MAFIA, [wł.]:

1) Tajna organizacja na Sycylii, złożona z sieci luźno powiązanych komórek; rozwinęła się 1820-48, z gł. ośr. w Palermo; w 2. poł. XIX i w XX w. działała na terenie całych Włoch; początkowo celem mafii była ochrona interesów ludności przed nadużyciami obcych wojsk i napadami zbójeckimi;

2) Mafia w USA p.n. → Cosa Nostra.

3) pot. Tajna, wpływowa organizacja, która różnymi metodami stara się o uzyskanie wpływów i osiągnięcie korzyści dla swych członków; mafią są nazywane także organizacje przestępcze w innych krajach, np. mafia rosyjska.

F. CALVI, Życie codzienne mafii od roku 1950 do naszych dni Warszawa 1993.

COSA NOSTRA [wł.], tajna organizacja przestępcza; współcz. odmiana dawnej mafii sycylijskiej występująca w USA; c.n. składa się z 24 znanych tzw. rodzin mieszkających w różnych miastach; każda rodzina liczy od 20 do 1 tys. czł.; kieruje nią szef (boss), który ma doradcę prawnego (consigliere); działalność wszystkich rodzin oraz innych grup przestępczych (nie będących organizacjami mafijnymi) koordynuje Nar. Syndykat Przestępczy; często działają jako legalne firmy usługowe lub produkcyjne, m.in. zajmujące się ochroną mienia, prowadzeniem barów, będąc faktycznie dobrze zorganizowanymi syndykatami przestępczymi, wymuszającymi za swoje usługi niewspółmiernie wysokie opłaty (racket). Zob. też mafia.

MAJDANEK, potoczna nazwa obozu hitl. w Lublinie, utworzonego na polecenie H. Himmlera jesienią 1941; początkowo obóz Waffen SS dla jeńców wojennych, w niedługim czasie przekształcony w obóz koncentracyjny i zagłady, od II 1943 p.n. Konzentrationslager der Waffen SS Lublin; miał 6 podobozów. Plany SS zbudowania kombinatu obozowego dla 250 tys. więźniów zrealizowano częściowo; pod budowę Majdanka zajęto 270 ha i w końcu 1942 uruchomiono 5 tzw. pól więźniarskich (4 męskie i 1 kobiece), gdzie łącznie przebywało do 35 tys. więźniów. Od X 1941 na Majdanku umieszczano jeńców sowieckich (ogółem 7,5 tys.), których zagłodzono i wymordowano; więziono także jeńców pol. pochodzenia żyd. i od 1943 oficerów włoskich. Od III 1942 na Majdanku przebywały większe grupy Polaków: więźniowie polit. z Warszawy, Radomia, Lublina, Białegostoku i in. miejscowości, zakładnicy, ofiary akcji pacyfikacyjnej na → Zamojszczyźnie , ludność z łapanek, rolnicy, którzy nie oddali kontyngentów. Przywożono tu mieszkańców spacyfikowanych wsi Białorusi, Ukrainy i Rosji. Od wiosny 1942 Majdanek stał się obozem zagłady Żydów z Polski oraz słowac., czes., franc. i z innych krajów. Na Majdanku działało 7 komór gazowych do uśmiercania ludzi.

Z. ŁUKASZEWICZ Obóz koncentracyjny i zagłady Majdanek, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce”, t. 4, Warszawa 1948;

„Zeszyty Majdanka”, t. 1-15, Lublin 1965-94; J. KWIATKOWSKI 485 dni na Majdanku, Lublin 1966;

J. MARSZAŁEK Majdanek , Warszawa 1987;

ENTENTA MAŁA, system popieranych przez Francję, polit.-wojsk. sojuszów, między Czechosłowacją a królestwem SHS (od 1929 Jugosławią), Czechosłowacją a Rumunią oraz Rumunią a królestwem SHS, zawartych 1920-21; celem Małej Ententy było utrwalenie w tej części Europy układu polit., powstałego w wyniku traktatów pokojowych z Węgrami i Bułgarią po I wojnie świat., zwł. przeciwdziałanie restauracji Habsburgów na Węgrzech i rewanżyzmowi węg

MAGINOTA LINIA, system franc. umocnień na pn.-wsch. granicy Francji, zbud. 1929-34 i uzupełniany do 1939 z inicjatywy min. wojny A. Maginota; l.M. nie była na całej długości rozbud. w głąb, a umocnienia typu stałego przebiegały jedynie między Montmédy a Renem, skrzydła (granica belg. i rz. Ren) miały umocnienia typu lżejszego; w czasie II wojny świat. wojska niem. 1940 obeszły jej lewe skrzydło od pn.-zach. przez Belgię i zaatakowały od tyłu.

