Pompy(ogólnie)-maszyny robocze służ do podnosz cieczy mieszania cieczy z ciałami stałymi i transpor z poziomu niż na wyż albo przetłaczaniu cieczy ze zbior ssawnego o niż ciśnieniu do tego o wyższym.Pompa otrzymuje energię mechan od silnika napędowego i przenosi ją na ciecz przez nią przepływ za pośrednictwem organu roboczego (np.tłoka,wirnika).Podstaw jej zadaniem jest wywołanie wzrostu energii podnoszonej cieczy i pokonanie oporów przepływu.Zastosowania pomp:zakłady wodociągowe,kanalizacyjne,samochody,w ciepłownictwie,ogrzewnictwie,klimatyzacja,w chłodniach. Przenośniki cieczy: pompy,strumienice,przen elektromagnetyczne,czerpadła,powietrzne i pneumatyczne przen cieczy.Przenośnik cieczy a pompa-przenośnik nie zmienia ciśnienia cieczy,natomiast pompa zmienia. Własności cieczy-własności chemiczne-ich wykładnikiem jest agresywność korozyjna w stosunku do różnych materiałów konstrukcyjnych (liczona w pH-wykładnik wodorowy)oraz toksyczność, temp-wpływa na dobór odpowiedniej odmiany konstrukcyjnej pompy(szczególnie dławicy),sposób jej chłodzenia oraz kadłubów i łożysk, gęstość cieczy(p)-wpływa na zapotrzebowanie mocy pompy,zależne od rodzaju cieczy i temp, kinematyczna lepkość cieczy(v)-wpływa na parametry pompy,wydajność Q i wysokość podnoszenia H.Przy dużej lepkości-pompy z korpusem.

Straty objętościowe pompy spowodowane: nieszczelnościami tłoka,dławnic i zaworów, opóźnionym otwieraniem i zamykaniem się zaworów, zawartością gazów w podnoszonej cieczy, ściśliwością cieczy i sprężystością ścianek pompy i przewodów.

Parametry pompy-WYDAJNOŚĆ Q[m3/s]-natężenie przepływu w przekroju krućca tłocznego, wyd teoretyczna(geo)-teo natęż przepływu w krućcu tłocznym obliczane na podstawie wymiaru i prędkości obrotowej pompy V=(Pi*D² /4h)*l,wydaj rzeczywista- natęż przepływu w krućcu tłocznym pompy przy określonej manometrycznie wys podnoszenia(uwzględnia straty objętościowe),optymalna wydaj pompy-natę przepł w krućcu tłoczonym osiągane przy max wartości sprawności całkowitej, minimalna wydajność-dolna granica wydajności pompy-pompa poniżej pracuje niestabilnie,max wydaj-powyżej ulega awarii,WYSOKOŚCI:geometryczna wys SSANIA-pionowa odl między zwierciadłem wody w zbiorniku dolnym,a charakter punktem pomp,w którym w czasie pracy jest najniższe ciśnienie(w pomp tłokowych na poziomie siedziska zaworu tłocznego,w odśrodkowych i wirowych-najw punkt krawędzi wlotowej łopatek wirnika 1 stopnia),manometryczna wys ssania-wys podciśnienia lub ciśnienia jaką wskazuje manometr zainstalowany w krućcu ssawnym pompy,geom wys napływu-róznica wys położenia w zb dolnym i miejsca w pompie,w którym jest najniższe ciśnienie(gdy zb dolny jest nad pompą),wakuometryczna dopusz wys ssania pompy-najw dopusz wys podciśnienia jaką może wytworzyć pompa w istniejących warunkach w swoim krućcu ssawnym,,-wysokość TŁOCZENIA:geo wys tłoczenia-różnica poziomów między zwierciadłem cieczy w zb górnym,a czymś zależnym od rodzaju pompy-patrz przy geo wys ssa), manome wys tłoczenia-tak jak przy ssawnej,tyle że w krućcu tłocznym),wysokość PODNOSZENIA:geome-różnica poziomu cieczy w zb górnym i dolnym:Hg=2g-2d,mano wys podno-róznica w wys ciśnień absolutnych między krućcami tłocznymi i ssawnymi powiększona o pionową odległość między poziomami pomiarowymi wys ciśnienia krućca Hm=(Pt-Ps/qc*q)+deltaZ.,użyteczna wys podno- wys przyrostu energii cieczy między wlotem a wylotem, teoretyczna wys podno-suma użytecznej wys podno i wys oporów hydraul wewnątrz pompy,dynamiczna wys podnoszenia-przyrost jednostkowej energii uzyskany wskutek wzrostu prędkości bezwzlędnej w obrębie wirnika Hd=)Cg2-Cd2/2g)+deltahr, Optymalna wys pod. - wys podnoszenia, przy której sprawność całk pompy jest największa ,SPRAWNOŚĆ (dziwne n)-której wartość zależy od wydajności Q,rodzaju przetłaczanej cieczy.Wartość sprawności wpływa na zapotrzebowanie mocy.Pompa powinna pracować przy max.sprawności, hydrauliczna nm=H/Hth,objętościowa nv=Q/Qth,mechaniczna nm=P-Pm/P, MOC P-na wale pompy[kW]zależna od Q,H,p,n ma wpływ na dobór rodzaju i mocy silnika napędowego,to moc mech przekazywana na wał lub na sprzęgło pompy,moc użyteczna-część mocy P zużywana na zwiększenie całkowitej energii mech cieczy przetłaczanej.

