ORGANIZACJA MEDIÓW - ETYKA MEDIÓW

SLAJD 1

Na początku trzeba sobie zadać pytanie czym tak naprawdę jest Etyka? Co możemy o niej powiedzieć?

A więc powiedzmy, że jest to ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danym społeczeństwie, uznawana za synonim moralności. W dziedzinie nauki, etyka w aspekcie normatywnym zajmuje się badaniem tego, co jest moralne czyli uznane za dobre, a co niemoralne czyli złe. Robi to na podstawie przyjętych ocen i związanych z nimi powinności, wytyczaniem dyrektyw, czyli norm postępowania uznawanego moralnie za ogólnie pozytywne.

Jak każde zagadnienie także Etyka musi opierać się na jakimś fundamencie. Jednym z takich fundamentów etyki jest prawda. W sferze mediów ona również odgrywa bardzo znaczącą rolę, gdyż zadaniem dziennikarza a zatem i mediów jest przekazywanie odbiorcy prawdziwej informacji . Prawda stanowi gwarancję dobrze poinformowanego społeczeństwa i kompetencji dziennikarzy, a także pozwala na tworzenie podstaw dla demokratycznego procesu decyzyjnego. Przy czym można powiedzieć, że prawda w mediach ma jakby dwa znaczenia. Po pierwsze odnosi się do tego aby przekazywać odbiorcy prawdziwy przebieg danych wydarzeń przez co nie wprowadzimy odbiorcy w błąd. Natomiast w drugim znaczeniu prawda stanowi pewnego rodzaju etyczny ideał, do którego media powinny dążyć. Prawda dziennikarska powinna być jak najbardziej obiektywna i bezstronna w relacjonowaniu wydarzeń. Mówi o tym wiele kodeksów.

SLAJD 2

Każdy kodeks etyczny powinien opierać się na czterech kategoriach norm: prawda, wolność, dobro jednostki, odpowiedzialność jednostki. Jednak jeśli chodzi od kodeks etyczny mediów należałoby dodać, ażeby obowiązywał on w równym stopniu wszystkie stopnie hierarchii poszczególnych organizacji medialnych. Tutaj nasuwa się pytanie dlaczego?

Media w dużym stopniu kształtują nasz obraz świata. Media nie decydują wprawdzie o tym , co ludzie myślą ale mają ogromny wpływ na to o czym i jak ludzie myślą. Innymi słowy media są często jedynym źródłem , z którego czerpiemy informację , które pozwalają nam zbudować obraz współczesnego świata.

Większość organizacji zawodowych dziennikarzy na świecie posiada skodyfikowane zasady ideologiczne i moralne. Najczęściej są one zawarte w statucie, jednak obecnie coraz częściej umieszcza się je w osobnym dokumencie, w różnych krajach różnie nazywanym: we Francji kartą obowiązków zawodowych, w Islandii zasadami etycznymi, w Bułgarii kodeksem etycznym, w Hiszpanii kodeksem deontologicznym, w Czechach zawodowym, w Belgii kodeksem zasad dziennikarskich, w Irlandii kodeksem postępowania, a w Polsce kodeksem obyczajowym.

SLAJD 3

Dopiero na konferencji paryskiej w 1983 r. Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy i Międzynarodowa Federacja Dziennikarzy wraz z regionalnymi organizacjami dziennikarskimi podpisały tzw. „Deklarację paryską”, znaną również pod nazwą „Międzynarodowe Zasady Etyki Profesjonalnej w Dziennikarstwie”. Została ona przygotowana pod egidą UNESCO. Tych zasad jest dziesięć:

1. Prawo ludzi do prawdziwej informacji i swobodnego wyrażania się;

2. Dążenie dziennikarza do poznania obiektywnej rzeczywistości, by jej możliwie wierny obraz przekazać publiczności;

3. Odpowiedzialność społeczna dziennikarza za przekazywaną informację;

4. Integralność zawodowa dziennikarzy, powstrzymująca ich przed pracą wbrew własnym przekonaniom, przed ujawnianiem źródeł informacji, przed przekupstwem i plagiatem;

