Stosunki Polski z wybranymi państwami regionu Azji i Pacyfiku

Dla Polski jako kraju ciągle rozwijającego nadrzędnym celem polityki zagranicznej jest prowadzenie stosunków politycznych, kulturalnych a przed wszystkim handlowych z krajami Azji i Pacyfiku. Polska jest importerem ogromnej ilości towarów z takich państw jak; Chiny, Australia, Indonezja, Singapur i wielu innych. W poniższych rozważaniach postaram się przedstawić chociaż w sposób szkicowy kondycję obecnych stosunków polsko- azjatyckich i genezę ich powstania. Szczególną uwagę zwrócę na stosunki ekonomiczne z tymi państwami.

Australia była priorytetem polskiej polityki zagranicznej lat 90. Miało na to wpływ jej pozycja gospodarcza a także gotowość Australii do udzielenia pomocy państwom dążącym do budowy systemów demokratycznych. Duży wpływ na współpracę miała także polonia australijska. Obecny Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski 21 maja 2009 roku na konferencji zorganizowanej przy współpracy Departamentu Azji i Pacyfiku MSZ mówił o efektywnej współpracy z organizacjami polonijnymi w promowaniu wizerunku Polski jako nowoczesnego, demokratycznego kraju, aktywnego członka UE i innych organizacji międzynarodowych, a przede wszystkim kraju o niedocenianych sukcesach w niedawnej historii regionu i Europy. Owa współpraca miałaby służyć nie tylko interesom Polski, ale też społeczności polskiej w Australii. MSZ szczególną uwagę zwracał na wzmocnienie stosunków bilateralnych. Wspominał o zwiększeniu australijskich inwestycji w Polsce, a także wymianie towarów i usług , w tym turystyki. Podnosił na forum sprawy takie jak przyspieszenie negocjacji w sprawie umowy międzyrządowej o ubezpieczeniach społecznych i finalizacji umowy „Working Holiday” (Zwiedzaj i pracuj), była również mowa o o wykorzystaniu badań australijskich naukowców dot. odnawialnych źródeł energii, zwłaszcza w zakresie spalania węgla.

Wracając do genezy stosunków australijsko- polskich to w roku 1991 powołano Australijski Instytut Spraw Polskich oraz Fundację Kultury Polskiej przy Melbourne University, a także Instytut Historyczny w Canberze ośrodki te stały się ważnym centrum aktywności we wzajemnych stosunkach. Tego samego roku ówczesny MSZ Krzysztof Skubiszewski podpisał dwie umowy gospodarcze; o unikaniu wzajemnego opodatkowania oraz o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji. W kolejnych latach miały miejsce liczne wizyty polskich wysłanników w Australii . Dały one wymierne rezultaty w postaci inwestycji firm z australijskiej branży rolno- spożywczej w wysokości 100 mln $. W drugiej połowie lat 90. Stosunki przybrały bardziej dynamiczny charakter, a to za sprawą dialogu politycznego nt. bezpieczeństwa regionalnego i globalnego. Wraz ze zbliżaniem się Polski do akcesji do UE rosło zainteresowanie australijskich inwestorów naszym krajem. Podczas rozmów były poruszane tematy takie jak polska migracja do Australii. W ich wyniku w 1998 roku podpisano umowę o ekstradycji. W 2000 r. podczas olimpiady w Sydney z wizytą do Australii udał się prezydent Aleksander Kwaśniewski. Miała miejsce wymiana wicepremierów; Grzegorz Kołodko- ‘95r. i T. Fischer- ‘98r. Ostatnie lata XX i pierwsze lata XXI wieku obfitowały w wymienne wizyty premierów, wicepremierów, szefów resortów, szefów klubów parlamentarnych obu państw.

Wymiana handlowa naszego kraju z Australią wskazuje obecnie tendencję wzrostową, jednakże utrzymywała się na niskim poziomie. Od 1998 r. obroty nie przekroczyły 80 mln $. Żywe zainteresowanie australijskich przedsiębiorców w przetwórstwie spożywczo- rolnym, w przemyśle piwowarskim, ochronie środowiska i przemyśle tekstylnym na pewno doprowadzi do wzrostu wolumenu obrotów i wyjścia poza tradycyjne branże(spożywczą i budowlaną). Wg danych z roku 2002 eksport Polski do Australii wyniósł 35,2 mln $, natomiast import 27,2 mln $.

