Geny a memy

Darwinowska teoria ewolucji koncentruje się na dziedzicznych cechach organizmu- nasz organizm pozostaje pod kontrolą genów, które współzawodniczą ze sobą i te, które „wygrywają”, są najlepsze dla przetrwania naszego gatunku, przechodzą z pokolenia na pokolenie. Mimo to pozostają pytania: Dlaczego ludzie wykorzystują tak wiele zasobów w tak licznych czynnościach, które z punktu widzenia biologicznego są zbędne? (Blackmore, 2000). Czy istnieją oprócz genów inne jednostki, które mogą się powielać?

Odpowiedzi na te pytania udziela w swojej książce Samolubny gen Richard Dawkins- są to memy- jednostki samonaśladownictwa (Dawkins, 1996).

Memem jest wszystko co można się nauczyć kopiując innych przez naśladowanie:
język, opowieści, piosenki, przysłowia, przyzwyczajenia, teorie naukowe, przesądy, dania, styl mieszkania i sposób ubierania itp. (patrz tabela nr. 1).

Tab. 1

Memy	Zespoły memów- Mempleksy	Niememy
język, powiedzonka, akcent piosenki, muzyka, tańce sztuka gotowania, palenie papierosów, picie alkoholu kolor autobusów w mieście styl- fryzury, ubrania, biżuterii, mieszkania anegdoty, mity, legendy	religie, teorie, wynalazki, wiara w UFO, nauka, systemy prawne i polityczne, duchy, św. Mikołaj	subiektywne doznania zmysłowe, emocje; subiektywne doświadczenia, jedzenie, oddychanie, zachowania wrodzone-kaszel, śmiech, ziewanie; odruchy warunkowe

Dawkins nazwał informację- „replikatorem”- tą która ulega skopiowaniu. Zgadza się, że najbardziej znane replikatory to geny, które niosą informację zakodowaną w języku DNA jak zbudować białko, ale zwraca uwagę, że ewolucja może zachodzić też dzięki innym replikatorom-memom. Memy mogą być traktowane jako pakiety informacji- np. mem pierwszych dźwięków filmu Miasteczko Twin Peaks może być zarejestrowany w szlaku pamięci w neuronach mózgu ludzi, którzy ją usłyszą i rozpoznają (Blackmore, 2000).

Zarówno kopiowanie genów jak i memów jest niedoskonałe- błędy zdarzają się przy replikacji DNA, jak i transkrypcji czy translacji a w przypadku memów można pomylić treść anegdoty, z których potem część zostanie powielona a część zniknie na zawsze. Stąd też

mem ma 3 własności: zdolność do powielania, do zmienności i do selekcji.

• Jakie memy są powielane?
  Najważniejszą cechą nadrzędną memów, która warunkuje ich przetrwanie-powielanie jest łatwość kopiowania, a nie właściwość dobra czy pożyteczności dla człowieka. Tym samym często złe, nieprzydatne memy przetrwają, ponieważ łatwo się powielają przegrywając w walce z tymi, które są dobre, ale słabo kopiowane np. restauracje McDonald czy popularność filmów o przemocy (Czarnawska, 2001).

Literatura źródłowa

Czarnowska, M. M. Świat memów (2001) Wiedza i życie 2: 37-40.
Blackmore, S. Siła memów (2000) Świat Nauki 12: 51-59.

Blackmore, S. The meme machine (1999) Oxford University Press
Dawkins, R. Samolubny gen (1996) Prószyński i S-ka

Dla zainteresowanych:

Kate Distin, The Selfish Meme. A Critical Reassessment, Cambridge University Press 2005.

dr Kamila Jankowiak -Siuda 2007 Genetyczne podstawy zachowania

---