.
3. Na podstawie danych uzupełniających i dotychczasowego aktu sporządza się nowy akt zgonu z adnotacją w rubryce "Uwagi", że akt ten zastępuje akt dotychczasowy, który skreśla się.
Art. 69. [Skreślenie]
W razie uchylenia postanowienia o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego, akt zgonu skreśla się.
110. Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego; szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego
Rozdział 2. Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego
Art. 10. [Urodzenie i zgon]
1. Urodzenie oraz zgon osoby rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca takiego zdarzenia.
2. Jeżeli dziecko urodziło się na polskim statku morskim lub powietrznym, takie zdarzenie rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
3. W razie stwierdzenia zgonu lub uznania za zmarłego w postępowaniu sądowym albo w razie zgonu osoby na polskim statku morskim lub powietrznym, zgonu żołnierza w czynnej służbie wojskowej i innej osoby przydzielonej do jednostki wojskowej, poległych lub zmarłych w związku z działaniami wojennymi - zgon rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
Art. 11. [Przypadki szczególne]
1. Jeżeli żadne z rodziców dziecka nie ma miejsca zamieszkania na obszarze właściwości urzędu stanu cywilnego, o którym mowa w art. 10 ust. 1, zgłoszenia urodzenia dziecka można dokonać w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania rodziców lub jednego z nich.
2. W wyjątkowych wypadkach zgłoszenia zgonu można dokonać w urzędzie stanu cywilnego ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca jego pochowania.
3. W wypadkach, o których mowa w ust. 1 i 2, sporządza się protokół zgłoszenia urodzenia lub zgonu i przesyła się go niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego miejsca urodzenia dziecka lub miejsca zgonu osoby w celu sporządzenia odpowiedniego aktu stanu cywilnego.
Art. 12. [Zawarcie małżeństwa]
1. Zawarcie małżeństwa następuje w urzędzie stanu cywilnego wybranym przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński.
2. Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednej z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
2a. Wniosek o wydanie zaświadczenia, o którym mowa w ust. 2, oraz zaświadczenie są wolne od opłat.
3. Akt małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego sporządza się w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu na miejsce zawarcia małżeństwa.
Art. 13. [Zdarzenie za granicą]
Odtworzenia aktu stanu cywilnego, wpisania treści aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą do polskich ksiąg stanu cywilnego lub zarejestrowania w nich urodzenia, zawarcia małżeństwa albo zgonu, które nastąpiły za granicą, dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania wnioskodawcy, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.
Art. 14. [Uznanie dziecka; nazwisko]
1. Oświadczenie o uznaniu dziecka lub nadaniu dziecku nazwiska męża matki, oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa, oraz wniosek o wpisanie do aktu urodzenia dziecka wzmianki o tym, że rodzice dziecka zawarli małżeństwo, można złożyć w każdym urzędzie stanu cywilnego.
2. Jeżeli jednak oświadczenie o uznaniu dziecka zostało złożone przed konsulem i dotyczy dziecka urodzonego, wpisania takiego oświadczenia dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu urodzenia, a dziecka poczętego, lecz nieurodzonego - w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania matki.
Art. 15. [Osoby nie zamieszkałe w kraju]
Jeżeli osoba żądająca dokonania czynności przez urząd stanu cywilnego nie ma w kraju miejsca zamieszkania, właściwość miejscową w sprawach rejestracji stanu cywilnego ustala się na podstawie ostatniego miejsca zamieszkania tej osoby w kraju. W razie braku takiej podstawy lub jeżeli wnioskodawcą jest konsul, czynności tych dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
Rozdział 8. Szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego
Art. 70. [Niezarejestrowane zdarzenia zagraniczne]
Urodzenie, zawarcie małżeństwa lub zgon, które nastąpiły za granicą i nie zostały zarejestrowane w zagranicznych księgach stanu cywilnego, można zarejestrować w polskich księgach stanu cywilnego.
Art. 71. [Zaświadczenia do zawarcia małżeństwa]
1. Obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec niemający obywatelstwa żadnego państwa zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą może otrzymać zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim może on zawrzeć małżeństwo. Przepis art. 41 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stosuje się odpowiednio.
2. Zaświadczenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania osoby, której zaświadczenie dotyczy.
3. Jeżeli obywatel polski zamieszkały za granicą nie miał miejsca zamieszkania w Polsce albo nie można ustalić jego ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce albo wyjechał z Polski przed ukończeniem 16 roku życia i stale przebywa za granicą, zaświadczenie, o którym mowa w ust. 1, wydaje konsul.
Art. 72. [Pośrednictwo konsula lub pełnomocnika]
1. W razie istnienia przeszkód do rejestracji urodzenia lub zgonu obywatela polskiego w zagranicznym urzędzie stanu cywilnego, zgłoszenia można dokonać w urzędzie stanu cywilnego w kraju za pośrednictwem konsula lub pełnomocnika. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.
2. W razie zgłoszenia urodzenia, konsul sporządza protokół, w którym wymienia nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka, datę i miejsce urodzenia, imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe rodziców, a także ich miejsce zamieszkania.
3. W razie zgłoszenia zgonu, konsul sporządza protokół, w którym wymienia nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, datę lub rok oraz miejsce urodzenia, datę i miejsce zgonu, miejsce zamieszkania, imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz przyczynę zgonu.
4. W celu wpisania do akt stanu cywilnego treści protokołów, o których mowa w ust. 2 i 3, konsul przesyła je niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.
Art. 73. [Wpis aktów zagranicznych]
1. Akt stanu cywilnego sporządzony za granicą może być wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu.
2. Wpisanie wzmianki dodatkowej lub zamieszczenia przypisku w akcie stanu cywilnego na podstawie orzeczenia sądu państwa obcego lub rozstrzygnięcia innego organu państwa obcego następuje, jeżeli orzeczenie to podlega uznaniu na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego lub innych właściwych przepisów.
3. Na podstawie aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą wpisuje się z urzędu wzmianki dodatkowe lub zamieszcza przypiski w akcie stanu cywilnego sporządzonym w polskich księgach stanu cywilnego, jeżeli odpis zagranicznego aktu stanu cywilnego przesłano do kraju w wykonaniu umowy międzynarodowej przewidującej wzajemną wymianę aktów stanu cywilnego.
4. Kierownik urzędu stanu cywilnego może wpisać wzmiankę dodatkową lub zamieścić przypisek na podstawie innego dokumentu pochodzącego od organu państwa obcego, a niewymagającego uznania.
Art. 74. [Urodzenie i zgon na polskim statku]
1. Jeżeli urodzenie lub zgon nastąpiły na polskim statku morskim lub powietrznym w czasie podróży, kapitan statku, oprócz wzmianki w dzienniku okrętowym (pokładowym), sporządza protokół zawierający dane dotyczące takich zdarzeń. Protokół powinien być podpisany przez dwóch świadków.
2. W protokole dotyczącym urodzenia wymienia się nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka, datę i określenie miejsca urodzenia, jak również imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe i miejsce zamieszkania rodziców.
3. W protokole dotyczącym zgonu wymienia się nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, datę lub rok oraz miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, datę zgonu, określenie miejsca zgonu, imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz przyczynę zgonu.
Art. 75. [Dalsze postępowanie]
1. Protokół dotyczący urodzenia lub zgonu kapitan statku przesyła do urzędu stanu cywilnego pierwszego portu polskiego, do którego statek morski zawinął lub w którym statek powietrzny wylądował, a jeżeli statek znajduje się za granicą - do najbliższego konsula.
2. Urząd lub konsul przesyła protokół, o którym mowa w ust. 1, do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy w celu sporządzenia aktu stanu cywilnego.
Art. 76. [Na okręcie wojennym]
Urodzenia i zgony na okręcie wojennym wpisuje się do dziennika okrętowego, z uwzględnieniem danych wymienionych w art. 74, oraz sporządza się jednocześnie odpis dokonanego wpisu. Przepis art. 75 stosuje się odpowiednio.
Art. 77. [W samolocie wojskowym]
1. Urodzenia i zgony, które nastąpiły na polskim wojskowym statku powietrznym, rejestruje się na podstawie zgłoszeń zarządu portu lotniczego, w którym statek ląduje.
2. Urodzenia i zgony, które nastąpiły na polskim wojskowym statku powietrznym poza granicami państwa, wpisuje się do dziennika pokładowego zdarzeń. Przepisy art. 74 i 75 stosuje się odpowiednio.
Art. 78. [Zgony żołnierzy]
Akty zgonu żołnierzy w czynnej służbie wojskowej i innych osób przydzielonych do jednostek wojskowych, poległych lub zmarłych w związku z działaniami wojennymi, sporządza się na podstawie zgłoszeń właściwych organów, które określa Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych.
111. Akt stanu cywilnego, księgi stanu cywilnego, akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego, odpisy aktów stanu cywilnego.
AKTY STANU CYWILNEGO
obligatoryjny rejestr prowadzony dla każdej osoby fizycznej w celu ustalenia jej statusu jako członka określonej rodziny (stanu cywilnego wyznaczonego przez pokrewieństwo oraz powinowactwo). Rola tego rejestru wynika z faktu, iż niektóre stosunki cywilnoprawne oparte są właśnie o zdarzenia wynikające ze stanu cywilnego określonej osoby (np. obowiązek alimentacyjny, dziedziczenie ustawowe i in.). W efekcie podstawowe dane dotyczące stanu cywilnego ujawniane są w księgach stanu cywilnego przez USC. Dotyczy to zwłaszcza: faktu urodzenia, zawarcia małżeństwa, zgonu, uznania za zmarłego, płci, pochodzenia od określonych rodziców, odpowiednio danych dotyczących przysposobienia. Akta USC stanowią wyłączny dowód zdarzeń tam wpisanych; w razie rozbieżności pomiędzy konkretnym wpisem a stanem faktycznym sprostowanie możliwe jest jedynie w postępowaniu sądowym (art. 4 PrASC). Akta stanu cywilnego są rejestrem jawnym, a w efekcie w celu udowodnienia objętych nimi zdarzeń USC wydaje odpisy zupełne i skrócone aktów stanu cywilnego, zaświadczenia o dokonanych tam wpisach lub ich braku, także o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego (art. 79 PrASC).
Art. 2. [Księgi stanu cywilnego]
Rejestracji stanu cywilnego osób dokonuje się w księgach stanu cywilnego w formie aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu. W księgach stanu cywilnego dokonuje się także innych wpisów przewidzianych w odrębnych przepisach.
