TEORIA	ZAŁOŻENIA	PODSTAWOWA PRZESŁANKA ROZWOJU HANDLU	PRZEDSTAWICIEL	UWAGI
Teorie przedklasyczne: koncepcja psychozy lęku przed brakiem towarów	starożytni władcy dążyli do uzyskania możliwie jak największej ilości dóbr, starając się jednocześnie oferować w zamian jak najmniej
dogmat słusznej ceny	każdy towar ma swoją słuszną cenę, powyżej lub poniżej której nie powinien być sprzedawany; słuszna cena to cena pokrywająca koszty produkcji		św. Tomasz z Akwinu
merkantylizm - monetaryzm/ bulionizm - merkantylizm właściwy	doktryna ekonomiczna i polityczna zalecająca popieranie wywozu własnych towarów przy jednoczesnym ograniczaniu importu z myślą o uzyskaniu w ten sposób nadwyżek złota za główny cel uważano zwiększenie zasobów kruszców za główny cel uważano zwiększenie zasobów zagranicznych pieniędzy, w tym złota i srebra	dopływ do kraju złota	P. von Hornick (Austria) Jan Grodwagner (Polska) Krytyka: A. Smith, D. Hume, D. North
Teoria kosztów absolutnych A. Smitha (przewagi absolutnej, różnic absolutnych)	- 2 kraje - 2 towary - 1 czynnik produkcji: praca - nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji - istnieje pełna mobilność pracy w granicach jednego kraju i brak mobilności pracy między krajami - relacja między nakładem pracy a wielkością produkcji nie zmienia się (brak korzyści skali) - nie występują koszty transportu obu tych towarów - w obu krajach istnieje wolna konkurencja - eksport = import - nie ma barier handlowych - kraj A jest bardziej efektywny (dysponuje przewagą absolutną) w produkcji towaru x, a zarazem jest mniej efektywny niż kraj B (nie dysponuje nad nim przewagą absolutną) w produkcji towaru y - kraj A eksportuje do kraju B całość lub część produkcji towaru x, w przypadku którego dysponuje przewagą absolutną, w zamian za import z kraju B całości lub części produkcji towaru y, w przypadku którego absolutną przewagą dysponuje jego partner handlowy - kraj B Międzynarodowy podział pracy - czyli specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku, a nie wszystkich produktach, pozwoli na lepsze spożytkowanie przez oba kraje posiadanych przez nie zasobów, co znajduje odbicie w tym, że eksportując towary będące przedmiotem specjalizacji, a importując te, w których specjalizują się partnerzy, kraje uczestniczące w międzynarodowej wymianie towarowej wytwarzają więcej dóbr. O wyborze kierunku specjalizacji decydują absolutne różnice w kosztach wytwarzania. Przyczynami, które mogą sprawić, że między krajami występują różnice w kosztach wytwarzania, są różnice w wyposażeniu w zasoby naturalne lub nabyte.	występujące między krajami absolutne różnice kosztów wytwarzania, mierzone nakładami pracy	A. Smith (Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, 1776)
Teoria kosztów względnych R. Torrensa i D. Ricarda (kosztów komparatywnych, porównawczych) sensu stricto	- założenia j.w. - kraj A wytwarza obydwa wyroby taniej (drożej) niż kraj B - kraj A (mający absolutną przewagę nad krajem B w produkcji obydwu dóbr) powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie tego towaru, który może wyprodukować stosunkowo taniej niż kraj B, tzn. tego towaru, w przypadku którego jego przewaga nad krajem B jest stosunkowo największa lub brak przewagi stosunkowo najmniejszy - kraj B powinien specjalizować się w produkcji i eksporcie towaru, w przypadku którego niekorzystna pozycja tego kraju ujawnia się w stosunkowo najmniejszym stopniu PAMIĘTAĆ O: krzywa możliwości produkcyjnych/krzywa transformacji krańcowa stopa transformacji łańcuch przewagi względnej	występujące między krajami względne różnice kosztów wytwarzania, mierzone nakładami pracy	D. Ricardo (Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, 1817) R. Torrens (Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem, 1815)	Prawo wzajemnego popytu J.St. Milla - czynnikiem decydującym o przyjęciu relacji wymiennej w obrotach handlowych między krajami są wielkości popytu i podaży zgłaszanych przez kraje uczestniczące w wymianie; kraj o relatywnie wysokim popycie na towar importowany odnosi z wymiany mniejsze korzyści niż jego partner o stosunkowo mniejszym popycie na towar importowany Teoria Marshalla - „reprezentacyjny koszyk towarów” - przedmiot wymiany między dwoma krajami; „krzywe zaoferowania” (krzywe popytu wzajemnego) - krzywa popytu kraju A na „reprezentacyjny” koszyk towarowy kraju B, która to krzywa jest jednocześnie krzywą podaży koszyka towarów kraju B (w punkcie przecięcia się krzywych zaoferowania dwóch krajów znajduje się punkt równowagi w handlu międzynarodowym)
teoria kosztów realnych - ujęcie wieloczynnikowe - ujęcie subiektywne	możliwości korzystnej specjalizacji międzynarodowej istnieją wtedy, gdy między współpracującymi krajami występują względne różnice „realnie” ujmowanych i wyrażanych w pieniądzu kosztów zastosowania pracy i in. czynników produkcji realne koszty pracy => „przykrość” spowodowana pracą oraz koniecznością wyrzeczenia się wypoczynku przez pracowników realne koszty kapitału => „przykrość” jego właścicieli z powodu wyrzekania się części konsumpcji w celu zaoszczędzenia środków na akumulację oraz na zwiększenie skali działalności gosp. i konsumpcji w przyszłości	występujące między krajami względne różnice kosztów realnych		Kierunki rozwoju teorii handlu mn.: szkoła neoklasyczna (F.Y. Edgeworth, R.F. Harrod,A. Marshall, W.F. Taussig, J. Viner) - akceptowano tzw. realne koszty zastosowania pracy i in. czynników produkcji => teoria kosztów realnych matematyczna szkoła „równowagi ogólnej” (V. Pareto, B. Ohlin, P.A. Samuelson) - konieczność powiązania strony podaży (określonej przez koszty zastosowania kapitału, pracy i in. czynników produkcji w alternatywnych jej rodzajach) ze stroną popytu (ujętego jako łączny wynik preferencji i wyborów konsumentów) w jeden system ogólnej równowagi => teoria kosztów alternatywnych i teoria obfitości zasobów
teoria kosztów alternatywnych	- podjęcie specjalizacji międzynarodowej oznacza możliwość częściowej lub całkowitej rezygnacji z produkcji określonego towaru (który jest przedmiotem importu) przy jednoczesnej częściowej lub całkowitej koncentracji zasobów na produkcji innego towaru (który staje się przedmiotem eksportu) - potrzeba rozwoju specjalizacji i handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych w różnych krajach; każdy kraj powinien specjalizować się w tych dziedzinach lub produktach, w przypadku których ma relatywnie niższe koszty alternatywne	występujące między krajami względne różnice kosztów alternatywnych	G. Haberler (Austria)
Teoria obfitości zasobów Heckschera-Ohlina- Samuelsona (proporcji w zasobach) - sformalizowana - niesformalizowana	- 2 kraje, 2 towary i 2 czynniki produkcji: praca i kapitał - czynniki produkcji są jednorodne (homogeniczne) - oba czynniki są niezbędne do wytworzenia każdego z towarów - w obu krajach stosowane są identyczne technologie produkcji - w obu krajach istnieje doskonała konkurencja - w obu krajach istnieją identyczne gusty - koszty transportu nie są brane pod uwagę - nie występują bariery ruchu towarów przez granice - doskonała mobilność czynników produkcji wewnątrz kraju przy braku mobilności między krajami - jeden z towarów jest bardziej pracochłonny, a drugi - kapitałochłonny - różne wyposażenie krajów w czynniki produkcji Twierdzenie Heckschera-Ohlina - kraj będzie