WYŻSZA SZKOŁA PEDAGOGICZNA

TOWARZYSTWA WIEDZY POWSZECHNEJ

W WARSZAWIE

Wydział Zamiejscowy

w Człuchowie

Kierunek: politologia

Specjalność: polityka samorządowa i regionalna

PIOTR KACZMARSKI

32581/C

WPŁYW BEZROBOCIA NA SKALĘ PRZESTĘPCZOŚCI NA PRZYKŁADZIE GMINY RZECZENICA W LATACH 2000-2004

Praca dyplomowa

napisana pod kierunkiem

prof. dr hab. Albina Bilińskiego

CZŁUCHÓW 2005

SPIS TREŚCI

Wstęp.......................................................................................................3

Rozdział I

Bezrobocie w aspekcie społecznym i politycznym

1.1. Definicja bezrobocia jego rodzaje i formy przejawiania się..........5

1.2. Przyczyny bezrobocia a transformacja gospodarcza.....................12

1.3. Społeczne konsekwencje bezrobocia............................................19

Rozdział II

Charakterystyka społeczno-gospodarcza Gminy Rzeczenica

2.1. Struktura społeczna gminy.............................................................27

2.2. Stan rozwoju gospodarczego - infrastruktura gospodarcza..........29

2.3. Charakterystyka stanu bezrobocia w gminie..................................35

Rozdział III

Charakterystyka przestępczości w Gminie Rzeczenica

3.1. Definicja przestępstwa.................................................................38

3.2. Rodzaje i charakterystyka wybranych form przestępstw

w gminie.......................................................................................46

3.3. Bójki i pobicia..............................................................................53

3.4. Nietrzeźwi kierujący ...................................................................60

Zakończenie..........................................................................................67

Bibliografia...........................................................................................70

Wstęp

Przestępczość jest dużym problemem społecznym w naszym kraju. Do jego wzrostu przyczynia się powiększające się bezrobocie. Obydwa te problemy społeczne, pomimo że mają zupełnie inne przyczyny są zależne od siebie. Wpływ jednego z nich na drugi i odwrotnie sprawił, iż zagadnieniu temu postanowiłem poświęcić swe zainteresowanie.

Główną tezą mojej pracy jest założenie, że przyrost osób pozostających bez pracy - bezrobotnych ma wpływ na powiększającą się skalę przestępczości w Polsce.

Zainteresowałem się tym problemem z powodu otoczenia, w którym żyję. Na co dzień obserwuję jak bezrobocie wpływa na styl i jakość życia. Osoby nie mające pracy usilnie starają się pozyskać jakiekolwiek środki finansowe, aby utrzymać rodzinę. Nie zawsze te środki pochodzą z legalnego źródła. Do popełniania przestępstw zmusza ich sytuacja życiowa.

W konstrukcji swojej pracy zastosowałem zasadę opisową, gdyż poznanie problemu bezrobocia i przestępczości wiąże się ze zrozumieniem, czym te dwa zagadnienia są obecnie, w jakich występują formach i jak są od siebie zależne. W rozdziale pierwszym, wprowadzającym, opisałem bezrobocie u ujęciu społecznym i politycznym. Wskazałem jakie skutki miała transformacja systemowa i jakie są społeczne kwestie bezrobocia. Rozdział drugi zawiera charakterystykę przestępczości w Polsce, jego rodzaje i formy, a także opis najczęściej występujących przestępstw w gminie Rzeczenica. Rozdział trzeci dotyczy charakterystyki społeczno - gospodarczej gminy Rzeczenica oraz stanu bezrobocia w tej gminie.

Do opracowania tematu starałem się wykorzystać przede wszystkim istniejącą literaturę przedmiotu. Wielce przydatne podczas pisania okazały się takie pozycje, jak: Młodociani przestępcy ich wartości i orientacja wartościująca; E.Bielicki, Psychospołeczne mechanizmy zachowań przestępczych z uwzględnieniem poczucia nierówności jako czynnika kryminogennego; T.Sołtysiad, Patologia społeczna w strukturze przeobrażeń ustrojowych Polski; pod redakcją E.Bielickiego i T.Sołtysiak, Zarys teori państwa i prawa; A.Redelbach, S.Wronkowska, Z.Ziembiński.

Niezmiernie pomocne okazały się również artykuły i opracowania zamieszczone na stronach internetowych.

Rozdział I - Bezrobocie w aspekcie społecznym i politycznym

1. Definicja bezrobocia jego rodzaje i formy przejawiania się.

Kwestia braku zatrudnienia czyli bezrobocia to termin znany nie od dziś. Jednak z biegiem lat dynamika tego problemu społecznego ulega zmianie.

„Osoba bez pracy, poszukująca zatrudnienia i jednocześnie utrzymująca kontakty z urzędem zatrudnienia” to bezrobotny. Tak termin ten tłumaczony był przez Międzynarodową Organizację Pracy.

Bezrobocie to „zjawisko społeczno ekonomiczne, które polega na pozostawaniu bez pracy pewnej części ludności w wieku produkcyjnym, gotowej do jej podjęcia na typowych warunkach istniejących w gospodarce”.

Przedstawiciele szkoły keynesowskiej uważają, że bezrobocie jest konsekwencją pełnej swobody na rynku, którą powoduje, że niedostateczny popyt na towary zmusza producentów do obniżenia produkcji, a w konsekwencji zatrudnienia. Bezrobocie to „zjawisko polegające na tym, że pewna liczba pracowników zdolnych do pracy oraz gotowych do jej podjęcia nie znajduje zatrudnienia, bezrobocie zatem oznacza brak równowagi między stroną podażową a stroną popytową rynku pracy. Brak ten wyraża nadwyżka realnych zasobów pracy nad efektywnym popytem na pracę”.

„W myśl ustawy o zatrudnieniu i bezrobociu, bezrobotny oznacza osobę zdolną do pracy i gotową do jej podjęcia w ramach stosunku pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, pozostającą bez pracy i nie uczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół wieczorowych i zaocznych, zarejestrowanych we właściwym dla miejsca zamieszkania powiatowym urzędzie pracy”, jeżeli:

• ukończyła 18 lat,

• kobieta nie ukończyła 60 lat, a mężczyzna 65 lat,

• nie nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej,

• „osoba ta, ani jej małżonek, nie jest właścicielem ani posiadaczem gospodarstwa rolnego o powierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych albo gospodarstwa stanowiącego dział specjalny produkcji rolnej w rozumieniu przepisów podatkowych, chyba że dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczanych dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysokości przeciętnego dochodu z pracy w rolnictwie nie uspołecznionym za 2 ha przeliczeniowe, ustalone przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej na podstawie przepisów o podatku rolnym”,

• nie prowadzi poza rolniczej działalności gospodarczej lub nie podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu innej działalności, z zastrzeżeniem,

• będąc osobą niepełnosprawną może podjąć pracę, co najmniej w połowie wymiaru czasu pracy, jeżeli jest to uzasadniona sytuacja zdrowotna,

• nie jest osobą tymczasowo aresztowaną lub nie odbywa kary pozbawienia wolności.

Mówiąc o bezrobociu trzeba wspomnieć, że termin ten jest złożony i zróżnicowany. W literaturze dotyczącej bezrobocia możemy wyróżnić następujące rodzaje:

• sezonowe - spowodowane okresową zmiennością warunków klimatycznych i cyklów produkcyjnych w niektórych rodzajach działalności gospodarczych, zwłaszcza w rolnictwie,

• cykliczne - bezrobocie występujące podczas kryzysów ekonomicznych, wywołane spadkiem koniunktury,

• strukturalne - spowodowane niedostosowaniem struktury podaży pracy do struktury popytu na pracę (np. wg kwalifikacji),

• przymusowe - występujące, gdy siła robocza chce przyjąć za obowiązująca na rynku płacę, ale nie można jej znaleźć,

• przejściowe - spowodowane zmianą miejsca pracy lub zmianą kwalifikacji zawodowych,

• koniunkturalne - „związane jest z wahaniami cyklów koniunktury gospodarczej. Oznacza ono, że w pewnych okresach następuje spadek popytu na pracę. Pracodawcy zwalniają ludzi tymczasowo im zbędnych, by przyjąć do pracy pracowników w okresie lepszej koniunktury. Okres pozostawania bez pracy jest zależny od długości faz cyklu koniunkturalnego”,

• frykcyjne - „występuje w związku z normalnym przepływem pracowników między zakładami pracy, jest świadectwem zmian dostosowawczych na rynku pracy. Powstaje ono wtedy, gdy pracownicy zwalniają się z pracy lub są zwalniani i pozostają na statusie bezrobotnego przez względnie krótki okres (3 miesiące) poszukiwania nowego miejsca pracy. Cechą bezrobocia frykcyjnego jest przejściowość sytuacji pozostawania bez pracy”,

• krótkotrwałe - pozostawanie bez pracy do 12 miesięcy, pomimo woli jej podjęcia.

• długotrwałe - umownie nazywana sytuacja pozostawania bez pracy w okresie dłuższym niż 12 miesięcy,

• powszechne - obejmuje cały kraj,

• regionalne - w określonym regionie występuje zjawisko braku pracy.

• technologiczne - szczególnie w obecnych czasach powszechne z uwagi na szybki wzrost technologii, która umożliwia zastąpienie pracy ludzi przez maszyny czy komputery. Coraz częściej człowiek tylko kontroluje maszyny, które wykonują pracę grupy ludzi.

• utajone - występuje w postaci nad zatrudnienia (typowe w gospodarce socjalistycznej), przeludnienia agrarnego (typowe dla krajów słabo rozwiniętych) lub bezrobocia wśród ludzi, którzy zrezygnowali z poszukiwania pracy z powodu beznadziejności swoich usiłowań,

• jawne - uwidocznione w statystyce rynku pracy i systemie wypłat zasiłków dla bezrobotnych.

Bezrobocie w Polsce jest zjawiskiem nowym. Pojawiło się w 1990 r. wraz z rozpoczęciem procesów transformacji ustrojowej. Dziś już prawie trzymilionowa grupa bezrobotnych stamowi poważny problem społeczny. Cechy zbiorowości bezrobotnych, procesy w niej zachodząc i mechanizmy wpływu na rozwój całego społeczeństwa w zupełności uzasadniają użycie w stosunku do tych zjawisk kwestię społeczną.

Najczęściej stosowaną miarą bezrobocia jest tzw. stopa bezrobocia - procentowy udział liczby bezrobotnych w liczbie ludności czynnej zawodowo. W polskich statystykach stosuję się także w bardzo przydatnych przy analizie zjawiska wskaźnik obrazujący procentowy udział bezrobotnych w liczbie ludności pracującej poza rolnictwem indywidualnym.

Przedstawiciele nauk społecznych zwracają uwagę na m.in. niewłaściwą strukturę szkolnictwa ponadpodstawowego w Polsce. Charakteryzuje się ona nadmiernie rozwiniętym kształceniem zawodowym, szczególnie na poziomie zasadniczym i niskim udziałem kształcenia ogólnego średniego w całym systemie oświaty. Zachodnioeuropejskie systemy preferują kształcenie ogólne, które stwarza lepsze możliwości wszechstronnego rozwoju, wyrabia elastyczność, umiejętności przystosowania do zmieniającej się sytuacji na rynku pracy, dostarcza kompetencji do dokształcania i przekwalifikowania. Wszystkie te umiejętności są niezbędne we współczesnym świecie, którego rozwój gospodarczy oparty jest na wciąż dynamicznych zmianach w dziedzinie nauki i techniki.

Wśród bezrobotnych dominują kobiety, które częściej podlegają długookresowemu bezrobociu. Dlaczego tak jest? Są to kobiety - matki i właśnie ich stan rodzinny, konieczność sprawowania funkcji opiekuńczych i wychowawczych zniechęca pracodawców do ich zatrudnienia. Bezrobotne kobiety są lepiej wykształcone niż bezrobotni mężczyźni, ale w tym przypadku poziom wykształcenia nie ma żadnego znaczenia.

W przypadku braku możliwości zapewnienia bezrobotnemu odpowiedniego zatrudnienia, rejonowe urzędy pracy maja obowiązek podejmować i realizować różne formy przeciwdziałania bezrobociu. Należą do nich:

• inicjowanie i finansowanie szkoleń,

• inicjowanie organizacji dodatkowych miejsc pracy i udzielanie pracodawcom pomocy finansowej,

• inicjowanie i finansowanie prac interwencyjnych i robót publicznych,

• przyznawanie i wypłata zasiłków,

• aktywizacja bezrobotnych w ramach programów specjalnych i zajęć w klubach pracy.

