1. Socjologiczne koncepcje zdrowia i choroby

Początkowo socjologia koncentrowała się na problematyce choroby, od lat 70 (raport Lalond'a,) a zainteresowanie także problematyką zdrowia. Społeczne uwarunkowania zdrowia- np. styl życia, dochody, przynależność społeczno - kulturowa i status społeczno- ekonomiczny, warunki życia, miejsce zamieszkania.

I Strukturalno -funkcjonalna koncepcja choroby (choroba jako dewiacja)

A) Teoria Talcotta Parsonsa -choroba jako dewiacja społeczna

Choroba zakłóca pełnienie ról społecznych i ład społeczny- jest dewiacja

Choroba jest rodzajem roli społecznej (jak rola matki)

Wymienia prawa i obowiązki związane z rolą chorego...........

B) Teoria Eliota Freidsona- choroba jako płaszczyzna konfliktu

Wskazuje na konflikty w relacji lekarz pacjent, wymienia źródła konfliktów

Rozróżnia dewiację pierwotna od dewiacji wtórnej

II Symboliczno -interakcyjna koncepcja zdrowia i choroby

Podst. pojęcia: definicja sytuacji-, negocjowanie znaczeń, symbole - problem zdrowia i choroby wyrasta z negocjacji -umowy, definicji sytuacji, negocjacji lekarz-pacjent, wskazuje na problem chorób stygmatyzujących (teoria stygmatu E. Goffmana) - naznaczających np. narodziny dziecka z upośledzeniem

III Fenomenologiczna koncepcja zdrowa i choroby(Alfred Schutz)

Koncentruje się na potocznych, subiektywnych interpretacjach chorób i ich etiologii

Choroba zmienia widzenie świata, choroba przewlekła staje się częścią z życia i w pewnym stopniu wyznacza jego bieg. Choroba ogranicza tożsamość jednostki (myślenie i działanie)

IV Teoria wymiany -życie społeczne to transakcja handlowa (np. w relacjach lekarz pacjent- coś za coś)

2. Definiowanie zdrowia przez nieprofesjonalistów

Zdrowie to pojęcie przeciwstawne chorobie

Zdrowie jako brak choroby, choroba traktowana jest głównie jako usterka fizyczna, niedomaganie ciała

3. Wielowymiarowe ujęcie zdrowia

1. Zdrowie w wymiarze biologicznym - zdrowie fizyczne

2. Zdrowie w wymiarze psychologicznym - zdrowie psychiczne

3. Zdrowie w wymiarze społecznym- zdrowie społeczne

Wielowymiarowa definicja zdrowia wg WHO ( zdrowie to pełen dobrostan biologiczny, psychologiczny i społeczny)

4. Społeczny wymiar zdrowia

Tzw. dobrostan społeczny- funkcjonowanie w relacjach z środowiskiem - w jakim stopniu ludzie uczestniczą w życiu tych społeczności, których są członkami.

3 wymiary społecznego funkcjonowania:

1) społeczne interakcje i ich zasięg

2) umiejętność radzenia sobie z przeciwnościami

3) przystosowanie środowiskowe

Człowiek zdrowy ma umiejętność wywiązywania się z oczekiwań stawianych wobec niego- umiejętność pozytywnej realizacji ról, utrzymania kontaktu z innymi, wczuwania się w sytuację innych, poczucie solidarności z innymi, umiejętność nawiązywania kontaktów z innymi i modyfikacji interakcji społecznych

5. Dynamiczny model zdrowia

R. Dubois- zdrowie to nie tylko brak choroby, ale zespół pozytywnych cech pozwalających człowiekowi na wykorzystanie wszelkich możliwości twórczych oraz na osiągnięcie siły i szczęścia. Proces dynamiczny bo nie tylko choroby czy nie domagań, lecz także dobre samopoczucie oraz taki stopień przystosowania się biologicznego i społecznego do środowiska, jaki jest osiągalny dla jednostki w najkorzystniejszych warunkach.

R. Bures - zdrowie proces dynamiczny- system wzajemnych uwarunkowań w relacji organizmu - środowisko - zdrowie to potencjał zdolności przystosowawczych organizm do wymogów środowiska- dyspozycja do utrzymania równowagi między nim a środowiskiem. Gdy możliwości przystosowawcze przekraczają wymogi środowiska - „zdrowie optymalne”, gdy się pokrywają - „zdrowie minimalne".

6. Socjologiczne koncepcje choroby

Choroba zakłóca pełnienie ról społecznych (Parsons)

Wg S. V. Karsla i S. Cobba

3 stany- 1) pełnia zdrowia 2) złe samopoczucie 3) choroba

Zdrowie to stan, który powinien być określany w sposób:

1. obiektywny

2. subiektywny

7) Zachowanie w roli chorego

*Reakcje na wieść o chorobie wg Marka Jarosza 1) zaprzeczanie 2) pomniejszanie 3) wyolbrzymianie 4) akceptacja

* Pojmowanie choroby i zachowania wobec choroby:- Choroba jako: 1) j wyzwanie 2) zasłużona lub niesprawiedliwa kara 3) wróg 4) ulga

* Sposoby radzenia sobie z chorobą:

1) walka 2) rezygnacja 3) przeciwstawianie się i uleganie

Społeczno-kulturowe reakcje na chorobę: Reakcja :1) religijna 2) magiczna 3) opiekuńcza- pielęgnacyjna 4) medyczna

