Do najbardziej kompleksowych definicji turystyki należy ujęcie W. Hunzikera Turystyką nazywa on całość zjawisk i stosunków dotyczących podróży i krótkotrwałych pobytów poza miejscem stałego zamieszkania, przedsiębranych :nie w celach zysku"
Istotą turystyki są migracje turystyczne czyli podróże, jakie ludzie odbywają poza miejsce swego stałego zamieszkania w celach: wypoczynkowych, dla regeneracji sił fizycznych i psychicznych, poznawczych, dla rozszerzenia i pogłębienia znajomości świata, uprawiania zamiłowań, wymagających odpowiednich umiejętności i sprzętu oraz posiadania specjalnych uprawnień formalnych (np. myślistwo, żeglarstwo).
Biorąc pod uwagę dominujący motyw wyjazdu, migracje turystyczne (ruch turystyczny) podzielić można na trzy rodzaje:
turystykę wypoczynkową,
turystykę krajoznawczą (wycieczkową),
turystykę specjalistyczną (kwalifikowaną).
Walory turystyczne : Według T. Lijewskiego, B. Mikułowskiego i J. Wyrzykowskiego walory turystyczne to: „... specyficzne cechy, elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, będące przedmiotem zainteresowania turystów
Podział walorów turystycznych:
walory wypoczynkowe, służące regeneracji sił fizycznych oraz psychicznych,
walory krajoznawcze, stanowiące przedmiot zainteresowań poznawczych,
walory specjalistyczne, umożliwiające uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej.
WALORY WYPOCZYNKOWE
W grupie walorów wypoczynkowych wyróżnić można zespół cech niezbędnych, których występowanie stanowi minimum warunków do wypoczynku, oraz zespół cech korzystnych, podnoszących wartości wypoczynkowe terenu
Do cech niezbędnych zaliczyć można czyste powietrze (wolne od zanieczyszczeń), ciszę, niski stopień urbanizacji, występowanie walorów estetycznych krajobrazu, brak zasadniczych przeciwwskazań klimatycznych,
Do cech korzystnych zaliczyć należy - szczególne walory widokowe krajobrazu, warunki do uprawiania czynnego wypoczynku (w okresie letnim - przydatność terenów do wędrówek pieszych, kolarskich, wodnych oraz przydatność wód do kąpieli i sportów wodnych; w okresie zimowym - przydatność terenów do sportów zimowych i wędrówek narciarskich), korzystne warunki bioklimatyczne oraz tzw. walory lecznicze (wody lecznicze, peloidy, gazy lecznicze).
Walory krajoznawcze
walor turystyczny o treści krajoznawczej, walor krajoznawczy: obiekt materialny lub przejaw kultury duchowej stanowiący przedmiot zainteresowania turystów; może to być forma przyrodnicza pochodzenia naturalnego bądź antropogeniczna będąca wynikiem działalności człowieka.
Podział walorów krajoznawczych
W wielu opracowaniach stosuje się podział walorów krajoznawczych na dwie grupy - walory przyrodnicze (powstałe bez udziału człowieka) i antropogeniczne (wytwory działalności człowieka).
Walory przyrodnicze (ukształtowane bez ingerencji człowieka)
osobliwości flory i fauny,
skałki i grupy skał,
wąwozy, doliny i przełomy rzeczne,
wodospady, źródła i wywierzyska,
jaskinie i groty,
głazy narzutowe i głazowiska,
inne obiekty geologiczne
Walory przyrodnicze (utworzone przez człowieka)
parki zabytkowe,
muzea i zbiory przyrodnicze,
ogrody botaniczne,
ogrody zoologiczne,
Walory przyrodnicze (ingerencja człowieka nie wpływa na charakter i znaczenie samego waloru)
punkty widokowe,
parki narodowe,
parki krajobrazowe.
Osobliwości fauny i flory
pojedyncze drzewa uznane za pomniki przyrody
Dęby (dąb Bartek, Bartków, k/Kielc, Kadyny k/Tolkmicka, Rogalin k/Poznania)
Cisy Harbutowice k/Myślenic,
stanowiska żubrów w Puszczy Białowieskiej, Niepołomice, rejon Pszczyny, Woliński Park Narodowy
Rezerwat Stawy Milickie
największe w Europie Środkowej kompleksy stawowo-łąkowo-leśne, - miejsca lęgów i odpoczynku w czasie przelotów wielu gatunków ptaków wodnych i błotnych.