5. Dostęp publiczności do mediów, w tym zwłaszcza prawo do sprostowania;

6. Poszanowanie prywatności, godności i dobrego imienia ludzi;

7. Poszanowanie dla interesu społecznego i narodowego, instytucji demokratycznych i moralności publicznej;

8. Poszanowanie dla uniwersalnych wartości (zwłaszcza pokoju, demokracji, praw człowieka, wyzwolenia narodowego, sprawiedliwości) i rozmaitości kultur;

9. Powstrzymanie się przed usprawiedliwianiem wojny i zbrojeń oraz wszelkich form przemocy, nienawiści lub dyskryminacji, kolonializmu, nędzy, itp.;

10. Poparcie dla nowego światowego ładu w dziedzinie informacji i komunikacji, będącego integralną częścią nowego międzynarodowego ładu ekonomicznego”

Na początku lat 90-tych, „Deklaracja paryska” była już historią, podobnie jak zdominowana przez wpływy sowieckie Międzynarodowa Organizacja Dziennikarzy, która ją wylansowała. Deklarację zastąpiła Rezolucja 1003 Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy z 1 lipca 1993 r. Zawiera ona zasady etyczne dla dziennikarzy rozpowszechnione z przekonaniem, że będą one stosowane w całej Europie. Rezolucja przyznaje dziennikarzom wolność, za którą ma iść odpowiedzialność. Wolność w mediach zapewnia przekazywanie wiarygodnych informacji oraz prezentowania różnych punktów widzenia. Odpowiedzialność natomiast są to wszelkie procesy, w toku których media w sposób pośredni lub bezpośredni odpowiadają przed społeczeństwem za jakość, a także skutki publikacji.

Informacje mają być wyraźnie oddzielone od komentarza. Informacja ma być rzetelna, fakty potwierdzone i gromadzone niezwykle starannie, a opinie mają być uczciwe i etyczne. Media mają pełnić służbę dla społeczeństwa. O ile dziennikarze przyjęli rezolucję z zadowoleniem, o tyle Międzynarodowa Federacja Wydawców Dzienników zaprotestowała, dostrzegając w zapisach zamach na wolność mediów i wstęp do wprowadzenia cenzury.

Jeśli przyjrzymy się Deontologii (zespół zasad etycznych odnoszących się do konkretnej grupy zawodowej) Dziennikarskiej w Polsce to zauważymy, że po 1989 r. w Polsce liczba organizacji dziennikarskich zmalała. Zasadniczo, liczy się Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczypospolitej Polskiej, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich oraz Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy. SDRP posiada Dziennikarski Kodeks Obyczajowy, SDP natomiast Kodeks Etyki Dziennikarskiej

SLAJD 4

Etyka dziennikarska

1. Prawda i dokładność.

2. Bezpartyjność i sprawiedliwość.

3. Poszanowanie indywidualnej prywatności.

4. Niezależność od grup interesów.

5. Odpowiedzialność przed społeczeństwem i dobrem publicznym.

6. Poszanowanie prawa.

7. Moralna uczciwość i dobry smak

Jednak na szczególną uwagę zasługuje Karta Etyki Mediów opracowana z inicjatywy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich i podpisana 29 marca 1995 r. roku przez prezesów największych polskich mediów i organizacji dziennikarskich

Slajd 5

RADA ETYKI MEDIÓW

Jest to organizacja powstała 29 marca 1995 r. z inicjatywy Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, na mocy Karty Etyki Mediów, zajmująca się opiniowaniem zachowań dziennikarzy oraz innych spraw istotnych dla mediów i ludzi związanych zawodowo z mediami. Jej przewodniczącą została Magdalena Bajer, wiceprzewodniczącym prof. Tomasz Goban-Klass, sekretarzem Michał Rogowski i członkami: Bolesław Michałek, Krzysztof Piesiewicz, Jerzy Turowicz i Piotr Wojciechowski.

Obecny skład Rady:

Magdalena Bajer - przewodnicząca, publicystka (rekomendowana przez TV4)

Maciej Iłowiecki - wiceprzewodniczący, publicysta Telewizji Polsat (rekomendowany przez Telewizję Polsat)

Helena Kowalik-Ciemińska - sekretarz, publicystka rekomendowana przez Stowarzyszenie "Krajowy Klub Reportażu"

Michał Bogusławski, były rektor Wyższej Szkoły Dziennikarskiej im. Melchiora Wańkowicza (rekomendowany przez SDP)

Mariusz Jeliński, z Telewizji Polskiej (rekomendowany przez Związek Zawodowy Dziennikarzy Radia i Telewizji)