8. Czynniki determinujące zachowanie w roli chorego

Wg Tobisza Adamczyk , Szafraniec, Bajka

1. Wiedza chorego na temat zdrowia i możliwości skutecznego działania w celu opanowania choroby

2. Wiek chorego (starsi czy młodsi?)

3. Płeć (kobiety czy mężczyźni)

4. Status społeczno- ekonomiczny (wykształcenie, dochód, stanowisko, warstwa-klasa)

5. Uwarunkowania kulturowe ( przykład Irlandczycy i Włosi)

6. Osobowość i czynniki emocjonalne

7. Wyobrażenia o chorobie

8. Rola rodziny w chorobie

9. Miejsce zamieszkania (miasto - wieś)

Wg Magdaleny Sokołowskiej

1. Miejsce zdrowia w hierarchii wartości

2. Wiedza medyczna

3. Różnice kulturowe np. reakcje na ból w różnych grupach etnicznych)

4. Wpływ otoczenia ( grupy wsparcia , rodzina , przyjaciele, koledzy)

9. Mierniki zdrowia: samoocena stanu zdrowia, zdrowie społeczne, dobrostan

Wg s. V. Karsla i S. Cobba- choroba i zdrowie są rozpatrywane w zależności od:

1. Stopnia samooceny zdrowia jednostki pod względem psychofizycznym [samoocena stanu zdrowia] (subiektywne odczucie staniu zdrowia)

Uwzględnia się tu następujące stany świadomości jednostki: „ czuję się zdrowy”, „jestem zdrowy”, „czuję się chory”, „ jestem chory”

2. Zdrowie społeczne- sposoby wypełniania przez jednostkę przynależnych jej ról

1. Wypełnianie normalnych ról społecznych,

2. Zmniejszona sprawność w wykonywaniu normalnych ról , przygotowanie do roli człowieka chorego

3. Wejście w rolę człowieka chorego

4. Zaniechanie roli chorego

Dobrostan społeczny oznacza funkcjonowanie w relacjach z środowiskiem -w jakim stopniu ludzie uczestniczą w życiu społeczności - 3 wymiary funkcjonowania społecznego j, w (społeczne interakcje - ich zasięg umiejętność radzenia sobie z przeciwnościami, przystosowanie środowiskowe)

3. Zdrowie wg kryterium medycznego

1) Jesteś zdrowy2) twoja choroba jest w stadium przedklinicznym (trudne do wykrycia) 3) twoja choroba jest w stadium klinicznym (nie rozpoznana) 4) zmiany pod wpływem leczenia 5) stan po leczeniu

10. Skale służące do oceny aktywności społecznej i społecznego funkcjonowania

Skala niezależności w codziennych czynnościach

Bada niezależność w 6 funkcjach:

1) Mycie się 2) ubieranie się, 3) chodzenie do toalety4) poruszanie się 5) zdolność załatwiania potrzeb fizjologicznych 6) jedzenie

badania Williamsa 1967 rok

4 typy aktywności

1)zabiegi lecznicze i potrzeby żywieniowe 2) wykonywanie prostych czynności związanych z prowadzeniem domu 3) Poruszanie się po mieszkaniu i w jego sąsiedztwie 4) praca zawodowa i zarobkowa

„ profil skutków choroby”- samoocena samopoczucia i zachowań dokonywania przez osobę badaną na podstawie samoobserwacji oraz opinii otoczenia

1) interakcja z poza rodzina 2) poruszanie się 3) sen i wypoczynek 4) dożywianie się 5) prace domowe 6) Praca zawodowa 7) podróż 8) ruchy ciała 9) mowa i porozumiewanie się 10) hobby i wypoczynek 11) aktywność umysłowa 12) stosunki rodzinne 13) stany uczuciowe 13) ubieranie się i toaleta

Wskaźniki „ pozytywnego zdrowia psychicznego i jakości życia”

1) Postawę wobec własnej osoby 2) Poczucie tożsamości 3) Samorealizację 4) Odporność na stres

5) Umiejętność radzenia sobie z otoczeniem 6)Umiejętność nawiązywania dobrych stosunków z otoczeniem 7) Postawy wobec pracy i zabawy, miłości i seksu 8) Postawy przy rozwiązywaniu konfliktów

11. Społeczne konsekwencje choroby

I Konsekwencje dla chorego

a) następstwa fizyczne

zmiany kosmetyczne lub czynnościowe ( mniejsza odporność na wysiłek , niedowład , ograniczenie ruchu, zaburzenia równowagi, trudności w mowie,...)

b) następstwa psychiczne

zainteresowanie stanem zdrowia, hipochondria, fobie - lek przed przedmiotem lub sytuacją, silne przygnębienie, płacz, spadek zainteresowania otoczeniem , izolacja od innych, zamierzenia samobójcze, ucieczka w świat marzeń i fikcji, zaprzeczenie swojej chorobie, nieufność w stosunku do innych

c) następstwa społeczne- zakłócenia w życiu rodzinnym , ograniczenie lub rezygnacja z pracy zawodowej , zerwanie kontaktów towarzyskich, przekreślenie planów ż i aspiracji, rezygnacja z związków małżeńskich i planów życiowych

II Skutki dla środowiska społecznego

A) wpływ na rodzinę-zmiany w zakresie funkcji rodziny:

⇒ pogorszenie standardu materialnego,

⇒ wzrost zapotrzebowania na funkcję opiekuńczo- zabezpieczającą i emocjonalno- ekspresyjną - koncentracja na chorym,

⇒ ograniczenia w zakresie funkcji seksualnej i prokreacyjnej,

⇒ zaburzenia w funkcji socjalizacyjnej,

⇒ rezygnacja z wypoczynku i rekreacji .

inne- negatywne-wzrost napięć, konfliktów pozytywne- integracja rodziny

B) zakład pracy - zaburzenie w podziale pracy, absencja chorobowa

C) funkcjonowanie całego społeczeństwa- choroby przewlekłe - cywilizacyjne- wydatki , inwestycje, likwidacja barier, renty

12. Sytuacja społeczna ludzi niepełnosprawnych

Społeczne konsekwencje choroby
i niepełnosprawności

• Zmiany w zakresie funkcji psychicznych:

⇒ zaniżenie poczucia własnej wartości,

⇒ zmiana obrazu siebie,

⇒ utrata poczucia bezpieczeństwa,

⇒ wrogość w stosunku do innych,

⇒ ocena własnej wartości w oczach innych,

⇒ uzależnienie emocjonalne lub odtrącenie.