Wśród bezrobotnych dużą grupę stanowią absolwenci różnego typu szkół, przede wszystkim szkół podstawowych, zawodowych i ogólnokształcących. Takie demograficzne uwarunkowanie poziomu i struktury bezrobocia niesie ze sobą negatywne skutki. Młodzi ludzie zamiast do pierwszej pracy zawodowej trafiają do rejestrów bezrobotnych w urzędach pracy. Mamy tu pozorny paradoks, gdyż w ofertach pracy bardzo często warunkiem zatrudnienia jest młody wiek. Trudna sytuacja młodzieży nie jest więc tylko efektem rzeczywistego braku miejsc pracy, ale głównie niewłaściwego przygotowania zawodowego kandydatów. Niedopasowanie ich kwalifikacji do potrzeb i wymagań pracodawców wynika z niewłaściwego systemu edukacji. Rozpoczynanie samodzielnego życia od statusu bezrobotnego wyciska piętno na przyszłości tych ludzi, podważa ich zaufanie do siebie i zaufanie społeczeństwa do nich, często powoduje kolizje z prawem.

1. Przyczyny bezrobocia a transformacja gospodarcza

Zachodzące w Polsce głębokie zmiany i przekształcenia gospodarcze wywierają ogromny wpływ na rynek pracy. Spośród wielu zjawisk towarzyszących transformacji ustrojowej najbardziej niekorzystny był gwałtowny spadek zatrudnienia i powstanie wysokiego bezrobocia. Przyczyny tego są dwojakie - obiektywne i subiektywne. Do obiektywnych należą: transformacja gospodarcza czyli racjonalizacja zatrudnienia związana z modernizacją zakładów oraz recesja, wynikająca m.in. z upadku poprzednich struktur i powiązań gospodarczych. Do subiektywnych trzeba zaliczyć nietrafne decyzje polityczne i społeczne niekorzystnie wpływające na zatrudnienie.

Znajomość przyczyn bezrobocia jest istotna tak dla oceny i prognozowania zjawiska, jak i - w szczególności - dla przeciwdziałania. Jeżeli przeciwdziałanie ma być skuteczne, musi eliminować podstawowe przyczyny generujące bezrobocie. Działalność osłonowa zupełnie nie wystarcza. Nie stwarza szans nie tylko na zmniejszenie, ale nawet na zahamowanie tempa wzrostu bezrobocia.

Wyróżnić można kilkanaście głównych przyczyn bezrobocia w Polsce:

- transformacja systemowa - przyjęcie modelu gospodarki rynkowej oraz odejście od modelu pełnego zatrudnienia,

- recesja gospodarcza, dekoniunktura,

- szybsze tempo "zwijania" sektora uspołecznionego niż rozwoju sektora prywatnego,

- opóźnienia w rozwoju gospodarczym całych regionów,

- przekształcania się tzw. bezrobocia ukrytego w jawne,

- załamanie się rynku wschodniego,

- zniesienie bądź osłabienie barier celnych,

- restrukturyzacja gospodarki,

- brak instytucji i organizacji zajmujących się promowaniem i kredytowaniem działalności gospodarczych,

- słabość systemu pośrednictwa pracy,

- pasywność postaw znacznej części bezrobotnych,

- niska skłonność do podwyższania i zmiany kwalifikacji,

-częściowa anachroniczność dotychczasowego systemu kształcenia,

- szczupłość środków na aktywną walkę z bezrobociem.

Przyczyny bezrobocia w rozwiniętych krajach zachodnich mają inną naturę. Ma ono swoje źródło przede wszystkim w postępie technicznym, wprowadzaniu nowych technologii, które zastępują pracę ludzką podnosząc jednocześnie wydajność pracy, co przy wysokich płacach opłaca się przedsiębiorcom. Bezrobocie w tych krajach ma charakter wyselekcjonowany, dotyczy przede wszystkim osób starszych i o niskich kwalifikacjach. Bezrobocie ma też często przyczyny zewnętrzne. Dla krajów zachodnich był to np. szok naftowy w latach 70. „Z tamtego okresu i doświadczeń wynika ważna informacja otóż okazuje się, że po osiągnięciu pewnego poziomu bezrobocia bardzo trudno jest je zmniejszyć. Zjawisko to nazywa się histerozą i spowodowane jest m.in. trwałą desperacją kwalifikacji zawodowych u bezrobotnych w wyniku długotrwałego pozostawania bez pracy”.

Proces transformacji ustrojowej w Polsce wywołał i nadal wywołuje istotne zmiany w różnych obszarach rzeczywistości społeczno - gospodarczej. Najbardziej dynamiczne i dotkliwe zmiany dokonały się na rynku pracy, który bardzo szybko przekształcił się z rynku o chronicznym niedoborze siły roboczej w rynek „niedostatecznego zapotrzebowania” na pracę. Wyrazem tych przekształceń były; „spadek liczby pracujących, zmiany w strukturze ludności pracującej, zmniejszenie się aktywności zawodowej ludności, upowszechnienie się pracy „na czarno” w „szarej strefie” gospodarki oraz masowe bezrobocie”.

Znajomość społecznej struktury bezrobocia stanowi ważny element tworzenia rynku pracy dla bezrobotnych, jest więc ważnym narzędziem planowania rynku pracy i praktycznego regulowania nim.

Konieczna jest też dbałość o to by w imię wolności i demokracji nie tolerować bezprawia i dowolności nieuzasadnionego bezrobocia i nieracjonalności działań. Istnieje bowiem sprzeczność między strukturą gospodarki, a niedostosowanym systemem opieki społecznej i racjonalizacją zatrudnienia. Ważne jest tworzenie systemu stosunków pracy, który sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości, a więc inwestycjom i tworzeniu miejsc pracy, a nie krótkowzrocznemu prywatyzowaniu i niweczeniu dorobku narodowego i państwowego.

Ogólnie zatem można zauważyć, że bezrobocie ma bezpośredni i pośredni związek z systemem politycznym i przeobrażeniami gospodarki.

Teoria równowagi społecznej w procesach transformacji ustrojowej jest nie do utrzymania. Niewielki, ale pierwszy od momentu rozpoczęcia procesu transformacji spadek liczby bezrobotnych miał ogromne znaczenie nie tylko z ekonomicznego, ale przede wszystkim z psychologicznego punktu widzenia. Świadczył również o tym, że następuje stopniowa stabilizacja przeżywającej dotychczas głęboką recesję polskiej gospodarki. Poprawa sytuacji na rynku pracy od 1994 roku ma swoje źródła przede wszystkim we wzroście popytu na pracę i co za tym idzie zwiększeniu ilości pracujących. Wraz z utrwalaniem się bezrobocia oraz wydłużaniem okresu gospodarki rynkowej w Polsce pojawiło się zjawisko wielokrotnych rejestracji bezrobotnych, a więc ponownych rejestracji tych samych osób w charakterze bezrobotnych. Występowanie tego zjawiska wskazuje na istnienie pewnych mechanizmów utrwalania się bezrobocia w niektórych grupach siły roboczej. Zjawisko to znacznie się nasiliło od 1994 roku, osiągając niepokojące rozmiary. „O ile na początku 1994 roku wielokrotnie zarejestrowani bezrobotni stanowili w Polsce mniej niż 37% łącznego napływu osób do zasobu bezrobocia, to na początku 1996 roku wskaźnik ten przekroczył 60 %, a w końcu 1998 roku 70 %. Wśród osób wielokrotnie rejestrujących się dominują mężczyźni w wieku 35 - 45 lat, z wykształceniem podstawowym lub zawodowym”. Geneza nasilającego się zjawiska bezrobocia w obszarze pasa północnego związana jest z całkowitym załamaniem dominującego tam wcześniej rolnictwa uspołecznionego i pojawieniem się na nie notowaną skalę bezrobocia, trudnego do wchłonięcia na skutek braku alternatywnych miejsc zatrudnienia i kapitału. Pierwszy okres transformacji gospodarki dowiódł, że zyskały województwa o wielofunkcyjnej strukturze społeczno-gospodarczej, mające dobre połączenia komunikacyjne krajowe i zagraniczne oraz znaczący potencjał intelektualny. Tracą regiony zdominowane przez struktury i formy działalności preferowane w warunkach socjalizmu, przemysły wydobywcze, militarne oraz rolnictwo państwowe. Struktury te w warunkach gospodarki rynkowej okazały się niemobilne i to jest powód podjęcia przez państwo wobec niektórych regionów działań interwencyjnych, umożliwiających restrukturyzację miejsc pracy. Zachodzi obawa, że jeśli polityka gospodarcza nie zdąży przyśpieszyć rozwoju regionów zaniedbanych i słabo uprzemysłowionych za pomocą instrumentów ekonomicznych „to dysproporcje między wysoko rozwiniętymi a stagnującymi regionami będą się powiększać nadzwyczaj szybko”.

Podsumowując charakterystykę polskiego rynku pracy, poddanemu procesom transformacyjnym mającym miejsce od 1990 r. należy stwierdzić, że nie jest on obecnie ani w pełni dojrzały, ani w pełni rozwinięty, a więc nie przystaje i nie może być bezpośrednio odnoszony do rynków pracy państw, gdzie mechanizmy gospodarki rynkowej funkcjonują od lat. Można przypuszczać, że w wyniku procesu dalszego rozwoju różnice miedzy nim a rynkami pracy krajów Unii Europejskiej będą się stopniowo zmniejszać. W krajach Unii Europejskiej nie istnieje wspólna polityka w dziedzinie zatrudnienia. Oddziaływanie na rynek pracy w przeważającej mierze znajduje się w indywidualnych gestiach państw członkowskich. W tej sytuacji należy oczekiwać w Polsce dość długiego okresu realizacji autonomicznej polityki rynku pracy.

2. Społeczne konsekwencje bezrobocia

Skutki i następstwa bezrobocia są wielorakie i można je rozpatrywać na różnych płaszczyznach i poziomach. Pracę można traktować dwojako jako wartość samą w sobie i jako środek do celu. Najważniejsza jest postawa, rozumienie istoty oraz motywacja. Praca, której ludzie poszukują, postrzegana jest jako obowiązek wobec samego siebie i rodziny. Praca jest warunkiem przeżycia, poczucia bezpieczeństwa, względnej stabilizacji.

„Bezrobocie budzi poczucie małej wartości i upokorzenia”. Ludzie chcą pracować, bo potrzebują środków do życia, a pojęcie dobrego pracownika kojarzy im się najczęściej z pracownikiem bezwolnym, posłusznym i podporządkowanym pracodawcy.

Społeczne konsekwencje bezrobocia to „obniżenie przez bezrobotnego poczucia własnej wartości, społecznej pozycji i prestiżu, wzrost izolacji społecznej, przy jednoczesnym spadku aktywności, ograniczenia realizacji potrzeb czemu towarzyszy silna frustracja, objawiająca się przede wszystkim w aspołecznych zachowaniach agresywnych, apatycznych czy też alkoholizmie”. Rosnące wciąż bezrobocie demoralizuje liczne i mniej odporne psychiczne jednostki oraz stwarza potencjalne warunki społeczne dla rozwoju przestępczości. Spośród młodych ludzi, którzy tracą wiarę w możliwość zdobycia odpowiadającej im pracy i widząc jak szybko bogacą się pewne grupy, pragną również w możliwie szybki sposób zdobyć większe kwoty „poprzez napady, kradzieże samochodów, handel narkotykami, liczą przy tym na bezkarność”.

„Poszukiwanie samotności w sytuacjach trudnych może być wynikiem wcześniejszych negatywnych doświadczeń poszczególnych osób w kontaktach z innymi ludźmi, może łączyć się z niemożnością otrzymania szukanego u nich wsparcia”. Społeczna izolacja pozbawionych pracy osób stanowi ich podstawową strategię obronną.

Wymienione wyżej skutki odciskają znaczące piętno w funkcjonowaniu rodziny bezrobotnego doprowadzając w niektórych sytuacjach do jej dysfunkcjonalności. Negatywne społeczne skutki bezrobocia odczuwane są także przez:

1. pracowników jako grupę społeczną,

2. społeczności lokalne,

3. całe społeczeństwo.