Dokumenty i oświadczenia złożone w czasie lub po sporządzeniu aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu, a także dokumenty przekazane urzędom stanu cywilnego przez sądy i inne organy państwowe stanowią akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego.
odpisy
Art. 79. [Określenia ogólne]
Z ksiąg stanu cywilnego wydaje się:
1) odpisy zupełne i skrócone aktów stanu cywilnego;
2) zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub o ich braku;
3) zaświadczenia o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego.
Art. 80. [Odpis zupełny]
Odpis zupełny stanowi dosłowne powtórzenie treści aktu stanu cywilnego wraz ze wszystkimi wzmiankami dodatkowymi; treść przypisków podaje się jedynie na wniosek osoby zainteresowanej.
Art. 81. [Odpis skrócony]
W odpisie skróconym aktu stanu cywilnego podaje się jego treść, z uwzględnieniem treści wzmianek dodatkowych oraz z pominięciem wyrazów, ustępów i zdań skreślonych.
W odpisie skróconym zamieszcza się następujące dane:
1) w odpisie aktu urodzenia - nazwisko i imię (imiona), miejsce i datę urodzenia oraz imiona i nazwiska rodowe rodziców dziecka;
2) w odpisie aktu małżeństwa - nazwiska i imiona małżonków, ich nazwiska rodowe, miejsca i daty ich urodzenia, miejsce i datę zawarcia małżeństwa, imiona i nazwiska rodowe rodziców, nazwisko (nazwiska) małżonków, które noszą po zawarciu małżeństwa, nazwisko dzieci zrodzonych z tego małżeństwa, a jeżeli małżeństwo ustało wskutek śmierci jednego z małżonków albo rozwodu, zostało unieważnione, orzeczona została separacja oraz jej zniesienie - adnotację o ustaniu małżeństwa, jego unieważnieniu, o separacji oraz o zniesieniu separacji, wraz z oznaczeniem aktu zgonu lub sygnatury akt sprawy, w której orzeczono o rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa, o separacji oraz o zniesieniu separacji;
3) w odpisie aktu zgonu - nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, miejsce i datę zgonu, datę lub rok urodzenia, miejsce urodzenia, stan cywilny zmarłego i jego ostatnie miejsce zamieszkania oraz nazwisko, imię i nazwisko rodowe małżonka, a także imiona i nazwiska rodowe rodziców zmarłego.
Art. 83. [Osoby legitymowane]
1. Odpisy oraz zaświadczenia określone w art. 79 wydaje się na wniosek sądu lub innego organu państwowego, osoby, której stan cywilny został w akcie stwierdzony, jej wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, małżonka lub przedstawiciela ustawowego.
2. Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub o ich braku mogą być również wydane na wniosek innych osób niż wymienione w ust. 1, które wykażą w tym interes prawny, oraz na wniosek organizacji społecznej, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi takiej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Zaświadczenie o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego może być także wydane na wniosek innych zainteresowanych osób.
112. Unieważnienie, sprostowanie, uzupełnienie i ustalenie treści aktu stanu cywilnego.
Rozdział 4. Unieważnienie, sprostowanie, ustalenie treści, odtworzenie i uzupełnienie aktu stanu cywilnego
Art. 28. [Niezmienność aktu]
W akcie stanu cywilnego nie można dokonywać żadnych zmian, chyba że ustawa stanowi inaczej. Można jedynie sprostować oczywisty błąd pisarski.
Art. 29. [Akty identyczne]
Jeżeli dwa akty stanu cywilnego stwierdzają to samo zdarzenie, unieważnia się jeden z nich. Unieważnienia dokonuje organ administracji państwowej wyższego stopnia, właściwy dla kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt późniejszy.
Art. 30. [Akt wadliwy]
Akt stanu cywilnego unieważnia się, jeżeli:
1) stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą;
2) uchybienia powstałe przy sporządzeniu aktu zmniejszają jego moc dowodową.
Art. 31. [Usterki redakcyjne]
Akt stanu cywilnego podlega sprostowaniu w razie błędnego lub nieścisłego jego zredagowania.
Art. 32. [Ustalenie treści]
Ustala się treść aktu stanu cywilnego, jeżeli:
1) akt unieważniony ma być zastąpiony nowym aktem;
2) akt urodzenia lub akt małżeństwa nie został sporządzony i nie można go sporządzić w trybie przewidzianym w przepisach ustawy.
Art. 33. [Tryb postępowania]
W sprawach określonych w art. 30-32 orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego.
Art. 34. [Odtworzenie]
1. W razie zaginięcia lub zniszczenia całości lub części księgi stanu cywilnego, odtwarza się treść aktu stanu cywilnego wraz ze wzmiankami dodatkowymi na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu.
2. W razie zaginięcia lub zniszczenia całości lub części księgi stanu cywilnego, treść odpisu aktu wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli istnieje odpis aktu.
3. Treść odtworzonego aktu wraz ze wzmiankami dodatkowymi oraz treść odpisu aktu wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego urzędu stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu w zaginionej lub zniszczonej księdze.
Art. 35. [Akty sporządzone za granicą]
Jeżeli akt urodzenia, małżeństwa lub zgonu został sporządzony za granicą, a uzyskanie odpisu aktu jest niemożliwe lub związane z poważnymi trudnościami, można odtworzyć jego treść na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu.
Art. 36. [Uzupełnienie]
Akt stanu cywilnego niezawierający wszystkich danych, które powinny być w nim zamieszczone, podlega uzupełnieniu.
Art. 37. [Skreślenie]
Skreślony akt stanu cywilnego nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów.
113. Formy zawierania małżeństw przez obywateli polskich.
Liczne wymogi zawarcia małżeństwa należy podzielić aż na 3 grupy z punktu widzenia konsekwencji, jakie pociągnie za sobą z woli ustawodawcy- naruszenie (niezastosowanie się) do określonego wymogu . Do pierwszej grupy najważniejszych przesłanek zaliczyć trzeba te wymogi, które ustawodawca określił w art. 1 k.r.o. Ich niezachowanie spowoduje bowiem skutek w postaci nie zawarcia małżeństwa (matrimonium non existens) - wniosek a contrario z treści art. 2 k.r.o. Do tych przesłanek zaliczamy :
A. W odniesieniu do małżeństw w trybie cywilnym :
różnicę płci nupturientów
ich jednoczesną obecność w momencie zawierania małżeństwa (wyjątek od tej przesłanki zawarty jest w art. 6 k.r.o.)
udział uprawnionego cywilnego celebransa
złożenie zgodnych oświadczeń o zawarciu małżeństwa przez nupturientów
B. W odniesieniu do małżeństw wyznaniowych poddanych przez nupturientów cywilnemu prawu polskiemu, oprócz powyższych, zaliczyć należy dodatkowo do omawianej grupy przesłanek następujące wymogi:
uprawnionym celebransem jest w tym przypadku duchowny Kościoła lub związku wyznaniowego zajmujący stanowisko objęte wykazem publikowanym w zarządzeniu MSWiA w Monitorze Polskim nr 40 z 1998 r.
tego typu małżeństwa mogą być zawierane wyłącznie w obrębie tych Kościołów i związków wyznaniowych, które mają uregulowaną sytuację z RP bądź to na podstawie umowy międzynarodowej, bądź też na podstawie ustawy
tylko w tej grupie małżeństw sporządzenie aktu małżeństwa jest przesłanką konstytucyjną związek małżeński.
Do drugiej grupy przesłanek zaliczyć należy trojakiego rodzaju okoliczności: tzw. przeszkody małżeńskie (zakazy zawarcia małżeństwa z art. 10-15 k.r.o. włącznie). wady oświadczeń o zawarciu małżeństwa wymienione w art. 15 k.r.o. nieprawidłowości przy zawieraniu małżeństwa przez pełnomocnika opisane w art. 16 k.r.o. Wszystkie te negatywne przesłanki skutkują identycznie: mimo ich wystąpienia małżeństwo zostaje skutecznie zawarte, jest jednak małżeństwem wzruszalnym, ponieważ można je unieważnić (polskie ustawodawstwo nie zna sankcji bezwzględnej nieważności małżeństwa). W zdecydowanej jednak większości przypadków tej grupy małżeństwo zawarte z naruszeniem wymienionych przesłanek może być konwalidowane. Do ostatniej grupy przesłanek zawarcia małżeństwa zaliczamy wszystkie inne wymogi do tej pory nie wymienione, które charakteryzują się tym, że sam ustawodawca nie przewidział żadnej negatywnej konsekwencji dla losów małżeństwa (ani w chwili jego zawierania ani później) zawartego z naruszeniem tych wymogów. Konsekwencje ich niezachowania w postaci odpowiedzialności dyscyplinarnej może ponosić sam organ celebrujący zawarcie małżeństwa, który powinien zapewnić realizację tych wymogów.