• Zmiany w funkcjonowaniu społecznym:

⇒ zmiana pozycji społecznej -

⇒ zmiana miejsca w rodzinie i społeczeństwie,

⇒ zmiana ekonomiczna -

od samodzielności ekonomicznej do ekonomicznego uzależnienia,

⇒ zmiana oczekiwań społecznych - społeczna zgoda na wycofanie z ról społecznych,

⇒ wyznaczenie nowych ról społecznych.

Marginalizacja osób niepełnosprawnych- która wynika z barier:

bariery psychiczne- wycofanie się z życia społ.,

bariery społeczne- negatywne postawy społeczne oparte o stereotypy i przesądy,

bariery legislacyjne- prawo nie jest dostosowane do zapewnienia równych praw osobom niepełnosprawnym,

Bariery techniczne: architektoniczne, komunikacyjne, wzornicze- nieprzyjazne przedmioty.

Automarginalizacja

Jest to akceptacja swojego zmarginalizowanego statusu.

Typologia postaw wobec chorych i niepełnosprawnych

Pozytywne- szacunek dla chorych i niepełnosprawnych, okazywanie zainteresowania, chęć utrzymywania kontaktu, udzielanie pomocy itp..

Negatywne- lekceważenie, odrzucenie, przyglądanie się, litość itp.

Dystansowanie się- unikanie kontaktów

Dewaluowanie- upowszechnianie negatywnego obrazu osób niepełnosprawnych

Delegitymizacja- usankcjonowanie prawem negatywnych stereotypów

Segregacja- wykluczenie z życia społecznego

Eksterminacja- wyniszczenie, zagłada

13. Zjawisko piętna i etykietyzacji chorych

Izolacja

Jest rezultatem postaw antyintegracyjnych, lekceważących i pomijających potrzeby osób chorych i niepełnosprawnych- marginalizacja oraz automarginalizacji - samowycofania się ze społecznej aktywności.

Może też łączyć się z naznaczaniem (stygmatyzowaniem) chorego.

Najbardziej naznaczani i izolowani są ludzie z chorobami tj. AIDS, gruźlica, choroby psychiczne, choroby weneryczne, widoczne formy niepełnosprawności, upośledzenie umysłowe.

Izolacja

Proces naznaczania chorego opiera się na rozpowszechnionych stereotypach związanych z chorobą. Im rzadszy kontakt z określoną kategorią chorych, tym więcej stereotypów.

Stereotypy zawierające negatywne cechy osoby chorej lub choroby wywołać mogą negatywne reakcje: społeczne odrzucenie, brak pomocy, tolerancji.

Określenia w stosunku do pewnych chorób jak : gruźlik, weneryk, wariat, alkoholik, epileptyk, debil, sklerotyk, paralityk- z góry wyznaczają sytuację życiową tych osób.

14. Znaczenie wsparcia społecznego w zdrowiu i chorobie

• Wsparcie społeczne- pewien układ społecznych relacji i więzi pozytywnie oddziałujących w sposób bezpośredni lub pośredni na jednostkę.

• Specyficzna forma pomocy, której celem jest radzenie sobie z występującymi trudnościami przez osobę potrzebującą.

• Wsparcie społeczne w sytuacji choroby lub niepełnosprawności to szczególny sposób pomocy choremu i rodzinie, w celu mobilizowania ich własnych środków i zasobów.

Wsparcie jest warunkowane:

• Liczbą osób wyrażającą gotowość udzielania wsparcia;

• Zasobami, które mogą być uruchomione w celu zapewnienia wsparcia;

• Zakresem, w którym osoby z otoczenia chcą udzielać wsparcia.

Źródła wsparcia:

• Pierwotne:

rodzina, bliscy, sąsiedzi, przyjaciele;

• Wtórne:

instytucje rządowe i pozarządowe, zabezpieczające warunki opieki, życia i rozwoju (np. służba zdrowia, fundacje);

Specjalne programy pomocy osobom chorym, ich rodzinom, hospicja itp.;

Samopomoc (np. stowarzyszenia osób chorych i ich rodzin, wolontariusze)

Typy wsparcia:

• informacyjne;

• emocjonalne;

• materialne (rzeczowe,, finansowe);

• w usługach

Grupy wsparcia

• Tworzą ją osoby mające te same lub podobne problemy, jej celem jest wzajemne wspieranie się, szukanie sposobów rozwiązywania problemów lub zwiększania skuteczności działań.

• Profesjonalna grupa wsparcia- gdy w skład grupy wchodzi specjalista, profesjonalista.

Funkcjonowanie grupy wsparcia oparte jest na następujących zasadach:

dobrowolny udział;

• Ustalenie i przestrzeganie zasad działania grupy;

• Równość i wzajemna akceptacja uczestników;

• Otwartość w wyrażaniu emocji i uczuć;

• Systematyczność uczestnictwa w spotkaniach;

• Udział psychologa lub innego specjalisty jako równoprawnego członka grupy.