Z wielu badań psychologicznych wynika, iż bezrobocie w znacznym stopniu wpływa na powstawanie atmosfery panującej w rodzinie ale z drugiej strony wzmacnia więzi rodzinne w wymiarze psychologii społecznej.

Wyróżnić można cztery etapy reakcji na utratę pracy:

1. na ogół wiadomość o utracie pracy wywołuje wstrząs psychiczny. Człowiek reaguje złością, agresją. Szok jest reakcja oszołomienia, często związany jest z niedowierzaniem. Faza ta trwa około trzy miesiące.

2. w tej fazie bezrobotny zwraca uwagę na dobre strony bezrobocia, traktuje ten czas jako okres urlopu. Człowiek pozbawiony jest wielu ważnych gratyfikacji emocjonalnych, społecznych i ekonomicznych, co jest skutkiem zerwania więzi z dawnym światem pracodawcy i zatrudnionych.

3. po okresie około pół roku wzrasta poczucie zagrożenia, gdyż ciągłe poszukiwanie pracy stale kończy się niepowodzeniem. Człowieka zaczyna ogarniać troska i obawa przed przyszłością.

4. w przedłużającym się okresie bezrobocia człowieka ogarnia bezradność i załamanie. Wiele osób nie szuka już pracy. W tej fazie pojawia się syndrom bezrobocia, które prowadzi do zaburzenia psychicznego i zaburzenia psychomatycznego.

Wyżej wymienione fazy są coraz częściej spotykane w naszym społeczeństwie. Codzienny stres i zniechęcenie doświadczane przez bezrobotnych przyczyniają się w dużym stopniu do obniżania stanu zdrowia jak i powstawania schorzeń psychicznych.

Osoby, które utraciły zatrudnienie mają poczucie ogólnego dyskomfortu psychicznego, staja się często zgryźliwe, konfliktowe, znudzone światem. Obniża się ich poziom autooceny, własnej skuteczności. Pogłębia się depresja. Zwiększa się śmiertelność poprzez syndrom trzech schorzeń: układu krążenia, oddechowego i trawienia. Pogłębia się alkoholizm, nikotynizm, narkomania. Występuje większa wrażliwość organizmu na alkohol u osób bezrobotnych. Mogą nie pić więcej, ale obniżony system immunologiczny powoduje szybsze upicie. Mężczyźni bardziej dotkliwie odczuwają brak pracy niż kobiety. Dla mężczyzn praca pełni funkcję instrumentalną, dla kobiety bardziej ekspresyjno - emocjonalną. Mniej dotkliwie odczuwają bezrobocie osoby młodsze i te jednostki, które nie weszły w rytm pracy. Młodzież płaci najmniej, gdyż chodzi o dyskomfort, traci najwięcej jeśli chodzi o uspołecznienie. Wielu bezrobotnych ma trudności w wypełnianiu ról małżeńsko - rodzicielskich. Zagrożenie bezpieczeństwa egzystencjonalnego rodziny jest najboleśniejszym kosztem bezrobocia. Ludzie wycofują się z życia towarzyskiego i kulturalnego. Ponadto wykazać można, iż:

• subiektywna ocena jakości życia oraz satysfakcja z życia jest znacząco wyższa wśród tych bezrobotnych, którzy stosunkowo mniej czasu spędzali \w domu, a więcej czasu przeznaczali na kontakty społeczne,

• poziom psychologicznego dobrostanu istotnie pozytywnie koreluje z częstością prac wykonywanych w domu, skorzystaniem z rozrywek wymagających wydawania pieniędzy oraz z częstością społecznych kontaktów.

Praca w życiu człowieka spełnia dwie zasadnicze funkcję:

• praca jest formą negatywnej entropii, to znaczy, że człowiek poprzez pracę tworzy porządek w otoczeniu zgodny z własna wizja. Praca, a zwłaszcza jej wytwory są sposobem pozostawienia po sobie śladu, wyrazem, że nie umiera się całkowicie,

• praca jest środkiem zabezpieczającym egzystencję. Dzięki pozycji zawodowej człowiek zajmuje określona pozycję ekonomiczną, miejsce w sieci stosunków międzyludzkich, hierarchii społecznego prestiżu i uznania. Dzięki środkom finansowym zdobytym poprzez pracę zawodową człowiek może planować i realizować artykułowany sens życia. Praca jest przeznaczeniem człowieka i sposobem jego urzeczywistniania się, jest czynem będącym przejawem osoby.

„Bezrobocie jest zjawiskiem negatywnym, ale nie tylko dla osób nim dotkniętych”. W skali masowej jest ogromnym ciężarem dla całej gospodarki kraju:

• w skali makroekonomicznej pociąga za sobą drenaż finansów publicznych na zasiłki i inne świadczenia,

• powoduje zmniejszenie dochodów budżetowych państwa,

• masowe bezrobocie oznacza niepełne wykorzystanie czynnika produkcji,

• nie możność znalezienia pracy prowadzi do emigracji zarobkowej.

Przy długotrwałym bezrobociu wzrasta liczba samobójstw i prób samobójczych.

Społecznymi skutkami bezrobocia jest:

• wzrastanie przestępczości wśród bezrobotnych,

• sprzyjanie wzrostowi liczby rozwodów,

• młodzi bezrobotni są grupą najbardziej zagrożoną skutkami dezaktywizacji zawodowej. Uważa się, iż bezrobocie - alkoholizm - przestępczość, przybierają dla młody ludzi postać zaklętego kręgu, z którego wyjście jest bardzo trudne,

• bezrobocie osłabia wiarę religijną,

• osłabia poczucie wartości czasu i punktualności,

• bezrobocie zwiększa bezpośredni wpływ motywów materialnych na przebieg zjawisk psychicznych: bezrobotny myśli częściej o bieżących sprawach ekonomicznych, traci inne zainteresowania,

• przy braku ogólniejszych zainteresowań, osłabieniu aktywności i zmniejszeniu się tendencji do organizowania się, wyładowuje się raczej w nieprzyjaźni osobistej i nie wykazuje tendencji do przejścia w jakąś zbiorową akcję na większą skalę,

• wskutek zwiększania się wpływu motywów materialnych, osłabienia aktywności i zmiany poczucia etycznego - bezrobotnymi łatwiej jest kierować dowolnie, zapewniając im korzyści materialne.

„Reakcja ludzi na sytuację bycia bezrobotnym zależy od poziomu odporności psychicznej, typu temperamentu, wyuczonych sposobów reagowania na zmiany oraz postaw środowiska społecznego wobec bezrobotnych”. Bezrobocie pociąga za sobą niepewność i dwuznaczność statusu społecznego jednostki. Powoduje efekt psychologicznej dyslokacji: przemieszcza jednostkę z sytuacji, w której doświadczała poczucia pewności własnej roli i tożsamości zawodowej w sytuację niejasną zarówno dla samego bezrobotnego jak i dla jego rodziny. Powoduje to poczucie utraty własnej godności, obniża nastrój i samoocenę, wywołuje znaczną rozbieżność między ja realnym i ja idealnym. Zdaniem Ratajczaka „jednostka może spostrzegać utratę pracy bądź jej brak nie tylko w perspektywie zagrożenia i nieszczęścia, ale jako życiową szansę, zapowiedź pozytywnych zdarzeń, budzących nastrój optymizmu i stanowiących motywacje do działań zaradczych”.

Utrata pracy bywa najczęściej spostrzegana jako krzywda, jednocześnie istnienie bezrobocia jest uznawane za nieodzowny atrybut gospodarki wolnorynkowej. Oznacza to, iż jednostka musi zmienić dotychczasowe wzory zachowań i przystosować się do nowej sytuacji na rynku pracy. Dla dużej części bezrobotnych jest to zadanie bardzo trudne z uwagi na dotychczasowe pełnione funkcje zawodowe. Ponadto niewiadomo w jakim kierunku należy się przekwalifikować, bądź jakie zawody będą preferowane w przyszłości. Dlatego ważna jest nie tylko pomoc materialna bezrobotnemu, ale formy interwencji i pomocy w procesie przystosowania się do tej trudnej sytuacji i podejmowania działań zaradczych.

Rozdział II - Charakterystyka społeczno-gospodarcza gminy Rzeczenica

2.1. Struktura społeczna gminy

Gmina Rzecznica położona jest w południowo-zachodniej części województwa pomorskiego w powiecie człuchowskim. Powierzchnia wynosi 274,92 km², liczba ludności 3.939 osób, gęstość zaludnienia na 1 km² to 14,3 osoby. Ogólna powierzchnia gruntów wynosi 27.492 hektarów w tym:

• grunty orne - 5.361 ha,

• lasy - 18.156 ha,

• pastwiska i łąki - 2.282 ha,

• sady - 1.656 ha,

• tereny inwestycyjne - 37 ha¹.

Na terenie gminy znajduje się kilka zbiorników wodnych. Należą do nich jeziora usytuowane w okolicach Gwieździna: Szczytno i Krępsk. W okolicach Olszanowa położone są jeziora: Olszanowo Małe, Orzechowo i jezioro Olszanowskie.

Gmina posiada 7 wsi sołeckich. Przez gminę przebiega droga krajowa nr 25 łącząca województwa środkowe i południowe z Wybrzeżem środkowym (Kołobrzeg, Mielno, Ustka). Gospodarka gminy opiera się głównie na branży drzewnej i rolnictwie.
Swój udział w gospodarce mają małe zakłady usługowe (naprawczo - remontowe, ślusarskie, budowlane) oraz placówki handlowe. Gmina posiada najwyższą stopę bezrobocia (24,7 %) w województwie pomorskim. Preferuje tworzoną działalność gospodarczą w zakresie przetwórstwa rolno-spożywczego, drobnego przemysłu i turystyki dającą zatrudnienie miejscowej ludności².

Atutami gminy Rzeczenica jest:

• położenie przy drodze krajowej nr 25,

W sezonie letnim droga krajowa nr 25 jest jedyna trasą, którą mieszkańcy południowej i centralnej Polski mogą dostać się nad morze. Sprzyja to handlowi przydrożnemu (sprzedaż runa leśnego), a także handlowi w okolicznych sklepikach i stacjach benzynowych.

Doiskonały węzeł komunikacyjne powinien przyciągać inwestorów, których handel opiera się na dobrym dostępie do dróg krajowych przy wykorzystaniu taniej siły roboczej, jak jest w gminie Reczenica.

• przygotowane tereny pod inwestycje,

• walory krajobrazowo-przyrodnicze, czyste środowisko,

Stwarza to możliwości do wypoczynku ale również do prowadzenia działalności. Przykładem mogą być dwie hodowle pstrągów mieszczących się w Dzikowie.

• zasoby siły roboczej,

Duża liczba młodych ludzi nie mająca szans na zatrudnienie szuka i podejmie każdą pracę.

• przychylny stosunek społeczeństwa do inwestycji.

2.2. Stan rozwoju gospodarczego- infrastruktura gospodarcza

Gospodarka gminy Rzeczenica opiera się głównie na branży drzewnej i rolnictwie. Swój udział w gospodarce maja małe zakłady usługowe (naprawczo-remontowe, ślusarskie, budowlane) oraz placówki handlowe. Gmina Rzeczenica to teren dynamicznego rozwoju turystyki, przedsiębiorczości, efektywnego rolnictwa, przyjazny dla ludności, środowiska i biznesu. Dochody z turystyki , które wpływają do budżetu gminnego można podzielić na :

• bezpośrednie - z tytułu podatków od nieruchomości i gruntów użytkowanych na cele turystyczne, dzierżaw gruntów komunalnych pod usługi turystyczne, opłaty z tytułu umieszczania zapisów w planie zagospodarowania przestrzennego gminy zmiany przeznaczenia gruntów,

• pośrednie - podatki z działalności podmiotów gospodarczych obsługujących ruch turystyczny (handel, rzemiosło, usługi gastronomiczne, transportowe i inne)³.

Najważniejszymi elementami środowiska przyrodniczego są jeziora i szata leśna. Lasy zajmują znaczną powierzchnię gminy (17.604 ha) co stanowi 64,3% powierzchni gminy. Duże jeziora o największej atrakcyjności leżą zasadniczo poza granicami gminy, natomiast fragmenty linii brzegowej takich jezior jak Szczytno (616,2 ha), Krępsko (377,3 ha) i Bielsko (257,9 ha), stanowią granice gminy. Są to jeziora w sąsiedztwie których występują dobre warunki do lokalizacji infrastruktury turystycznej.