eksportował te towary, do wytworzenia których zużywa się relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju obfitego, a sprowadzał z zagranicy towary, których produkcja wymaga relatywnie dużo czynnika produkcji w danym kraju względnie rzadkiego. Obfitość zasobów: definicja fizyczna - ujmowanie zasobów w jednostkach fizycznych; kraj B jest obficie wyposażone w kapitał (K), kraj A zaś w pracę (L): (K : L)^B > (K : L)^A definicja cenowa - ujmowanie zasobów w postaci ich relatywnych cen; kraj B jest relatywnie bardziej obficie wyposażony w kapitał (K), a kraj A w pracę (L): (RK : RL)^B < ((RK : RL)^A RK - przychód z zastosowania kapitału (K), tj. stopa procentowa (r), czyli cena kapitału RL - przychód z zastosowania pracy (L), tj. stawka płacy (w), czyli cena pracy Twierdzenie Heckschera-Ohlina- Samuelsona o wyrównywaniu się cen czynników produkcji - w warunkach wolnego handlu wymiana międzynarodowa prowadzi do wyrównywania się cen czynników produkcji między krajami: absolutnego - związana z rozwojem handlu międzynarodowego tendencja do całkowitego wyrównywania się w dwóch krajach ceny pracy (stawki płacy - w) i ceny kapitału (stopy procentowej - r) względnego - związana z rozwojem handlu międzynarodowego stopniowe zmniejszanie się względnych różnic kosztów zastosowania tych czynników (co stanowi przyczynę występowania różnic kosztów produkcji oraz cen towarów kapitało- i pracochłonnych). Warunki wyrównywania się cen czynników produkcji: wolny handel jednakowe funkcje produkcji częściowa, a nie całkowita, specjalizacja różne wyposażenie w czynniki produkcji czynniki produkcji - praca i kapitał - są jednorodne preferencje konsumentów nie zmieniają się nie uwzględnia się kosztów transportu nie ma międzynarodowego przepływu czynników produkcji - substytutem jest przenoszenie towarów (wymiana handlowa)	występujące między krajami relatywne różnice kosztów i cen (są konsekwencją różnic w wyposażeniu krajów w czynniki produkcji)		Efekt Stolpera-Samuelsona - istnieje ścisły związek między zmianami cen towarów a zmianami cen czynników produkcji, a co za tym idzie - ze zmianami dochodów ich właścicieli; uruchomiony przez handel międzynarodowy ruch cen czynników produkcji, polegający na wzroście cen czynnika w danym kraju obfitego i spadku cen czynnika w danym kraju rzadkiego, prowadzi do wzrostu realnych dochodów właścicieli czynnika obfitego oraz spadku realnych dochodów właścicieli czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego. Twierdzenie Rybczyńskiego - wzrost zasobów jednego czynnika produkcji powoduje w warunkach stałych cen relatywnych absolutny przyrost produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu właśnie tego czynnika, a zarazem absolutny spadek produkcji towaru wymagającego bardziej intensywnego nakładu czynnika, którego zasoby nie ulegają zmianie. Tzw. paradoks Leontiefa - wbrew twierdzeniu Heckschera-Ohlina USA eksportują dobra, do wytworzenia których potrzeba relatywnie więcej czynnika produkcji w danym kraju rzadkiego, a importują dobra, których wytwarzanie wymaga relatywnie więcej czynnika w danym kraju obfitego. Choroba holenderska (deindustrializacja) - w wyniku zmian spowodowanych wzrostem zasobów czynników naturalnych; w przypadku Holandii zaobserwowano, iż odkrycie liczących się zasobów surowców (gazu ziemnego) spowodowało, że dynamika rozwoju przemysłu w tym kraju zaczęła odstawać od tempa rozwoju górnictwa; skokowy wzrost zasobów jednego z czynników produkcji (gazu, ropy), przy nie zmienionych lub wolno rosnących zasobach pozostałych (kapitału, pracy) sprawia, że szybko rozwijające się górnictwo wysysa kapitał i pracę z inntch zastosowań.