15. Narzędzia służące do oceny wsparcia społecznego

Np. Liczba przyjaciół

Ocena wsparcia społecznego:

Wsparcie powinno być dostosowane do potrzeb zarówno pod względem ilościowym jak i ilościowym. Nieodpowiednie wsparcie może szkodzić lub przynosić dodatkowe obciążenie np. młodzież oczekuje innego wsparcia niż otrzymuje- oczekuje cierpliwego wysłuchania, towarzyszenia, okazywania szacunku- otrzymują wsparcie rzeczowe i rady. Badania: osoba chora terminalnie nie oczekuje wsparcia psychologicznego - ważniejsze rzeczowe i duchowe.

Kwestionariusz Poczucia Bezpieczeństwa (KPB) wskaźniki wsparcia społecznego: poczucie bezpieczeństwa, bliskości, stabilności i zaufania do siebie. Np. badania: kobiety z rozpoznaną depresją oraz kobiety bez patologicznego nasilenia objawów depresyjnych. Kobiety z depresją charakteryzują się znacznie niższym poczuciem bliskości, mniejszą stabilnością oraz niższym zaufaniem do siebie. U pacjentek depresyjnych występuje także wyraźnie niższy poziom zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa, będącej wskaźnikiem przystosowania jednostki do warunków społecznych..

16. Model opiekuńcy

Np. hospicjum, wczesne szpitalnictwo- bardziej opieka niż leczenie, skarajną forma modelu opiekuńczego jest instytucja totalna. Cechy instytucji totalnej......

17. Model klasyczny

Leczenie chorób ostrych, nagłych- dystans w relacji personel- pacjent

18. Model rehabilitacyjny

Akcent na motywowanie, zmianę postaw, perswazję, dobre relacje z pacjentem

19. Psychospołeczne skutki hospitalizacji

Sytuacje stresowe w szpitalu: 1) ból 2)........... 3).... 4)... 5) ......10)... 15)..........

Wymiary dysfunkcjonalności: 1) zakażenia 2) pomyłki i błędy medyczne 3) zaniedbania pielęgnacyjne 3) traumatyczny wpływ na psychikę 4) nadużycia seksualne 5) zhierarchizowany układ zależności lekarz-pacjent

20. Depersonalizacja, utrata ról społecznych

Domy pomocy społecznej- totalność

1. uprzedmiotowienie pacjentów- traktowani jako obiekt zabiegów, paternalistyczny stosunek do pacjentów -traktowani jak dzieci

2. Obsługiwanie, dostarczanie „gotowego”, odsuwanie mieszkańców od decyzji w sprawach codziennych

3. Standaryzacja , uniformizacja różnych elementów życia, kolektywny sposób zaspakajania potrzeb, brak indywidualnej możliwości wyboru.

4. Zaspakajanie potrzeb nastawione na minimalizację potrzeb, a nie rozwój

5. Zaspakajanie głównie potrzeb biologicznych , pomijanie aspektów kulturowych i społecznych

6. Nie uwzględnia się potrzeb emocjonalnych-bliskość, przyjaźń, miłość

21. Symboliczne znaczenie choroby

HIV, alkoholizm, narkomania, gruźlica, zakaźne, alkoholik, weneryk, wariat, debil...., używanie degradujących określeń i negatywne postawy społeczne i negatywne postawy wobec pewnych chorób.

Symboliczne znaczenie zachowań antyzdrowotnych:- nałogi, aby w ten sposób zademonstrować swoją męskość, dojrzałość, niezależność

Palenie -młodzi- akt symboliczny - daje pozycję w grupie, podobnie jak inne zachowania symboliczne np. picie kawy, słodycze i inne używki

22. Pojęcie jakości życia w medycynie

H. Kunsebeck -jakość życia - komponenty: subiektywny i obiektywny.

Subiektywne: wyznaczniki fizyczne (dolegliwości, ból, fizyczne samopoczucie), psychiczne (nadzieja, niepokój, depresje, poczucie własnej godności), społeczne (satysfakcja z pracy, sposób spędzania wolnego czasu), międzyludzkie (wsparcie społeczne, konflikty z partnerami i otoczeniem).

Jakość życia

Obiektywne: ocena stanu zdrowia na podstawie testów laboratoryjnych, diagnoza związana z psychopatologią, pozycja społeczno- ekonomiczna.

Jakość życia składa się z zaspokojenia potrzeb materialnych, duchowych, oceny perspektyw realizacji siebie i swego potencjału osobistego.

Wszystko to jest oparte na hierarchii wartości każdej indywidualnej jednostki.

Badania nad jakością życia spełniają funkcje:

Ukazują punkt widzenia pacjenta- perspektywa własnej psychospołecznej sytuacji życiowej i ocena swojej kondycji fizycznej, subiektywne oceny dokonywane przez pacjentów mają znaczenie przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych, szczególnie wtedy, gdy alternatywne metody leczenia różnicują jakość życia pacjenta;

23. Wskaźniki jakości życia w medycynie

Brak jednej i jasnej definicji jakości życia

Jakość życia - zawarta jest w definicji zdrowia WHO- ale nie oddaje istoty pojęcia jakość życia- które to pojęcie tworzą różne aspekty:

1. ekonomiczne b) polityczne c) kulturowe d) estetyczne d) intelektualne-

Jakość życia wyznaczana stanem zdrowia dotyczyć może każdej z tych dziedzin

Wg H. W. Kunsebeck

Subiektywne i obiektywne komponenty jakości życia

Komponenty- wskaźniki jakości życia
	Subiektywne	Obiektywne
Fizyczne	Dolegliwości , ból, samopoczucie fizyczne	Stan zdrowia na podstawie testów laboratoryjnych
Psychiczne	Nadzieja, napięcie psychiczne, stany depresyjne, poczucie ważności godności	Psychopatologia
Społeczne	Satysfakcja z pracy, wolny czas, umiejętność operowania finansami	Status społeczno-ekonomiczny dochód, warunki mieszkaniowe, warunki pracy
Międzyludzkie	Wsparcie społeczne, Kontakty z najbliższą osoba Stosunki międzyludzkie	Struktura społeczna, liczba i jakość kontaktów międzyludzkich