Dokonując oceny przydatności turystycznej jezior brano pod uwagę następujące kryteria:

• powierzchnia,

• występowanie terenów leśnych w otoczeniu jezior,

• występowanie korzystnych warunków do lokalizacji zainwestowania turystycznego na obrzeżach jezior,

• aktualny i przewidywany stan czystości wody,

• charakter użytkowania (własność),

• sankcje ochronne (np. rezerwaty przyrody),

• turystyczna dostępność brzegowa,

• występowanie w strefie brzegowej roślinności wodnej.

Obecnie na terenie gminy oferta istniejących atrakcji turystycznej jest zdecydowanie niewystarczająca. Do organizacji tych atrakcji w niewielkim stopniu włącza się miejscowa ludność. Jest to przede wszystkim brak wiedzy o korzyściach, które mogą płynąć z przygotowania i obsługi oferowanych turystom atrakcji⁴.

Gmina Rzeczenica to także jeden z najuboższych regionów województwa pomorskiego o bardzo wysokim stopniu bezrobocia i dlatego gmina ułatwia inwestorom poprzez preferencyjne stawki podatku, pomoc administracyjno-prawną oraz poprzez stosowanie ulg w stawce czynszu za dzierzawy gruntów i budynków przy zatrudnianiu bezrobotnych z terenu gminy.

Gmina Rzezczenica bierze udział w programie, którego celem jest redukcja emisji gazów szkodliwych do atmosfery, poprzez całkowitą eliminację węgla, oleju opałowego i gazu ziemnego z lokalnych i indywidualnych systemów zaopatrzenia mieszkańców w ciepło oraz korzystanie z energii elektrycznej wytwarzanej tylko w źródłach odnawialnych, dostępnych lokalnie, tj. biopaliwach i energii wiatru. Ponadto, przewidziana jest termomodernizacja budynków oraz wymiana źródeł ciepła na bardziej efektywne, co pozwoli na znaczne oszczędności energii w stosunku do stanu obecnego.

Działają tu cztery kotłownie, w tym jedna opalana odpadami drzewnymi. Program eliminacji paliw kopalnych w tym przypadku polega głównie na wykorzystaniu lokalnych zasobów paliw, głównie drewna i słomy, a także odpadów z przemysłu drzewnego oraz energii wiatru. Roczne zapotrzebowanie na energię gminy Rzeczenica wynosi 112 687 GJ/rok. Prognozowane zapotrzebowanie na energię pierwotną w 2010 r. wyniesie 139 058 GJ, by w 2020 r. opaść do 128 007 GJ po kompletnym przeprowadzeniu programu. Tak znaczne obniżenie zużycia energii osiągnięte zostanie przez działania termomodernizacyjne oraz zwiększenie efektywności wykorzystania paliw⁵.

Planuje się znaczne zwiększenie zużycia energii elektrycznej. Warunki wiatrowe w gminie umożliwiają zaspokojenie tych potrzeb z własnych turbin wiatrowych, które produkować będą całą wykorzystywaną w przyszłości w gminie energię ok. 13 200 000 kWh/rok. Wymagać to będzie zainstalowania 2-3 elektrowni wiatrowych o mocy 1,5 - 2 MW. na potrzeby gminy Rzeczenica

Program doprowadzi do równie znaczącego obniżenia emisji zanieczyszczeń.

Obecna emisja dwutlenku węgla zostanie zredukowana do zera z związku z eliminacją paliw kopalnych z terenu gminy .Zainstalowanie turbin wiatrowych wyeliminuje użycie energii elektrycznej kupowanej z konwencjonalnych elektrowni węglowych. Ponieważ zakłada się, że wyprodukowanie 1MWh energii elektrycznej z węgla powoduje emisję 1 t CO2, zastosowanie tego rozwiązania obniży dodatkowo globalne emisje tego gazu o 13 200 t rocznie. Programy eliminacji paliw kopalnych z terenów gmin zgodne są z założeniami zasady zrównoważonego rozwoju oraz polityką rozwoju odnawialnych źródeł energii zarówno w Polsce, jak i Unii Europejskiej. Wykorzystanie odpadów z fermy zwierzęcej rozwiąże problem składowania gnojowicy. Pozostałe paliwa również pozyskiwane są i będą lokalnie, co rozwiąże problem transportu i związanych z nim zanieczyszczeń i uciążliwości. Program będzie także mieć pozytywny wpływ na zwiększenie ilości miejsc pracy w gminach przy pozyskiwaniu paliwa oraz, poprzez poprawę stanu środowiska naturalnego tej pięknej okolicy, w gospodarstwach agroturystycznych stopniowo rozwijających się w tym rejonie. Program ma znaczne szanse powodzenia i jest dowodem na to, że przy wykorzystaniu dostępnych, komercyjnych technologii możliwe jest sprawne funkcjonowanie społeczności w oparciu o lokalne zasoby i bez znacznego obciążenia środowiska. Rozwiązanie podstawowego zagadnienia - kwestii dostaw energii - stanowi pierwszy krok na drodze do zrównoważenia

gospodarki regionu.

W gminie znajduje się kilka zakładów zatrudniających większe rzesze miejscowej ludności. Największym jest „segeer-dach” mieszczący się w Rzeczenicy, liczba zatrudnionych waha się w granicy 300 osób. Jest to zakład produkcyjny, zajmujący się przetwórstwem drzewa. Działalność polega na obróbce drzewa do stanu zwanego surowego czyli desek i innych produktów drzewnych. Zakład ten zajmuje około 4 hektary powierzchni. Na terenie mieści się skład drzewa, suszarnia, zakład produkcyjny i wiele pochodnych. Inna firma produkcyjna na terenie Rzeczenicy to „west-pol” zajmujący się przetwórstwem produktów mięsnych. Zakład zatrudnia około 75 osób. Firma „Amigo” w skład, której wchodzi piekarnia oraz kilka sklepów spożywczych i przemysłowych. Właściciel zatrudnia na chwilę obecna 47 osób⁶.

Na terenie całej gminy jest wiele podobnych, mniejszych firm zajmujących się obróbką drzewa. Dzieje się tak u uwagi na fakt, że większą powierzchnię gminy zajmują lasu. Drzewo jest tutaj największym surowcem naturalnym.

Ludność gminy Rzeczenica w okresie letnio-jesiennym trudni się tzw. zbieractwem runa leśnego. Dla osób bezrobotnych taki rodzaj pracy jest jedyną formą utrzymania rodziny. Rodziny, w których żaden z członków nie pracuje, mają jedyną możliwość zarobienia na życie zbierając runo leśne. Ich wynagrodzenia z wykonywania takiego zajęcia mieszczą się w kwotach 50-150 zł dziennie, ale tylko w przypadkach kiedy pozwala na to przyroda. W takich rodzinach zbieraniem trudnią się nie tylko rodzice, ale również ich dzieci.

2.3. Charakterystyka stanu bezrobocia w gminie.

Gmina Rzeczenica jest gminą w województwie pomorskim, gdzie występuje największe bezrobocie. W latach 2001 do 2004 zauważyć można nieznaczny spadek liczby bezrobotnych, przy równym spadku populacji w tej gminie. Zauważalny jest też spadek liczby bezrobotnych wśród kobiet. Przez 4 lata spadek liczby bezrobotnych notuje się w liczbie 70 osób przy spadku liczby ludności o 141 jednostek, czyli 1 osoba na 2. _*

	2001	2002	2003	2004
Liczba ludności	3881	3878	3827	3748
Bezrobotni	590	588	590	558
W tym kobiety	313	295	278	260

^* Dane statystyczne Powiatowy Urząd Pracy w Człuchowie opublikowane na stronie internetowej⁷.

Kiedy nastąpiła transformacja ustrojowa po 1989 roku nie przypuszczano, że skutki zmiany ustroju na kapitalistyczny będą tak dotkliwe dla Polski. Transformacja miała także ogromny wpływ na gminę Rzeczenica, wiele przedsiębiorstw znalazło się na skraju bankructwa, gospodarstwa rolne- zwane powszechnie państwowymi gospodarstwami rolnymi, z dnia na dzień przestały praktycznie istnieć, wiele rodzin zostało bez środków do życia, co miało niebagatelny wpływ na gospodarkę państwową dotąd sterowaną centralnie. Analiza bezrobocia w gminie prowadzi do stwierdzenia, że zjawiskiem tym najbardziej zostały zagrożone rodziny i byli pracownicy zlikwidowanych państwowych gospodarstw rolnych. O ile w innych środowiskach istnieje możliwość przekwalifikowania zawodowego i podjęcia pracy nie tylko w miejscu zamieszkania o tyle w środowiskach popegerowskich praktycznie możliwości takiej nie było i nie ma.

Gmina usytuowana jest w otoczeniu lasów i jezior. Brak mimo to dobrze rozwiniętej turystyki. Poza jedynym ośrodkiem wypoczynkowym w Rzewnicy nie ma innych miejsc, gdzie turyści mogliby wypoczywać.

Polityka władz gminy zmierza do promocji Rzeczenicy i okolic jako miejsca atrakcyjnego dla turystyki. Prowadzone są przetargi na sprzedaż gruntów pod domki letniskowe. Gmina obecnie prowadzi rozmowy z większym inwestorem zmierzające do stworzenia nowego i większego ośrodka wypoczynkowego w Rzewnicy. Planuje się stworzenie około 50 nowych miejsc pracy dla mieszkańców tej gminy w planowanej inwestycji budowy ośrodka wypoczynkowego. Promocja gminy opiera się również na wielokrotnych startach w krajowych konkursach dotyczących regionu Polski odpowiedniego dla zdrowego trybu życia.

Na przyszły rok zaplanowano dalszy przetarg na sprzedaż gruntów pod budowę domków letniskowych. W planach jest również otwarcie nowego zakładu pracy, który zatrudniał by około 100 osób. Zakład ten ma powstać obok istniejącego już w Rzeczenicy „seerer-dach`u”, a zajmować się ma przetwarzanie trocin, pozostałościach po obróbce drzew.

Rozdział III - Charakterystyka przestępczości w Gminie Rzeczenica

3.1. Definicje przestępstwa

Według definicji marksistowskiej „prawem jest zespół norm postępowania ustanowionych albo uznanych przez państwo, których realizacja zabezpieczona jest przede wszystkim w drodze przymusu. Mają one na celu utworzenie i zachowanie stosunków społeczno-ekonomicznych dogodnych dla klasy panującej”¹

Historia prawa sięga czasów niewolnictwa, gdyż w tym ustroju poraz pierwszy pojawia się termin państwo. Losy każdego prawa są integralnnie związane z losami państwa i na odwrót, mimo że państwo i prawo są odrębnymi zjawiskami społecznymi. Prawo epoki niewolnictwa jest najstarsze. Na tle tej epoki w szczególny sposób wyróżnia się prawo rzymskie, ponieważ w źródłach tego prawa znaleźć możemy bogaty materiał stanowiący wzór techniki, dialektyki i metod argumentacji prawniczej, przy zastosowaniu zasad wchodzących w skład jednolitego systemu.

W odróżnieniu od innych dziedzin prawa polskiego np. cywilnego czy rodzinnego prawo karne nie ma osobnej, sobie właściwej dziedziny stosunków społecznych, poza tymi, które wynikają ze ścigania i karania. „Przeciwnie, prawo karne pojawia się we wszystkich dziedzinach życia”². Represja karna to narzędzie w rękach władzy państwowej, która posługuje się nią tam gdzie uzna za słuszne i celowe obwarować normę prawną zagrożeniem w postaci kary.

Prawo karne jest instrumentem walki z przestępczością, a jej głównym elementem są przestępstwa, które Andrejew definiuje jako „społecznie niebezpieczny czyn określony w ustawie jako bezprawny i zabroniony pod groźbą kary orzekanej przez sąd wobec sprawcy, który go zawinił”³.

Termin ten jest składnią kilku elementów, które muszą zaistnieć aby można było mówić o przestępstwie. Elementami tymi są: czyn, społeczne niebezpieczeństwo, określoność, bezprawność, wina i zagrożenie karą.

Czynem we współczesnym prawie karnym jest zdarzenie polegające na zewnętrznym zachowaniu się człowieka. Zachowanie to może polegać na ruchach ciała, gestach, na wypowiedzeniu lub napisaniu słów. Myśli, zamiary, uczucia i inne stany wewnętrzne nie mogą być przedmiotem odpowiedzialności karnej.

