ewolucja prawno - ekonomicznych form przedsiębiorstwa.

1. Przedsiębiorstwo -wyodrębniona pod względem ekonomicznym , organizacyjnym i prawnym jednostka gospodarcza , działalność produkcyjna , handlowa usługowa.

Odrębność ekonomiczna :

• wydzielenie określonego majątku

• pokrywanie wydatków z własnych dochodów ( samofinansowanie ) .

• posiadanie odrębnego rachunku rozliczeniowego

• podstawą decyzji przedsiębiorstwa jest rachunek ekonomiczny

Odrębność prawna :

• przedsiębiorstwo posiada osobowość prawną lub zdolność do czynności prawnych

• określona procedura tworzenia

• firma - nazwa przedsiębiorstwa

⇓

sama nazwa przedsiębiorstwa

Odrębność organizacyjna:

• przedsiębiorstwo jest według określonej struktury organizacyjnej , która określa stopień podwładności i wyznacza zakres obowiązków oraz odpowiedzialność poszczególnych pracowników .

Przedsiębiorstwo ( w ujęciu bardziej ekonomicznym )-

W teorii ekonomii przyjmujemy iż przedsiębiorstwo jest jednostką gospodarczą działającą na własny rachunek , w celu osiągnięcia materialnych korzyści i ponoszące ryzyko i odpowiedzialność zgodnie z przepisami prawa .

2. Geneza przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela :

• Europa średniowiecze

• zakłady rzemieślnicze( pierwotna forma ) -produkcja ma charakter pracy ręcznej ,rzemieślnik wykonuje produkt od początku do końca , rzemieślnik sam martwi się o to , by sprzedać produkt i martwi się o zaopatrzenie się w materiały do produkcji.

Rozwój - powstanie systemu nakładczego XIII i XIV w rola rzemieślnika ograniczona do samej produkcji . Nakładcy zajmują się odbiorem produktu i zaopatrzeniem rzemieślnika w materiały .

Rozwój w przemyśle włókienniczym.

• Kolejny etap rozwoju - powstanie manufaktur ( XVI do XVIII w) , zgromadzenie rzemieślników w jednym miejscu . Pierwszy prosty podział pracy , techniczny podział pracy . Nadal praca jest pracą ręczną . Wykorzystywano wtedy siły przyrody , jedyny proces mechanizacji.

Powstanie fabryk - druga połowa XVIII wieku .

• pierwsza rewolucja naukowo - przemysłowa ( wynalezienie maszyny parowej i powstają fabryki , przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela) .

3. Cechy przedsiębiorstwa indywidualnego właściciela :

• Przedsiębiorca jest właścicielem kapitału pieniężnego , rzeczowego , który jest ulokowany w czynnikach produkcji .

• Przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu , produkuje na sprzedaż .

• Przedsiębiorca zatrudnia wolną siłę roboczą.

• Przedsiębiorca jest jednocześnie kierownikiem produkcji , głównym księgowym i głównym inżynierem.

• Sam ponosi całą ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej.( wszystkie strary przedsiębiorstwa musi pokryć z własnej kieszeni ).

W wieku XIX ma wielkie znaczenie indywidualny właściciel - jest to kapitalizm - wolnokonkurencyjny lub wolna konkurencja w procesie gospodarowania

⇓

• występuje duża liczba małych przedsiębiorstw dysponujących bardzo podobną techniką produkcji.

• Indywidualny producent , ze względu na niewielki udział w rynku , nie ma wpływu na cenę wytwarzanych przez siebie produktów.

• Cena kształtuje się w sposób żywiołowy przez wszystkich producentów i pod wpływem konsumentów.

• Sytuacja przedsiębiorstwa na rynku jest niestabilna , wynika z bardzo ostrej konkurencji na rynku . Jest to również proces powstawania i upadania przedsiębiorstw.

• Kryzys gospodarczy

4 . Ograniczenia w rozwoju indywidualnego przedsiębiorstwa pod koniec wieku XIX.

1. Ograniczenie możliwości gromadzenia kapitału . Przedsiębiorstwo nie jest w stanie wchłonąć przyśpieszonego postępu naukowo-technicznego , wynikającego z drugiej realizacji naukowo- technicznej ( wynalezienie nowych materiałów : stali , kwas siarkowy , energia elektryczna , zmiana sposobu produkcji - produkcja taśmowa)

1. W warunkach przedsiębiorstw indywidualnych właściciel - kapitał był powiększany poprzez jego koncentrację .

Koncentracja kapitału -przeznaczenie części zysku przedsiębiorstwa na rozwój i zwiększenie możliwości produkcyjnych przedsiębiorstwa . Ten sposób jest zbyt wolny , istnieje konieczność pojawienia się centralizacji kapitału , która umożliwi wprowadzenie nowych technologii .Centralizacja kapitału -łączenie niezależnych już istniejących kapitałów w gospodarce.