Tadeusz Kononiuk, wykładowca na Uniwersytecie Warszawskim (rekomendowany przez Stowarzyszenie Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej)

Rafał Wieczyński, producent filmowy (rekomendowany przez Krajową Izbę Producentów Audiowizualnych)

 

Co ciekawe Rada nie dysponuje żadnymi sankcjami, może tylko wskazywać wykroczenia, wyrażać opinie, zajmować stanowiska w konkretnych sprawach i apelować. Jednakże stanowiska rady traktowane są jako opiniotwórcze oceny w sprawach mediów, często o opinie Rady zwracają się różne instytucje, w tym także sądy.

Slajd 6

Karta Etyki Mediów

Została podpisana 29.03.1995 roku przez szefów stowarzyszeń i organizacji dziennikarskich, stacji radiowych i telewizyjnych, wydawców, nadawców oraz producentów medialnych. (Sygnatariusze Karty to Prezesi : Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich, Stowarzyszenia Dziennikarzy Rzeczpospolitej Polskiej, Katolickiego Stowarzyszenia Dziennikarzy, Syndykatu Dziennikarzy Polskich., Związku Zawodowego Dziennikarzy, Unii Wydawców Prasy, Telewizji Polskiej S.A., Telewizji "Polsat"., Stowarzyszenia Niezależnych Producentów Filmowych i Telewizyjnych, Polskiego Radia S.A., Stowarzyszenia Radia Publicznego w Polsce, Stowarzyszenia Polskiej Prywatnej Radiofonii, Związku Zawodowego Dziennikarzy Radia i Telewizji oraz krajowy duszpasterz środowisk twórczych, ks. Wiesław Niewęgłowski )

Na straży zasad zapisanych w tej Karcie stoi Rada Etyki Mediów. Wszyscy sygnatariusze tej karty zobowiązali się do przestrzegania niżej wymienionych zasad:

1. ZASADA PRAWDY - co oznacza, że zarówno dziennikarze, wydawcy, producenci jak i nadawcy dokładają wszelkich starać, aby przekazywane informację były zgodne z prawdą, sumiennie i bez zniekształceń będą relacjonować fakty w ich właściwym kontekście , a w razie rozpowszechnienia błędnej informacji niezwłocznie dokonają sprostowania.

2. ZASADA OBIEKTYWIZMU - autor przedstawia rzeczywistość niezależnie od swoich poglądów, rzetelnie relacjonuje różne punkty widzenia; zasada ta mówi tym, że dziennikarz nie powinien zajmować żadnego stanowiska wobec prezentowanych zjawisk i pozwala neutralnie prezentować fakty.

3. ZASADA ODDZIELENIA INFORMACJI OD KOMENTARZA -wypowiedź ma umożliwić odbiorcy odróżnieni faktów od opinii i poglądów.

4. ZASADA UCZCIWOŚCI - oznacza działanie zgodne z własnym sumieniem i dobrem odbiorcy, nieuleganie wpływom, nieprzekupność, odmowę działania niezgodnego z przekonaniami

5. ZASADA SZACUNKU I TOLERANCJI - poszanowanie ludzkiej godności praw dóbr osobistych, a w szczególności prywatności i dobrego imienia. Zabrania się prezentowania w mediach treści takich, które mogły by narazić na jakiekolwiek szkody zarówno fizyczne jak i moralne osoby prywatne, instytucję, organizację, firmy , mniejszości społeczne, itp. Jedyno okolicznością, która uchyla tą zasadę, jest możliwości zapobieżenia potencjalnym szkodom wyrządzonym przez podmiot , którego te treści dotyczą

6. ZASADA PIERWSZEŃSTWA DOBRA ODBIORCY -podstawowe prawa słuchaczy, czytelników widzów są nadrzędne wobec interesów redakcji, dziennikarzy, wydawców, producentów itp.

7. ZASADA WOLNOŚCI I ODPOWIEDZIALNOŚCI -wolność mediów nakłada na dziennikarzy , wydawców , producentów, redakcję odpowiedzialności za treść i formę przekazu oraz wynikające z nich konsekwencje. Niekiedy zasadę wolności(niezależności) Medów uznaję nie jako nadrzędną względem zasady prawdy. Uznaje się bowiem że brak niezależności w mediach często bywa przyczyną manipulacji a więc kłamstwa.