Przesłanki tej grupy mają do spełnienia dwie ważkie funkcje: podnoszą rangę związku małżeńskiego oraz umożliwiają kierownikowi USC wykrycie ewentualnych przeszkód
ad. A1 (różnica płci ). Z punktu widzenia spełnienia tego wymogu problem pojawia się w przypadku transseksualizmu lub obojnactwa ( hermafrodytyzmu). Transseksualizm polega na tym, iż człowiek o jednoznacznie wskazujących na przynależność do danej płci cechach, uważa się za przedstawiciela płci drugiej, przy czym jego przekonanie jest trwałe i niezmienne. Według aktualnie obowiązującej linii orzecznictwa SN transseksualista w tym rozumieniu nie może zawierać małżeństwa z osobą płci tożsamej biologicznie, a więc osobą, na związku z którą tak naprawdę mu zależy. Natomiast po przejściu naturalnego cyklu terapeutycznego, a więc wraz z korekturą ciała celem dostosowania jego wyglądu do psychicznego odczucia własnej płciowości, nie będzie już przeszkód do zawarcia takiego związku, ale wówczas transseksualista przestaje nim być. Hermafrodytyzm z kolei polega na występowaniu u tego samego człowieka zarówno biologicznych cech męskich, jak i żeńskich. Jeżeli biegłym uda się przesądzić, że cechy jednej z płci przeważają, osoba taka może zawrzeć skutecznie małżeństwo z przedstawicielem płci odmiennej w stosunku do tej, której cechy u niej samej przeważają. Jeśli takiej przewagi nie da się ustalić, hermafrodyta nie może skutecznie zawrzeć żadnego małżeństwa.
ad. A2 (jednoczesna obecność nupturientów ): Wyjątek od tej przesłanki ustalił ustawodawca w art. 6 k.r.o. a konsekwencje wadliwego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika w art. 16 k.r.o. Warunkiem posłużenia się pełnomocnikiem do zawarcia małżeństwa jest zgoda sądu, której ten może udzielić, jeżeli istnieją ważne powody. Według SN nie stanowi takiego powodu sam jedynie fakt, że jedna ze stron jest obcokrajowcem Ważnym powodem jest bowiem tylko taka sytuacja, która uniemożliwia nupturientom w realnie ocenianej przyszłości jednocześnie stawiennictwo w tym samym miejscu i czasie w celu zawarcia małżeństwa.
ad. A3 (celebrans): Świeckimi organami uprawionymi do odbioru oświadczeń o zawarciu małżeństwa są: kierownik USC Kierownikiem USC (zarówno w osobie wójta, burmistrz, lub prezydent miasta, chyba że rada danej gminy powoła zamiast niego innego kierownika USC. zastępca kierownika USC Zastępca kierownika USC (zarówno w osobie wójta, burmistrza, prezydenta jak i powołanego przez radę gminy )jest osoba powołana na to samo stanowisko przez radę gminy, konsul polski w odniesieniu do obywateli polskich zawierających małżeństwo za granicą Kognicja konsula dotyczy tylko obszaru państwa, w którym pełni on swoją funkcję, przy czym umowy konsularne mogą poszerzać podmiotowy zakres właściwości konsula, dopuszczając np. odbieranie oświadczeń o zawarciu małżeństwa między obywatelem państwa ojczystego konsula i obywatelem państwa, w którym konsul pełni swoją funkcję. Jeżeli chodzi o duchownych celebransów to wykaz stanowisk w poszczególnych Kościołach i związkach wyznaniowych uprawniających do odbioru takich świadczeń został opublikowany w zarządzeniu MSWiA w Monitorze Polskim nr.40 z 1998 roku.
ad. A4 ( zgodne oświadczenia nupturientów ): Decyduje treść oświadczeń o zawarciu małżeństwa, a nie ich forma. Przesłanka ta jest spełniona tylko wówczas, gdy do uprawnionego celebransa dojdzie w sposób nie budzący wątpliwości, że nupturienci chcą zawrzeć ze sobą związek małżeński. Zazwyczaj ich wola w tym zakresie manifestowana jest w formie oświadczeń powtarzanych za celebransem, wyjątkowo przybiera inną postać, np. cudzoziemiec składa swoje oświadczenie z udziałem tłumacza, a niemy poprzez podpisanie przeczytanej wcześniej przez siebie roty przyrzeczenia lub przy udziale biegłego w zakresie języka migowego. W trybie cywilnym każdy z nupturientów składa tylko jedno oświadczenie o zawarciu małżeństwa z partnerem, natomiast przy zawarciu małżeństwa o podwójnym skutku każdy z nupturientów powinien złożyć aż 2 oświadczenia: o zawarciu małżeństwa wyznaniowego oraz o poddaniu tego związku jednocześnie przepisom prawa polskiego. Przy zawieraniu małżeństwa o podwójnym skutku oba oświadczenia (świeckie i wyznaniowe) muszą być odebrane przez celebransa w tej samej chwili. Akt małżeństwa jako przesłanka konstytucyjna: rola aktu małżeństwa jest inna w zależności od trybu jego zawarcia. Według art. 4 prawa o aktach stanu cywilnego, akt małżeństwa zawartego przed cywilnym celebransem nie stanowi przesłanki skutecznego zawarcia tego związku ( został pominięty w art. 1§1 k.r.o.) lecz jedynie dowód, że takie małżeństwo zostało zawarte. Gdyby zatem zostały spełnione wszystkie przesłanki wymienione w art. 1§1 k.r.o. (np. obywatele polscy zawarli zawarli małżeństwo za granicą przed polskim konsulem) lecz nie doszło do sporządzenia aktu małżeństwa (np. zaginą protokół sporządzony przy zawieraniu wcześniej opisanego związku ), małżeństwo w świetle prawa jest skutecznie zawarte, brak jednak dowodu istnienia tego związku. Małżonkowie mogliby w takiej sytuacji na podstawie art. 189 k.p.c. żądać ustalenia przez sąd faktu zawarcia małżeństwa, a prawomocny wyrok sądowy stanowiłby podstawę sporządzenia aktu małżeństwa. Konsul nie rejestruje, a jedynie przesyła protokół do USC Warszawa Śródmieście. W przypadku zawarcia małżeństwa wyznaniowego, które miałoby mieć skutki cywilnoprawne, art. 1§3 k.r.o. przesądza jednoznacznie, że akt małżeństwa stanowi przesłankę konstytutywną powstania cywilnego związku małżeńskiego. Tak długo zatem, jak długo nie zostanie sporządzony akt małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej, o małżeństwie cywilnym nie może być mowy. Ponieważ ustawodawca określił wyraźnie przyczynę odmowy sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w formie wyznaniowej i procedurę weryfikacyjną tej odmowy, strony nie mogą w tej sytuacji w zasadzie wyrażać oświadczeń woli.
114. Wywłaszczenie nieruchomości; wywłaszczenie a nacjonalizacja.
115. Wszczęcie postępowania w sprawie wywłaszczenia nieruchomości.
116. Decyzja kończąca postępowanie w sprawie wywłaszczenia nieruchomości; skutki decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości.
Rozdział 4. Wywłaszczanie nieruchomości
Art. 112. [Przesłanki; pojęcie; kompetencje]
1. Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do nieruchomości położonych, z zastrzeżeniem art. 125 i art. 126, na obszarach przeznaczonych w planach miejscowych na cele publiczne albo do nieruchomości, dla których wydana została decyzja o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
2. Wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości.
3. Wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.
4. Organem właściwym w sprawach wywłaszczenia jest starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
Art. 113. [Podmioty]
1. Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego.
2. Nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa nie może być wywłaszczona. Nie dotyczy to wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego oraz ograniczonych praw rzeczowych obciążających nieruchomość.
3. Wywłaszczeniem może być objęta cała nieruchomość albo jej część. Jeżeli wywłaszczeniem jest objęta część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystywania na dotychczasowe cele, na żądanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości nabywa się tę część w drodze umowy na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, w zależności od tego, na czyją rzecz następuje wywłaszczenie.
4. Jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub zbioru dokumentów, przy jej wywłaszczeniu przyjmuje się inne dokumenty stwierdzające prawa do nieruchomości oraz służące do jej oznaczenia dane z katastru nieruchomości.
5. W przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, przy jej wywłaszczeniu, przyjmuje się służące do jej oznaczenia dane z katastru nieruchomości.
6. Przez nieruchomość o nieuregulowanym stanie prawnym rozumie się nieruchomość, dla której ze względu na brak księgi wieczystej, zbioru dokumentów albo innych dokumentów nie można ustalić osób, którym przysługują do niej prawa rzeczowe.
Art. 114. [Rokowania]
1. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3, należy poprzedzić rokowaniami o nabycie w drodze umowy praw określonych w art. 112 ust. 3, przeprowadzonymi między starostą, wykonującym zadanie z zakresu administracji rządowej, a właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości, a także osobą, której przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe. W trakcie prowadzenia rokowań może być zaoferowana nieruchomość zamienna.
2. W przypadku wywłaszczania nieruchomości na wniosek jednostki samorządu terytorialnego rokowania, o których mowa w ust. 1, przeprowadzają ich organy wykonawcze.
3. W przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym informację o zamiarze wywłaszczenia starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości oraz na stronach internetowych starostwa powiatowego, a także przez ogłoszenie w prasie o zasięgu ogólnopolskim. Jeżeli wywłaszczenie dotyczy części nieruchomości, ogłoszenie zawiera również informację o zamiarze wszczęcia postępowania w sprawie podziału tej nieruchomości.
4. Jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia, o którym mowa w ust. 3, nie zgłoszą się osoby, którym przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości, można wszcząć postępowanie w sprawie podziału i postępowanie wywłaszczeniowe.
Art. 115. [Wszczęcie postępowania]
1. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego na rzecz Skarbu Państwa następuje z urzędu, a na rzecz jednostki samorządu terytorialnego - na wniosek jej organu wykonawczego. Wszczęcie postępowania z urzędu może także nastąpić na skutek zawiadomienia złożonego przez podmiot, który zamierza realizować cel publiczny.
2. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje po bezskutecznym upływie dwumiesięcznego terminu do zawarcia umowy, o której mowa w art. 114 ust. 1, wyznaczonego na piśmie właścicielowi, użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, a także osobie, której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe na tej nieruchomości. Termin ten liczy się od dnia zakończenia rokowań. Termin wyznacza starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
3. Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego następuje z dniem doręczenia zawiadomienia stronom lub z dniem określonym w ogłoszeniu o wszczęciu postępowania, wywieszonym w urzędzie starostwa powiatowego, po upływie terminu, o którym mowa w art. 114 ust. 4.
4. Odmowa wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, o które wystąpił organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego albo podmiot, który zamierza realizować cel publiczny, następuje w drodze decyzji.
5. Przepisu ust. 2 nie stosuje się w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.
Art. 116. [Wniosek o wywłaszczenie]
1. We wniosku o wywłaszczenie należy określić:
1) nieruchomość z podaniem oznaczeń z księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz z katastru nieruchomości;
2) cel publiczny, do którego realizacji nieruchomość jest niezbędna;
3) powierzchnię nieruchomości, a jeżeli wywłaszczeniem ma być objęta tylko jej część - powierzchnię tej części i całej nieruchomości;
4) dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości i stan jej zagospodarowania;
5) lokale zamienne oraz sposób ich zapewnienia najemcom wywłaszczonych lokali;
6) właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, a w razie braku danych umożliwiających określenie tych osób - władającego nieruchomością zgodnie z wpisem w katastrze nieruchomości;
7) osobę, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości;
8) nieruchomość zamienną, jeżeli jednostka samorządu terytorialnego taką oferuje;
9) inne okoliczności istotne w sprawie.