EUROPA:
- Gaj palmowy w Elx (Hiszpania)
- rejon Camarque (Francja) rejon ujścia Rodanu - żyje tam około 400 gatunków rzadkich w Europie ptaków (m.in. największa na kontynencie kolonia lęgowa flamingów), a także innych zwierząt (w tym słynne dzikie białe "konie z Camargue"). Roślinność to głównie słonorośla i tamaryszek.
Skałki i grupy skalne
Skała Kmity (Balice k/Krakowa)
Maczuga Herkulesa (Pieskowa Skała)
Okiennik Wielki (Skarżyce k/Zawiercia)
Skamieniałe Miasto (Ciężkowice k/Tarnowa)
Prządki (Czarnorzeki k/Krosna)
Pielgrzymy, Słonecznik (Karpacz, Karkonosze)
Szczeliniec Wielki i Mały (Karłów, G.Stołowe)
Błędne Skały (Bukowina Kłodzka)
EUROPA:
Skalne Miasta -Czechy
Saksońska Szwajcaria-Niemcy
Skały Adrszpasko-Cieplickie Czechy
Wąwozy, doliny i przełomy rzeczne
Wąwozy:
Kraków (odnoga Doliny Kościeliskiej), Homole i Sobczański w Pieninach, Bolechowicki (k/Krakowa w utworach wapiennych),
wąwozy lessowe okolic Kazimierza Dolnego i Sandomierza,
Doliny:
Kościeliska, Chochołowska, Malej Łąki -Tatry
Prądnika w Ojcowskim Parku Narodowym,
Sąspówki ,Szklarki k.Krakowa
Przełomy
Szum na Roztoczu
Dunajec (Sromowce Wyżne k/Czorsztyna)
Białka (Krempachy k/Nowego Targu)
Przełom Wisły w Górach Pieprzowych w Sandomierzu
Podlaski Przełom Bugu
EUROPA
Kanion Tary -CZARNOGÓRA
Kanion Verdon -Francja
Wąwóz Samaria-Kreta
Wąwóz Alcantara-Sycylia
Doliny w Alpach: Aosty (Wlochy), Zillertall (Austria), Rodanu (Szwajcaria)
Przełomy: Dunaju w okolicy bratysławy, Przelom Iskaru w Bułgarii
Wodospady, źródła i wywierzyska
Tatry
Wodogrzmoty Mickiewicza na potoku Roztoka
Wielka Siklawa w Dolinie Roztoki, najwyższy (64 m) w Tatrach
Sudety
w okolicy Szklarskiej Poręby (wodospady Kamieńczyka i Szklarki)
w Międzygórzu — wodospad Wilczki.
Beskidy
Kaskady Białej Wisełki (Beskid Śląski)
Wodospad Potoku Sopotniańskiego (Beskid Żywiecki)
źródła Zygmunta na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej.
Wywierzyska: źródła Tatry, (Olczyskie, Bystrej, w Zakopanem, Lodowe Źródło w Dolinie Kościeliskiej)
Niebieskie Źródła pod Tomaszowem Mazowieckim,
EUROPA
Wodospady Plitwickie (Chorwacja)
Wodospady Krimml (Austria)
Wodospady Stubach (Szwajcaria)
Wodospad 7 sióstr (Norwegia)
Wodospady Renu (Szwajcaria)
Złoty Wodospad (Islandia)
Jaskinie i groty
Najpopularniejsze
Mroźna w Tatrach,
Niedźwiedzia w Masywie Śnieżnika (Kotlina Kłodzka)
Raj w Górach świętokrzyskich
Grota Łokietka (Jura Krakowsko-Czestochowska)
EUROPA
Postojna -Słowenia
Domica- pogranicze Wegiersko-Slowackie
Lodowa, Wolności, Aragonitowa - Słowacja
Głazy narzutowe i głazowiska
eratyki, fragmenty skał przeniesione i pozostawioneprzez lodowce; 1085 głazów narzutowych wystepją głównie na obszarach objętych ostatnim zlodowaceniem
głaz Trygława w Tychowie (największy w Polsce),
głazowiska, czyli nagromadzenia dużej liczby głazów (Fuledzki Róg -Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Glazowisko Nad czarną Hańczą -Suwalszczyzna)
Inne obiekty geologiczne
jeziora oraz kotły tatrzańskie i karkonoskie
Morskie Oko i położony nad nim Czarny Staw (Tatry Wysokie)
wydmy ruchome koło Łeby w Słowińskim Parku Narodowym
stożki wulkaniczne (G. Św. Anny, Ślęża)
Kratery po upadku wielkiego meteorytu w lesie koło miejscowości Morasko w obrębie Poznania.
