POJĘCIE I FUNKCJE PRAWA Kierunki w prawie: kierunek prawno-naturalny, oparty na naturze, religii, zwyczajach itp. kierunek prawa stanowionego, czyli wolność, równość, sprawiedliwość. Prawo jest instrumentem, tworzącym ład społeczny i w zależności od wizji tego ładu, od tego, komu to prawo ma służyć (grupa, która panuje), kształt tego prawa dostosowywuje do własnych potrzeb, interesów lub własnych misji. W dotychczasowym rozwoju prawa, w rezultacie refleksji nad tym czy ono jest, co ma spełniać, wypracowane zostały trzy kierunki podejścia do ujęcia pojęcia prawa: kierunek pozytywistyczny - kształtujące prawo pozytywne, które jest jasno sformułowane, a następnie stosowane zgodnie z przyjętymi procedurami. Prawo takie powinno gwarantować obywatelom bezpieczeństwo i pewność w zakresie prowadzonej działalności. To prawo pozytywne, które jest jasno sformułowane, a następnie stosowane zgodnie z przyjętymi procedurami. Prawo takie powinno gwarantować obywatelom bezpieczeństwo i pewność w zakresie prowadzonej działalności. To prawo pozytywne ma dominujące znaczenie w myśli prawniczej. W Polsce większość praw opiera się na tym podejściu. Definicja tego prawa: Prawo to zespół norm (wypowiedzi) ustanowionych i chronionych (sankcjonowanych) przez państwo, posługujące się środkami przymusu w celu wyegzekwowania przyjętego prawa. Kierunek naturalno- prawny zakłada, że prawo pozytywne nie jest jedynym wzorem zachowania ludzi, którzy również są związani prawem natury - normami i ideami niebędącymi tworem ludzi ( religia, metafizyka, wartości moralne). Kierunek realistyczny - jest to wymieszanie w/w kierunków. Prawo to zespół reguł prawnych, ustanowionych bądź uznanych przez odpowiednie organy państwa, wobec których posłuszeństwo zostaje zapewnione w ostateczności dzięki przymusowi, jaki może stosować państwo. O prawie mówimy również w ujęciu materialnym i formalnym. Prawo w ujęciu materialnym jest to zespół przepisów, które na ogół są zawarte w kodeksach (w kodeksie cywilnym, pracy), które ustanawiają prawa i obowiązki stron. Prawo formalne określa nam, w jaki sposób możemy egzekwować, dochodzić swoich uprawnień. To prawo zawarte jest w kodeksie postępowania cywilnego, kodeksie postępowania karnego. Prawo w ujęciu przedmiotowym - prawo to dotyczy prawa karnego, cywilnego itd.(jako przedmiot). Prawo w ujęciu podmiotowym - uprawnienia przysługujące podmiotom tego prawa np. prawo rzeczowe będące częścią prawa cywilnego. FUNKCJE PRAWA Funkcje prawa nie są tożsame z celami prawa Prawo jest regulatorem konfliktów

Funkcja stabilizacyjna polega na tym, że prawo dzięki przymusowi jest czynnikiem zabezpieczającym istniejący ład. Funkcja dynamizująca - prawo może promować zmiany Funkcja ochronna - powinna zmierzać do ochrony wartości życia, zdrowia, psychiki człowieka. Do ochrony własności, nienaruszalności, nietykalności. Funkcja organizacyjna - sprowadza się do instytucjonalizacji życia, czyli dzięki przepisom prawa wprowadza podział kompetencji pomiędzy poszczególne organy administracyjne. Funkcja represyjna - za naruszenie normy prawnej za sprawą aparatu państwowego zostaje wymierzona kara, czyli sankcja. Funkcja wychowawcza - funkcja ta powinna sprowadzać się do kształtowania wzorów postępowania, nawyków. Funkcja kontrolna - wyniki z regulacji ustalającej obowiązki, działania określonych podmiotów np.:, Jeżeli dany podmiot nie przestrzega nałożonych obowiązków, narusza przepisy. Funkcja dystrybutywna, czyli rozdzielcza. PAŃSTWO I PRAWO Prawo jest zjawiskiem społecznym tzn. jest ono związane ze społeczeństwem, powstało z woli społeczeństwa i jest nierozerwalnie związane z państwem. Państwo jest organizacją społeczeństw, to jest wielkiej grupy społecznej, sformalizowaną, wyposażoną w organy władzy prawa publicznego i opartą na sformalizowanym członkostwie. Państwo jako organizacja posiada cechy: Społeczne Państwo jest organizacją społeczną, ponieważ zrzesza(obejmuje) całość społeczeństwa. polityczne Państwo jest organizacją polityczną, ponieważ posiada wyodrębniony organ, który sprawuje władzę. terytorialne Terytorialność jest związana z tym, że władza państwa rozciąga się na określonym terytorium i na tej powierzchni organy państwa posiadają uprawnienia. przymusu