2. Do wniosku o wywłaszczenie należy dołączyć:
1) dokumenty z przebiegu rokowań, o których mowa w art. 114;
2) wypis i wyrys z planu miejscowego, a w przypadku braku planu miejscowego decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego;
3) mapę z rejestrem nieruchomości objętych wnioskiem o wywłaszczenie lub mapę z podziałem i rejestrem nieruchomości oraz decyzję zatwierdzającą ten podział, jeżeli wniosek o wywłaszczenie dotyczy tylko części nieruchomości;
4) pełny odpis z księgi wieczystej założonej dla nieruchomości objętej wnioskiem o wywłaszczenie albo zaświadczenie o stanie prawnym, jaki wynika ze zbioru dokumentów;
5) w razie braku dokumentów, o których mowa w pkt 4, zaświadczenie właściwego sądu stwierdzające, że nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej lub że nie jest dla niej prowadzony zbiór dokumentów;
6) wypis i wyrys z katastru nieruchomości.
3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio w razie wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego z urzędu.
Art. 117. [Wpis w księdze wieczystej]
1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, składa w sądzie wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej wszczęcia postępowania wywłaszczeniowego, a jeżeli nieruchomość nie ma założonej księgi wieczystej - o złożenie do istniejącego zbioru dokumentów zawiadomienia o wszczęciu tego postępowania.
2. Jeżeli wywłaszczenie nie doszło do skutku, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jest obowiązany wystąpić niezwłocznie o wykreślenie z księgi wieczystej wpisu o wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego albo złożyć odpowiednie zawiadomienie do zbioru dokumentów.
Art. 118. [Rozprawa administracyjna]
1. Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, przeprowadza rozprawę administracyjną.
1a. Przepisu ust. 1 nie stosuje się w przypadku nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.
2. W postępowaniu wywłaszczeniowym nie stosuje się przepisów o ugodzie administracyjnej.
Art. 118a. [Nieuregulowany stan nieruchomości]
1. Jeżeli, w terminie określonym w art. 114 ust. 4, nie zostały ustalone osoby, którym przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje decyzję o nabyciu własności nieruchomości przez Skarb Państwa lub jednostkę samorządu terytorialnego, wnioskującą o wywłaszczenie. Nabycie prawa własności następuje z dniem, w którym decyzja stała się ostateczna.
2. Decyzja podlega ogłoszeniu w sposób określony w art. 49 Kodeksu postępowania administracyjnego.
3. Odszkodowanie za nieruchomość, której własność przeszła na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, ustala się według przepisów rozdziału 5 i składa do depozytu sądowego na okres 10 lat.
Art. 119. [Decyzja o wywłaszczeniu]
1. Decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości, poza elementami określonymi w art. 107 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, powinna zawierać:
1) ustalenie, na jakie cele nieruchomość jest wywłaszczana;
2) określenie przedmiotu wywłaszczenia przez podanie oznaczenia nieruchomości według księgi wieczystej lub zbioru dokumentów oraz według katastru nieruchomości;
3) określenie praw podlegających wywłaszczeniu;
4) wskazanie właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości;
5) wskazanie osoby, której przysługują ograniczone prawa rzeczowe na nieruchomości;
6) zobowiązanie do zapewnienia lokali, o których mowa w art. 116 ust. 1 pkt 5;
7) ustalenie wysokości odszkodowania.
2. Jeżeli osoby, o których mowa w ust. 1 pkt 4 i pkt 5, są nieobecne lub niezdolne do czynności prawnych, stosuje się art. 34 Kodeksu postępowania administracyjnego.
Art. 120. [Grunty sąsiednie; służebności]
Jeżeli zachodzi potrzeba zapobieżenia niebezpieczeństwu, wystąpieniu szkody lub niedogodnościom, jakie mogą powstać dla właścicieli albo użytkowników wieczystych nieruchomości sąsiednich wskutek wywłaszczenia lub innego niż dotychczas zagospodarowania wywłaszczonej nieruchomości, w decyzji o wywłaszczeniu ustanawia się niezbędne służebności oraz ustala obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń zapobiegających tym zdarzeniom lub okolicznościom. Obowiązek budowy i utrzymania odpowiednich urządzeń ciąży na występującym z wnioskiem o wywłaszczenie.
Art. 121. [Przejście własności; wygaśnięcie użytkowania]
1. Przejście prawa własności na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stała się ostateczna.
2. Przejście prawa użytkowania wieczystego na rzecz Skarbu Państwa lub na rzecz jednostki samorządu terytorialnego następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu tego prawa stała się ostateczna, jeżeli prawo użytkowania wieczystego było ustanowione na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność innej osoby niż ta, na rzecz której nastąpiło wywłaszczenie.
3. Prawo użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej wygasa z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu tego prawa stała się ostateczna, jeżeli prawo użytkowania wieczystego było ustanowione na nieruchomości gruntowej stanowiącej własność osoby, na rzecz której nastąpiło wywłaszczenie.
4. Wywłaszczoną nieruchomość do czasu jej wykorzystania na cel, na który nastąpiło wywłaszczenie, oddaje się w dzierżawę poprzedniemu właścicielowi na jego wniosek.
Art. 122. [Niezwłoczne zajęcie]
1. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania administracyjnego lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji, udziela podmiotowi, który będzie realizował cel publiczny, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, jeżeli zwłoka w jej zajęciu uniemożliwiałaby realizację celu publicznego, na który nieruchomość została wywłaszczona. Decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
2. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 1, wydanie decyzji o wywłaszczeniu wymagałoby uprzedniego dokonania podziału nieruchomości, decyzji zatwierdzającej podział nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
3. (uchylony)
Art. 123. [Wpis w księdze wieczystej]
1. Ostateczna decyzja o wywłaszczeniu nieruchomości stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, lub organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli nieruchomość została wywłaszczona na rzecz tej jednostki.
2. Najem, dzierżawa lub użyczenie oraz trwały zarząd wywłaszczonej nieruchomości wygasają z upływem 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna.
Art. 124. [Wywłaszczenie przez ograniczenie]
1. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z planem miejscowym, a w przypadku braku planu, zgodnie z decyzją o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
1a. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania administracyjnego lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, na wniosek podmiotu, który będzie realizował cel publiczny, udziela, w drodze decyzji, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji, o której mowa w ust. 1. Decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
1b. (wchodzi od 2010-07-17)
2. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, udziela zezwolenia z urzędu albo na wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, innej osoby lub jednostki organizacyjnej.
3. Udzielenie zezwolenia, o którym mowa w ust. 1, powinno być poprzedzone rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie prac, o których mowa w ust. 1. Rokowania przeprowadza osoba lub jednostka organizacyjna zamierzająca wystąpić z wnioskiem o zezwolenie. Do wniosku należy dołączyć dokumenty z przeprowadzonych rokowań.
4. Na osobie lub jednostce organizacyjnej występującej o zezwolenie ciąży obowiązek przywrócenia nieruchomości do stanu poprzedniego, niezwłocznie po założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1. Jeżeli przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego jest niemożliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty, stosuje się odpowiednio przepis art. 128 ust. 4.
5. Jeżeli założenie lub przeprowadzenie ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1, uniemożliwia właścicielowi albo użytkownikowi wieczystemu dalsze prawidłowe korzystanie z nieruchomości w sposób dotychczasowy albo w sposób zgodny z jej dotychczasowym przeznaczeniem, właściciel lub użytkownik wieczysty może żądać, aby odpowiednio starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, lub występujący z wnioskiem o zezwolenie, o którym mowa w ust. 2, nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa, w drodze umowy, własność albo użytkowanie wieczyste nieruchomości.
6. Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości jest obowiązany udostępnić nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1. Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega egzekucji administracyjnej. Przepisy ust. 4 stosuje się odpowiednio.
7. Decyzja ostateczna, o której mowa w ust. 1, stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej. Wpisu dokonuje się na wniosek starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, lub organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli zezwolenie było udzielone na wniosek tej jednostki.
8. W sprawach, o których mowa w ust. 1, w których stroną postępowania jest gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego.
Art. 124a. [Nieuregulowany stan nieruchomości]
Przepisy art. 124 ust. 1-2 i 4-7 oraz art. 125 i 126 stosuje się odpowiednio do nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym. Do postępowania w sprawie ograniczenia sposobu korzystania z tych nieruchomości stosuje się art. 114 ust. 3 i 4, art. 115 ust. 3 i 4 oraz art. 118a ust. 2 i 3.
Art. 125. [Kopaliny]
Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może, w drodze decyzji, ograniczyć sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na prowadzenie działalności polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu, wydobywaniu lub składowaniu kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową, na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Przepisy art. 124 ust. 2-5 stosuje się odpowiednio.
Art. 126. [Siła wyższa; zagrożenie]
1. W przypadku siły wyższej lub nagłej potrzeby zapobieżenia powstaniu znacznej szkody, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może udzielić, w drodze decyzji, zezwolenia na czasowe zajęcie nieruchomości na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.
2. Decyzji, o której mowa w ust. 1, nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
3. Po upływie okresu, na który nastąpiło zajęcie nieruchomości, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jest obowiązany doprowadzić nieruchomość do stanu poprzedniego. Gdyby przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego było niemożliwe albo pociągało za sobą nadmierne trudności lub koszty, stosuje się odpowiednio przepis art. 128 ust. 4.
4. Jeżeli na skutek czasowego zajęcia nieruchomości właściciel lub użytkownik wieczysty nie będzie mógł korzystać z nieruchomości w sposób dotychczasowy lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem, może żądać, aby starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, nabył od niego na rzecz Skarbu Państwa własność lub użytkowanie wieczyste nieruchomości w drodze umowy.
§ 1.[30] Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji lub, jeżeli decyzja wydana została w formie dokumentu elektronicznego, powinna być opatrzona bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.
§ 2. Przepisy szczególne mogą określać także inne składniki, które powinna zawierać decyzja.
§ 3. Uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, zaś uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.
§ 4. Można odstąpić od uzasadnienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony; nie dotyczy to jednak decyzji rozstrzygających sporne interesy stron oraz decyzji wydanych na skutek odwołania.
§ 5. Organ może odstąpić od uzasadnienia decyzji również w przypadkach, w których z dotychczasowych przepisów ustawowych wynikała możliwość zaniechania lub ograniczenia uzasadnienia ze względu na interes bezpieczeństwa Państwa lub porządek publiczny.