Polska transformacja ustrojowa ‘89r. miała bardzo istotny wpływ na nasze stosunki z ChRL. Solidarność w ówczesnych Chinach była postrzegana jako ruch narodowowyzwoleńczy co wiązało się z sympatią kręgów uniwersyteckich i elit. Ważnym wydarzeniem dla wzajemnych stosunków okazały się pierwsze wybory w Polsce 4 czerwca ‘91r., dzięki którym demokratyczne reformy mogły mieć miejsce, a także protesty w nocy z 3 na 4 czerwca ‘89r. stłumione przez wojsko, ruchu na rzecz przyspieszenia reform w Pekinie. W Polsce pierwsze wybory stały się symbolem demokratycznych przemian, natomiast w ChRL noc czerwcowa była symbolem obrony systemu komunistycznego. Na początku lat 90. Stosunki wzajemne gwałtownie się ochłodziły. Stało się to za sprawą odbudowy Polski stosunków z Zachodem, który nakładał na Chiny sankcje za represje wobec ruchu reformatorskiego. Polska transformacja początkowo była krytykowana w Azji przez kręgi rządowe. Uważano, że reformy w naszym kraju przybrały za szybki obrót i były prowadzone w niewłaściwy sposób. Kontakty chińskich elit politycznych z polskimi ograniczane były do minimum, gdyż obawiano się, że będą one czerpać inspiracje z Lecha Wałęsy, który był tam niezmiernie popularny. Nawet prasa oficjalna bardzo rzadko podawała informacje nt. przemian zachodzących w naszym kraju. Mimo wszystko Polsce bardzo zależało na odbudowie stosunków z tym krajem i przywróceniu im dynamiki z początku lat 80. Chiny były postrzegane jako jeden z najważniejszych partnerów politycznych i gospodarczych w regionie. Polacy zauważali, że dzięki reformom ekonomicznym zyskują one na znaczeniu i nie tylko w Azji lecz na całym świecie, ze względu na najszybszy w skali globalnej wzrost PKB i skok cywilizacyjny. Z drugiej strony Chiny postrzegały Polskę jako bardzo atrakcyjny rynek zbytu dla swoich towarów. W pierwszej połowie lat 90. Chiny wizytowali przedstawiciele władz polskich najwyższych szczebli, natomiast Chińczycy równie często odwiedzali Polskę jednakże były to władze szczebli najniższych. Uwidoczniło to stanowisko, że Polska ma drugorzędne znaczenie w polityce zagranicznej Chin. Pomimo potknięć naszych parlamentarzystów takich jak kwestia praw człowieka i Tybet polskie starania przyniosły rezultaty. W ‘94r. podczas wizyty premiera Waldemara Pawlaka w ChRL gospodarze wyrazili zrozumienie dla polskich aspiracji członkowstwa w NATO i UE. Kolejne lata przyniosły owoce. Po wizycie premiera Pawlaka w Pekinie nastąpiło ożywienie w kontaktach między instytucjami rządowymi. Jesienią ‘97r. Chiny odwiedził prezydent Aleksander Kwaśniewski. Dopiero w 2000r. doszło do wizyty chińskiego MSZ Tang Jiaxuana. Była to pierwsza wizyta MSZ Chin od ponad 10 lat w Polsce. Po wydarzeniach września 2001 roku Pekin zainteresował się konsultacjami strategicznymi poświęconymi globalnym zagrożeniom terroryzmem. Nastąpiła wymiana szefów biur bezpieczeństwa narodowego. W 2003r. prezydent Kwaśniewski spotkał się z przewodniczącym ChRL Hu Jintao, natomiast w czerwcu 2004r. po raz pierwszy w historii do Polski przybyła głowa państwa Chin. Chiny są największym partnerem Polski pośród krajów Azji pod względem wymiany handlowej. Od roku transformacji ustrojowej obroty handlowe spadają z roku na rok. W 1990r. wynosiły one 346 mln $ i spadły w 3 lata później do 80 mln $. Deklaracje kontraktów chińskich z ‘97r. zrealizowano dopiero w 2003 r. podczas wizyty wicepremier Chin Wu Yi. W czasie tej wizyty podpisano kontrakt o wartości 400 mln $ na dostawy polskiej miedzi, sprzedaż 1,2 tys. Samochodów Daewoo-FSO i urządzeń do ochrony środowiska. Podczas wizyty w Chinach w listopadzie minister gospodarki Jacek Piechota otworzył Polska Wystawę Narodową w Pekinie. Polskie delegacje podpisały tam umowy na eksport o wartości ponad 120 mln $ m.in. na dostawy koncentratu miedziowego i maszyn górniczych). Wartość wymiany z Chinami w 2002 roku wyniosła 2284,3 mln $. A saldo ujemne Polski wyniosło 1870,7 mln $. Natomiast inwestycje obu krajów są bardzo małe i nie przekraczają 30 mln $.

Stosunki na lini Polska- Tajlandia były bardzo ożywione, ponieważ już w ‘77r. otwarto regularne połączenie samolotowe polskiego przewoźnika LOT do Bangkoku. Jednakże na początku kontakty były bardzo ograniczone, ze względu na orientację zachodnią Tajlandii. PO ‘89r. w Bangkoku zmiany w Polsce powitano entuzjastycznie. Już w rok później przybył z wizytą do Polski wicepremier Pong Sarasin. W ‘96r. Polskę odwiedziła księżniczka Maha Chakri Sirindhorn. W latach 1990-94 miały miejsce wizyty na szczeblu wicepremierów. W 1997 roku w Tajlandii gościł polski MSZ Dariusz Rosati, natomiast w 3 lata później rewizytę złożył MSZ Surin Pitsuwan, przyjechał na konferencję „Ku Wspólnocie Demokracji”. W 2002 roku odbyły się konsultacje wiceministrów SZ obu krajów. Kolejne lata obfitowały w wizyty polskich parlamentarzystów w Tajlandii. Do roku ’97 polsko-tajskie stosunki gosp. były bardzo ożywione- Polska była głównym partnerem Tajlandii w Europie Środkowo-Wschodnia. Jednakże tego samego roku nastąpił konflikt interesów i sprzedaż polskich wyrobów stalowych została zahamowana przez karne cła antydumpingowe. Od tego czasu stosunki gosp. Między oboma krajami sprowadzają się do prostej wymiany towarowej. W 2002r. obroty wyniosły 225mln $, polski eksport był równy 22,2 mln $, co stworzyło duże ujemne saldo. Jednakże Polska patrzy z nadzieją na rozwój współpracy w wielu dziedzinach w przyszłości.