Przymusowość wiąże się z tym, że obywatelstwo regulowane jest przez przepisy. RELACJE MIĘDZY PAŃSTWEM A PRAWEM Analizę relacji między państwem a prawem można oprzeć na teoriach dotyczących prawa. teoria pozytywistyczna widzi ścisły związek prawa i państwa tzn. prawo to tylko to, co ustanowione przez państwo teoria prawa naturalnego tych związków nie widzi i nie akceptuje. Nie akceptuje prawa ustanowionego przez państwo, jeżeli ono nie ma związku z prawem naturalnym. Państwo działa poprzez swych przedstawicieli, które stosownie do posiadanych kompetencji tworzą przepisy obowiązującego prawa. Tworząc i stosując prawo państwo realizuje swoje funkcje polityczne, a w tym władcze wobec wszystkich podległych jego władzy suwerenów. Prawo określa kompetencje, strukturę i tryb działania organów państwa, przez co legitymizuje władze państwowe. Prawo określa status obywateli, ich uprawnienia, obowiązki, zwłaszcza w stosunku z państwem. Podstawą do tworzenia prawa są decyzje polityczne osób, które sprawują władzę w państwie. Rząd dokonując wyboru przedkłada akty do ustalenia, tworzy warunki żeby je przyjąć.

NORMY, PRZEPISY, ZASADY PRAWA Norma jest to wypowiedź formułująca skierowane do innej osoby żądanie albo upoważnienie do określonego zachowania i w takiej wypowiedzi mamy najczęściej nakaz lub zakaz. Normy prawne są podstawowymi elementami prawa. Normy prawne posiadają dwie cech odróżniające je od innych norm, mianowicie mają charakter generalny i abstrakcyjny. Generalność normy prawnej oznacza, że jest to reguła skierowana do pewnej kategorii adresatów i zaczyna się od słów „każdy...”, „wszyscy...”, „żołnierze...”. Charakter abstrakcyjny normy prawnej wskazuje zachowanie, które może się zdarzyć w nieokreślonej liczbie przypadków. ELEMENTY BUDOWY NORMY PRAWNEJ Norma prawna składa się z trzech podstawowych elementów. a) hipoteza Hipoteza normy prawnej to część normy określająca adresata oraz warunki i okoliczności, w jakich on ma działać. b) dyspozycja Dyspozycja określa treść zachowania nakazanego lub zakazanego. W tej części normy prawnej może znajdować się też decyzja. c) sankcja Sankcja określa, co się dzieje w razie, gdy adresat naruszy dyspozycję. Sankcja wskazuje dolegliwość, jaka spotyka osobę, która postąpi niezgodnie z normą prawną. W obowiązującym prawie występują zasadniczo trzy rodzaje sankcji: Egzekucyjna Nieważności Represyjna, czyli karna Sankcja egzekucyjna ma za zadanie zmusić osobę wskazaną w hipotezie do zachowania wskazanego w dyspozycji. Najczęściej stosowaną sankcją egzekucyjną jest kara grzywny, która może być nakładana wielokrotnie. Ma ona przymusić do wykonania danego zadania. Sankcją karną jest również grzywna, oprócz kary pozbawienia lub ograniczenia wolności, ale w przeciwieństwie do sankcji egzekucyjnej sankcja karna ma za zadanie ukaranie sprawcy, a więc sankcja ta może być nakładana tylko raz. Sankcja nieważności. Jest to sankcja, która występuje w prawie cywilnym. Polega ona na tym, że jeżeli działanie podmiotów prawa nie wypełni znamion tzn. naruszy prawo to jest ono bezskuteczne. Występują dwa rodzaje nieważności: Względna Nieważność względna(prawo cywilne) polega na tym, że dana czynność wywołuje skutki, ale w momencie, kiedy osoba powoła się na błąd, który jest powodem tej nieważności względnej, to czynność od początku zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Bezwzględna Nieważność bezwzględna to taka nieważność z mocy prawa. RODZAJE PRZEPISÓW Prawo wyrażane jest w normach, a jednostką redakcyjną, poprzez którą następuje zapisywanie, przenoszenie norm do aktów prawnych są przepisy. Przepis jest wypowiedzią, którą znajdujemy w akcie prawnym. Wyróżniamy dwa rodzaje przepisów, biorąc pod uwagę sposób wyznaczenia zachowania: Bezwzględne tzw. Imperatywne, kiedy zachowanie określone w przepisie musi być zrealizowane. Przepis względnie obowiązujący, czyli dyspozytywny jest tak skonstruowany, że daje stronie możliwości wyboru. Mamy również przepisy ogólne i szczegółowe. To kryterium wyodrębniamy na podstawie treści hipotezy i dyspozycji. Przepisy ogólne regulują szeroki zakres spraw i najczęściej są zawarte w kodeksach. Przepisy szczegółowe ustalają ogólne wyjątki uszczegóławiają przepisy ogólne np. ustawy.

