Francja w okresie monarchii stanowej

1302 - 1484r.

• 1302r. - przyjęta data powstania monarchii stanowej we Francji (I zwołanie Stanów Generalnych,

jako uroczysty zjazd „kurii królewskiej”)

• 1328r. - śmierć Karola IV Pięknego kończy główną linię Kapetyngów

- tron otrzymał Filip VI z bocznej linii Walezjuszy (dynastia do XVI w. we Francji),

mimo pretensji do tronu angielskiego króla Edwarda III

- odrzucenie pretensji ang. dało początek tzw. wojnie stuletniej (1337 - 1453),

w której Francja, mimo wygranej, poniosła ogromne straty materialne

• 1461-83r - panowanie Ludwika IX daje początek monarchii absolutnej we Francji

Król

• władza królewska o charakterze publicznoprawnym, ze względu na możność jej przenikania

do całego społeczeństwa (pojęcie państwa jako rzeczy publicznej)

• ograniczony przez Stany Generalne - bez ich zgody nie mógł nakładać podatków

• oprócz tego, musiał przestrzegać prawa bożego, kanonicznego (jako wierzący katolik)

i nie mógł łamać praw fundamentalnych

• sprawował 3 główne funkcje:

• Najwyższy zwierzchnik lenny w królestwie (kontrola wszystkich stosunków lennych)

• Źródło wszelkiej sprawiedliwości

(zwierzchnik nad wszystkimi sądami, także nad sądami seniorów w ich władztwach)

3. Cesarz w swoim królestwie - od XIII w. we Francji

(król nie podlega zwierzchnictwu uniwersalnego cesarstwa, ale podobnie jak cesarz

ma władzę suwerenną, od nikogo niezależną i przysługuje mu władza absolutna:

- prawo nakładania podatków

- władza ustawodawcza

- uprawnienia szczególne np. „regalia”)

Następstwo tronu

• teoria statusowa (królowie nie mają prawa dysponować koroną jak majątkiem prywatnym,

lecz jak zwykłym spadkiem („status królestwa”), stąd koronę obejmuje najstarszy syn

• wykluczenie prawa kobiet

• XIII w. królestwo przechodzi niepodzielnie na najstarszego syna (zasada primogenitury)

• brak uzasadnienia wykluczenia kobiet od dziedziczności tronu

• powołanie się na prawo salickie (system agnatyczny, stosowany przez monarchie eur. przewiduje

następstwo tronu z wyłączeniem kobiet), system kognatyczny Anglia, Holandia, Luksemburg

• regencje - rządy opiekuńcze

• zwykle przyjmowała królowa matka

• granica pełnoletniości sprawującego rządy wynosiła 14 lat

• małoletni, tzw. „delfin”

• stąd okrzyk: „król umarł, niech żyje król”

• apanaże - zasada niepodzielności domeny

(określona część domeny wyznaczana młodszym synom, członkom dynastii)

Legiści

• fachowo wykształceni urzędnicy pochodzenia drobnoszlacheckiego lub mieszczańskiego

• dzięki nim ustalono:

1. Zasady określające stanowisko króla w monarchii (3 podstawowe funkcje)

2. Zasady określające prawo następstwa tronu

3. Zasadę niepodzielności domeny królewskiej

Wojsko

• najemne (oddziały składały się z żołnierzy zawodowych pobierających żołd)

• utrzymuje się z:

• podatków (np. „aide royale”, „faille”, gabelle” - od soli)

• dochodów z dóbr ziemskich, ceł

Społeczeństwo stanowe

• 3 stany : szlachta, duchowieństwo, stan trzeci (mieszczaństwo i wolni chłopi),

ukształtowały się w okresie rozbicia dzielnicowego

• zostały uznane przez prawo jako grupy społeczne

• zaczęły uczestniczyć w zarządzie państwa (obok króla i aparatu państwowego)

• niejednolita siła społeczna (nie przeciwstawiają się wspólnie przeciw królowi) - antagonizmy:

1. Wielcy feudałowie władza królewska

2. Mieszczaństwo szlachta

Organy zbiorowe, funkcjonowały przy królu

1. Stany Prowincjonalne

• rozwinęły się na prowincjach, które nie były jeszcze zjednoczoną domeną

• posiadały ten sam charakter, kompetencje, tylko mniejszy zasięg terytorialny

(w ramach określonych prowincji)

• w XIV w. były częściej zwoływane niż Stany Generalne, gdyż łatwiej uginały się przed wolą króla,

w celu uzyskania podatków

1. Stany Generalne

• zgromadzenie reprezentujące wszystkie stany

• zwoływane przez króla

• przyczyny zwołania (przez Filipa IV Pięknego) ze względów politycznych:

1. Chęć zaczerpnięcia rady w sporze z papieżem Bonifacym VIII (1302r.)

2. Szukanie poparcia w związku z kasatą zakonu templariuszy (1308r.)

• kolejne zwołania, ze względów finansowych: w celu przyznania nowych

podatków dla stanów - uprzywilejowanych z poprzedniego okresu

• uprawnienia Stanów Generalnych:

1. Uchwalenie podatków

2. Prawo przedstawiania zażaleń i postulatów dotyczących naprawy urządzeń państwowych

3. Prawo wyrażania zgody na alienację domeny i wyboru króla w wypadku wygaśnięcia dynastii

• składały się z 3 kurii/kolegiów, każda obradowała osobno i liczyła po 300 posłów

• stany: duchowieństwa, szlachecki i mieszczański, reprezentowały interesy stanu, do którego należały

• głosy liczono stanami (każdy miał 1 głos), jednomyślności potrzeba było dla uchwały podatkowej

• (1439r.)uchwalenie stałego (nie jednorazowego) podatku króla, tzw. „aide royale”, który potem został

zamieniony na „faille royale”, z przeznaczeniem na potrzeby wojska, doprowadziło do tego,

iż król zaprzestał zwoływania stanów, gdyż posiadał pieniądze

• formalnie nigdy nie zostały zlikwidowane

1. Rada królewska

• złożona była z dygnitarzy korony i bezpośrednich wasali króla

• ewolucja składu doradców królewskich: fachowi radcowie, urzędnicy, ministrowie

(wyspecjalizowana sekcja w określonych materiałach)

• podział rady na:

1. Radę Stanu (najważniejsza, składająca się z ministrów, przewodniczył jej król, który

posiadał decydujący głos, dyskutowano tu nad istotnymi sprawami wew. i zewn.)

2. Radę Stron Procesowych (stanowiła sąd, który mógł kasować wyroki zapadłe

z naruszeniem prawa, przewodniczył jej kanclerz)

3. Radę Depesz (przewodniczył jej król, kierowała działalność terytorialną sekretariatów

stanu - na podstawie depesz urzędników terytorialnych)

4. Radę Finansów (zajmowała się sprawami skarbowymi)

1. Parlament Paryski

• sąd najwyższej instancji dla spraw cywilnych, karnych, administracyjnych

• zaczęło się od powstania Rady Królewskiej „w parlamencie” - grupy legistów sądzących w imieniu

i pod nieobecność króla (nie możliwe sądzenie wszystkich spraw przez radę nadworną z udziałem króla)

• Parlament Paryski przeciążony, dlatego powstają inne sądy najwyższe w innych miastach

(o równorzędnym stanowisku z P.P)

• nie było apelacji od wyroku P.P

• uprawnienia P.P:

• Sprawowanie sądownictwa

• Prawo rejestrowania ustaw królewskich (wpływ na ustawodawstwo królewskie)
  
  

---