Społeczne niebezpieczeństwo narusza określone dobra społeczne lub dobro jednostki jak również istnieje niezależnie od tego, czy je rozpoznaje ustawodawca⁴. Fakt, że czyn jest społecznie niebezpieczny nie wynika jeszcze, że ustawodawca musi go uznać za przestępny. Przykładem może być wprowadzenie w roku 1956 ustawy o przeciwdziałaniu alkoholizmowi, w której znęcanie się moralne pijaka nad dorosłym członkiem rodziny ustawodawca uznał za przestępstwo, a alkoholizm już dużo wcześniej był problemem społecznym. Wcześniej jednak czyn taki nie był przestępstwem. Prawo polskie uznaje społeczne niebezpieczeństwo dla oznaczenia stopnia ciężkości przestępstwa, a w szczególności dla ograniczenia zakresu czynów karalnych.

Nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy). „Warunkiem koniecznym stwierdzenia, że dany czyn stanowi przestępstwo, jest odpowiednim zakazem zawartym w ustawie obowiązującej w momencie jego popełnienia”⁵.

Czyn, który wyczerpuje ustawowe znamiona przestępstwa jest czynem bezprawnym.

W polskim prawie karnym przestępstwa można podzielić według stopnia społecznej szkodliwości wyrażonego w sankcji - na zbrodnie i występki. Przestępstwa popełnione umyślnie i nieumyślnie, taki podział wyróżniamy według strony podmiotowej. Zależnie od sfery stosunków społecznych, w których występują, rozróżniamy przestępstwa wojskowe, gospodarcze, skarbowe, seksualne, polityczne i pospolite. Rodzaj zachowania cechuje przestępstwa polegające na działaniu i na zaniechaniu. Zależnie od tego, czy dokonanie przestępstwa jest uwarunkowane nastąpieniem skutku, dzielimy przestępstwa na materialne i formalne.

Jak możemy stwierdzić, że dany czyn jest przestępstwem czy też nim nie jest? Do tego służą ustawowe znamiona przestępstwa i tak:

Czyn będzie zabroniony w momencie, kiedy powyższe jego elementy będą z formułowane przez ustawodawcę jako jego znamiona⁶.

Przez przedmiot ochrony należy rozumieć dobro prawne, które ustawodawca uznał za godne ochrony. Rozróżniamy ogólny, rodzajowy i bezpośredni przedmiot ochrony. Ogólny to taki, gdzie dobra chronione są przez cały system prawa karnego. Rodzajowy to tylko grupa przepisów, która chroni dane dobro np. jeden rozdział w kodeksie karnym. Bezpośredni albo inaczej indywidualny to np. cudza rzecz ruchoma opis z art. 278 §1 KK.

Strona przedmiotowa to zachowanie się sprawcy, przedmiot czynu, skutek, związek przyczynowo skutkowy oraz inne okoliczności zwane modalne. Do tych innych okoliczności zaliczamy sposób popełnienia czynu, czas i miejsce popełnienia czynu, środki i sytuacja⁷.

Człowiek, który w tej chwili popełnia czynu staje się podmiotem. W tym kryterium określa się czy sprawca jest poczytalny, czy ukończył 17 lat (wyjątkowo 15 lat przy popełnieniu określonych przestępstw) oraz czy jest określony personalnie.

Strona podmiotowa zajmuje się stosunkiem sprawcy do czynu i występuje w postaci nieumyślności i umyślności. W tej drugiej rozróżniamy jeszcze zamiar bezpośredni, czyli wtedy, kiedy sprawca chce popełnić czyn i ewentualny, kiedy przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego. Nieumyślność, wtedy, kiedy sprawca nie ma zamiaru popełnić czynu zabronionego.

Czy kilka przestępstw popełnianych przez różnych sprawców, tych samych przestępstw, jest traktowane identycznie. Otóż nie, każdy czyn jest inny. Do tego, aby dokładnie zbadać dane przestępstwo stworzono ich klasyfikację.

Do tego podziału zaliczamy:

• podmiot przestępstwa - jest powszechny czyli takie przestępstwo, które może każdy popełnić oraz indywidualny czyli popełnia przestępstwo skonkretyzowana osoba lub grupa ludzi np. matka, funkcjonariusz itp.

• sposób realizacji przestępstwa można rozdzieli dwojako na działanie i zaniechanie. Działanie to czyn człowieka uzewnętrzniony, natomiast zaniechanie to brak działania, do którego jest zobowiązany,

• skutek może być materialny lub formalny,

• wcześniej wspomniana strona podmiotowa,

• stopień realizacji. Począwszy od przygotowania przez usiłowanie a kończąc na dokonaniu,

• ważne kryterium, czyli na wagę przestępstwa. Tu dzielimy przestępstwa na zbrodnie i występki. Czyn zagrożony karą od 3 lat wzwyż to zbrodnia, a inne przestępstwa to występki⁸,

• Tryb ścigania. Z urzędu, wnioskowe i z oskarżenia prywatnego. Ściganie bez woli pokrzywdzonego to ściganie z urzędu. Wnioskowe jest uwarunkowane złożeniem wniosku o ściganie, mino iż organ ścigający wie o popełnieniu przestępstwa. Z oskarżenia prywatnego, czyli bez postępowania przygotowawczego tj. nie ma czynności policyjno - prokuratorskich. Jest to postępowanie sadowe,

• Typ przestępstwa: podstawowy, kwalifikowany i uprzywilejowany. Typ kwalifikowany stwierdza np. szczególne okrucieństwo, a uprzywilejowany to usprawiedliwione okoliczności⁹.

Inna klasyfikacja to zasady odpowiedzialności za popełnione przestępstwa. Wyróżniamy cztery zasady:

• zasada obowiązywania ustawy w czasie - jeżeli w czasie orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełnienia, stosuję się ustawę nową, jednakże należy stosować starą jeżeli jest względniejsza dla sprawcy,

• za czas popełnienia uważa się czas, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany,

• za miejsce popełnienia czynu, uważa się miejsce, w którym sprawca działał lub zaniechał działania lub miejsce w którym skutek nastąpił lub miał nastąpić,

• zasada terytorialności - polska ustawę karną stosuje się na terytorium RP, polskim statku wodnym lub powietrznym, chyba że umowy międzynarodowe, których RP jest stroną, stanowią inaczej¹⁰.

Czym jest norma prawna i czym związana jest z przestępstwem, czy jest w ogóle z nim powiązana. Czym jest przestępstwo w świetle norm prawnych. Za normę prawną państwa polskiego uważa się jakąś normę ze względu na to, że „została ustanowiona lub uznana za obowiązującą przez organizację państwową, a dokładniej przez organy państwa mające stosowne upoważnienie (np. przez parlament)”¹² .

Mimo, że normy prawne nie są jednymi normami, które porządkują współżycie w ramach społeczności państwowej, to jednak mają bardzo szeroki zakres odniesienia i mogą być adresowane do każdego człowieka tej społeczności, bez względu na jego światopogląd, przekonania moralne czy poglądy polityczne. Realizowanie tych norm jest zabezpieczone groźbą użycia przez państwo przymusu, za przekroczenie bowiem jakieś normy prawnej państwo przewiduje zazwyczaj sankcję.

Normy prawne charakteryzują się również tym, że wskazują swoich adresatów poprzez ich cechy. Norma prawna jest więc adresowana do każdego z nas. Polskie prawo karne ustaliło granicę wieku od lat 17, wyjątkowo 15 lat za popełnienie przestępstwa z art. 148 kodeksu karnego tj. zabójstwa. Norma nie jest adresowana imiennie. Normy prawne równo traktują swoich adresatów, przy tym nie wyznaczają swoim adresatom jakiś konkretnych, niepowtarzalnych zachowań, ale wyznaczają pewne obowiązki określonego zachowania się.

Przestępstwo w świetle norm prawnych jest narzędziem, którym organy sprawujące nadzór nad przestrzeganiem prawa przez swoich obywateli mogą kwalifikować i karać tych, którzy to prawo łamią.

1. Rodzaje i charakterystyka wybranych form przestępstw w gminie.

Gmina Rzeczenica jest jedną z gmin, w której notuje się największe, wciąż rosnące bezrobocie.

Charakterystyka popełnianych przestępstw w tej gminie opiera się przede wszystkim na przestępstwach związanych z mieniem i alkoholem. Wciąż pogarszająca się sytuacja życiowa i socjalna mieszkańców sprawia, że rośnie wskaźnik przestępczości kradzieży z włamaniem, kradzieży drzewa z lasów, kierowania pojazdami pod działaniem alkoholu, przemocy w rodzinie czy zakłóceń porządku publicznego poprzez wszczynanie bójek i awantur w miejscach publicznych.

Statystyka przestępstw popełnionych w gminie Rzeczenica prowadzona przez Komendę Powiatową Policji w Człuchowie odzwierciedla jak wzrost bezrobocia przyczynia się do wzrostu przestępczości w gminie, jednak wnioski związane na wpływ bezrobocia na przestępczość w tej gminie przedstawię w zakończeniu.

Najczęściej popełnianymi przestępstwami są czyny przeciwko mieniu i tylko na tych przestępstwach skoncentrowałem uwagę.

Przestępstwa przeciwko mieniu ustawodawca umieścił w rozdziale XXXV kodeksu karnego, gdzie jak sama nazwa wskazuje przedmiotem ochrony jest mienie. Zaliczamy do tej kategorii kradzież, kradzież z włamaniem, rozbój, kradzież rozbójniczą, wymuszenie rozbójnicze. Ze względu na powszechność tych czynów przestępstwa przeciwko mieniu są najczęściej popełniane.

„Art. 278. § 1. Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto bez zgody osoby uprawnionej uzyskuje cudzy program komputerowy w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli kradzież popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego

§ 5. Przepisy § 1, 3 i 4 stosuje się odpowiednio do kradzieży energii lub karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego”¹³.

Czyn ten jest wymierzany przeciwko cudzej rzeczy ruchomej, którą można zdefiniować jako rzecz należącą do kogoś innego niż sprawcy, jednakże sprawca może być jej współwłaścicielem. Kradzież w kodeksie karnym nazwano zaborem, czyli wzięcie z pod władania osoby (właściciela) cudzej rzeczy ruchomej. Dokonana jest z chwilą, gdy cudza rzecz znajduje się we władaniu sprawcy, czyli sprawca postępuje z nią tak jak by był jej właścicielem.

Możemy mówić o przestępstwie kradzieży w przypadku, gdy wartość rzeczy jest większa niż 250 zł. Do tej kwoty kradzież nie jest przestępstwem tylko wykroczeniem.

Podmiotem tego przestępstwa może każdy, czyli jest powszechny. Przedmiotem ochrony jest cudza rzecz ruchoma, strona przedmiotowa polega na działaniu czyli zaborze cudzej rzeczy ruchomej. Ze względu na sankcję jest to występek.
§2 art. 278 określa piractwo komputerowe, gdzie działanie sprawcy polega na uzyskaniu cudzego programu przez skopiowanie lub też zabór komputerowego nośnika informacji zawierających cudzy program.

§5 tego artykułu tyczy się kradzieży energii elektrycznej po przez pominięcie miernika poboru oraz karty bankomatowej.

„Art. 279. § 1. Kto kradnie z włamaniem, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli kradzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego”¹⁴.

Różnica pomiędzy kradzieżą a kradzieżą z włamaniem tkwi w sposobie jej dokonania. Tą drugą zachodzi wtedy, gdy sprawca zabiera cudzą rzecz ruchomą w celu jej przywłaszczenia w wyniku usunięcia przeszkody materialnej, będącą częścią konstrukcji pomieszczenia zamkniętego lub specjalnym zamkiem tego pomieszczenia. „W przypadku kradzieży z włamaniem nie ma znaczenia czy pokonanie przeszkody nastąpiło przed czy po zaborze cudzej rzeczy ruchomej, również nie ma znaczenia wartość rzeczy”¹⁵, tak jak to jest w art. 278 kodeksu karnego, kradzieży.

Ze względu na sankcję jest to występek, stroną podmiotową jest umyślność działania, podmiot jest powszechny. Ściganie publiczno skargowe, tzw. z urzędu.

„Art. 280. § 1. Kto kradnie, używając przemocy wobec osoby lub grożąc natychmiastowym jej użyciem albo doprowadzając człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.
§ 2. Jeżeli sprawca rozboju posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu lub wspólnie z inną osobą, która posługuje się taką bronią, przedmiotem, środkiem lub sposobem, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3”¹⁶.

