Pojęcie kierowania
W naukach o organizacji i zarządzaniu nie ma zgody co do tego, jak należy rozumieć pojęcie „kierowanie” i „zarządzanie”. Jak pisze M. Holstein-Beck „niektórzy utożsamiają kierowanie z zarządzaniem i używają tych pojęć zamiennie. Inni domagają się, by pojęcie kierowania odnosić do ludzi, zespołów, załóg, natomiast pojecie zarządzanie do instytucji, terenów, majątku trwałego, zasobów i środków. Według jednych zarządzanie jest nadrzędne i obejmuje m. in. element kierowania, dla drugich jest akurat odwrotnie, kierowanie zawiera w sobie element zarządzania” [1 s209].
Język angielski nie odróżnia pojęć zarządzanie i kierowanie, które występują pod wspólną nazwą managment, natomiast słowo leaderschip tłumaczone jest na język polski jako przywództwo i oznacza przewodzenie ludziom poza organizacją np. w społeczeństwie, w grupie koleżeńskiej lub w grupach nieformalnych istniejących w organizacjach.
Tymczasem warto odróżniać pojęcie kierowania ludźmi w organizacji zarówno od zarządzania jak i od przywództwa, traktując jej jako pojęcia odrębne. Zarządzanie odnosi się do rzeczy, sytuacji, procesów, a kierowanie odnosi się do ludzi. Zarządza się maszynami, kapitałem, technologią produkcji, organizacją. Ludźmi zaś się kieruje a nie zarządza. Zarządzanie oznacza działanie w celu uzyskania optymalnych efektów z dysponowanych zasobów w tym także zasobów ludzkich, kierowanie zaś oznacza powodowanie zachowania innych ludzi.
Kierowanie jest więc to relacja międzyludzka, interpersonalna. Zarządzanie zaś chociaż pośrednio kształtuje losy ludzi, nie jest jednak stosunkiem międzyludzkim. Od przywództwa kierowanie różni się stopniem sformalizowania. W przewodzeniu przeważają oddziaływania nieformalne i cechy osobiste przywódcy, w kierowaniu zaś - środki formalne.
Według J. Zieleniewskiego „Przez kierowanie /.../ ludźmi rozumiemy /.../ działanie zmierzające do spowodowania działania innych ludzi zgodnie z celem tego, kto nimi kieruje. W organizacji nieformalnej ten sam rodzaj działania nazywamy przewodzeniem lub przewodzeniem
Warunkiem kierowania ludźmi jest ich zgoda lub inaczej przyzwolenie na kierowania. Kierowanie zachodzi nie w tedy, gdy wydawane są polecenia, lecz wtedy, gdy otrzymujący polecenia, godzi się je wykonać. Kierownik może wydać polecenie wykonania jakiejś pracy, jeśli podwładny go nie posłucha, to znaczy, że kierownik nie kieruje, chociaż wydał polecenia. Sztuka kierowania ludźmi sprowadza się zatem do sztuki uzyskania przyzwolenia podwładnych na wykonywanie wydawanych poleceń. Jak pisze J. Zieleniewski: „W określeniu kierowania ludźmi trzeba było podkreślić, że chodzi w nim nie o spowodowanie jakiegokolwiek zachowania się kierowanych, lecz właśnie o spowodowanie ich działania, czyli zachowania się dowolnego (dobrowolnego - T.S.), niezależnie od tego, czy człowiek kierowany przez kogoś innego wybiera sposób owego zachowania się po prostu dlatego, że ten sposób zachowania się jest mu osobiście przyjemny, czy też chce się tak zachować, choć wolałby inaczej, bo działając pod przymusem sam dowolnie (dobrowolnie - T. S.) wybiera mniejsze zło”
Zdolność uzyskania przez kierownika przyzwolenia na wykonanie jego polecenia przez podwładnego nazywamy władzą. W organizacji kierownik dysponuje dwoma rodzajami władzy:
władza stanowiska (pozycji) w organizacji, czyli uprawnienia i możliwości wpływania na ludzi przypisane do zajmowanego stanowiska w organizacji,
władza osobista zwana autorytetem związana z osobą kierownika (przywódcy); jest to siła wynikająca z pewnych atutów jednostki pozostającej w interakcji z innymi jednostkami lub grupami społecznymi, niezagwarantowana przepisami formalnymi.