Scharakteryzuj stosunki Polski z Niemcami, Czechosłowacją, Związkiem Radzieckim, Litwą, Łotwą w okresie międzywojennym
Wiązało się ono z licznymi konfliktami terytorialnymi w latach 1918-1921; w rezultacie spośród sześciu sąsiadów jedynie z Łotwą i Rumunią łączyły Polskę przyjazne stosunki. Najważniejsze znaczenia dla Polaków miały stosunki z Niemcami oraz ZSRR.. Oba te mocarstwa wrogo odnosiły się do systemu wersalskiego pragnęły ziem utraconych na rzecz Polski. Największym zagrożeniem dla państwa polskiego była ewentualność współpracy obu sąsiadów. W latach 20. Polska starała się zapewnić sobie bezpieczeństwo poprzez współpracę z państwami, które wykreowały system wersalski (głównie z Francją). Ponadto Polska zawarła sojusze militarne z Rumunią (1921) i Wielką Brytanią (1939). Niepodległość Rzeczypospolitej była owocem systemu wersalskiego, toteż największe problemy polskie wynikały z nietrwałości tego systemu. Wykonanie postanowień konferencji pokojowych zależało od postępowania wielkich mocarstw, na które Warszawa - niezależnie od popełnionych błędów w polityce zagranicznej-nie miała wpływu. Gdy jednak mocarstwa zachodnie zaczęły skłaniać się do polityki ustępowania przed niemieckim rewizjonizmem (układ w Locarno), a w latach 30. Prowadziły politykę zaspokajania żądań Hitlera (w imię zachowania pokoju), Polska próbowała rozwiązać swe problemy poprzez bezpośrednie porozumienia z Niemcami i ZSRR( tzw. Polityka równowagi, prowadzona przez Piłsudskiego, a po jego śmierci przez Józefa Becka, ministra spraw zagranicznych w latach 1932-1939). W Warszawie zakładano, iż widoczny po dojściu Hitlera do władzy konflikt ideologiczny między Berlinem a Moskwą nie pozwoli obu państwom na nawiązanie antypolskiej współpracy, co jednak w 1939 r. okazało się kalkulacją błędną.
STOSUNKI POLSKO-FRANCUSKIE:
Spośród mocarstw Zachodnich najlepsze stosunki łączyły Polskę z Francją, która bojąc się odbudowy potęgi Niemiec szukała sojuszników w Europie Wschodniej. W lutym 1921 r. w Paryżu doszło do podpisania deklaracji polsko-francuskiej o przyjaźni i układu politycznego wraz z konwencją wojskową, zgodnie, z którą państwa zobowiązywały się do udzielenia pomocy w razie napaści Niemiec na którąś ze stron. Polska szukała też sojuszników w Europie Środkowo-Wschodniej. Jednak tylko Rumunia jako jedyne państwo na tym obszarze chętnie współpracowała z Polską i podpisała w marcu 1921 r. pakt o wzajemnej pomocy przeciw bolszewickiej Rosji (sojusz polsko-rumuński).
STOSUNKI POLSKO-BRYTYJSKIE:
W związku z tym, że premier Francji Daladier przyłączył się 13 kwietnia 1939 roku do gwarancji brytyjskich dla Polski, ambasador Juliusz Łukasiewicz przeprowadził w Paryżu konsultacje dotyczące wzajemnych zobowiązań sojuszniczych.. Na tej podstawie odbyły się w Paryżu rozmowy wojskowe. Doprowadziły one do podpisanie 19 maja protokołu wojskowego, przewidującego m.in., iż jeśli główne siły niemieckie zostaną skierowane przeciw Polsce, Francja rozpocznie wielką ofensywę 15 dni po mobilizacji. Chamberlain jeszcze raz opowiedział się za Polską w Izbie Gmin 10 lipca, ale wojskowi brytyjscy byli bardziej ostrożni i mówili tylko o możliwości lotniczego wsparcia. Układ o pomocy wzajemnej między Wielką Brytanią a Polską podpisany został w Londynie 25 sierpnia 1939 roku. Układ składał się z części jawnej, liczącej 8 artykułów oraz tajnego protokołu składającego się z 4 punktów. Podpisanie układu odroczyło tylko na kilka dni atak na Polskę, przewidywany początkowo na 26 sierpnia 1939 roku.