Na nasze stosunki z Birmą ogromny wpływ miały reformy w obu krajach na przełomie lat 80. i 90. Rok przed polska transformacją w wyniku demonstracji i protestów upadł w Myanmar autorytarny system wojskowo- socjalistyczny. Jednakże w kilka miesięcy po tych wydarzeniach za pomocą zamachu stanu władzę przejęła junta wojskowa. Wydała ona zezwolenie w ‘90r. na przeprowadzenie uczciwych wyborów parlamentarnych, aczkolwiek nie pozwoliła go zwołać gdy się okazało, że większość zdobyła opozycja demokratyczna. Kolejne lata krajem władały junty wojskowe sankcjonowane przez USA i UE. A więc Polska poszła jedną drogą a Myanmar drugą. Polacy potępiali tamtejszą dyktaturę wojskową i represjonowanie opozycjonistów. Polscy delegaci odbyli tylko dwie wizyty dwustronne na szczeblu wice ministerialnym. Od ’96r. kontakty polityczne wyższego szczebla zostały zamrożone. Władze polskie potępiały stanowczo wszelkie wyrazy łamania praw człowieka i ograniczania swobód obywatelskich i politycznych. W 2000 r. rzecznik polskiego MSZ wydał oświadczenie o zaniepokojeniu losem Aung San Suu Kyi, przywódczyni opozycji demokratycznej przetrzymywanej w więzieniu. Nawet Lech Wałęsa podejmował w tej sprawie kilka inicjatyw. Obroty handlowe z Birmą były niskie. Wartość towarów wyeksportowanych do tego kraju w 2002r. wyniosła zaledwie 12 tys. $, natomiast import był równy 1,9 mln $.

Na Filipinach system autorytarny upadł dopiero w 1986r. przez pokojową rewolucję. Filipiny odnosiły się do przemian w Polsce bardzo pozytywnie, popularnością cieszył się tam Lech Wałęsa. Stosunki polityczne po ‘89r. były prowadzone na szczeblu MSZ; szefowie MSZ wizytowali Polskę w roku ’90, ’96, natomiast ówczesny polski MSZ Dariusz Rosati odbył tam wizytę rok później. Często też dochodziło do spotkań ministrów na sesjach Zgromadzenia Ogólnego ONZ, gdyż strony zabiegały o wzajemne poparcie do władz organizacji międzynarodowych. W 2000r. wizytę w Polsce złożyła wiceprezydent Gloria Macapagal-Arroyo w związku z konferencją „Ku Wspólnocie Demokracji”. W dwa lata później odbyły się w Warszawie dwustronne konsultacje polityczne na szczeblu wiceministrów SZ. Na terenie Filipin działają organizacje terrorystyczne, jednakże kraj ten nie wykazał zainteresowania dialogiem strategicznym z Polską. Zainteresowane był tylko rozmową na temat współpracy w zwalczaniu przestępczości zorganizowanej. Ani Filipiny ani Polska nie posiadają placówek dyplomatycznych, jednakże oba kraje dążą do zmaksymalizowania poszerzenia infrastruktury traktatowej. Filipiny sympatyzują z Polską za sprawą ruchu „Solidarność”, a także za sprawą polskiego pochodzenia papieża Jana Pawła II, który był bardzo ważny w tym katolickim kraju. Gospodarcza kooperacja jest słabo rozwinięta, niewspółmiernie do możliwości zarówno Polski jak i Filipin. W latach 1992-96 nasz kraj osiągnął nadwyżkę w wymianie towarowej z Filipinami. Jednakże w wyniku kryzysu azjatyckiego w roku ’98 polski eksport do tego kraju niespodziewanie się załamał i od tego czasu nieustannie spada a deficyt rośnie. W roku 2002 wartość eksportu Polski do Filipin wyniosła 2,3 mln $ a importu 77 mln $. Jak mówią liczby bilans handlowy jest niezwykle znikomy.

Kraje Azji Wschodniej i regionu Pacyfiku są bardzo ważnymi partnerami dla Polski. Pomimo niskich wartości eksportu do ww. krajów pozostajemy ciągle cennym partnerem w interesach jeśli chodzi o Europę Środkowo- Wschodnią. Podsumowując wraz z postępem integracji europejskiej a także azjatyckiej zacieśniać się będą więzi handlowe z poszczególnymi krajami Azji a korzyści z nich płynące będą czerpane równomiernie.