MANHATTAN PROJECT, Program Manhattan, kryptonim amer. programu budowy bomby atom. podczas II wojny świat.; opracowany na polecenie prez. F.D. Roosevelta i realizowany od 1942; badania prowadzono w 3 ośr.: w Columbia University w Nowym Jorku, uniw. w Chicago i uniw. stanu Kalifornia, konstrukcję bomby oprac. w → Los Alamos; 1945 w ramach Manhattan Project wyprodukowano pierwszą amer. bombę atom. i 16 VII przeprowadzono jej próbny wybuch w Alamogordo (w stanie Nowy Meksyk); już w sierpniu Amerykanie wykorzystali nową broń przeciwko Japonii (→ Hiroshima, Nagasaki).

MANNERHEIMA LINIA, system fiń. fortyfikacji zbud. 1932-39 na Przesmyku Karelskim wzdłuż granicy z ZSRR, nazwany imieniem marsz. C.G.E. Mannerheima; tworzyły go 3 linie obrony: pas przesłaniania (zapory i wysunięte punkty oporu), gł. pas między Zat. Fińską a Ładogą 25-80 km od granicy radz. (2 szeregi węzłów obrony, składających się z żelbetowych i drewn.-ziemnych obiektów ogniowych, wykorzystujący przeszkody naturalne: jeziora, rzeki, bagna) oraz pas tyłowy osłaniający Wyborg

Bitwa nad Marną. Historia. Podczas I wojny świat. 5-9 IX 1914 nad Marną jedna z najważniejszych bitew, w której armia franc. pod dowództwem J. Joffre zatrzymała i odrzuciła ofensywę gł. sił niem.; 15 VII-5 VIII 1918 nieudana próba ofensywy Niemców na froncie zach. i zwycięskie walki wojsk franc. pod dowództwem F. Focha w rejonie Chateau-Thierry, zw. drugą bitwą nad Marną.

MARS, staroitalskie Mavors, Mamers, etruskie Maris, mit. rzym. bóg wojny, związany także z uprawą roli; największe, oprócz Jowisza i Kwiryna, bóstwo Rzymian, uchodzące za ich protoplastę (ojciec Romulusa i Remusa); początkowo czczony pod postacią świętej włóczni; z jego tarczą, wg legendy zesłaną z nieba, wiązano byt państwa rzym.; Marsowi były poświęcone: miesiące — marzec (Martius) i październik (oba wyznaczały okres wypraw wojennych), zwierzęta — wilk i dzięcioł oraz drzewo — dąb; opiekę nad kultem Marsa sprawowali: flamen Martialis (→ flaminowie) i kolegium Saliów; Mars, utożsamiany z gr. Aresem, przejął jego mit oraz wyobrażenie w sztuce.

MARSHALLA, PLAN, właśc. European Recovery Program, program amer. pomocy gosp. dla Europy po II wojnie świat.; przedstawiony 1947 przez amer. sekr. stanu G.C. Marshalla (stąd nazwa), 1948 przyjęty przez Kongres; realizowany 1948-52; uczestniczyło w nim 15 państw eur. i Turcja, od 1949 także Niemcy Zach. (RFN) i Jugosławia; Finlandia, ZSRR, a pod jego presją także kraje bloku komunist. odmówiły udziału w planie Marshalla, uznając go za „imperialistyczny spisek”; wartość dostaw i kredytów amer. dla Europy w ramach planu Marshalla wyniosła ponad 13 mld dol.; plan Marshalla dopomógł w odbudowie i ustabilizowaniu gospodarki krajów Europy Zach. (m.in. stworzył podstawę do szybkiej odbudowy gosp. Niemiec Zach.) oraz w podtrzymaniu koniunktury gosp. w USA i Kanadzie.

MARSZ NA RZYM, nazwa przyjęta przez faszystów wł., kierowanych przez B. Mussoliniego, na określenie zdobycia przez nich władzy we Włoszech X 1922, poprzedzonego taką akcją.

Marzec 1968 r.

Zasadniczym problemem ekipy gomułkowskiej była stagnacja gospodarcza oraz ferment wśród inteligencji, także partyjnej. Ostateczna rozprawa z osłabionymi już wcześniej „rewizjonistami” marksistowskimi nastąpiła w marcu 1968 r.., kiedy władze uciekły się do siły w celu stłumienia protestów studenckich przeciw zdjęciu „Dziadów” i cenzurze. Strajki studenckie i starcia z Milicją Obywatelską (MO) miały miejsce w Warszawie, Krakowie, Katowicach i innych miastach akademickich. W trakcie walki frakcyjnej, pod naciskiem grupy Mieczysława Moczara, władze PRL rozpętały kampanię antysemicką i antyinteligencką. Rządy Gomułki sprowadziły ponownie ideologię marksistowską do roli prymitywnego narzędzia w ręku despotów.