J.Hańcza (najgłębsze w Polsce)
Śnieżne Kotły, Wielki i Mały Staw, Karkonosze
Klif na Przyl.Rozewie
Półwysep Helski
Europa:
Lodowce: Vatnajokul (Największy powierzchniowo-Islandia), Lodowce górskie -Najdłuższy Aletsch (Szwajcaria) . Mer De Glace (Francja), Pasterze (Austria)
Wulkany: Etna (Sycylia) Wezuwiusz (Wlochy) , Hekla (Islandia)
Wybrzeża : Moherowe Klify (Irlandia). Wybrzeże Alabastrowe (Francja)
Grobla Gigantów (Irlandia)
Fiordy w Norwegii
Walory przyrodnicze utworzone przez człowieka
Walory przyrodnicze (ingerencja człowieka nie wpływa na charakter i znaczenie samego waloru)
punkty widokowe,
parki narodowe,
parki krajobrazowe
Punkty widokowe
najwięcej w pasie górskim
w Sudetach ( Śnieżka )
w Tatrach, (Gubałówka, Kasprowy Wierch)
w Beskidach (Skrzyczne, Barania Góra, Czantoria, Klimczok, Szyndzielnia, Góra Żar)
Punkty widokowe na obszarach nizinnych : Wieżyca (Poj Kaszubskie) , Kawcza Góra (Woliński Park Narodowy)
Europa
Aiguille du Midi (3842 m npm) - szczyt w Alpach w masywie Mont Blanc, Na szczyt wjeżdża uruchomiona w 1955 roku kolejka linowa Górna stacja znajduje się na wysokości 3802 m n.p.m. Podziwiać z niego można panoramę Mont Blanc
Parki narodowe
23 parki narodowe o łącznej powierzchni ok. 3137 km2 (ok. 1% obszaru Polski); można wyróżnić kilka grup parków
nadmorskie: Woliński, Słowiński,
pojezierne: Wigierski, Wielkopolski, Borów Tucholskich, Drawieński, Poleski,
niżowe: Biebrzański, Narwiański, Białowieski, Kampinoski, Ujście Warty,
wyżynne: Ojcowski, Świętokrzyski, Roztoczański,
górskie: Karkonoski, Gór Stołowych, Babiogórski, Gorczański, Tatrzański, Pieniński, Magurski, Bieszczadzki.
Największe - Biebrzański (592,2 tys. km2), Kampinoski (385,4 tys. km2),
Najmniejsze - Ojcowski (21,5 tys. km2), Pieniński (23,5 tys. km2).
Najstarszy - Białowieski 1947
Najmłodszy - Ujścia Warty 2001
Parki krajobrazowe
parki krajobrazowe
Zespół Jurajskicj Parków Krajobrazowych
Park Krajobrazowy Beskidu Małego
Park Krajobrazowy Beskidu Śląskiego
Żywiecki park Krajobrazowy
Cysterskie Kompozycje Krajobrazowe rud Wielkich
Góra Św. Anny
Przykładowe Parki Narodowe Europa
Jezioro Nezyderskie to jezioro bezodpływowe leżące na granicy Austrii i Węgier u podnóża gór Litawskich.