§ 1.[31] Decyzję doręcza się stronom na piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
§ 2. W przypadkach wymienionych w art. 14 § 2 decyzja może być stronom ogłoszona ustnie.
Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, jest nią związany od chwili jej doręczenia lub ogłoszenia, o ile kodeks nie stanowi inaczej.
Nacjonalizacja, przejmowanie na własność państwa prywatnych przedsiębiorstw lub ziemi - przeciwieństwo prywatyzacji.
W gospodarce planowej, w okresie jej powstawania, nacjonalizacja jest podstawowym instrumentem tworzenia społecznej (państwowej) formy własności, stanowiącej podstawę istnienia tej gospodarki. Przyjmuje postać aktu prawnego, z mocy którego dokonuje się wywłaszczenia bez odszkodowania (rzadziej za odszkodowaniem - z reguły symbolicznym) określonych przedsiębiorstw lub całych dziedzin wytwarzania (w skrajnych przypadkach - wszystkich).
W gospodarce rynkowej odbywa się ona drogą wykupu lub wywłaszczenia za odszkodowaniem (gdy negocjacje z dotychczasowym właścicielem, dotyczące wykupu, nie przynoszą rezultatu).
Przyczynami nacjonalizacji mogą być:
1) przeciwdziałanie niekorzystnym skutkom monopolizacji (monopol);
2) konieczność utrzymania i rozwoju tych dziedzin działalności gospodarczej, które stają się mniej atrakcyjne dla właścicieli prywatnych ze względu na obniżające się zyski, a przynoszą społeczeństwu określone korzyści i wpływają na poziom jego dobrobytu;
3) konieczność restrukturyzacji i unowocześnienia pewnych gałęzi produkcji, jeśli przekracza to możliwości prywatnych przedsiębiorców, a jest korzystne ze społecznego punktu widzenia (w tym przypadku po pewnym czasie następuje ponownie reprywatyzacja).
117. Czasowe i niezwłoczne zajęcie nieruchomości.
Art. 122. [Niezwłoczne zajęcie]
1. W przypadkach określonych w art. 108 Kodeksu postępowania administracyjnego lub uzasadnionych ważnym interesem gospodarczym starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji, udziela podmiotowi, który będzie realizował cel publiczny, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości po wydaniu decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, jeżeli zwłoka w jej zajęciu uniemożliwiałaby realizację celu publicznego, na który nieruchomość została wywłaszczona. Decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
2. Jeżeli w przypadkach, o których mowa w ust. 1, wydanie decyzji o wywłaszczeniu wymagałoby uprzedniego dokonania podziału nieruchomości, decyzji zatwierdzającej podział nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.
Art. 31. [Niezwłoczne zajęcie nieruchomości]
1. Po wszczęciu postępowania wywłaszczeniowego wojewoda, na wniosek Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, udziela w uzasadnionych przypadkach, w drodze decyzji, zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości przeznaczonych na pasy drogowe autostrad.
2. Decyzji, o której mowa w ust. 1, może być nadany rygor natychmiastowej wykonalności, z uwzględnieniem stanu przygotowania inwestycji oraz możliwości zbioru ziemiopłodów.
3. Decyzja, o której mowa w ust. 1, uprawnia do dysponowania nieruchomością na cele budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego.
118. Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość.
Rozdział 5. Odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości
Art. 128. [Zasady]
1. Wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw.
2. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości są ustanowione inne prawa rzeczowe, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tych praw.
3. Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości, stanowiącej własność jednostki samorządu terytorialnego, jest ustanowione prawo użytkowania wieczystego, odszkodowanie zmniejsza się o kwotę równą wartości tego prawa.
4. Odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 120 i 124-126. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu.
Art. 129. [Decyzja]
1. Odszkodowanie ustala starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w decyzji o wywłaszczeniu nieruchomości, z zastrzeżeniem ust. 5.
2. (uchylony)
3. Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna, w decyzji, o której mowa w ust. 1, podaje się dodatkowo oznaczenie nieruchomości zamiennej według treści księgi wieczystej oraz według katastru nieruchomości, jej wartość oraz wysokość dopłaty.
4. (uchylony)
5. Starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu:
1) w przypadkach, o których mowa w art. 98 ust. 3, art. 106 ust. 1 i art. 124-126;
2) na wniosek podmiotu realizującego cel publiczny lub właściciela wywłaszczonej nieruchomości;
3) gdy nastąpiło pozbawienie praw do nieruchomości bez ustalenia odszkodowania, a obowiązujące przepisy przewidują jego ustalenie.
Art. 130. [Ustalenie odszkodowania]
1. Wysokość odszkodowania ustala się według stanu i wartości wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. W przypadku gdy starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu, wysokość odszkodowania ustala się według stanu nieruchomości w dniu pozbawienia lub ograniczenia praw, a w przypadkach, o których mowa w art. 98 ust. 3 i art. 106 ust. 1, według stanu odpowiednio w dniu wydania decyzji o podziale lub podjęcia uchwały o przystąpieniu do scalenia i podziału oraz jej wartości w dniu wydania decyzji o odszkodowaniu.
2. Ustalenie wysokości odszkodowania następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy majątkowego, określającej wartość nieruchomości.
Art. 131. [Nieruchomość zamienna]
1. W ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu wywłaszczonej nieruchomości może być przyznana, za jego zgodą, odpowiednia nieruchomość zamienna.
2. Nieruchomość zamienną przyznaje się z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa, lub z zasobu nieruchomości odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki.
3. Nieruchomość zamienna może być przyznana w porozumieniu z Prezesem Agencji Nieruchomości Rolnych, z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa.
4. Różnicę między wysokością odszkodowania ustalonego w decyzji a wartością nieruchomości zamiennej wyrównuje się przez dopłatę pieniężną.
5. Przeniesienie praw do nieruchomości zamiennej na rzecz osoby, której zostało przyznane odszkodowanie, następuje z dniem, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej.
Art. 132. [Zapłata]
1. Zapłata odszkodowania następuje jednorazowo, w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu, z zastrzeżeniem ust. 1a.
1a. W sprawach, w których wydano odrębną decyzję o odszkodowaniu, zapłata odszkodowania następuje jednorazowo w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o odszkodowaniu stała się ostateczna.
2. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie odszkodowania stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.
3. Wysokość odszkodowania ustalona w decyzji podlega waloryzacji na dzień jego zapłaty. Waloryzacji dokonuje organ, osoba lub jednostka organizacyjna zobowiązana do zapłaty odszkodowania.
3a. Jeżeli decyzja, na podstawie której wypłacono odszkodowanie, została następnie uchylona lub stwierdzono jej nieważność, osoba, której wypłacono odszkodowanie, lub jej spadkobierca są zobowiązani do zwrotu tego odszkodowania po jego waloryzacji na dzień zwrotu.
4. Za zgodą osoby uprawnionej do odszkodowania starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może ustalić inny niż określony w ust. 1-3 sposób zapłaty przyznanego odszkodowania.
5. Do zapłaty odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości, za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 120, do zapłaty ceny nabycia części nieruchomości, o której mowa w art. 113 ust. 3, a także do zapewnienia nieruchomości zamiennej jest zobowiązany, z zastrzeżeniem ust. 6-8, starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz Skarbu Państwa, albo organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli wywłaszczenie następuje na rzecz tej jednostki.
6. Obowiązek zapłaty odszkodowania za szkody powstałe wskutek zdarzeń wymienionych w art. 124 i 125 oraz za zmniejszenie wartości nieruchomości z tego powodu obciąża osobę lub jednostkę organizacyjną, która uzyskała zezwolenie odpowiednio na założenie lub przeprowadzenie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń, o którym mowa w art. 124 ust. 1, albo zezwolenie na prowadzenie działalności polegającej na poszukiwaniu, rozpoznawaniu, wydobywaniu lub składowaniu kopalin stanowiących własność Skarbu Państwa oraz węgla brunatnego wydobywanego metodą odkrywkową.
7. Do zapłaty odszkodowania za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 126, oraz za zmniejszenie wartości nieruchomości z tego powodu jest zobowiązany starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej.
8. Podmiot, który będzie realizował cel publiczny, może pokryć koszty należności, o których mowa w ust. 5 i 6, oraz koszty ustalenia tych należności.
Art. 133. [Depozyt sądowy]
Odszkodowanie wpłaca się do depozytu sądowego, jeżeli:
1) osoba uprawniona odmawia jego przyjęcia albo wypłata odszkodowania natrafia na trudne do przezwyciężenia przeszkody lub
2) odszkodowanie za wywłaszczenie dotyczy nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym.
Art. 134. [Wartość rynkowa nieruchomości]
1. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi, z zastrzeżeniem art. 135, wartość rynkowa nieruchomości.
2. Przy określaniu wartości rynkowej nieruchomości uwzględnia się w szczególności jej rodzaj, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, stan nieruchomości oraz aktualnie kształtujące się ceny w obrocie nieruchomościami.
3. Wartość rynkową nieruchomości określa się według aktualnego sposobu jej użytkowania, jeżeli przeznaczenie nieruchomości, zgodne z celem wywłaszczenia, nie powoduje zwiększenia jej wartości.
4. Jeżeli przeznaczenie nieruchomości, zgodne z celem wywłaszczenia, powoduje zwiększenie jej wartości, wartość rynkową nieruchomości określa się według alternatywnego sposobu użytkowania wynikającego z tego przeznaczenia.
Art. 135. [Wartość odtworzeniowa]
1. Jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, gdyż tego rodzaju nieruchomości nie występują w obrocie, określa się jej wartość odtworzeniową.
2. Przy określaniu wartości odtworzeniowej nieruchomości, oddzielnie określa się wartość gruntu i oddzielnie wartość jego części składowych.
3. Przy określaniu wartości gruntu stosuje się przepisy art. 134 ust. 2-4.
4. Przy określaniu wartości budynków lub ich części, budowli, urządzeń infrastruktury technicznej i innych urządzeń szacuje się koszt ich odtworzenia, z uwzględnieniem stopnia zużycia.
5. Przy określaniu wartości drzewostanu leśnego albo zadrzewień, jeżeli w drzewostanie znajdują się materiały użytkowe, szacuje się wartość drewna znajdującego się w tym drzewostanie. Jeżeli w drzewostanie nie występuje materiał użytkowy lub wartość drewna, które może być pozyskane, jest niższa od kosztów zalesienia i pielęgnacji drzewostanu, szacuje się koszty zalesienia oraz koszty pielęgnacji drzewostanu do dnia wywłaszczenia.