Rozbój. Istota przestępstwa jest taka, że sprawca swoje działanie w pierwszej kolejności kieruje na osobę, a dopiero potem na mienie tej osoby¹⁷.

Doprowadzając człowieka do stanu bezbronności oznacza sytuację, w której osoba posiadająca zdolność jej prawidłowego rozpoznania i zachowując sprawność fizyczną i psychiczną nie ma możliwości przeciwdziałania czynnością podejmowanym przez sprawcę. Do tego celu sprawca może wykorzystać narzędzie, a nawet zwierzę.

§ 2 art. 280 kodeksu karnego to typ kwalifikowany, czyli ze względu na sposób działania sprawcy, które może polegać na użyciu broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu. Ze względu na sankcję typ kwalifikowany jest zbrodnią, natomiast § 1 w/w artykułu to występek. Podmiot jest powszechny, strona podmiotowa polega na umyślności, przedmiotem ochrony jest mienie, a także zdrowie, wolność, nietykalność cielesna właściciela tej rzeczy. Strona podmiotowa polega na działaniu sprawcy w celu zaboru mienia, a zamach na osobę będzie stanowił tylko środek do realizacji celu. Zamach na osobę będzie polegał na używaniu przemocy, groźby natychmiastowego użycia przemocy, doprowadzenie do stanu bezbronności lub nieprzytomności.

„Art. 281. Kto, w celu utrzymania się w posiadaniu zabranej rzeczy, bezpośrednio po dokonaniu kradzieży, używa przemocy wobec osoby lub grozi natychmiastowym jej użyciem albo doprowadza człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”¹⁸.

Przestępstwo kradzieży rozbójniczej polega na dokonaniu przez sprawcę kradzieży, a następnie przemocy wobec osoby okradanej. Należy pamiętać, że przemoc ta nie musi być skierowana wobec osoby pokrzywdzonej, ale może być skierowana wobec innej osoby np. ścigającego sprawcę.

Ściganie tego przestępstwa następuje z urzędu, ze względu na sankcję jest to występek. Podmiot jest powszechny, ograniczony jednak do osoby, która uprzednio dokonała kradzieży. Przedmiotem ochrony jest rzecz ruchoma, człowiek oraz jego dobra.

„Art. 282. Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”¹⁹.

Wymuszenie rozbójnicze. Przestępstwo polega to doprowadzeniu do rozporządzenia niekorzystnie swoim mieniem lub zaprzestaniu działalności gospodarczej. Sprawca używa w tym celu przemocy, grozi zamachem na życie lub zdrowie albo gwałtownym zamachem na mienie. Gwałtowny zamach lub jego groźba to każdy bezprawny zamach godzący w to mienie za pomocą szybkości i intensywności stosowanej przemocy, która ma spowodować zniszczenie, uszkodzenie mienia albo pozbawienie nad nim władania.

Ze względu na sankcje jest to występek, ściganie następuje z urzędu, podmiot jest powszechny. Strona podmiotowa polega na umyślności działania w zamiarze bezpośrednim. Przedmiotem ochrony jest życie lub zdrowie oraz mienie tej osoby²⁰.

W 2001 roku na terenie gminy Rezczenica popełniono ogółem 41 przestępstw. Przeciwko mieniu stwierdzono dziewięć czynów zabronionych, w tym cztery kradzieże, trzy kradzieże z włamaniem oraz dwa wymuszenia rozbójnicze. Rok później na terenie gminy stwierdzono 47 przestępstw. Przeciwko mieniu zanotowano 13 czynów w tym siedem kradzieży, trzy kradzieże z włamaniem, dwa wymuszenia rozbójnicze oraz jeden rozbój²¹.

W roku 2003 na terenie gminy Rzeczenica popełniono ogółem 54 przestępstwa, odnotowano czyny popełnione przeciwko mieniu, ale również życiu oraz przestępstwa gospodarcze i kryminalne. Przeciwko mieniu było 15 czynów zabronionych, w tym 11 kradzieży rzeczy, jedną kradzież karty kredytowej, trzy kradzieże z włamaniem dwa kradzieże rozbójnicze oraz jedno wymuszenie rozbójnicze.

W roku 2004 zgłoszono aż 106 przestępstw z czego stwierdzono 102²². Stwierdzono oznacza to, że podczas prowadzenia postępowania przygotowawczego czyn, który był przestępstwem nie wyczerpał znamion przestępstwa. Przestępstw przeciwko mieniu wszczęto 37 spraw z czego 16 spraw kradzieży cudzej rzeczy, dwie sprawy kradzieży karty kredytowej, jedną sprawę kradzieży samochodu poprzez pokonanie zamknięć i wybicie szyby, 18 spraw kradzieży z włamaniem, pięć kradzieży rozbójniczych, cztery wymuszenia rozbójnicze oraz jeden rozbój.

3.3. Bójki i pobicia

Bójki i pobicia to czyny zabronione, ustawodawca umieścił je w rozdziale „przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu” w artykułach 158 i 159 kodeksu karnego.

„Art. 158. § 1. Kto bierze udział w bójce lub pobiciu, w którym naraża się człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo nastąpienie skutku określonego w art. 156 § 1 lub w art. 157 § 1, podlega karze pozbawienia wolności do lat3.
§ 2. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
§ 3. Jeżeli następstwem bójki lub pobicia jest śmierć człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10”²³.
”Art. 159. Kto, biorąc udział w bójce lub pobiciu człowieka, używa broni palnej, noża lub innego podobnie niebezpiecznego przedmiotu, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8”²⁴.

Bójka jest to starcie się więcej niż 2 osób połączone z naruszeniem nietykalności cielesnej uczestników. Cecha charakterystyczną bójki jest to, że każdy z jej uczestników występuje w podwójnej roli, napastnika jak i napadniętego.

Pobicie natomiast to czynna napaść dwóch lub więcej osób na jedną lub więcej osób. Cechą charakterystyczną jest tutaj przewaga jednej z grup. Jeżeli kilka osób napada na jedną, a ta broni się przed pobiciem to nie traci ona przez to charakteru osoby pokrzywdzonej. Podobna sytuacja dotyczy kilku napadniętych, ale tylko w wypadku wyraźnej przewagi sił napastników od początku zdarzenia²⁵. Ze względu na sankcję jest to występek, podmiot jest powszechny, przedmiotem ochrony jest życie i zdrowie, a strona przedmiotowa polega na działaniu poprzez zadawanie ciosów. §2,3 art. 158 kodeksu to typ kwalifikowany ze względu na skutek. Znaczy to, że skutkiem bójki lub pobicia może być ciężki uszczerbek na zdrowiu §2 lub śmierć §3.

Ustawodawca wskazuje w art.158§1 następstwa osoby pokrzywdzonej w bójce i pobiciu i tak może to być utrata życia albo skutek określony w art. 156§1 lub157§1. Kodeks karny definiuje pierwszy z artykułów jako uszkodzenie ciała, a drugi rozstrój zdrowia. Jak brzmią te dwa artykuły?

„Art. 156. § 1. Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci:
1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia,
2) innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej, choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej lub znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.
§ 2. Jeżeli sprawca działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

§ 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w § 1 jest śmierć człowieka,

sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12”²⁶.

Wcześniej wspomniałem, że art. 156 nazywany jest uszkodzeniem ciała. Jest to takie oddziaływanie na ciało, „które pozostawia na nim poważny ślad w postaci zniszczenia całości powłoki cielesnej człowieka”²⁷. Czyn ten za względu na zagrożenie karą jest występkiem, można go popełnić zarówno umyślnie jak i nieumyślnie. Ściganie w tym przypadku jest z urzędu, czyli bez zgody ani woli pokrzywdzonego.

„Art. 157. § 1. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia, inny niż określony w art. 156 § 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 2. Kto powoduje naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 2 lub 3, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż 7 dni, odbywa się z oskarżenia prywatnego.
§ 5. Jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwał dłużej niż 7 dni, a pokrzywdzonym jest osoba najbliższa, ściganie przestępstwa określonego w § 3 następuje na jej wniosek”²⁸.

Rozstrój zdrowia to takie działanie na organizm, które nie narusza jego całości lecz zakłóca jego funkcję np. podanie trucizny.

W prawie karnym wyróżnia się niżej wymienione pojęcia związane z art. 156 i 157 kodeksu karnego.

• ciężkie uszkodzenie ciała - to te wszystkie dolegliwości wskazane w art. 156 §1 kodeksu karnego,

• ciężki rozstrój zdrowia - ma miejsce wtedy, gdy uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia stają się kalectwem, albo chorobą fizyczną lub umysłową o cechach trwałości,

• średnie uszkodzenie ciała - inaczej średni uszczerbek na zdrowiu lub średni rozstrój zdrowia. Występuje w sytuacji, gdy uszkodzenie ciała lub rozstrój nie zagrażają życiu, a naruszają czynności narządów ciała na okres powyżej 7 dni,

• lekkie uszkodzenie ciała - lekki uszczerbek na zdrowiu lub lekki rozstrój zdrowia. Występuje w sytuacji, gdy uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia naruszają funkcjonowanie narządów ciała na okres poniżej 7 dni²⁹.

Ściganie sprawcy, który popełnił przestępstwo z art. 157 kodeksu karnego może odbywać się na trzy sposoby. Ciężkie uszkodzenie ciała to ściganie z urzędu. Średnie uszkodzenie ciała lub średni rozstrój zdrowia to ściganie na wniosek, a lekkie uszkodzenie ciała lub lekki rozstrój zdrowia to ściganie z oskarżenia prywatnego.

W artykule 159 kodeksu karnego ustawodawca podaje termin „używa”, chodzi tutaj o konkretne zastosowanie broni palnej, noża lub podobnie niebezpiecznego narzędzia. Samo okazanie nie wyczerpuje znamion, gdyż musi być tutaj użycie. Jest to przestępstwo bez skutkowe czyli formalne, gdyż sprawca nie musi osiągnąć skutku. Przez termin podobnie niebezpieczny przedmiot rozumiemy jakikolwiek przedmiot, rzecz, która może być niebezpieczna podobnie do broni palnej lub noża, czyli taka przy pomocy której można zabić człowieka.

„Problem wyłączenia odpowiedzialności osoby, która interweniuje w celu rozdzielenia uczestników bójki, przywrócenia porządku itp., rozstrzyga art.22§2 k.k.”³⁰.

Rozważając zagadnienie bójki i pobicia ze skutkiem śmiertelnym trzeba przeprowadzić analizę, w jakim zakresie skutek śmiertelny był wynikiem intencjonalnej postawy uczestników, w jakim zaś wynikiem działania czynników obiektywnych, związanych jednak z istotą przestępstwa albo czystego przypadku.

Odnośnie do aspektów kryminologicznych problematyki bójek i pobić trzeba stwierdzić, że geneza znacznej części tych przestępstw tkwi w rozpowszechnionej w niektórych kręgach społeczeństwa (zwłaszcza na wsi) tradycji rozwiązywania konfliktów międzyludzkich w drodze stosowania przemocy fizycznej. Fakt, że „bójka jest przestępstwem najczęściej występującym na terenach wiejskich, musi nasuwać refleksję także w dziedzinie profilaktyki”³¹. W środowisku wiejskim uczestnicy bójek, zwłaszcza młodzież rolnicza nie ponoszą dodatkowych konsekwencji w związku z udziałem w dokonywaniu tych przestępstw. Karalność, zła opinia nie stwarzają im przeszkód w wykonywaniu zawodu przynajmniej dopóty, dopóki pozostają na wsi, pracując na roli. Inaczej sytuacja kształtuje się w mieście gdzie wyrok wskazujący może utrudnić uzyskanie lub też kontynuację wykonywanej pracy.

Statystyka prowadzona przez Komendę Główną Policji w latach 1999 do 2004 roku wskazuje na znaczny wzrost przestępstwa z art.158 § 1, nieznaczny spadek skutków bójek i pobić w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu ale za to znaczny spadek pobić i bójek ze skutkiem śmiertelnym. W tym ostatnim przypadku zdarzeń jest mniej o połowę.

_*

Rok	art. 158 § 1	art. 158 § 2	art. 158 § 3
2001	12754	123	98
2002	12706	117	93
2003	12.767	110	85
2004	13.157	101	59

* Dane statystyczne prowadzone przez Komendę Główną Policji³².