I Forma CK * emisji akcji , sprzedaż udziałów .

II Forma CK * fuzje przedsiębiorstw (łączenia przedsiębiorstw) .

*łączenie kapitału przemysłowego z kapitałem bankowym - rozwój działalności kredytowej banków.

2. Skutki koncentracji i centralizacji kapitału w XX wieku .

• wzrost zaangażowanych kapitałów w sferę produkcyjną

• powiększenie się rozmiarów przedsiębiorstwa

Kapitalizm końca XIX wieku i początku XX wieku , to kapitalizm monopolistyczny , w którym funkcjonuje przedsiębiorstwo o zróżnicowanych rozmiarach i sile ekonomicznej .

• konieczność wyjścia poza formę własności jednoosobowej i rozwój nowych form przedsiębiorstw o własności grupowej ( spółki )

• upadek przedsiębiorstw , które nie są w stanie sprostać konkurencji i nie mogą wprowadzić nowych technologii.

2. Narastająca niestabilność warunków gospodarowania:

1. Narastająca niestabilność warunków gospodarowania - główna przyczyna wzrostu niepewności działania przedsiębiorstw była skutkiem:

• przejścia do produkcji masowej ( pojawia się badanie rynku , reklama ).

• Wydłużenie czasu produkcji

• Pojawienie się coraz częściej kryzysów gospodarczych .

2. Niepewność rynkowa działań gospodarczych :B

Niepewnych -możliwość odchyleń dodatnich i ujemnych do zamierzonych w planie efektów przedsięwzięć.

Rodzaje niepewności :

• Losowa- nie ma wpływu na to człowiek.

• Rozwojowa- wynika z postępu naukowo-technicznego i wprowadzonych innowacji .

• Niepewność rynkowa - trudno przewidzieć , jakie zmiany nastąpią w pewnych wielkościach rynkowych ( cena , popyt , gusty konsumentów ).

• Ryzyko- odnosi się tylko do zamierzonego efektu.

5. Formy organizacyjno - prawne przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej.

6. Charakterystyka i zasady działania przedsiębiorstw spółdzielczych:

Przedsiębiorstwo spółdzielcze - to dobrowolne zrzeszenie osób prywatnych prowadzącą działalność w imieniu swoich członków .

Specyfika spółdzielni :

• członkowie spółdzielni mogą wnosić wkłady finansowe i rzeczowe .

• zarządzanie spółdzielni opiera się na zasadach demokratycznych

• podział nadwyżki ekonomicznej pomiędzy członków spółdzielni dokonuje się według dwóch kryteriów :

1. bieżącego wkładu członków spółdzielni ( wysokość dochodów z pracy )

2. wysokości wniesionego wkładu kapitałowego ( wysokość dywidendy).

I. Rodzaje spółdzielni :

* wytwórcze zwane również spółdzielniami pracy .

• oszczędnościowe - pożyczkowe

• przetwórstwa rolnego np. mleczarskie ogrodnicze .

• rolnicze

• działające w sferze otoczenia i zbytu ( spółdzielnia spożywców )

• mieszkaniowe ( budownictwa mieszkaniowego )

• drobnej produkcji i usług ( spółdzielnie inwalidów , rybackie , lekarskie )

W Polsce spółdzielczość rozwija się w drugiej połowie XIX wieku . Ruch spółdzielczy -Rapacki , Żeromski .

Rozkwit po II wojnie światowej.

2.Własność państwowa - kształtowała się w XVIII wieku .Rozwój po II wojnie światowej . Przedsiębiorstwa państwowe powstają w ramach gospodarki wolnorynkowej ingerencja państwa w stworzenie infrastruktury np. drogi , koleje , bo małych przedsiębiorstw nie było stać na takie wielkie inwestycje .

Przyczyny tworzenia sektoru państwowego :

• wzrost ekonomicznej roli państwa , które oddziaływuje stabilizująco na gospodarkę i przeciwdziała kryzysom gospodarczym ( np. zwiększenie popytu globalnego ).

• Oddziaływanie państwa na rynek pracy - tworzenie nowych miejsc pracy , firmy państwowe - stabilne , firmy prywatne - niestabilne . Zysk , to podstawowe kryterium długotrwałego działania.

• Wspieranie rozwoju nauki - wydatki na badania i rozwój (B+R ).

• Nacjonalizacja gałęzi o dużym znaczeniu dla gospodarki - względy strategiczne , społeczne ( górnictwo , hutnictwo , przemysł naftowy , produkcja energii ) . Współfinansuje te przedsiębiorstwa , by zapewnić dużą ilość miejsc pracy .