6. Przy określaniu wartości plantacji kultur wieloletnich szacuje się koszty założenia plantacji i jej pielęgnacji do czasu pierwszych zbiorów oraz wartość utraconych pożytków w okresie od dnia wywłaszczenia do dnia zakończenia pełnego plonowania. Sumę kosztów i wartość utraconych pożytków zmniejsza się o sumę rocznych odpisów amortyzacyjnych, wynikającą z okresu wykorzystania plantacji od pierwszego roku plonowania do dnia wywłaszczenia.
7. Przy określaniu wartości zasiewów, upraw i innych zbiorów jednorocznych szacuje się wartość przewidywanych plonów według cen kształtujących się w obrocie rynkowym, zmniejszając ją o wartość nakładów koniecznych w związku ze zbiorem tych plonów.
119. Zwrot wywłaszczonej nieruchomości..
Rozdział 6. Zwrot wywłaszczonych nieruchomości
Art. 136. [Niezmienność celu; żądanie zwrotu]
1. Nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, z uwzględnieniem art. 137, chyba że poprzedni właściciel lub jego spadkobierca nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości.
2. W razie powzięcia zamiaru użycia wywłaszczonej nieruchomości lub jej części na inny cel niż określony w decyzji o wywłaszczeniu, właściwy organ zawiadamia poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę o tym zamiarze, informując równocześnie o możliwości zwrotu wywłaszczonej nieruchomości.
3. Poprzedni właściciel lub jego spadkobierca mogą żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli, stosownie do przepisu art. 137, stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części występuje się do starosty, wykonującego zadanie z zakresu administracji rządowej, który zawiadamia o tym właściwy organ. Warunkiem zwrotu nieruchomości jest zwrot przez poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę odszkodowania lub nieruchomości zamiennej stosownie do art. 140.
4. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio do części nieruchomości nabytej w drodze umowy zgodnie z art. 113 ust. 3.
5. W przypadku niezłożenia wniosku o zwrot wywłaszczonej nieruchomości lub jej części w terminie 3 miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu, uprawnienie do zwrotu nieruchomości lub jej części wygasa.
6. Przepisów ust. 1-5 nie stosuje się w przypadku wywłaszczenia prawa użytkowania wieczystego.
Art. 137. [Nieruchomość zbędna]
1. Nieruchomość uznaje się za zbędną na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu, jeżeli:
1) pomimo upływu 7 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją tego celu albo
2) pomimo upływu 10 lat od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, cel ten nie został zrealizowany.
2. Jeżeli w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, cel wywłaszczenia został zrealizowany tylko na części wywłaszczonej nieruchomości, zwrotowi podlega pozostała część.
Art. 138. [Wygaśnięcie praw]
1. Jeżeli nieruchomość lub jej część podlegająca zwrotowi została oddana w trwały zarząd lub została obciążona prawem użytkowania, prawa te wygasają z dniem, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała się ostateczna. Przepis art. 90 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Najem, dzierżawa lub użyczenie zwracanej nieruchomości wygasa z upływem 3 miesięcy od dnia, w którym decyzja o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości stała się ostateczna.
Art. 139. [Stan nieruchomości]
Nieruchomość wywłaszczona podlega zwrotowi w stanie, w jakim znajduje się w dniu jej zwrotu.
Art. 140. [Zwrot odszkodowania i nieruchomości zamiennej]
1. W razie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości poprzedni właściciel lub jego spadkobierca zwraca Skarbowi Państwa lub właściwej jednostce samorządu terytorialnego, w zależności od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w dniu zwrotu, ustalone w decyzji odszkodowanie, a także nieruchomość zamienną, jeżeli była przyznana w ramach odszkodowania.
2. Odszkodowanie pieniężne podlega waloryzacji, z tym że jego wysokość po waloryzacji, z zastrzeżeniem art. 217 ust. 2, nie może być wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu, a jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, nie może być wyższa niż jej wartość odtworzeniowa.
3. Jeżeli zwrotowi podlega część wywłaszczonej nieruchomości, zwracaną kwotę odszkodowania ustala się proporcjonalnie do powierzchni tej części nieruchomości.
4. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości wskutek działań podjętych bezpośrednio na nieruchomości po jej wywłaszczeniu, odszkodowanie, ustalone stosownie do ust. 2, pomniejsza się albo powiększa o kwotę równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu wartości nieruchomości przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan nieruchomości z dnia zwrotu. Nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.
5. Jeżeli w ramach odszkodowania została przyznana nieruchomość zamienna oraz dopłata pieniężna, oprócz nieruchomości zamiennej zwraca się także tę dopłatę w wysokości ustalonej według zasad, o których mowa w ust. 2, z tym że wysokość zwaloryzowanej kwoty nie może być wyższa niż różnica między wartością nieruchomości zwracanej a wartością nieruchomości zamiennej określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu wartości nieruchomości nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości. W razie zmniejszenia się albo zwiększenia wartości nieruchomości zamiennej stosuje się dopłaty pieniężne równe różnicy wartości tej nieruchomości określonej na dzień zwrotu.
6. Koszty postępowania o zwrot nieruchomości ponosi odpowiednio Skarb Państwa albo właściwa jednostka samorządu terytorialnego w zależności od tego, któremu z tych podmiotów odszkodowanie jest zwracane.
Art. 141. [Raty]
1. Należności, o których mowa w art. 140, mogą być, na wniosek poprzedniego właściciela albo jego spadkobiercy, rozłożone na raty, nie dłużej niż na 10 lat. Warunki rozłożenia na raty określa się w decyzji o zwrocie wywłaszczonej nieruchomości.
2. Wierzytelności Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego z tytułu, o którym mowa w art. 140, podlegają stosownemu zabezpieczeniu. Jeżeli zabezpieczenie polega na ustanowieniu hipoteki na nieruchomości, decyzja o zwrocie stanowi podstawę wpisu hipoteki do księgi wieczystej.
3. Raty, o których mowa w ust. 1, podlegają oprocentowaniu przy zastosowaniu stopy procentowej równej stopie redyskonta weksli stosowanej przez Narodowy Bank Polski.
4. Do skutków zwłoki lub opóźnienia w zapłacie należności stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego.
Art. 142. [Decyzja o zwrocie i rozliczeniach]
1. O zwrocie wywłaszczonych nieruchomości, zwrocie odszkodowania, w tym także nieruchomości zamiennej, oraz o rozliczeniach z tytułu zwrotu i terminach zwrotu orzeka starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, w drodze decyzji.
2. W sprawach, o których mowa w ust. 1, w których stroną postępowania jest gmina lub powiat, prezydent miasta na prawach powiatu sprawujący funkcję starosty podlega wyłączeniu na zasadach określonych w rozdziale 5 działu I Kodeksu postępowania administracyjnego.
120. Nabywanie nieruchomości pod drogi publiczne.
Rozdział 3. Nabywanie nieruchomości pod drogi
1. Decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej zatwierdza się podział nieruchomości.
2. Linie rozgraniczające teren ustalone decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanowią linie podziału nieruchomości.
3. Decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanowi podstawę do dokonania wpisów w księdze wieczystej i w katastrze nieruchomości.
4. Nieruchomości lub ich części, o których mowa w art. 11f ust. 1 pkt 6, stają się z mocy prawa:
1) własnością Skarbu Państwa w odniesieniu do dróg krajowych,
2) własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych
- z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
4a. Decyzję ustalającą wysokość odszkodowania za nieruchomości, o których mowa w ust. 4, wydaje organ, który wydał decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej.
4b. Decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje się w terminie 30 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
4c. Jeżeli na nieruchomości lub prawie użytkowania wieczystego tej nieruchomości zostały ustanowione ograniczone prawa rzeczowe z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna, prawa te wygasają.
4d. Jeżeli przeznaczona na pasy drogowe nieruchomość gruntowa stanowiąca własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego została oddana w użytkowanie wieczyste, użytkowanie to wygasa z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
4e. Przepis ust. 4d stosuje się odpowiednio do użytkowania wieczystego nabytego w sposób inny niż w drodze umowy zawartej w formie aktu notarialnego.
4f. Odszkodowanie za nieruchomości, o których mowa w ust. 4, przysługuje dotychczasowym właścicielom nieruchomości, użytkownikom wieczystym nieruchomości oraz osobom, którym przysługuje do nieruchomości ograniczone prawo rzeczowe.
5. Do ustalenia wysokości i wypłacenia odszkodowania, o którym mowa w ust. 4a, stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce nieruchomościami, z zastrzeżeniem art. 18.
6. Nieruchomości, o których mowa w ust. 4, mogą być użytkowane nieodpłatnie przez dotychczasowych właścicieli lub użytkowników wieczystych do upływu terminu, o którym mowa w art. 16 ust. 2.
1. (uchylony)
2. Właściwy zarządca drogi może nabywać w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy, nieruchomości, w tym lokale mieszkalne, poza pasami drogowymi w celu dokonania ich zamiany na nieruchomości położone w pasach drogowych lub wydzielania ich w tych pasach w postępowaniu scaleniowo-wymiennym.
3. W przypadku, o którym mowa w art. 12 ust. 4, jeżeli przejęta jest część nieruchomości, a pozostała część nie nadaje się do prawidłowego wykorzystania na dotychczasowe cele, właściwy zarządca drogi jest obowiązany do nabycia, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego tej części nieruchomości.
1. (uchylony)
2. Decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej określa termin odpowiednio wydania nieruchomości lub wydania nieruchomości i opróżnienia lokali oraz innych pomieszczeń. Termin ten nie może być krótszy niż 120 dni od dnia, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
3. Do egzekucji obowiązków wynikających z decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Egzekucję obowiązku wynikającego z decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej przeprowadza się w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku właściwego zarządcy drogi.
1. Wojewoda w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich albo starosta w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych nadają decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej rygor natychmiastowej wykonalności na wniosek właściwego zarządcy drogi, uzasadniony interesem społecznym lub gospodarczym.
2. (uchylony)
3. Decyzja, o której mowa w ust. 1:
1) (uchylony)
2) zobowiązuje do niezwłocznego wydania nieruchomości, opróżnienia lokali i innych pomieszczeń;
3) uprawnia do faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie przez właściwego zarządcę drogi;
4) uprawnia do rozpoczęcia robót budowlanych.