W gminie Rzeczenica w roku 2001 nie odnotowano żadnego zgłoszenia bójki, natomiast zgłoszono 2 pobicia. Rok później odnotowano 3 pobicia, natomiast tak jak w roku ubiegłym nie odnotowano przestępstwa bójki. Rok 2003 był wyjątkowo spokojnym pod względem przestępstw przeciwko życiu, odnotowano tylko jedno pobicie, natomiast rok później tych przestępstw zgłoszono aż 10 z czego osiem pobić i dwie bójki³³.

3.4. Nietrzeźwi kierujący

Problematyka kierującego znajdującego się pod wpływem alkoholu zawarta jest w kodeksie karnym w rozdziale „przestępstwa przeciwko bezpieczeństwa w komunikacji”. „Etiologia przestępstw drogowych nie jest jeszcze u nas dostatecznie wyjaśniona”. W literaturze słusznie się podkreśla, że fakt częstego nadużywania alkoholu przez sprawcę przestępstwa, podobnie jak i okoliczność popełnienia czynu przestępnego w stanie nietrzeźwym, mogą mieć dla etiologii przestępstwa bardzo różne znaczenie, a nawet nie pozostawać z nim w żadnym związku.

Należy wytłumaczyć pojęcie prowadzenia pojazdu pod działaniem alkoholu, a będąc w stanie nietrzeźwości. Jest różnica pomiędzy tymi dwoma terminami.

Kierujący znajdujący się w stanie pod działaniem alkoholu popełnia wykroczenie. Ustawodawca definiuje pojęcie stanu pod działaniem alkoholu wtedy, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

• stężenia we krwi od 0,2 ‰ do 0,5‰ alkoholu albo,

• obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg do 0,25 mg alkohol w 1 dm³.

Mnie jednak interesuje tylko przestępstwo, czyli prowadzenie pojazdu znajdując się w stanie nietrzeźwości.

„Art.178a. § 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
§ 2. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania inny pojazd niż określony w § 1,
podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec podanie wyroku do publicznej wiadomości”.

Stan nietrzeźwości zachodzi, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do:

• stężenia we krwi powyżej 0,5‰ alkoholu albo,

• obecności w wydychanym powietrzu powyżej 0,25 mg alkoholu w 1dm³.

Środek odurzający jest to każda substancja pochodzenia naturalnego lub syntetycznego działająca na ośrodkowy układ nerwowy, określona w wykazie środków odurzających.

Art. 178a§1 wskazuje na prowadzenie pojazdem mechanicznym zarówno na lądzie, ale również na wodzie czy powietrzu. Pojazd mechaniczny jest to pojazd wyposażony w silnik z wyjątkiem motoroweru. W §2 w/w artykułu ustawodawca wskazuje na inny pojazd niż określony w §1. Może to być rower, jednak przestępstwo następuje w przypadku, kiedy nietrzeźwy kierujący rowerem kieruje na drodze publicznej lub w strefie zamieszkania. Droga to wydzielony pas terenu składająca się z jezdni, pobocza, chodnika, drogi dla pieszych lub drogi dla rowerów.

Ze względu na sankcję popełnienia tego czynu jest to występek, ustawodawca zastosował jednak dodatkowy środek karny w postaci podania wyroku do publicznej wiadomości. Można wiec dane personalne sprawcy takiego przestępstwa opublikować w gazecie lokalnej albo telewizji.

Oddziaływanie alkoholu na organizm ludzki powoduje „z jednej strony wybitne wzmożenie pobudliwości na podniety, a z drugiej strony osłabia siłę działania wyższych funkcji psychicznych, paraliżując kontrolę różnych hamulców, jakie na skutek życia społecznego powstają w psychice każdego człowieka”. Alkohol zmienia funkcje systemu nerwowego, zarówno wymierne (wzrok, słuch, uwaga, koordynacja), jak i niewymierne (osąd i nastrój, usposobienie). Badania przeprowadzone przez Komisję do Spraw Bezpieczeństwa Drogowego odnośnie do zmniejszania zakłóceń po użyciu alkoholu wykazały, że:

• przy zawartości do 0,16‰ alkoholu we krwi jazda nie przedstawia żadnego ryzyka,

• powyżej 0,16‰ do 0,20‰ - 20% kierowców nie jest już pewnych siebie,

• powyżej 0,20‰ do 0,30‰ wykazuje już zakłócenia, błędne staje się oszacowanie odległości i szybkości,

• powyżej 0,30‰ do 0,50‰ - przeszło ¼ kierowców nie jest w stanie poprawnie prowadzić pojazdu, występuje zmniejszenie zdolności postrzegania (zmniejszenie wrażliwości wzroku),

• powyżej 0,50‰ do 0,80‰ - czas reakcji wydłużony, kierowca znajduje się w stanie euforii,

• powyżej 0,80‰ do 1,50‰ - występuje lekki stan zamroczenia, obniżenie stopnia czujności, niebezpieczne prowadzenie pojazdu,

• powyżej 1,50‰ do 3,0‰ - obserwuje się zataczanie się „podwójne widzenie”, wyraźny stan upicia,

• powyżej 3,00‰ do 5,00‰ - stan głębokiego upicia,

• powyżej 5,00‰ - śpiączka mogąca doprowadzić do zejścia śmiertelnego.

Przeciętna osoba dorosła po wypiciu piwa o pojemności 0,5l, gdzie przyjmujemy, że piwo to 4,5% alkoholu w jego całej objętości, jest zdolna do jego spalenia przez okres jednej godziny. Wypicie piwa powoduje stężenie 0,2‰ alkoholu w wydychanym powietrzu. Spożycie 100g wódki odpowiada takiemu samemu stężeniu alkoholu w wydychanym powietrzu jak w przypadku wyżej wymienionego piwa.

Statystyka prowadzona przez Komendę Główną Policji w latach 2001-2004 pokazuje jak wiele popełnianych jest przestępstw z art.178a kodeksu karnego.

Prowadzenie w stanie nietrzeźwości pojazdu mechanicznego z roku na rok jest coraz większe. Przez okres 4 lat notuje się przyrost o 15%, a w przypadku innych pojazdów prowadzonych w stanie nietrzeźwości przyrost aż o 35%.

Pomimo nasilonych działań Policji zmierzających do zatrzymywania kierowców „po kielichu” oraz zaostrzania przez sądy kar nie skutkuje w obniżaniu liczby nietrzeźwych kierujących. Z roku na rok przestępstw popełnionych z art.178a kodeksu karnego jest coraz więcej. Należało by zastanowić się nad surowszą karą dla sprawców tych przestępstw. Może dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów był by takim rozwiązaniem.

_*

Rok	§1	§2
2001	68.672	51.490
2002	78.363	66.091
2003	75.301	75.662
2004	78.048	80.555

* statystyka prowadzona przez Komendę Główną Policji.

Zakończenie

Tezą, którą chciałem udowodnić w pracy był wpływ bezrobocia na przestępczość. Temat ten przedstawiłem na przykładzie gminy Rzeczenica, która mieści się na szczycie niechlubnej listy regionów o najwyższym stopniu bezrobocia. Konstrukcja mojej pracy opierała się na przedstawieniu i opisaniu problemów społecznych bezrobocia i przestępczości, a następnie na podstawie danych statystycznych uzyskanych z Powiatowego Urzędu Pracy i Komendy Powiatowej Policji w Człuchowie, wskazanie zależności wzrostu bezrobocia na skalę rosnących w liczbie przestępstw.

Najbardziej zrozumiałą formą przedstawienia zależności wymienionych wyżej problemów społecznych będą liczby. Przedstawiona w rozdziale trzecim statystyka liczby ludności oraz liczby osób bezrobotnych w latach 2001-2004 wskazuje:

• spadek liczby mieszkańców, tutaj podstawą jest niż demograficzny,

• w miarę utrzymująca się liczba bezrobotnych, ale przy znacznym zmniejszeniu populacji.

Różnica pomiędzy liczbą ludności w roku 2001, a 2004 wynosi 133. Przez okres czterech lat populacja zmniejszyła się o 133 osoby. Liczba bezrobotnych również w tych latach zmniejszyła się, ale o 32 osoby. Z pośród bezrobotnych również w tych latach znaczny spadek notuje się wśród kobiet bezrobotnych, a mianowicie spadek bezrobocia o 53 osoby.

Spadek bezrobocia w wymienionym wyżej przypadku jest zatarty przez spadek liczby ludności. Pomimo zmniejszenia się liczby ludności bezrobocie spadło, ale nie o tyle o ile zmniejszyła się liczba bezrobotnych. To nie spadek tylko wzrost bezrobocia, gdyż większy procent z liczby 133 - osób, o jakie zmniejszyła się populacja w gminie to osoby starsze, które nie były bezrobotnymi, bo jak definiuje ustawodawca bezrobotnym może być kobieta do 60, a mężczyzna do 65 roku życia. Nie spadek więc bezrobocia a jego wzrost.

W przypadku przestępstw skupiłem się na tych, które występowały w największej liczbie w gminie Rzeczenica - przeciwko mieniu, czyli kradzieże, kradzieże z włamaniem, rozboje, kradzieże rozbójnicze i wymuszenia rozbójnicze. Wzrost w tym przypadku jest znaczny, gdyż różnica pomiędzy latami 2001 a 2004 to aż 59 przestępstw więcej w roku ubiegłym. Może to się wydawać, że 59 czynów więcej to mało, ale zobaczmy, że w 2002 roku przestępstw przeciwko mieniu było 47, czyli statystyka wzrosła o drugie tyle.

Jak wzrost bezrobocia wpływa na wzrost przestępczości, w tym celu sporządziłem poniższą tabelę:

	2001	2002	2003	2004
Bezrobotni	590	588	590	558
Przestępstwa p-ko mieniu	41	47	54	106
% liczby przestępstw do liczby bezrobotnych	6,9	7,9	9,1	18,9

Patrząc na powyższą tabelę nasuwa się uwaga że, dopóki bezrobocie będzie powiększało się na pewno przestępczość nie będzie malała w Gminie Rzeczenica.

BIBLIOGRAFIA

1. Literatura monograficzna

• Andrejew I.:Polskie prawo karne w zarysie. PWN Warszawa 1989

• Auleytner J, Głąbicka K.:Polskie kwestie socjalne na przełomie wieków. PWN Warszawa 2001

• Bańka: Bezrobocie - podręcznik pomocy psychologicznej. Poznań 1992

• Batewia S.: Encyklopedia podręczna prawa karnego, tom I, Warszawa 1996

• Bezrobocie w Polsce w latach 1993-1996. Warszawa 1997

• Bielicki E.: Młodociani przestępcy ich wartości i orientacja wartościująca. WSP Bydgoszcz 1995

• Bielicki E., Sołtysiak T. Praca zbiorowa: Patologia społeczna w strukturze przeobrażeń ustrojowych Polski. WSP Bydgoszcz 1994

• Bożyczko Z.: Kradzież z włamaniem i jej sprawca. Warszawa 1970

• Budnikowski T.: Bezrobocie na świecie i w Polsce. Poznań 2002

• Chudzicka A.: Potrzeba afiliacji i otrzymywane wsparcie społeczne u osób bezrobotnych. „Chowanna” 1998

• Cyprian T.: Postęp techniczny a prawo karne. Warszawa 1966

• Czubiński A.: Historia Polski XX wieku. Poznań 2000

• Czyżowska: Ekonomiczne i społeczne problemy bezrobocia w Polsce w latach 1990-1991, Praca i zabezpieczenie społeczne 1992, nr 2

• Dach: Ekonomiczno-społeczne skutki bezrobocia, w: „Praca i zabezpieczenie społeczne”, nr 2/93

• Duczkowska-Małysz K.: Strategie rozwoju gospodarki w regionie. Restrukturyzacja regionalnych rynków pracy w rolnictwie i jego otoczeniu, Gorzów Wielkopolski. Szczecin 1996

• Dzięcielska-Machnikowska S.: Co myślą bezrobotni. Łódź 1991

• Hanusek T., Przemoc jako forma działania przestępnego. UJ Kraków 1966

• Hołyst B.: Bójka i pobicie ze skutkiem śmiertelnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” nr 1/1962

• Hołyst B.: Kryminologia. Warszawa 1979

• Hołyst B.: Niektóre aspekty kryminologiczne i kryminalistyczne dzieciobójstwa, „Państwo i Prawo” nr 12/1959