J. EISLER Marzec 1968. Geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 1991.

Macha liczba, M, Ma, stosunek prędkości v ciała zanurzonego w
do prędkości rozchodzenia się dźwięku w danym płynie u (M=v/u). Przepływy o M<1 nazywane są poddźwiękowymi, natomiast przepływy naddźwiękowe charakteryzują się M>1.
M jest to jeden z najważniejszych parametrów dynamicznych opisujących przepływ, ma charakter lokalny. Przepływ z M>1 charakteryzowany bywa również przez podanie tzw. kąta Macha, który jest poł. rozwartości tzw. stożka Macha (tj. obwiedni
powstających przy przepływie naddźwiękowym).

Liczbowo kąt Macha równy jest
1/M. Macha liczba równa jeden (tzw. mach) jest stosowana jako jednostka prędkości ruchu w powietrzu i wynosi 1224 km/h przy ziemi, a 1066 km/h na wysokości 11 000 m

make love, not warmake love, not war [mejk low not uo(r)] (ang.) uprawiaj miłość, nie wojnę; hasło amerykańskich hipisów z czasów wojny w Wietnamie (1965-1975).

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych, cz. 2 - Sentencje, Powiedzenia, Zwroty” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
magnetofon (magneto- + gr. phoné `głos, dźwięk') tech. urządzenie do zapisu i odczytu dźwięku na taśmie magnetycznej; magnetofonowy taśma m. - taśma pokryta cienką warstwą emulsji z drobinami o właściwościach magnetycznych, służąca do zapisu i odczytu dźwięku w postaci zmian stanu jej namagnesowania.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
magnetowid (magneto- + łc. videre `widzieć') tech. urządzenie do zapisu i odczytu dźwięku i wizji (obrazu) na taśmie magnetycznej.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
mahatma (sanskr. mahatman `wielkoduszny' od mahat `wielki' + atman `dusza') 1. społ. używany w Indiach tytuł nadawany osobom o wielkiej mądrości, wzniosłości zasad, bezinteresowności, np. ascetom, filozofom. 2. Mahatma - przydomek M.K. Gandhiego - indyjskiego przywódcy narodowego.
Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
Mahatma, indyjski tytuł używany w odniesieniu do ascetów, mistyków i filozofów, m.in. tytuł
, używany często bez nazwiska

Małżeństwo otwarte, związek małżeński, w którym partnerzy akceptują nawiązywanie kontaktów seksualnych z innymi osobami.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Encyklopedycznego Miłość i Seks” Wydawnictwa Europa. Autor - Lew Starowicz. ISBN 83-87977-17-9. Rok wydania 1999.

manizm (łc. manes `dusze zmarłych') religiozn. kult zmarłych przodków.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
Manizm, pojęcie używane w religioznawstwie (od słowa manes - "zmarli przodkowie") na określenie wiary w duchy i kultu zmarłych. U niektórych autorów pewna forma
wyrażająca się nie tyle w wierze, co w kulcie zmarłych przodków.

maoizm (naz. Mao Zelong, twórca i przywódca komunistycznych Chin, 1893-1976) polit. chińska wersja marksizmu-leninizmu opracowana przez Mao Zelonga; n.os. maoista.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
Maoizm, ideologia i praktyka polityczna rozwijana przez
, przywódcę Komunistycznej Partii Chin. Maoizm od lat 60. do śmierci przywódcy w 1976 był uznany za oficjalną państwową doktrynę komunistycznych

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.
Mariner, seria amerykańskich
wykorzystywanych do badań planet ziemskich (od 1962). Wysyłane głównie jako próbniki
,
oraz
, przeznaczone do wykonania takich zadań jak: badania pola magnetycznego oraz
w przestrzeni międzyplanetarnej, w otoczeniu Wenus i Marsa, pomiary mikrofalowe temperatury powierzchni Wenus, zdjęcia powierzchni Marsa ze zdolnością rozdzielczą 3 km, badania składu, struktury i temperatury atmosfery Wenus i Marsa, wyznaczanie promienia planet.

marketing (ang. od market `sprzedawać; rynek, targ' z łc. mercari, mercatus `sprzedawać') ekon. ogół zintegrowanych działań przedsiębiorstwa, polegających na poznaniu, a następnie zaspokojeniu potrzeb odbiorców na jakiś towar lub usługę, stworzeniu popytu na dany towar lub usługę i utrzymywaniu go na określonym poziomie za pomocą różnych mechanizmów rynkowych, np. reklamy, promocji, właściwej polityki cenowej, produkcji, optymalnego obrotu towarem, usług gwarancyjnych; marketingowy ekon. związany z marketingiem, odnoszący się do niego.