Zasady prawa i ich rodzaje znaczenie opisowe zasada prawa pojmowana jako wzorzec, model jak należy kształtować instytucję prawa. Analiza treści norm. Jak należy stosować prawo. Analiza zasad - pole do oceny funkcjonowania. Ocena systemu prawnego. znaczenie dyrektywne dyrektywy, co do brzmienia treści prawa, to te normy prawa o charakterze fundamentalnym w danej gałęzi prawa. Mówią, jakie są podstawowe regulacje. Normy 01-11-20reguły, zasady Norma reguły - wyznacza zachowanie, ale daje możliwość wyboru. Jak prawo wskazuje sposób zachowań. Nie mają charakteru obligatoryjnego. Norma zasada - treść tej normy musi się spełniać. Nie ma możliwości ··07.10.2001wyboru. Instytucja prawa - trwała regulacja określonych czynności, regulacji prawnych składa się z ciągu norm powiązanych z sobą. Trwałe regulacje prawne. Znaczenie obowiązywania prawa Znaczenie aksjologiczne Zgodność norm prawnych i moralnych znaczenie realistyczne Obowiązywanie prawa jest rozumiane jako zgodność zachowań adresatów z treścią normy. znaczenie formalne Samo prawo wskazuje nam warunki, jakie muszą być spełnione, aby przepis obowiązywał. Zachowanie właściwej drogi ustawodawczej. Ogłoszenie danego prawa (dziennik ustaw). Nie może zawierać przepisów sprzecznych, które wzajemne się wykluczają. Znaczenie formalne wskazuje jak stanowić prawo, aby obowiązywało. Znaczenie aksjologiczne i realistyczne są pewnymi miernikami, w jakim stopniu prawo obowiązuje w danym systemie. Prawo obowiązuje w przestrzeni i w czasie W przestrzeni - dana regulacja prawna obowiązuje na danym terytorium (państwo, miasto) W czasie - obowiązywanie w czasie jest oznaczone faktem od wejścia w życie do uchylenia przepisu. Dany przepis może wskazywać, jaki będzie jego czas obowiązywania. Moment końcowy może być ustalony na określony czas lub do momentu wejścia nowego przepisu. Przepis obowiązuje od daty wskazanej w treści przepisu, lub po 14 dniach od ogłoszenia. Zjawisko odwyknienia - praktycznie nie stosuje się przepisu, mimo że formalnie nie został uchylony System prawa: prawo zespół norm prawnych ustanowionych przez państwo. Zbiór uporządkowanych norm prawnych. To całokształt obowiązujących w państwie przepisów z uwzględnieniem ich podziału na gałęzie, oraz zespół zasadniczych idei przewodnich, na których opiera się ustrój państwa. Normy prawne jako elementy systemu prawa: związki treściowe powiązania logiczne między normami tworzącymi gałąź. Ujednolicenie pojęć w obrębie danej gałęzi. związki hierarchiczne Regulacje, które są w hierarchii wyżej usytuowane ich regulacja ma pierwszeństwo a te, które są niżej usytuowane nie mogą być sprzeczne z tymi w hierarchii wyżej. Ustawa jest wyżej usytuowana niż rozporządzenie. związki formalne polegają na tym, że wszystkie normy prawne są utworzone zgodnie z określoną procedurą, czyli drogą legistracyjna. Wszystkie są tak samo tworzone. Normy prawne dzielimy na: Pierwotny podział(jest oparty na kryterium dochodzenia naruszonych praw) Prawo publiczne Ma na uwadze interes państwa. Reguluje stosunki na drodze obywatel - państwo oraz pomiędzy organami państwa. Jedna strona ma uprawnienia władcze(brak równości stron). Automatyzm interwencji państwa (przykład - prawo karne). Prawo prywatne