• Hołyst B.: Przestępczość w Polsce. Warszawa 1977

• Hołyst B.: Zapobieganie przestępstwom przeciwko życiu i mieniu kierowców. Warszawa 1971

• Horoszowski P.: Kryminologia. Warszawa 1965

• Jagas J.: Uwarunkowania efektywności polskiej transformacji. Opole 2003

• Jarosz M.: Manowce polskiej prywatyzacji. Warszawa 2000

• Kabaj M. i inni: Ekonomia. Nauka zdrowego rozsądku. Warszawa 2002

• Kołaczek B.: Wpływ bezrobocia na postawy i życie rodzinne kobiet. Problemy rodziny, nr 2/92

• Koptas K.: Wpływ bezrobocia na stosunki społeczne. Humanizacja Pracy, nr 1/92

• Kotlarska-Michalska: Rodzina a bezrobocie, „Polityka społeczna”, nr 5/94

• Krukowski A.: Praca zbiorowa: Prawne podstawy resocjalizacji i zapobiegania przestępczości. PWN Warszawa 1983

• Kubec Z.: Kogo uważa się za uczestnika bójki. Gazeta sądowa i penitencjarna 1986r

• Landau Z.: Problemy gospodarcze Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa 1989

• Lernell L.: Zarys kryminologii ogólnej. Warszawa 1973

• Lęsiński B.,Rozwadowski W.: Historia Prawa. PWN Warszawa - Poznań 1985

• Leśko T., Szadkowski M., Wisłocki E.: Prawo Znastwo. Warszawa 1979

• Lipka M.: Przestępczość nieletnich w Polsce. Warszawa 1971

• Lipkowski O.: Pedagogika specjalna. Warszawa 1984

• Makać W.: Statystyczne metody analizy bezrobocia. Warszawa 1996

• Manek A.M.: Psychologiczna problematyka bezrobocia. Przegląd Psychologiczny, nr 1/91r.

• Mischen E. J.: Spór o współczesny kapitalizm. Warszawa 1985

• Oleksyn: Bezrobocie w Polsce - przyczyny, specyfika, przeciwdziałanie, Praca i zabezpieczenie społeczne 1991, nr 4

• Olędzki M.: Wstęp do teorii polityki społecznej. Warszawa 1981

• Ossowski R.: Psychologiczne i socjologiczne aspekty pracy zawodowej i bezrobocia w okresie przemian „Szkoła Zawodowa” 1993

• Praca zbiorowa pod red. A. Krukowskiego: Prawne Podstawy Resocjalizacji I Zapobiegania Przestępczości. Warszawa 1983

• Prokopczuk J.: Historia powszechna 1871-1939. Warszawa 1984

• Redelbach A.: Wstęp do prawoznastwa. UAM Poznań 1994

• Redelbach A., Wronkowska S., Ziembiński Z.: Zarys teori państwa i prawa. PWN Warszawa 1993

• Reszke I.: Wobec bezrobocia: opinie, stereotypy. Warszawa 1995

• Retkiewicz H., Z. Wójcik: Przestępczość a bezrobocie. Koszalin 1997

• Reykowski J.: Z zagadnień psychologii motywacji. Warszawa 1970

• Robinson J.: Walka z bezrobociem. Wstęp do teorii zatrudniania. Lublin 1991

• Rynek Pracy w Polsce w 1997 roku. Warszawa 1998

• Sadowski Z. red. Leksykon rynku pracy. Warszawa 1997

• Salamonowicz Z.: Wstęp do prawoznastwa. Szczytno 2000

• Schneider H. J.: Zysk z przestępstwa. Warszawa 1992

• Socha M., Sztanderska U.: Strukturalne podstawy bezrobocia w Polsce. Warszawa 2000

• Sołtysiak T., Psychospołeczne mechanizmy zachowań przestępczych z uwzględnieniem poczucia nierówności jako czynnika kryminogennego. WSP Bydgoszcz 1991

• Szczepański: Elementarne pojęcia socjologii. Warszawa 1970

• Szopiński J.: Skala więzi rodzinnej. Warszawa 1980

• Szylko-Skoczny M.: Bezrobocie jako kwestia społeczna. Warszawa 1992

• Terelak J. F.: Psychologia pracy i bezrobocia. Warszawa 1993

• Tomaszewski T.: Bezrobocie jako zagadnienie kryminologiczne. Lwów 1938

• Tyszka Z.: Socjologia rodziny. Warszawa 1974

• Wachholz L.: Medycyna sądowa. Kraków 1919

• Witkowski J.: Podstawowe cechy bezrobocia w Polsce...GUS. Warszawa 1994

• Wojtyna A.: Ewolucja Keynsizmu a główne nurty ekonomii. Warszawa 2000

• Woźniak R.: Społeczność lokalna bezrobotnych. Szczecin-Koszalin 1995

• Wronkowska S., Zmierczak M. Praca zbiorowa: Kompedium wiedzy o społeczeństwie, prawie i państwie. PWN Warszawa, Poznań 2000

2. Literatura źródłowa

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) z późniejszymi zmianami, Kodeks Karny

• Ustawa o zatrudnieniu i bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994 r. (Dz.U. Rp nr 1 z dnia 6.01.1995 r.) z późniejszymi zmianami

3. Encyklopedie, słowniki.

• Słownik języka polskiego, PWN, t. III, Warszawa 1981.

1. Wydawnictwa elektroniczne

• www.kgp.gov.pl

• www.pup.czluchow.nhl.pl

T. Budnikowski: Bezrobocie na świecie i w Polsce. Poznań 2002, s.8

Leksykon politologii

Z.Sadowski: Leksykon rynku pracy. Warszawa 1997, s.65

Ustawa o zatrudnieniu i bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994 r. (Dz.U. Rp nr 1 z dnia 6.01.1995 r.)

J. Auleytner, K. Głąbicka: Polskie kwestie socjalne na przełomie wieków. Warszawa 2001, s.34

Ustawa o zatrudnieniu i bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994 r. (Dz.U. Rp nr 1 z dnia 6.01.1995 r.)

J. Auleytner, K. Głąbicka: Polskie kwestie socjalne na przełomie wieków. Warszawa 2001, s.34

Tamże, s.45

Tamże, s.54

M. Socha, U. Sztanderska: Strukturalne podstawy bezrobocia e Polsce. PWN Warszawa, s. 39

M. Szylko-Skoczyna: Bezrobocie jako kwestia społeczna. PWN Warszawa, s 77

Ustawa o zatrudnieniu i bezrobociu z dnia 14 grudnia 1994r. (Dz.U Rp nr 1z dnia 6.01.1995r.) z późniejszymi zmianami art.14

S. Szięcielska-Machnikowska: Co myślą bezrobotni, Łódź 1991

Bielicki E., Sołtysiak T. Praca zbiorowa: Patologia społeczna w strukturze przeobrażeń ustrojowych Polski. WSP Bydgoszcz 1994, s.24

J. Jagnas: Uwarunkowania efektywności polskiej transformacji. Opole 2002, s.31-32

Tamże, s.35

J. Witkowski: Podstawowe cechy bezrobocia w Polsce...GUS Warszawa 1994 , s. 5-6

R. Woźniak: Społeczność lokalna bezrobotnych. Szczecin-Koszalin 1995, s. 13

R. Ossowski: Psychologiczne i socjologiczne aspekty pracy zawodowej i bezrobocia w okresie przemian, miesięcznik, s.12 „szkoła zawodowa” 3/93

^{K. Duczkowska-Małysz: Strategie rozwoju gospodarki w regionie. Restrukturyzacja regionalnych rynków pracy w rolnictwie i jego otoczeniu, Gorzów Wielkopolski. - Szczecin 1996, s. 17.}

T. Tomaszewski: Bezrobocie jako zagadnienie kryminologiczne. Lwów 1938, s.46

A. Chudzicka: Potrzeba afiliacji i otrzymywane wsparcie społeczne u osób bezrobotnych. Chowanna 1998, s.67

H. Retkiewicz: Przestępczość a bezrobocie. Koszalin 1997, s.288

A. Chudzicka: Potrzeba afiliacji i otrzymywane wsparcie społeczne u osób bezrobotnych. Chowanna 1998, s.67

Tamże, s.87

H. Retkiewicz: Przestępczość a bezrobocie. Koszalin 1997, s.121-123

Tamże, s. 149

Z.Dach: Ekonomiczno społeczne skutki bezrobocia, praca i zabezpieczenie społeczne nr2/93 s.11

Tamże, s.14

Tamże, s.19

B.Kołaczek: Wpływ bezrobocia na postawy i życie rodzinne kobiet. Problemy rodziny, nr 2/92r

A.M. Manek: Psychologiczna problematyka bezrobocia. Przegląd Psychologiczny, nr 1/91r

¹ Rzeczenica. Biuleetyn promujący Gminę.

² Tamże

³ www.infoeko.pomorskie.pl/powiaty/czluchow.htm

⁴ Tamże

⁵ Tamże

⁶ Statystyka Urzędu Gminy w Rzeczenicy - Przedsiębiorstwa. Brak publikacji.

⁷ www.pup.czluchow.nhl.pl

¹ B.Lesiński, W.Rozwadowski, Historia Prawa, PWN Warszawa 1985, s.15-16

² I.Andrejew: Polskie prawo karne w zarysie, PWN Warszawa 1989 s.23-25

³ Tamże, s. 31-33

⁴ A.Redelbach: Wstęp do prawoznastwa, UAM Poznań 1994 s54

⁵ M.Kordela, Elemantarne widomości o prawie karnym, (W :) Kompedium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie pod red. S. Wronkowskiej i M. Zmierczak, PWN Warszawa, Poznań 2000, s.222.

⁶ B. Hołyst: Kryminologia. PWN Warszawa 1979, s.176

⁷ I.Andrejew: Polskie prawo karne w zarysie Warszawa 1989 s.157

⁸ Tamże, s.159

⁹ Tamże, s.160

¹⁰ A.Redelbach: Wstęp do prawoznastwa, UAM Poznań 1994, s.26

¹² Z.Ziembiński, Ogolne wiadomości o prawie i państwie, (W :) Kompedium wiedzy o społeczeństwie, państwie i prawie pod red. S. Wronkowskiej i M. Zmierczak, PWN Warszawa, Poznań 2000, s.34

¹³ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.278

¹⁴ Tamże, art.279

¹⁵ Z. Bożyczko: Kradzież z włamaniem i jej sprawca. PWN Warszawa 1970, s. 48

¹⁶ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.280

¹⁷ P. Horoszowski: Kryminologia. PWN Warszawa 1965, s. 172

¹⁸ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.281

¹⁹ Tamże, art.282

²⁰ P. Horoszowski: Kryminologia. PWN Warszawa 1965, s. 183

²¹ Statystyka prowadzona przez Komendę Powiatową Policji w Człuchowie, brak publikacji.

²² Tamże.

²³ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.158

²⁴ Tamże art. 159

²⁵ B. Hołyst: Bójka i pobicie ze skutkiem śmiertelnym, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” nr 1/1962.

²⁶ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.156

²⁷ Z. Kubec: Kogo uważa się za uczestnika bójki. Gazeta sądowa i penitencjarna nr 5/94.

²⁸ Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.157

²⁹ B. Hołyst: Kryminologia. PWN Warszawa, s.128

³⁰ Praca zbiorowa pod red. A. Krukowskiego: Prawne podstawy resocjalizacji i zapobiegania przestępczości Warszawa 1983, s. 212

³¹ Z. Kubec: Kogo uważa się za uczestnika bójki. Gazeta sądowa i penitencjarna 1986r.

³² źródło: www.kgp.gov.pl

³³ Statystyka prowadzona przez Komendę Powiatową Policji w Człuchowie

B. Hołyst: Kryminologia. PWN Warszawa 1979r. s.152

B. Hołyst: Zapobieganie przestępstwom przeciwko życiu i mieniu kierowców. PWN Warszawa 1971, s. 49

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. 2001.98.1071) Kodeks Karny art.178a

Tamże, s. 50

S. Batawia: Alkoholizm, hasło w „Encyklopedii podręcznej prawa karnego” ,tom I

B. Hołyst: Kryminologia. PWN Warszawa 1979, s. 211

źródło: www.kgp.gov.pl

70

78

Strona podmiotowa

Podmiot czynu zabronionego

Ustawowe znamiona czynu zabronionego

Strona przedmiotowa

Przedmiot ochrony

---