Hasło opracowano na podstawie „Słownika Wyrazów Obcych” Wydawnictwa Europa, pod redakcją naukową prof. Ireny Kamińskiej-Szmaj, autorzy: Mirosław Jarosz i zespół. ISBN 83-87977-08-X. Rok wydania 2001.
Marketing (z angielskiego), wyszukiwanie i ocena szans rynkowych związanych z zaspokojeniem
określonych nabywców oraz rekomendacja działań umożliwiających wykorzystanie tych szans. Sposób działania firmy na rynku, który polega na identyfikowaniu (ustalaniu, określaniu) i kształtowaniu potrzeb odbiorców, określaniu, które z nich firma może najlepiej zaspokoić, zaprojektowaniu odpowiednich produktów i usług oraz mobilizowaniu każdego pracownika, by działał na rzecz zaspokojenia tych potrzeb.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.

maska przeciwgazowa, maska stosowana do filtracji powietrza z substancji szkodliwych dla zdrowia, w wojsku, górnictwie, przemyśle, pożarnictwie.

Środki masowego przekazu, środki komunikowania masowego, mass media, środki masowej informacji i propagandy, instytucje i urządzenia techniczne, za pomocą których przekazuje się treści informacyjne bardzo licznym i zróżnicowanym odbiorcom. Do środków masowego przekazu zalicza się: wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię (płyty, kasety), szeroko rozpowszechnione filmy i wideokasety oraz wydawane w dużych nakładach publikacje książkowe. Środki masowego przekazu związane są z kulturą masową. Zaczęły się rozwijać w XIX w. (prasa), w XX w. rozwinął się film (lata 20.), radio (lata 30.), telewizja (lata 50.).

Termin mass media powstał w USA w latach 40., określając masowy charakter produkcji i odbioru przekazu, a także jego stereotypowość, schematyzm, łatwą dostępność połączoną ze skłonnością do uproszczeń

maewestka [wym. mejuestka] żółta kamizelka ratunkowa, nadymana za pomocą dwóch nabojów ze sprężonym dwutlenkiem węgla, używana przez lotników nad morzem.

MAŁE JEST PIĘKNE

Proces transformacji ustrojowej - rozpoczęty w warunkach największej recesji gospodarczej w powojennej historii Polski, wywołał istotne zmiany w różnych obszarach rzeczywistości społeczno - gospodarczej. Najbardziej dynamiczne i dotkliwe zmiany dokonały się w sferze zatrudnienia i rynku pracy.

MAŁPI PROCES

Większość Amerykanów wciąż nie jest przekonanych o słuszności teorii Darwina. Władze Kentucky radzą unikać słowa "ewolucja", a w Kansas nauka o pochodzeniu gatunków nie jest już obowiązkowa. Za głoszenie, że "człowiek pochodzi od małpy", można było nawet stanąć przed sądem...

MANSONA GANG

komuna hippisowska zał. przez Charlesa Mansona, której członkowie znajdujący się pod wpływem narkotyków dokonali 1969 szeregu mordów w rejonie Los Angeles, m.in. w domu milionera Leno LaBlanca zabijając właściciela z żoną oraz w pobliskim domu pol. reżysera filmowego Romana Polańskiego, mordując jego brzemienną żonę, aktorkę Sharon Tate; skazani na karę śmierci zamienioną na dożywocie.

pedikiur kosmetyczna i lecznicza pielęgnacja stóp, polegająca na obcinaniu paznokci, wycinaniu stwardniałego naskórka, usuwaniu odcisków itp. <fr. pédicure, od łac. pes pedis stopa + curo pielęgnuję, leczę>

McDonald's

Założona przez braci Richarda i Maurica McDonald 15 Kwietnia 1955( data ta to otwarcie pierwszej restauracji w systemie McDonald's, datę też przyjmuje się za początek korporacji McDonald's. W Polsce pierwsza i zarazem najwieksza restauracja znajduje się w Warszawie przy skrzyżowaniu Marszałkowskiej i Świetokszyskiej. W Polsce jest 208 restauracji.

---