Znane sprawy:

W 2002 r. Rada Etyki Mediów wraz z organizacją Forum Młodych PiS, złożyła doniesienie do prokuratury w sprawie obrazy Jana Pawła II jako głowy państwa przez Jerzego Urbana w związku z publikacją w Nie artykułu "Obwoźne sado-maso". Urban nazwał papieża m.in. "sędziwym bożkiem", "gasnącym starcem" i "Breżniewem Watykanu".

Rada Etyki Mediów negatywnie zaopiniowała zasadność nałożenia 22 marca 2006 r. półmilionowej kary na Telewizję Polsat, za program Kuby Wojewódzkiego wyemitowany 26 lutego 2006 r., w którym zaproszona Kazimiera Szczuka, kpiła (wg wielu widzów skarżących się do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji) z niepełnosprawnej redaktorki Radia Maryja - Magdaleny Buczek. Rada Etyki Mediów (REM) nie dopatrzyła się w telewizyjnej wypowiedzi Kazimiery Szczuki na temat Magdy Buczek "kpiny z niepełnosprawnych", uznała jednak, że mogła ona obrazić uczucia religijne osób wierzących. Mimo to, według REM, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT) postąpiła niewłaściwie, nakładając karę finansową na Polsat, gdzie wypowiedź Szczuki miała miejsce.

SLAJD 7

Komisja Etyki

Nad przestrzeganiem zasad Etyki Dziennikarskiej w Telewizji Polskiej czuwa 7-osobowa Komisja Etyki. Komisja ta orzeka o zgodności postępowania dziennikarzy z zasadami Etyki Dziennikarskiej

Zasady obejmują nakazy i zakazy etyczne będące praktycznymi odpowiedziami na wątpliwości pojawiające się w codziennej praktyce dziennikarskiej. Stanowią rozwinięcie Karty Etycznej Mediów, której TVP S.A. jest jednym z sygnatariuszy, i są zarazem wzorowane na podobnych dokumentach największych stacji telewizji publicznych.
Jej rola polega na upowszechnieniu wśród dziennikarzy TVP przekonania, że przestrzeganie standardów etycznych jest równie ważne, jak sprawność warsztatowa oraz walory intelektualne i formalne.

Komisja jest nieodwoływalna w czasie kadencji i suwerenna w formułowaniu swoich opinii i orzeczeń, podejmowanych po wysłuchaniu stron i świadków oraz zapoznaniu się z dowodami. Komisja nie orzeka żadnych kar. Wyciągnięcie wniosków organizacyjnych, personalnych czy dyscyplinarnych należy do przełożonych, którym przekazywane są orzeczenia.

Komisja Etyki rozpatruje skargi i zażalenia zarówno pracowników i współpracowników TVP S.A. oraz telewidzów, a także z własnej inicjatywy.

Skład komisji

Funkcję przewodniczącej Komisji od 14 lutego do 14 maja 2008 r. pełni Monika Jóźwik. Zgodnie z regulaminem funkcję przewodniczącego pełnią przez trzy miesiące kolejno wszyscy członkowie Komisji.

Podsumowanie:

Etyka mediów to kwestia, która coraz częściej jest odkładana na bok ze względu na rywalizację o czytelnika, o wzrost lub utrzymanie sprzedaży, wreszcie z powodu pogoni za informacją. W XXI wieku, wraz z rozwojem techniki i wzrostem zapotrzebowania na szybki dostęp do informacji, napięcie między etyką a tym, co niosą ze sobą oczekiwania odbiorców i codzienna praktyka dziennikarska (pragmatyzm dziennikarski), wyraźnie wzrasta. Media bardzo często powołują się na zapisy prawa, (tu ustawy prawo prasowe) zapominając, że prawo stanowi minimum etyki. Sami dziennikarze czynią z zapisów ustawowych i komentarzy do ustawy prawo prasowe swoje sumienie dziennikarskie. To wolno, tego nie wolno.

Zauważalnym problemem etyki mediów jest problem niejednoznacznej ideii wolności komunikowania. W wielu dyskusjach dominuje pogląd, że wolność mediów polega na tym, iż mają one prawo do robienia tego, na co mają ochotę, a co nie jest zabronione literą prawa. Ale czy tak jest na pewno…

---