Wg Kocha- badania jakości życia osób po transplantacji nerki

Wskaźniki jakości życia:

1. Sprawność fizyczna 2) wolny czas 2) sprawność intelektualna 3) Pewność siebie 4) życie rodzinne 5) Stosunki z najbliższą osobą 6) Pozycja w rodzinie 7) Liczba przyjaciół 8) Liczba przyjaciół 9) Sytuacja zawodowa 10) sytuacja finansowa

Ocena samopoczucia - wymiary: 1) radość życia 2) przypływ energii 3) siły życiowe ia aktywność 4) optymizm i wiara w przyszłość 5) wiara w siebie 6) Dobre przystosowanie 7) Odprężenie opanowanie 8) zmniejszenie się smutku, depresji 9) zmniejszenie się pesymizmu 10) zmniejszenie się obaw

Praca zawodowa- 1) zatrudnienie w pełnym wymiarze godzin 2) zatrudnienie częściowe 3) zmiany w pracy wynikłe z transplantacji nerki

24. Skale służące do oceny jakości życia

Ocena jakości życia
Indeks według Karnofskiego

• 100 zdrowy: brak dolegliwości i objawów chorobowych;

• 90 zdolny do prowadzenia normalnej aktywności, małe oznaki i symptomy choroby;

• 80 normalna aktywność, ale wymagająca wysiłku, pewne objawy chorobowe

• 70 troszczy się o siebie, niezdolny do prowadzenia normalnej aktywności lub pracy

• 60 wymaga czasami opieki, ale jest w stanie sam zaspokajać swoje potrzeby

Ocena jakości życia
Indeks według Karnofskiego

• 50 wymaga znaczącej opieki medycznej

• 40 niesprawny, wymaga opieki w domu i opieki medycznej

• 30 wysoki stopień niepełnosprawności, wskazana hospitalizacja

• 20 ciężki stan, konieczna hospitalizacja, konieczne leczenie podtrzymujące

• 10 umieranie, konanie, niemożność zahamowania tego procesu

• 0 śmierć

25. Narodziny jako zjawisko społeczne

http://www.rodzicpoludzku.pl/

26. Poród rodzinny

Gdzie i z kim rodzić

W obecnym systemie służby zdrowia nie musisz rodzić w najbliższym szpitalu. Możesz wcześniej zdecydować sama, gdzie ma przyjść na świat Twoje dziecko. Do wyboru masz szpitale o różnym stopniu wyspecjalizowania - tzw. stopniu referencyjności - i poród w domu, jeśli w Twoim mieście praktykuje położna, która przyjmuje takie porody. Szpitale różnią się między sobą nie tylko organizacją oddziału, podziałem obowiązków między położne a lekarzy, ale również liczbą i wyposażeniem sal. Większość placówek oferuje porody rodzinne, w niektórych można rodzić w wodzie, a także w asyście wybranej położnej. Wiąże się to co prawda z dodatkowymi kosztami, ale za to przez cały czas porodu towarzyszy Ci jedna osoba, którą wcześniej poznałaś i która całą swoją uwagę może poświęcić Tobie. Kobiety w ciąży bardzo często mają wątpliwości i nie wiedzą, czym się kierować w wyborze miejsca do porodu.

 

Wskazówki, które pomogą Ci w podjęciu właściwej decyzji:

• Zastanów się, czego oczekujesz od miejsca, w którym będziesz rodziła, i na czym szczególnie Ci zależy (np. swoboda poruszania się w czasie porodu, obecność bliskiej osoby, długi kontakt z dzieckiem po porodzie czy dobrze wyposażony oddział patologii noworodka).

• Popytaj znajome, które niedawno urodziły dziecko (np. jak oceniają opiekę po porodzie i pomoc przy karmieniu), ale nie polegaj wyłącznie na ich opinii.

• Odwiedź kilka szpitali lub klinik i zobacz, jakie robią na Tobie wrażenie.

• Zaplanuj rozmowę z personelem porodówki i oddziału położniczego. Nie bój się pytać o każdy szczegół, który jest dla Ciebie ważny.

Oto proponowana lista pytań:

1. Czy wykonywane są tzw. zabiegi przygotowawcze, jak lewatywa, golenie krocza?

2. Czy przyspieszanie porodu albo podawanie środków przeciwbólowych wykonywane są rutynowo?

3. Kto prowadzi poród: położna czy lekarz (czy jest on obecny przy II okresie porodu)?

4. Czy w przypadku zmiany personelu na dyżurze pozostaniesz nadal pod opieką tych samych osób do końca porodu, czy też zajmie się Tobą nowy zespół?

5. Czy kobieta rodząca ma swobodę poruszania się zarówno w I, jak i w II okresie porodu?

6. Czy można pić i jeść podczas porodu?

7. Czy personel namawia do przyjęcia konkretnej pozycji w czasie parcia?

8. Czy będziesz mogła przeć w wybranej przez Ciebie pozycji?

9. Czy tuż po narodzinach dziecko kładzione jest na brzuchu matki? Na jak długo? Czy pierwsze karmienie jest możliwe jeszcze w sali porodowej?