Park Narodowy Kornati (Chorwacja) tworzy grupa wysp Adriatyku, stanowiąc prawdziwy labirynt morza i kamieni. Jest on zarazem najbardziej zagęszczonym archipelagiem na Morzu Śródziemnym, znany w głównej mierze dzięki swojemu niezwykłemu ukształtowaniu powierzchni
Szwajcarski Park Narodowy
Park rozciągający się na 169 km2 został założony w 1914 r. Główną obowiązująca tu zasadą jest nieingerowanie w naturę. Na terenie parku można podziwiać zwierzęta, których zwykle się nie widuje - dzikie kozy alpejskie, świstaki, kozice.
Park Wysokie Taury (Austria) znajduje się na terenach Karyntii, Ziemi Salzburskiej i Tyrolu.Najcenniejszy skarb Parku Narodowego Wysokie Taury, zajmującego powierzchnię 1187 km2, stanowią typowe alpejskie krajobrazy z turniami, lodowcami, wodospadami, dolinami, a także bogaty świat roślin i zwierząt.
Hortobágy, Park Narodowy obszar chroniony w środkowowschodniej części Węgier na Wielkiej Niz. Węgierskiej, zał. 1973 (najstarszy park nar. na Węgrzech); nizinny krajobraz naturalnej, stepowej puszty. w1999 wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult. i Przyr. UNESCO.
Walory przyrodnicze (utworzone przez człowieka)
parki zabytkowe,
muzea i zbiory przyrodnicze,
ogrody botaniczne,
ogrody zoologiczne,
Parki zabytkowe
parki w: Arkadii, Kórniku, Łańcucie, Pszczynie, Puławach i Gdańsku-Oliwie oraz parki Łazienkowski i Wilanowski w Warszawie.
największy w Polsce (600 ha) Park Kultury i Wypoczynku w Chorzowie,
XIX-wieczny Ogród Japoński we Wrocławiu.
Muzea i zbiory przyrodnicze
w 1998 r. 34 muzea przyrodnicze 2,6 mln eksponatów.
Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie w Gdyni,
Muzeum Ziemi w Warszawie,
Muzeum Leśnictwa i Drzewnictwa w Krakowie.
Muzeum Przyrodnicze PAN (Kraków)
Parków Narodowych
Białowieża, BPN
Granica, Kampinos
Krościenko, Pieniny
Miedzyzdroje, WPN
Ojców, OPN
Zakopane (TPN)
Zawoja (Babiogórski PN)
Święty Krzyż (G.Świętokrzyskie)
Europa:
Ogrody Wersalu (Francja)
Ogrody Mirabell (Salzburg /Austria)
Ogrody Pałacu Schonbrunn (Wiedeń/Austria)
Ogrody Królewskie (Bruksela/Belgia)
Ogrody Tivoli (Włochy)
Ogrody pałacu Peterchoff (Rosja)
Ogród Keukenhoff (Holandia)
Ogrody botaniczne
Ogrody botaniczne są obiektami gromadzącymi różnorodne kolekcje roślinne form drzewiastych i zielnych, pochodzenia rodzimego i obcego, składające się z gatunków naturalnych i wyhodowanych doświadczalnie
Ogrody botaniczne
UJ w Krakowie, założony w 1783 r.
we Wrocławiu założony w 1811 r.
UW - w Warszawie założony w 1811 r. , PAN (Warszawa-Powsin)
największy, w Poznaniu, założony w 1923 r
Lublin, Łodź (miejski), Rogów (k/Łodzi)
Górski (PAN, Zakopane)
arboreta (ogrody dendrologiczne), palmiamie i alpinaria zakładane niezależnie od ogrodów botanicznych.
Poznań- największa w Polsce
palmiarnia-kawiarnia w Zielonej Górze.
Palmiarnia Gliwice, Egzotarium w Sosnowcu
Europa:
Paryż
Berlin
Praga
Ogród botaniczny w Padwie-najstarszy w Eropie
Królewski Ogród Botaniczny w Madrycie
Ogrody zoologiczne
11 ogrodów zoologicznych
Wrocław ,Poznań, Chorzów,Warszawa, Gdańsk, Zamość, Kraków
w Zamościu, Warszawie, Krakowie i Łodzi
Największe obszarowo, o powierzchni powyżej 100 ha, są ogrody zoologiczne w Poznaniu i Gdańsku.
Europa:
Berlin
Praga
Bratysława
Wiedeń
Ostrawa
Kijów