Dotyczy interesu jednostki(osoby fizycznej). Reguluje stosunki wyłącznie między obywatelami. Strony są podmiotami równorzędnymi. Samo państwo nie ma obowiązku i nie podejmuje żadnej inicjatywy bez odpowiedniego wniosku (przykład - prawo cywilne). Drugi podział Prawo materialne Ma charakter pierwotny. Stanowi istotę systemu prawa. Prawo materialne tworzą te normy, które ustanawiają konkretne, merytoryczne prawa i obowiązki podmiotów. Prawo jest regulatorem zachowań zarówno ludzi jak instytucji. Prawo formalne Ma charakter wtórny i służebny w stosunku do prawa materialnego. Prawo formalne tworzą te normy, które określają tryb dochodzenia swoich praw(oznaczają tryb egzekwowania tych obowiązków, które określa prawo materialne). Trzeci podział Prawo międzynarodowe Prawo reguluje stosunki między państwami. Podstawowym źródłem prawa międzynarodowego są umowy międzynarodowe a także zwyczaje międzynarodowe. Niektóre umowy są również źródłem prawa wewnętrznego. Prawo wewnętrzne musi być zgodne z ratyfikowaną umową międzynarodową. Nie ma bezpośredniego aparatu przymusu do przestrzegania prawa. Środki przymusu (sankcje, bojkoty). Prawo wewnętrzne GAŁĘZIE PRAWA prawo konstytucyjne prawo administracyjne prawo finansowe prawo cywilne prawo rodzinne prawo pracy prawo karne prawo procesowe Prawo konstytucyjne - są to normy prawne, które regulują instytucje ustroju państwa. Wskazuje nam zasady ustrojowe państwa. Określa strukturę, kompetencje aparatu państwa. Określa podstawowe prawa, obowiązki i wolności obywatelskie. Źródłem podstawowym jest konstytucja. Ma charakter ogólny nie jest stosowane bezpośrednio, ponieważ wskazuje zasady, wytycza kierunki dla systemu prawnego. Ustawa zasadnicza. Prawo administracyjne to te regulacje, które odnoszą się do struktury organów administracyjnych. Reguluje administracyjną stronę państwa. Prawo bardzo rozbudowane zawierające dużą ilość regulacji szczegółowych, nie jest skodyfikowane. Nie ma równorzędności stron. Prawo finansowe - ścisły związek z prawem administracyjnym. Normy, które regulują gromadzenie i obrót środkami pieniężnymi. Regulują działanie instytucji finansowych. Graniczy z prawem cywilnym. Prawo cywilne reguluje stosunki majątkowe oraz stosunki osobiste stron równorzędnych. Są nim objęte wszystkie podmioty. Opiera się na dobrej woli stron. Prawo rodzinne normy regulujące, które dotyczą stosunków majątkowych i osobistych pomiędzy małżeństwem i krewnymi oraz reguluje zasady wynikające z przysposobienia i kurateli. Prawo pracy reguluje stosunki między pracodawcą a pracownikiem Prawo karne - normy prawne określające, które czyny są przestępstwem. Ustala kary za te przestępstwa, ogólne zasady odpowiedzialności karnej. Instrument ochrony- kodeks karny Prawo procesowe - na prawo procesowe składa się prawo cywilno-procesowe i karno-procesowe. Nie ustanawia się praw i obowiązków, lecz reguluje sposób postępowania organów oraz osób występujących przed tymi organami. Prawo cywilno-procesowe - sprawy cywilne, kodeks postępowania cywilnego Prawo karno-procesowe - sprawy karne, kodeks postępowania karnego

---