10. Czy pediatra dokonuje oceny noworodka, nie zabierając go z brzucha matki?

11. Pod jakimi warunkami rodzącej może towarzyszyć bliska osoba?

12. Czy odwiedziny są w jakiś sposób ograniczone (określone dni, godziny)?

13. Jak długo po porodzie musisz (możesz) pozostać w szpitalu?

Zapytaj także o warunki:

1. Gdzie odbywa się poród (wspólna sala, pokój do porodów rodzinnych)? Jeśli to możliwe, obejrzyj sale porodowe.

2. W jakie sprzęty wyposażona jest sala porodowa - piłki, worek sako, stołek porodowy, wanna?

3. Ile osób może przebywać na sali poporodowej?

4. Czy dziecko przebywa w sali razem z mamą (tzw. system rooming-in )?

5. Ile jest czynnych w.c. i pryszniców?

6. Co należy ze sobą przynieść (wyprawka dla dziecka, artykuły higieniczne)?

Z kim rodzić?

 

Panująca moda na porody rodzinne sprawia, że wiele par czuje presję, iż powinni być razem podczas porodu. Tymczasem najwłaściwszym kryterium wyboru osoby towarzyszącej jest poczucie bezpieczeństwa, jakie daje ona rodzącej. Podobnie jak przy wyborze szpitala, zastanów się głęboko, czego i kogo najbardziej potrzebujesz? Kto może dać Ci najwięcej wsparcia, kogo nie będziesz się krępować w jednej z najbardziej wyjątkowych i intymnych chwil w życiu. Mąż, mama, przyjaciółka... Bez względu na to, kogo wybierzesz, pamiętaj, że w decyzji tej nie ma miejsca na przymus. Decyzja ta powinna być podjęta wspólnie

Towarzyszyć przy porodzie

To wcale nie była łatwa decyzja! Towarzyszyć żonie w porodzie, dzielić jej emocje, być świadkiem narodzin własnego dziecka - to ekscytująca perspektywa! Lecz, z drugiej strony, obawa, czy podołam, czy stanę na wysokości zadania, i co takiego mogę robić, aby być przydatny? Na wstępie słowo uspokojenia: nie musisz przechodzić przyspieszonego kursu ginekologii i położnictwa, aby być osobą przydatną w czasie porodu. Tak naprawdę wiedza medyczna w ogóle nie jest Ci potrzebna. Być może zdziwisz się, ale najważniejsze ze wszystkiego jest to, abyś był. W wielu badaniach stwierdzono bez żadnych wątpliwości, że już sama obecność osoby bliskiej powoduje skrócenie czasu porodu i działa jak środek przeciwbólowy. Ważne, abyś okazywał swojej żonie czułość i wsparcie, zachęcał do aktywności, lecz nie narzucał swojej wizji porodu. Rodząca wymaga wsparcia, ale też poczucia, że sama decyduje o swoim zachowaniu.

 

Bardzo jej pomożesz, jeśli będziesz:

• podawać różne rzeczy, np. coś do picia, ubranie na zmianę, kapcie, ręcznik (nie zapomnij zapoznać się przed porodem z zawartością torby!);

• pomagać jej zmienić pozycję, przebrać się, pójść do toalety, wejść lub wyjść z wanny;

• pilnować i zachęcać, by regularnie oddychała, a gdyby się pogubiła - oddychać razem z nią;

• masować bolące miejsca, przypominać o rozluźnianiu w przerwach między skurczami;

• grać rolę łącznika między nią a personelem szpitala - odpowiadać na pytania, informować o jej samopoczuciu. Od pewnego momentu Twoja żona będzie niechętnie komunikowała się ze światem zewnętrznym - cała jej uwaga skoncentrowana będzie na podążaniu za rytmem porodu;

• zachęcać (ale nie ponaglać), dodawać sił i otuchy, chwalić, przytulać, uspokajać, przemawiać czułymi słowami;

Poród to też Twoje wielkie przeżycie
W różnych jego momentach możesz doświadczać różnych uczuć, takich jak radość, euforia, ale także bezradność, lęk, zdziwienie, wzruszenie, które wyciśnie łzy z Twoich oczu (choć przed porodem obiecywałeś sobie, ze płakać to już na pewno nie będziesz!). Gdy urodzi się Wasze dziecko, weź je na ręce i przytul. Masz do tego prawo - w końcu Ty też je urodziłeś!

27. Śmierć jako zjawisko społeczne

Śmierć wczoraj i dziś

Postawy wobec śmierci

Śmierć wskutek choroby

• Umieranie i naturalną śmierć traktujemy dziś jako problem osobisty, przykry a nawet wstydliwy. Jest to temat nieodpowiedni do rozmów towarzyskich i debat publicznych.

• Śmierć naturalna jest zdarzeniem indywidualnym, aspołecznym.

• Śmierć została zmedykalizowana, otoczona zmową milczenia i kłamstwem. Taką współczesną śmierć P. Aries nazwał „śmiercią na opak” w przeciwieństwie do „śmierci oswojonej”, która jego zdaniem występowała w społeczeństwach aż do II połowy XIX wieku.

Śmierć oswojona

• Społeczna zgoda na śmierć, śmierć jest nieunikniona

• Wiara w życie pozagrobowe lub magia

• Dobrze znana, wszechobecna, w gronie bliskich

• Bogata obrzędowość związana z umieraniem i śmiercią, umierający w centrum zainteresowania, czuwanie nad ciałem

• Umieranie jako wydarzenie społeczne

• Prostota, brak wątpliwości, głęboko zinternalizowane wzory zachowań związane ze stratą

Śmierć na opak

• Śmierć odsuwana na margines świadomości społecznej, psychiczna odległość od śmierci

• Proces sekularyzacji- lęk przed nieznanym

• Obca, odrzucona, marginalizowana przez instytucjonalizację

• Ceremonia i jej przygotowanie w rękach profesjonalistów np. pielęgniarki, firma pogrzebowa

• Umieranie jako wydarzenie w życiu prywatnym

• Brak wzorów zachowań związanych ze stratą, kłamstwo, medykalizacja śmierci i umierania

Śmierć nagła

• W przeciwieństwie do śmierci naturalnej, śmierć nagła nie stanowi tematu tabu.