STOSUNKI POLSKI Z KRAJAMI BAŁTYCKIMI:
Polska pozostawała w przyjaznych stosunkach z państwami bałtyckimi: Łotwą, Estonią, Litwą i Finlandią, które wcześniej wchodziły w skład Rosji Carskiej. W ciągu 1920 roku polska dyplomacja czyniła duże wysiłki, aby doprowadzić do zawarcia porozumień wojskowych i gospodarczych z państwami tego regionu. Miały one być wstępem do realizacji idei utworzenia Związku Bałtyckiego, wzmacniającego bezpieczeństwo państw regionu sąsiadujących z Rosją bolszewicką. Pełne napięć stosunki z Litwą, a później akcja gen. Żeligowskiego i utworzenie Litwy środkowej bardzo skomplikowały pozycję Polski w regionie bałtyckim. W roku następnym mediacje w sporze polsko-litewskim podjęła Liga Narodów, ale bez powodzenia. Mimo to, nowy polski minister spraw zagranicznych Konstanty Skirmunt wrócił do idei Związku Bałtyckiego, licząc, że nawet bez Litwy możliwe jest zbliżenie Polski z pozostałymi państwami regionu. Dyplomacja polska zmierzała nie tylko do umocnienia bezpieczeństwa państwa wobec potencjalnego zagrożenia ze wschodu, ale także do prezentowania wspólnych interesów regionu na konferencjach Ententy poświęconych problemom gospodarczej rekonstrukcji powojennej Europy. Pierwszą próbę sformalizowania współpracy Polski, Łotwy, Estonii, Finlandii, podjęto na spotkaniu w Helsinkach w lipcu 1921 roku. Po spotkaniu w Helsinkach inicjatywę przejęła Polska. Konferencja państw bałtyckich odbyła się w Warszawie 13-17 marca 1922 roku. Konferencja warszawska stwarzała szansę na sukces, jako że podpisany nie niej 17 marca układ polityczny miał być podstawą Związku Bałtyckiego. Finlandia nie ratyfikowała tego układu. 29-30 Marca 1922 r. w Rydze podpisano protokół końcowy. Wskazywał on na możliwości rozszerzenia współpracy gospodarczej i handlowej oraz zalecał koordynację działań na konferencji genueńskiej oraz wspólne działania państw europejskich na rzecz Rosji Radzieckiej. W 1922 roku Rosja zaproponowała Polsce i państwom bałtyckim rozmowy rozbrojeniowe. Delegacja Polski i trzech państw bałtyckich nalegały, aby najpierw ustalić zasady paktu o nieagresji, a później rozmawiać o redukcji zbrojeń.
STOSUNKI POLSKO- NIEMIECKIE:
Stosunki polsko-niemieckie w latach 20-tych były pełne napięć i konfliktów. Republika Weimarska nie kryła swego sprzeciwu wobec granicy Polski wytyczonej w traktacie wersalskim. Niemcy mieli nadzieję, że wcześniej czy później uda się wywrzeć nacisk na Polaków i doprowadzić do rewizji tej granicy. Układ w Locarno zawarty w dniu 16 października 1925 roku. Układ ten jest uważany za porażkę polskiej polityki zagranicznej obozu przedmajowego. Postanowienia traktatu: Niemcy potwierdzały i gwarantowały nienaruszalność swoich granic z Belgią i Francją, a odmówiły zastosowania tego samego warunku w odniesieniu do granic z Polską i z Czechosłowacją. Stan ten groził, że w przyszłości Niemcy będą chciały te granice zmienić na swoją korzyść. Traktat lokarneński podważył zaufanie Polaków do Francji, która była naszym głównym sojusznikiem na mocy układu z 1921 roku, był też wyrazem wzrostu potęgi i znaczenia Niemiec na arenie międzynarodowej. Kiedy 30 stycznia 1933 roku Adolf Hitler objął władzę w Niemczech, dyplomacja polska początkowo uznała, że daje to większe szanse utrwalenia granicy zachodniej i umocnienia bezpieczeństwa narodowego. Hitler uznał, bowiem, że zanim powstaną sprzyjające warunki do realizacji celów zasadniczych, porozumienie z Polską jest potrzebne i korzystne dla stabilizacji jego rządów. Deklarację między Polską a Niemcami o