Teorie neoczynnikowe	do dwóch czynników produkcji - pracy i kapitału - dołącza się zasoby naturalne oraz niejednorodność czynników pracy i kapitału praca - prosta i złożona kapitał - rzeczowy i ludzki
Teorie neotechnologiczne teoria luki technologicznej	Opóźnienie naśladowcze (M. Posner) - przyczyną istnienia handlu międzynarodowego może być występowanie odstępu czasowego między rozpoczęciem produkcji określonego dobra w dwóch krajach: opóźnienie popytu - odstęp czasu między pojawieniem się danego dobra w kraju, który je pierwszy wytworzył, a powstaniem na nie popytu w drugim kraju opóźnienie reakcji - odstęp czasu między powstaniem popytu na dany towar na rynku drugiego kraju a podjęciem produkcji tego towaru przez lokalnych producentów Handel wywołany różnicami technologicznymi: - posiadanie nowoczesnej technologii daje czasowy monopol który może być wykorzystany przy uruchomieniu eksportu Etapy zmian technologicznych wewnątrzkrajowa luka imitacyjna międzynarodowa luka popytu międzynarodowa luka imitacyjna	różnice w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego	Posner
teoria cyklu życia produktu	Handel międzynarodowy jest pochodną przechodzenia danego produktu-innowacji kolejno przez trzy fazy: faza innowacyjna faza dojrzewania faza standaryzacji	występowanie faz życia produktu	R. Vernon
teoria korzyści skali	Korzyści skali produkcji i zbytu - występują wtedy, gdy wielkości produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji: statyczne - korzyść z niej polega na tym, że w krótkim okresie intensywniej produkujemy dynamiczne - korzyść z niej polega na tym, że w długim okresie pojawiają się nowe technologie i metody produkcji zewnętrzne - możliwość obniżki kosztów w wyniku zwiększenia produkcji w całej branży wewnętrzne - możliwość obniżki kosztów w wyniku produkcji w całej firmie specjalizacja pozioma - wydłużenie linii produkcyjnej specjalizacja pionowa - dużo źródeł i produkcja w różnych miejscach	różnice kosztów wskutek osiągania korzyści skali produkcji
Teorie popytowo-podażowe: teoria podobieństwa preferencji	Próbowała wyjaśnić dlaczego wymianę handlową prowadzą kraje położone blisko siebie, o podobnym rozwoju gospodarczym, z którego by wynikało, że specjalizacja w tych krajach jest podobna. Teoria ta mówi o tym, iż eksportowane są te towary, na które istnieje za granicą tzw. reprezentatywny popyt tzn. popyt w kraju sąsiednim jest taki sam jak popyt na rynku krajowym. Preferencje rynku krajowego i preferencje zagranicy są podobne lub takie same. W takim przypadku produkcja eksportowa jest naturalnym rozszerzeniem produkcji na rynek krajowy		Linder
teoria zróżnicowania produktów	Dopatruje się przyczyn handlu zagranicznego w tym, iż szybko rośnie liczba produktów będących przedmiotem wymiany. I nawet podobne produkty mogą być różnie postrzegane ze względu na kraj pochodzenia, ze względu na walory estetyczne danego produktu, walory użytkowe, jakościowe, zdrowotne		Armington
teoria handlu wewnątrzgałęziowego	Nawiązuje do specjalizacji. Według niej kraje powinny się specjalizować. Międzynarodową specjalizację produkcji będziemy rozumieli przez ograniczenie asortymentu wytwarzanych wyrobów lub liczby realizowanych procesów technologicznych w celu zwiększenia serii produkowanych wyrobów będących przedmiotem specjalizacji oraz zwiększenie efektywności posiadanych czynników produkcji Handel wewnątrzgałęziowy ma miejsce, gdy kraj jednocześnie eksportuje i importuje produkty należące do tej samej gałęzi Gałąź - grupa produktów, charakteryzująca się identycznym przeznaczeniem końcowym oraz podobna f.produkcji w zakresie podstawowych czynników produkcji Warunki istnienia handlu wewnątrzgałęziowego: zróżnicowanie produktu (poziome i pionowe) korzyści skali konkurencja niedoskonała Podejście popytowe: zamiłowanie do różnorodności produkt idealny Podejście podażowe: większy rynek korzyści skali Korzyści: lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów osiąganie korzyści skali w sferze produkcji i zbytu lepsze wykorzystanie zasobów zmniejszenie trudności w realizowaniu procesów restrukturyzacyjnych instrument przeciwdziałania tendencjom protektcjonistycznym		Grubel, Lloyd

---