• Media ukazują śmierć nagłą, często brutalną w sposób drastyczny i naturalistyczny.

• Paradoksem jest fakt, że nasze reakcje na nienaturalną śmierć są bardziej naturalne, niż na zwyczajną śmierć wskutek choroby.

• Analizując miejsce śmierci nagłej w kulturze europejskiej i amerykańskiej G. Gorer określił ją jako „ nową pornografię ”

Czynniki wpływające na zmianę stosunku do śmierci

• Proces sekularyzacji

• Proces urbanizacji i uprzemysłowienia

• Proces indywidualizacji, atomizacja rodziny

• Zanik tradycji

• Rozwój technologiczny i specjalizacja medycyny, proces medykalizacji

• Konsumpcjonizm, „carpe diem” zamiast „memento mori”

Proces sekularyzacji

• Religia zmniejszała ciężar gatunkowy umierania przez interpretację śmierci jako pewnego etapu, a nie końca

• Współcześnie interpretacja ta przestała pełnić rolę mechanizmu obronnego

• Zmniejszyła się rola duchownych jako osób pomagających w dokonaniu przejścia z życia do śmierci

Urbanizacja, atomizacja rodziny, zanik tradycji

• Ludzie utracili kontakt z naturą i możliwość obserwowania całości cyklu życia: od narodzin do śmierci

• Zanik rodzin wielopokoleniowych- cykl rozwoju nie dostrzegany również w rodzinie

• Mieszkania niedostosowane do umierania i śmierci,

• Starość i śmierć w ukryciu, na marginesie życia społecznego- zmiana wartości społ., cmentarze na obrzeżach miasta

Rozwój medycyny

• Zniesienie wyraźnej granicy między życiem a śmiercią

• Stworzenie możliwości sztucznego podtrzymywania życia- technicyzacja śmierci

• Hospitalizacja śmierci i instytucjonalne reguły gry

• Śmierć jako zjawisko biologiczne, medyczne

• Śmierć w rękach profesjonalistów

28. Etapy umierania wg Kubler - Ross

1. Zaprzeczenie i izolacja 2. Gniew- „dlaczego właśnie ja?” 3. Targowanie się z Bogiem

4. Depresja- żałoba po sobie samym 5. Akceptacja - wyciszenie

29. Proces umierania w instytucjach opiekuńczych

Porównanie szpital i hospicjum- było na prezentacji

30. Żałoba

Terapeutyczna rola żałoby i pogrzebu

Etapy żałoby,

Dzieci a żałoba - jak pomóc

31. Społeczne postrzeganie zawodu pielęgniarki i położnej

W: Irena Wrońska, Rola społeczno - zawodowa pielęgniarki. Studium z zakresu

współczesnego pielęgniarstwa, Warszawa 1997. Tu następujące rozdziały:

Ranga roli pielęgniarki w świetle nauk o pielęgniarstwie

Ranga roli pielęgniarki w świetle opiniotwórczych gremiów zawodu pielęgniarskiego

Obraz roli pielęgniarki i jej ranga w ocenie lekarzy

Świadomość pielęgniarek obrazu swojej roli, utrwalonego w środowisku lekarskim

Obraz roli pielęgniarki i jej ranga w świadomości pacjentów- tu str. 151-152:

„ Rozpoczynają pobudką zaspanych pacjentów i wręczaniem im termometrów, a kończą rozdawaniem wieczornego posiłku, podawaniem lekarstw, wykonywaniem iniekcji, podłączaniem kroplówek. Wiele tych codziennych czynności ma charakter gospodarczo -porządkowy, dużo również dotyczy działań diagnostycznych, terapeutyczno - technicznych, rehabilitacyjnych. Osoba, które te wszystkie czynności wykonuje jest (często z pomocą salowej) jest pielęgniarka odcinkowa, absolwentka odpowiedniej szkoły pielęgniarskiej. Czasem jest pogodna, chętna do rozmowy, czasem zatroskana, milcząca, nie skłonna do uśmiechy, do okazywania zainteresowania troskami pacjenta. W trakcie obchodu lekarskiego nie zawsze jest pytana o spostrzeżenia. Czasem pacjent dostrzega, jak zapisuje polecenia lekarza. Z pielęgniarką z wyższym wykształceniem, jako pielęgniarka odcinkowa, spotyka się bardzo rzadko. Pacjent nie dostrzega by występował jakiś konflikt ról między lekarzem a pielęgniarka, co do rodzaju spełnianych czynności. Widzi pielęgniarkę w roli osoby wykonującej czynności określone codziennym reżimem pracy szpitala oraz poleceniami lekarza. Tak, więc pacjent nie zastanawia się nad kwestia autonomii roli pielęgniarki. Pacjentowi wystarcza jak pielęgniarka sprawnie i najmniej boleśnie wykonuje odpowiednie zabiegi i czynności, a jeśli jest przy tym uśmiechnięta i obdarzy ciepłym słowem uznaje to za spełnienie górnej granicy oczekiwań. Tak wiec obraz osoby, jaki pacjent ogląda, to nie zawsze jest wizerunek osoby modelującej swoją role stosowanie do jego indywidualnych potrzeb, to nie jest także obraz osoby w modelowej roli przewodnika w dziale promowania zdrowia,, kształtowania zdrowotnego stylu życia w całym holistycznym wymiarze potrzeb, to nie obraz nauczyciela ukazującego pacjentowi drogi rozwoju osobowego, ukazującego mu świat transcendencji. W takich rolach pacjent rzadko, kiedy widzi pielęgniarkę, o możliwości takich ról nikt mu nic nie mówi. nic, więc dziwnego, ze ranga roli pielęgniarki w świadomości pacjentów nie jest wysoka. Każda pielęgniarka czytając te wnioski może mieć inna opinię w tej sprawie „.