niestosowaniu przemocy podpisano w Berlinie 26 stycznia 1924 roku. Deklaracja powoływała się na zasady zawarte w pakcie paryskim i stwierdzała, że inne zobowiązania międzynarodowe obu rządów „ nie stoją na przeszkodzie pokojowemu rozwojowi ich wzajemnych stosunków” oraz „ nie są w sprzeczności z niniejszą deklaracją”. Oba rządy oświadczyły, że wszelkie kwestie sporne będą rozwiązywać w sposób pokojowy. Deklaracja miała pozostać w mocy przez okres 10 lat. Porozumienie polsko-niemieckie zaskoczyło Moskwę. Wkrótce podpisano też inne porozumienie polsko-niemieckie, a mianowicie Protokół o zakończeniu trwającej od 1925 roku wojny gospodarczej, co nastąpiło 7 marca 1934 roku. Wkrótce celem III stała się Polska. Szef polskiej dyplomacji Beck sądził, iż od ułożenia przyjaznych stosunków z Niemcami najbardziej zależy ugruntowanie bezpieczeństwa narodowego Polski. W październiku 1938 roku ton propagandy niemieckiej wobec Polski był jeszcze dość przychylny, co mogło sprawiać wrażenie, że sprawy idą w dobrym kierunku. W tej sytuacji zaskoczeniem dla szefa polskiej dyplomacji musiał być plan „rozwiązania globalnego”, złożony przez Ribbentropa 24 października 1938 r. w Berchtesgaden podczas rozmowy z Lipskiem. Zawierał on 8 propozycji: m.in.: Wolne miasto Gdańsk zostanie przyłączone do Rzeszy; układ polsko-niemiecki przedłużony zostanie na okres 25 lat itd. Na naradzie w kancelarii Rzeszy 25 maja Hitler określił najbliższe cele Niemiec: problem Polski jest nieodłączny od konfliktu z zachodem, Polska widzi niebezpieczeństwo w niemieckim zwycięstwie na zachodzie i będzie starała się nam w tym zwycięstwie przeszkodzić. Dlatego nie może być mowy o oszczędzeniu Polski i zostaje nam decyzja: zaatakować Polskę przy pierwszej dogodnej sposobności.
STOSUNKI POLSKO- RADZIECKIE:
Na początku lat 30-tych zwiększyła się możliwość porozumienia polsko- radzieckiego. Rozmowy polsko-radzieckie ułatwiło podpisanie przez oba państwa dwóch aktów wielostronnych: Paktu Brianda- Kellogga w 1928r. i Protokołu moskiewskiego z 1929 r. Polska zdecydowała się, więc nie czekać na osiągnięcie uzgodnień między Rumunią a ZSRR i przyśpieszyć swoje negocjacje z Moskwą. Pewną rolę odegrała tu wiadomość, iż 21 stycznia 1932 r. podpisany został Pakt o nieagresji między ZSRR a Finlandią, Niemniej jednak Polska decyzja wywołała w Bukareszcie spore rozczarowanie. Pakt o nieagresji między Rzeczpospolitą Polską a ZSRR został uzgodniony 25 stycznia 1932 r., ale podpisany dopiero w Moskwie 25 lipca 1932 r. Obie umawiające się strony wyrzekły się wojny jako narzędzia polityki narodowej w ich wzajemnych stosunkach, oraz zobowiązały się powstrzymywać „ od wszelkich działań agresywnych lub od napaści jedna na drugą, zarówno samodzielnie, jak łącznie z innymi mocarstwami”(Art.1). Gdyby zaś jedno z umawiających się państw zostało napadnięte przez państwo trzecie lub grupę państw, drugie państwo „ obowiązuję się nie udzielać ani bezpośrednio, ani pośrednio pomocy ani poparcia państwu napadającemu przez cały czas trwania zatargu (Art., 2). Cały Pakt, złożony z 8 artykułów, został zawarty na 3 Lata z możliwością późniejszej prolongaty, co stało się 5 maja, 1934 kiedy pakt przedłużono na lat 10. Miał on istotne znaczenie, ponieważ wzmacniał międzynarodową pozycję Polski zwłaszcza wobec Niemiec. Stosunki polsko- radzieckie uległy zerwaniu, kiedy w nocy Kellogga 23-24 sierpnia został podpisany w Moskwie niemiecko- radziecki pakt o nieagresji zwany później paktem Ribbentrop- Mołotow. Los Polski został wówczas przypieczętowany.