4. W przypadku gdy decyzja, o której mowa w ust. 1, dotyczy nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny, właściwy zarządca drogi jest obowiązany, w terminie faktycznego objęcia nieruchomości w posiadanie, do wskazania lokalu zamiennego, z zastrzeżeniem ust. 4a.
4a. W przypadku gdy faktyczne objęcie nieruchomości w posiadanie następuje po upływie terminu, o którym mowa w art. 16 ust. 2, właściwy zarządca drogi nie ma obowiązku do wskazania lokalu zamiennego.
4b. Osoba, której wskazano lokal zamienny, jest obowiązana do jego opróżnienia najpóźniej w dniu upływu terminu, o którym mowa w art. 16 ust. 2.
5. Do egzekucji obowiązków wynikających z decyzji, o której mowa w ust. 1, stosuje się przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Egzekucję obowiązku wynikającego z tej decyzji przeprowadza się w terminie 30 dni od dnia otrzymania wniosku właściwego zarządcy drogi.
1. Wysokość odszkodowania, o którym mowa w art. 12 ust. 4a, ustala się według stanu nieruchomości w dniu wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej przez organ i instancji oraz według jej wartości z dnia, w którym następuje ustalenie wysokości odszkodowania.
1a. Jeżeli na nieruchomościach, o których mowa w art. 12 ust. 4, lub na prawie użytkowania wieczystego tych nieruchomości są ustanowione ograniczone prawa rzeczowe, wysokość odszkodowania przysługującego dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu zmniejsza się o kwotę równą wartości tych praw.
1b. Suma wysokości odszkodowania przysługującego dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu, z wyłączeniem kwot, o których mowa w ust. 1e i 1f, i wysokości odszkodowania z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych ustanowionych na tej nieruchomości lub na prawie użytkowania wieczystego nie może przekroczyć wartości nieruchomości lub wartości prawa użytkowania wieczystego.
1c. Jeżeli na nieruchomościach, o których mowa w art. 12 ust. 4, lub na prawie użytkowania wieczystego tych nieruchomości jest ustanowiona hipoteka, wysokość odszkodowania z tytułu wygaśnięcia hipoteki ustala się w wysokości świadczenia głównego wierzytelności zabezpieczonej hipoteką, wraz z odsetkami zabezpieczonymi tą hipoteką. Odszkodowanie to podlega zaliczeniu na spłatę świadczenia głównego wierzytelności zabezpieczonej hipoteką wraz z odsetkami.
1d. Kwotę odszkodowania z tytułu wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych ustaloną na dzień, o którym mowa w ust. 1, wypłaca się osobom, którym te prawa przysługiwały.
1e. W przypadku, w którym dotychczasowy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości objętej decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej odpowiednio wyda tę nieruchomość lub wyda nieruchomość i opróżni lokal oraz inne pomieszczenia niezwłocznie, lecz nie później niż w terminie 30 dni od dnia:
1) doręczenia zawiadomienia o wydaniu decyzji, o której mowa w art. 17,
2) doręczenia postanowienia o nadaniu decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej rygoru natychmiastowej wykonalności albo
3) w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna
- wysokość odszkodowania powiększa się o kwotę równą 5% wartości nieruchomości lub wartości prawa użytkowania wieczystego.
1f. W przypadku gdy decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej dotyczy nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym albo budynkiem, w którym został wyodrębniony lokal mieszkalny, wysokość odszkodowania, o którym mowa w ust. 1, przysługującego dotychczasowemu właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu zamieszkałemu w tym budynku albo lokalu, powiększa się o kwotę 10 000 zł w odniesieniu do tej nieruchomości.
1g.[4] W przypadku gdy decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej dotyczy rodzinnych ogrodów działkowych ustanowionych zgodnie z ustawą z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych podmiot, w którego interesie nastąpi likwidacja rodzinnego ogrodu działkowego lub jego części, zobowiązany jest:
1) wypłacić członkom Polskiego Związku Działkowców - odszkodowanie za stanowiące ich własność nasadzenia, urządzenia i obiekty znajdujące się na działkach;
2) wypłacić Polskiemu Związkowi Działkowców - odszkodowanie za stanowiące jego własność urządzenia, budynki i budowle rodzinnego ogrodu działkowego przeznaczone do wspólnego korzystania przez użytkujących działki i służące do zapewnienia funkcjonowania ogrodu;
3) zapewnić grunty zastępcze na odtworzenie rodzinnego ogrodu działkowego.
2. (uchylony)
3. Odszkodowanie, o którym mowa w ust. 1, podlega waloryzacji na dzień wypłaty, według zasad obowiązujących w przypadku zwrotu wywłaszczonych nieruchomości.
1. Decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanowi podstawę do wydania przez wojewodę albo starostę decyzji o wygaśnięciu trwałego zarządu ustanowionego na nieruchomości przeznaczonej na pas drogowy, stanowiącej własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadków, gdy trwały zarząd jest ustanowiony na rzecz właściwego zarządcy drogi albo samorządowej jednostki organizacyjnej. Przepis art. 17 stosuje się odpowiednio.
2. Jeżeli przeznaczona na pasy drogowe nieruchomość stanowiąca własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego została uprzednio wydzierżawiona, wynajęta lub użyczona, decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanowi podstawę do wypowiedzenia przez właściwego zarządcę drogi umowy dzierżawy, najmu lub użyczenia ze skutkiem natychmiastowym. Za straty poniesione na skutek rozwiązania umowy przysługuje odszkodowanie.
1. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad albo samorządowa jednostka organizacyjna otrzymują z mocy prawa, nieodpłatnie, w trwały zarząd odpowiednio nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej dotycząca tych nieruchomości stała się ostateczna, z zastrzeżeniem ust. 2.
2. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad albo samorządowa jednostka organizacyjna otrzymują z mocy prawa, nieodpłatnie, w trwały zarząd odpowiednio nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, o których mowa w art. 19, odpowiednio z dniem wygaśnięcia trwałego zarządu albo rozwiązania umów: dzierżawy, najmu lub użyczenia.
3. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad albo właściwy zarząd drogi otrzymują z mocy prawa, nieodpłatnie, w trwały zarząd odpowiednio nieruchomości nabyte na własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego na cele budowy dróg, z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.
4. Ustanowienie trwałego zarządu, o którym mowa w ust. 1 i 2, stwierdzają wojewoda w odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich albo starosta w odniesieniu do dróg powiatowych i gminnych w drodze decyzji.
5. Decyzja, o której mowa w ust. 4, stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.
6. Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad oraz zarząd drogi są zwolnione z opłat rocznych z tytułu trwałego zarządu za nieruchomości, o których mowa w ust. 1-3, także w przypadku odpłatnego udostępnienia tych nieruchomości koncesjonariuszom lub innym podmiotom realizującym zadania w zakresie inwestycji drogowych, w tym prac budowlanych i utrzymaniowych.
Art. 20a. [Prawo do nieodpłatnego zajęcia terenu na czas budowy]
1. W przypadku gdy inwestycja drogowa wymaga przejścia przez tereny wód płynących bądź tereny linii kolejowej, właściwy zarządca drogi jest uprawniony do nieodpłatnego zajęcia tego terenu na czas realizacji tej inwestycji.
2. Właściwy zarządca drogi nie później niż w terminie 30 dni przed planowanym zajęciem terenu, o którym mowa w ust. 1, uzgadnia w drodze pisemnego porozumienia z zarządcą infrastruktury kolejowej lub z odpowiednimi organami, o których mowa w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, zakres, warunki i termin zajęcia tego terenu.
3. W przypadku gdy decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej został nadany rygor natychmiastowej wykonalności, porozumienie, o którym mowa w ust. 2, zawiera się niezwłocznie.
4. Za szkody powstałe w wyniku działań, o których mowa w ust. 1, przysługuje odszkodowanie ustalane na zasadach wynikających z Kodeksu cywilnego.
5. Do zapłaty odszkodowania, o którym mowa w ust. 4, jest obowiązany właściwy zarządca drogi.
Art. 20b. [Wycinka drzew i krzewów pod budowę]
1. Lasy Państwowe, zarządzające nieruchomościami, o których mowa w art. 11f ust. 1 pkt 6, na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz.U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435, z późn. zm.), są obowiązane do dokonania nieodpłatnie, z zastrzeżeniem ust. 3, wycinki drzew i krzewów oraz ich uprzątnięcia w terminie ustalonym w odrębnym porozumieniu między Lasami Państwowymi a właściwym zarządcą drogi.
2. Drewno pozyskane z wycinki drzew i krzewów, o której mowa w ust. 1, staje się nieodpłatnie własnością Lasów Państwowych.
3. Koszty wycinki drzew i krzewów w wieku do 20 lat oraz ich uprzątnięcia ponosi właściwy zarządca drogi.
1. Do gruntów rolnych i leśnych objętych decyzjami o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
2. Do usuwania drzew i krzewów znajdujących się na nieruchomościach objętych decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, z wyjątkiem drzew i krzewów usuwanych z nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, nie stosuje się przepisów o ochronie przyrody w zakresie obowiązku uzyskiwania zezwoleń na ich usunięcie oraz opłat z tym związanych.
1. Koszty nabycia nieruchomości pod drogi, w tym odszkodowania, finansowane są na podstawie przepisów o finansowaniu infrastruktury transportu lądowego, przepisów o drogach publicznych oraz przepisów o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym.
2. Zwalnia się z podatku od nieruchomości grunty i budynki wchodzące w skład nieruchomości przeznaczonych na budowę dróg publicznych, nabytych, po dniu 1 stycznia 2007 r., odpowiednio na własność lub w trwały zarząd:
1) Skarbu Państwa oraz przekazanych Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad,
2) właściwych jednostek samorządu terytorialnego
- w trybie określonym w niniejszym rozdziale, od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu w którym nastąpiło nabycie, nie dłużej niż przez okres 5 lat w odniesieniu do gruntów i 1 roku w odniesieniu do budynków.
Art. 23. [Odesłanie]
W sprawach nieuregulowanych w niniejszym rozdziale stosuje się przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami
121. Dostęp do informacji publicznej - zakres podmiotowy i przedmiotowy.
Art. 1. [Informacja publiczna]
1. Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie.
2. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi.
Art. 2. [Prawo do informacji publicznej]
1. Każdemu przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5, prawo dostępu do informacji publicznej, zwane dalej „prawem do informacji publicznej".