32. Model relacji -pielęgniarka pacjent

Relacje społeczne

• Relacje społeczne mogą zachodzić w sposób symetryczny lub asymetryczny, gdy partnerzy posiadają zróżnicowaną władzę lub gdy jeden z partnerów dąży do dominacji nad drugim

Dwa podejścia do relacji p- pacjent

• Model biologiczny- zachowania są ukierunkowane na zadania instrumentalne

• Model psychospołeczny - na zaspakajanie potrzeb afektywnych i ekspresywnych, wspieranie, okazywanie współczucia, zrozumienia

Teorie wyjaśniające relacje personel medyczny- pacjent:

model zgodności T. Parsonsa

• Wspólny cel lekarza i pacjenta- poprawa lub podtrzymanie zdrowia pacjenta

• Odmienność ról- odmienny charakter ich udziału w realizacji wspólnego celu

• Lekarz podchodzi do choroby obiektywnie, pacjent- subiektywnie

• Pełnienie ról lekarza i pacjenta jest ściśle określone przez system norm społecznych

model niezgodnościE. Freidsona

Odmienność ról społecznych zakłada różnicę interesów, oczekiwań, wiedzy.

Ta różnica wyraża się w zachowaniach postawach oraz reakcjach lekarza i pacjenta.

Konflikt według E. Freidsona

W relacjach lekarz- pacjent zawsze istnieje potencjalny konflikt, który został nazwany zderzeniem perspektyw.

Inna jest perspektywa laika: jego sposób widzenia roli pacjenta i lekarza, specyficzna interpretacja choroby, nieprofesjonalna diagnoza, inna perspektywa profesjonalisty: ocena własnej roli jako eksperta od spraw zdrowia i choroby, dystans profesjonalisty,brak emocjonalnego zaangażowania.

Relacje lekarz- pacjent a teorie socjologiczne- interakcjonizm symboliczny

• Relację lekarz- pacjent można opisać w kategoriach interakcji- społecznego działania, w którym dwie osoby oddziaływają na siebie za pośrednictwem komunikacji, modyfikując wzajemnie swoje zachowania.

• Interakcja jest procesem twórczym, jej uczestnicy wyznaczają jej przebieg przez nieustanną interpretację podejmowanych działań

• Komunikacja jest wymianą symboli werbalnych i niewerbalnych, jest negocjowaniem znaczeń i definiowaniem sytuacji

Relacje lekarz- pacjent a teorie socjologiczne- teoria wymiany

• Interakcja utożsamiana jest z wymianą- zachowania jednostki są nagradzane lub karane przez partnera interakcji

• Interakcja polega na przedstawianiu siebie i narzucaniu roli partnerowi

• Obie strony starają się przekazać pozytywne informacje, a niekorzystne ukryć

Modele relacji lekarz- pacjent
według R. A. Pierloota

Model relacji lekarz- pacjent według Szasza i Hollendra
Kryterium: stopień aktywności partnerów

3 typy relacji w zależności os okoliczności - rodzaju objawów

relacja typu: niemowlę- dorosły (nagły wypadek)

dziecko - dorosły choroba ostra)

dorosły - dorosły (choroba przewlekła)

-------------------------

Komunikaty werbalne i niewerbalne

• Komunikat werbalny- porozumiewanie się za pomocą słów

• Komunikat niewerbalny- mimika, gest, fizyczne rekwizyty

Przy pomocy komunikatów werbalnych i niewerbalnych partnerzy mogą manipulować wrażeniami- sposób prezentowania siebie

33. Pielęgniarstwo w nowoczesnym społeczeństwie

Ewa Bielecka - Kandydatka na Prezydenta Miasta Krakowa:

„Transformacja ustrojowa odmieniła schematyczne postrzeganie profesji pielęgniarskiej (podać leki, zrobić zastrzyk). Wiele z nas skorzystało z szansy przejścia na kontrakty, założyło własne firmy, uprawia wolny zawód, niektóre zarządzają dużymi szpitalami (Wadowice, Tarnów). Do tych przeobrażeń niezbędna była wiedza menedżerska; rewolucji uległa koncepcja zdobywania nowych kwalifikacji - zaczęła podążać za wymogami życia”.

Irena Wrońska, Rola społeczno - zawodowa pielęgniarki.....:

„Środowisko społeczne każdej instytucji, zakład pracy, rodzina, szkoła, będą wymagały szczegółowego wsparcia wszechstronnie przygotowanej pielęgniarki wyposażonej w dodatkowe uprawnienia do realizacji określonych zadań leczniczych, rehabilitacyjnych i diagnostycznych. Stosownie do powyższych oczekiwań, dotychczasowej tendencji rozdzielenia się roli pielęgniarki w pielęgniarstwie klinicznym będzie towarzyszyła znacznie silniejsza tendencja scalenia i rozdzielenia zawodowej roli zawodowej roli pielęgniarki środowiskowej. Procesom tworzenia tej roli jako mającej sprostać licznym i złożonym oczekiwaniom środowiska będą towarzyszyć tendencje do znacznego jej usamodzielnienia, rola taka.. Będzie powiązana z z rola lekarza podstawowej opieki zdrowotnej (lekarza rodzinnego) więzami głównie informacyjnymi i współdziałania. Pielęgniarka w pełnieniu tej rozszerzonej roli będzie podejmowała czynności zarówno natury terapeutycznej - pielęgnacyjnej jak i natury promocyjnej. Jeżeli zakres drugich działań zdominuje te pierwsze, może to doprowadzić do wyłonienia się nowej roli "promotora zdrowia”, luźno związanej z pielęgniarstwem”.

---