Sektor państwowy obejmuje :

• przedsiębiorstwa niekomercyjne - dostarczają dobra lub świadczą usługi za darmo lub po kosztach produkcji ( usługi administracji publicznej i lokalnej ,publicznej oświaty i służby zdrowia , pomocy społecznej , komunikacja miejska itp.)

• przedsiębiorstwa komercyjne - kierujące się zasadą zysku i rachunkiem ekonomicznym ( usługi telekomunikacyjne , transportowe ).

W Polsce :

• przedsiębiorstwa państwowe na mocy ustawy

• przedsiębiorstwa jednoosobowe - spółki akcyjne skarbu państwa

Specyficzne formy przedsiębiorstwa :

♥ przedsiębiorstwa komunalne przedsiębiorstwa samorządu terytorialnego powstają przez wyodrębnienie majątku ogólnonarodowego . Założycielami ich są gminy , są to instytucje , które działają na zasadach nieekonomicznych . Ich zadania są spełniane na rzecz społeczności lokalnej ( woda , utrzymanie porządku , transport w danej gminie , mieście )

3. Spółki jako forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstw.

• spółki cywilne ( reguluje kodeks cywilny )

• spółki kapitałowe

• spółki osobowe ( na podstawie kodeksu handlowego )

• jawna

• komandytowa

• partnerska

• komandytowo-akcyjna

Cechy spółek osobowych :

1. Znany i trwały jest skład jej spółki .

2. Prawo - (każdy może prowadzić sprawy spółki i kontrolować ją ) i obowiązek współdziałania dla osiągnięcia celu ( lojalność wspólników ).

3. Brak osobowości prawnej - ułomna osoba prawna .

4. Pełna odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki z wyjątkiem komendatariuszy i partnerów.

Spółki kapitałowe :

Geneza powstania spółek akcyjnych:

• Włoskie Towarzystwo „Montes” tworzone w XII wieku , celem których było zgromadzenie kapitału na potrzeby państwa.

• Bank Św. Jerzego 1407 roku.

• Niderlandzka Kampania Wschodnioindyjska - 1602 r.(Handel zamorski działały również w bankowości oraz działały w sferze finansowej)

• Rozwój spółek akcyjnych w XVIII wieku , -przyczyny pozaekonomiczne. Te spółki powstawały przez zgromadzenie kapitałów i zniknięcie ich.

• Właściwy rozwój spółek akcyjnych przypada na wiek XIX , po II rewolucji naukowo-przemysłowej .

Spółki kapitałowe :

1. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

2. spółka akcyjna

Cechy charakterystyczne spółki akcyjnej :

• spółki posiadają osobowość prawną , z chwilą wpisania do rejestru handlowego

• za zobowiązania spółki wspólnicy odpowiadają do wysokości wniesionego kapitału ( udziału).

• Uniezależnienie funkcjonowania spółki od sytuacji osobistej i materialnej wspólników .

• Możliwość zgromadzenia w krótkim czasie znacznych kapitałów .

• W imieniu wspólników sprawy spółki prowadzą specjalne organy władzy ( zarząd , walne zgromadzenie , organ kontrolny , rada nadzorcza lub komisja rewizyjna)

Skład osobowy jest zmienny.

Kwalifikacja przedsiębiorstw wg różnych kryteriów :

♥ z punktu widzenia wielkości:

1. małe - zatrudniające do 50 pracowników .

2. średnie - zatrudniają od 51 do 250 pracowników

3. duże - zatrudniają powyżej 250 pracowników.

• z punktu widzenia zakresu działalności ( zakres ich internalizacji )

1. krajowe - nabywają całość zasobów i sprzedają całość swej produkcji na rynku krajowym.

2. Międzynarodowe - zlokalizowane są głównie w jednym kraju , lecz pozyskują znaczną część zasobów lub dochodów z innych krajów.

3. Światowe - filie w innych krajach

4. Globalne- wielonarodowe.

♥ Z punktu widzenia rodzaju prowadzenia działalności gospodarczej :

1. wytwarzające dobra materialne (produkty) przedsiębiorstwa produkcyjne np. przedsiębiorstwo wydobywcze , przetwórcze , budowlane.

2. Świadczące usługi - przedsiębiorstwa usługowe np. handlowe , turystyczne ,bankowe , ubezpieczeniowe , gastronomiczne .

3. Mieszane - ( dyfersyfikację produkcji ) np.

• produkcyjno- usługowe

• produkcyjno - handlowe

• przemysłowo-badawcze

d) wirtualne - przedsiębiorstwa w internecie.

1

6

Własność prywatna

Własność społeczna

(publiczna)

Przedsiębiorstwo indywidualnego właściciela

Własność grupowa

• spółki osobowe ,kapitałowe

• spółdzielnie pracownicze ,konsumenckie

• państwowe

• komunalne(monuicypalne)

---