2. Od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.
Art. 3. [Zakres prawa do informacji publicznej]
1. Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:
1) uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,
2) wglądu do dokumentów urzędowych,
3) dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.
2. Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.
1. Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności:
1) organy władzy publicznej,
2) organy samorządów gospodarczych i zawodowych,
3) podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,
4) podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,
5) podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.
2.[1] Obowiązane do udostępnienia informacji publicznej są organizacje związkowe i pracodawców reprezentatywne, w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. Nr 100, poz. 1080, z późn. zm.), oraz partie polityczne.
3. Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są podmioty, o których mowa w ust. 1 i 2, będące w posiadaniu takich informacji.
Art. 5. [Ograniczenia prawa do informacji publicznej]
1. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych.
2. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.
3. Nie można, z zastrzeżeniem ust. 1 i 2, ograniczać dostępu do informacji o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne - w zakresie tych zadań lub funkcji.
4. Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w ust. 3, nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.
Rozdział 2. Dostęp do informacji publicznej
1.[2] Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:
1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:
a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,
b) projektowaniu aktów normatywnych,
c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,
2) podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o:
a) statusie prawnym lub formie prawnej,
b) organizacji,
c) przedmiocie działalności i kompetencjach,
d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,
e) strukturze własnościowej podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 3-5,
f) majątku, którym dysponują,
3) zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o:
a) trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,
b) trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,
c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,
d) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,
e) stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,
f) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,
g) naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska, w zakresie określonym w przepisach odrębnych,
h) konkursie na wyższe stanowisko w służbie cywilnej, w zakresie określonym w przepisach odrębnych,
4) danych publicznych, w tym:
a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:
- treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,
- dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,
b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego,
c) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,
d) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych,
5) majątku publicznym, w tym o:
a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,
b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,
c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych,
d) majątku podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, o którym mowa w lit. a)-c), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,
e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty, o których mowa w lit. a)-c), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,
f) długu publicznym,
g) pomocy publicznej,
h) ciężarach publicznych.
2. Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.
122. Formy udostępnia administracji publicznej.
123. Odmowa udostępnienia administracji publicznej; umorzenie postępowania w sprawie udostępnienia administracji publicznej.
Art. 7. [Sposób udostępniania informacji publicznych; nieodpłatność]
1. Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:
1) ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w art. 8,
2) udostępniania, o którym mowa w art. 10 i 11,
3) wstępu na posiedzenia organów, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3, i udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia.
2. Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny, z zastrzeżeniem art. 15.
Art. 8. [Biuletyn Informacji Publicznej; obowiązki podmiotów udostępniających informacje; wyłączenie jawności informacji]
1. Tworzy się urzędowy publikator teleinformatyczny - Biuletyn Informacji Publicznej - w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej, zwany dalej „Biuletynem Informacji Publicznej".
2. Informacje publiczne są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej przez podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2.
3. Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, obowiązane są do udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji publicznych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1-3, pkt 4 lit. a) tiret drugie, lit. c) i d) i pkt 5. Podmioty, o których mowa w zdaniu pierwszym, mogą udostępniać w Biuletynie Informacji Publicznej również inne informacje publiczne.
4. Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, są obowiązane do udostępniania w Biuletynie Informacji Publicznej informacji dotyczących sposobu dostępu do informacji publicznych będących w ich posiadaniu i nieudostępnionych w Biuletynie Informacji Publicznej.
5. W przypadku wyłączenia jawności informacji publicznej, w Biuletynie Informacji Publicznej podaje się zakres wyłączenia, podstawę prawną wyłączenia jawności oraz wskazuje się organ lub osobę, które dokonały wyłączenia, a w przypadku, o którym mowa w art. 5 ust. 2, podmiot, w interesie którego dokonano wyłączenia jawności.
6. Podmioty udostępniające informacje publiczne w Biuletynie Informacji Publicznej są obowiązane do:
1) oznaczenia informacji danymi określającymi podmiot udostępniający informację,
2) podania w informacji danych określających tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji,
3) dołączenia do informacji danych określających tożsamość osoby, która wprowadziła informację do Biuletynu Informacji Publicznej,
4) oznaczenia czasu wytworzenia informacji i czasu jej udostępnienia,
5) zabezpieczenia możliwości identyfikacji czasu rzeczywistego udostępnienia informacji.
1. Minister właściwy do spraw informatyzacji tworzy stronę główną Biuletynu Informacji Publicznej zawierającą wykaz podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, wraz z odnośnikami umożliwiającymi połączenie z ich stronami.
2. Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, tworzą własne strony Biuletynu Informacji Publicznej, na których udostępniają informacje podlegające udostępnieniu w tej drodze.
3. Podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2, są obowiązane przekazać ministrowi właściwemu do spraw informatyzacji informacje niezbędne do zamieszczenia na stronie, o której mowa w ust. 1.
4. Minister właściwy do spraw informatyzacji:
1) gromadzi i udostępnia adresy wskazujące strony Biuletynu Informacji Publicznej tworzone przez podmioty, o których mowa w art. 4 ust. 1 i 2,
2) gromadzi i udostępnia dane o liczbie pobrań stron, o których mowa w pkt 1,
3) udostępnia nieodpłatnie przykładowe oprogramowanie służące do tworzenia stron w Biuletynie Informacji Publicznej zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach wydanych na podstawie ust. 5 lub kody źródłowe tego oprogramowania.
5. Minister właściwy do spraw informatyzacji określi, w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowe wymagania dotyczące układu ujednoliconego systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej, w szczególności:
a) strukturę strony głównej, o której mowa w ust. 1,
b) standardy struktury stron, o których mowa w ust. 2,
2) zakres i tryb przekazywania informacji, o których mowa w ust. 3,
3) wymagania dotyczące zabezpieczania treści informacji publicznych udostępnianych w Biuletynie Informacji Publicznej
- mając na względzie sprawność i jednolitość działania systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej, a także uwzględniając konieczność równego traktowania rozwiązań informatycznych oraz potrzebę umożliwienia realizacji prawa do stosowania przez podmioty obowiązane do przekazywania informacji oprogramowania bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów z tytułu opłat licencyjnych.
Art. 10. [Udostępnienie informacji na wniosek lub bez pisemnego wniosku]
1. Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, jest udostępniana na wniosek.
2. Informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku.
Art. 11. [Sposób udostępniania informacji]
Informacja publiczna może być udostępniana:
1) w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych,
2) przez zainstalowane w miejscach, o których mowa w pkt 1, urządzenia umożliwiające zapoznanie się z tą informacją.
Art. 12. [Oznaczanie informacji publicznych; obowiązki podmiotu udostępniającego informację publiczną]
1. Informacje publiczne udostępniane w sposób, o którym mowa w art. 10 i 11, są oznaczane danymi określającymi podmiot udostępniający informację, danymi określającymi tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji, danymi określającymi tożsamość osoby, która udostępniła informację, oraz datą udostępnienia.
2. Podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość:
1) kopiowania informacji publicznej albo jej wydruk lub
2) przesłania informacji publicznej albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji.
Art. 13. [Termin udostępniania informacji publicznej na wniosek]
1. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, z zastrzeżeniem ust. 2 i art. 15 ust. 2.
2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym w ust. 1, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.
Art. 14. [Sposób udostępniania informacji publicznej na wniosek]
1. Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku.
2. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się.
Art. 15. [Dodatkowe koszty udostępnienia informacji]
1. Jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej na wniosek, o którym mowa w art. 10 ust. 1, podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.
2. Podmiot, o którym mowa w ust. 1, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, powiadomi wnioskodawcę o wysokości opłaty. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy, chyba że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek.
Art. 16. [Odmowa udostępnienia informacji publicznej]
1. Odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji w przypadku określonym w art. 14 ust. 2 przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji.
2. Do decyzji, o których mowa w ust. 1, stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, z tym że:
1) odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni,
2) uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji zawiera także imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęły stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji, oraz oznaczenie podmiotów, ze względu na których dobra, o których mowa w art. 5 ust. 2, wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji.
Art. 17. [Tryb postępowania odwoławczego]
1. Do rozstrzygnięć podmiotów obowiązanych do udostępnienia informacji, niebędących organami władzy publicznej, o odmowie udostępnienia informacji oraz o umorzeniu postępowania o udostępnienie informacji przepisy art. 16 stosuje się odpowiednio.
2. Wnioskodawca może wystąpić do podmiotu, o którym mowa w ust. 1, o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania.
Art. 18. [Jawność i dostępność posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej]
1. Posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne.
2. Posiedzenia kolegialnych organów pomocniczych organów, o których mowa w ust. 1, są jawne i dostępne, o ile stanowią tak przepisy ustaw albo akty wydane na ich podstawie lub gdy organ pomocniczy tak postanowi.
3. Organy, o których mowa w ust. 1 i 2, są obowiązane zapewnić lokalowe lub techniczne środki umożliwiające wykonywanie prawa, o którym mowa w art. 3 ust. 1 pkt 3. W miarę potrzeby zapewnia się transmisję audiowizualną lub teleinformatyczną z posiedzeń organów, o których mowa w ust. 1.
4. Ograniczenie dostępu do posiedzeń organów, o których mowa w ust. 1 i 2, z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom.
Art. 19. [Protokoły lub stenogramy obrad; materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące obrady]
Organy, o których mowa w art. 18 ust. 1 i 2, sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy swoich obrad, chyba że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady.
Art. 20. [Udostępnianie informacji przez władze lokalne]
Przepisy art. 18 i 19 stosuje się odpowiednio do pochodzących z powszechnych wyborów kolegialnych organów jednostek pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego i ich kolegialnych organów pomocniczych.
Do skarg rozpatrywanych w postępowaniu o udostępnienie informacji publicznej stosuje się, z zastrzeżeniem przypadku, o którym mowa w art. 22, przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270), z tym że:
1) przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi,
2) skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.
Art. 22. [Powództwo o udostępnienie informacji publicznej]
1. Podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna, przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji.
2. Podmiot, którego dotyczy wyłączenie informacji publicznej, ma interes prawny w przystąpieniu w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej.
3. Sądem właściwym do orzekania w sprawach, o których mowa w ust. 1, jest sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu, który odmówił udostępnienia informacji publicznej.
Art. 23. [Sankcje za nieudostępnienie informacji]
Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.