Podział pomp:a)wyporowe:o ruchu posuwisto-zwrotnym organu roboczego(tłokowe,nurnikowe,przeponowe,wielotłokowe),o ruchu obrotowo-zwrotnym org rob(skrzydełkowe:podwójnego i poczwórnego działania),o ruchu obrotowym org rob(łopatkowe,zębowe,krzywkowe,śrubowe,ślimakowe),o ruchu obiegowym o.r., b)wirowe: bez urządzeń samozasysających(odśrodkowe,helikoidalne,diagonalne,śmigłowe),strumieniowe, uderzeniowe.

POMPY WIROWE:budowa:zespół wirnika(wał,łopatka,łożyska,króciec ssawny i tłoczny)+kadłub pompy.Wał napędowy jest silnikiem.Organem roboczym jest wirujący wirnik,powodujący zwięk krętu cieczy i jej energii.W tych pompach jest zjawisko wymuszonego ruchu okrężnego,zastosowanego do przenoszenia energii z silnika napędzającego do podnoszonej cieczy za pośrednictwem łopatek wirnika. Podczas przepływu ciecz doznaje przyrostu energii tylko w obrębie wirnika. Dodatkowy wzrost ciśnienia cieczy następuje dzięki zamianie części energii kinetycznej uzyskanej w wirniku na energię ciśnienia,gdy ciecz po opuszczeniu wirnika przepływa przez kierownicę i dyfuzor.Zalety pomp wirowych:możliwość dużych wydajności,proste sposoby konstrukcyjne przy dużych wysok podnoszenia,długi okres eksploatacji,niższe nakłady na konserwacje,mniejsza hałaśliwość pracy,większe bezpieczeństwo,niższy koszt(w porównaniu do tłokowych),łatwe sposoby regulacji.Wady pomp wirowych: brak zdolności samozasysania(chociaż w niektórych się da).Pompy wirowe mają zdolność samoregulacji-w czasie pracy pompy np.zwiększa się jej wysk podnoszenia,to pompa wirowa samoczynnie reaguje zmniejszeniem wydajności tak,aby wirnik mógł wykonywać zwiększone obroty lub odwrotnie.Pompa odśrodkowa(wirnik,osłona spiralna,przewód ssawny i tłoczny,przednia i tylna tarcza wirnika,łopatka,dyfuzor,dławica nisko i wysoko ciśnie,wał): pompa heikoidalna(wirnik, osłona spiralna, łopatka wirnika, wał (napływ osiowy a wypływ skośny,przepływ cieczy jest ukośny))- przeznaczone do przetłaczania wody czystej i zanieczysz z niewielką ilością ciał stałych (o granulacji a=10-25mm).Mają stosunkowo dużą wydajność przy niewielkich wys podnoszczenia (3-15m)oraz b.dobrą zdolność ssania.Stosowane do odwadniania wykopów,do nawadniania terenów,do pompowania ścieków. Są pompami poziomymi z wlotem w osi pompy i wylotem pionowym. Szerokie kanały międzypłatkowe umożliwiają swobodny przepływ ciał stałych.W korpusie jest otwór rewizyjny,który umożli usuwanie zanieszyszcz bez demontażu całej pompy. Dobrze pracują przy dużych mano wysok ssania do 7,5m. Przy wyższych temp oraz przy cieczach lotnych wys ssania maleje, pompa diagonalna(wirnik, kadłub,łopatka wirnika, łopatka kierownicy, wał(praca niemal wyłącznie w pozycji pionowej, napływ osiowy a wypływ skośny, zast. kierownicy - zmiana kierunku skośnego na osiowy)): powszechnie stosowane. Pompy o małej wydajności jako pompy głębinowe, w ujęciach wodnych i obiegach chłodzących, a o dużej wydajności w energetyce jako pompy wody chłodzącej. Pracują w układzie pionowym. Do składu części przepływowej: lej wlotowy, wirnik,pierścienie uszczelniające,kierownica,króciec wlotowy,rury tłoczne,kolano wylotowe. Pompa śmigłowa-głównie w pompowniach melioracyjnych,stacjach wodociąg,ujęciach wodnych.Częśc przepływowa:lej wlotowy,wirnik,kierownica,rura,kolano.Odpowiednią wys podno uzyskuje się przez ustawienie łopatek w piaście wirnika. Pompy są napędzane pionowymi silnikami elektry zamocowanymi do podstawy. Wały pompy i silnika napęd są połączone sprzęgłem elastycznym.Pompy bez urządzeń samozasys- posiadają wirnik o odpowiednio ukształtowanych łopatkach. Wytworzone ciśnienie u wlotu pompy powoduje zasysanie cieczy a wirnik przekazuje energię przepływającej cieczy zwiększając jej kręt (moment pędu)

POMPY WYPOROWE organ czynny o ruchu posuwisto - zwrotny (w pompach tłokowych), wahadłowych (w pompach przeponowych), obrotowo - zwrotnym (w pompach skrzydełkowych) lub obrotowym (w pompach rotacyjnych) zasysa pewną objętość cieczy do przestrzeni roboczej i wywierając na nią nacisk wytłacza ją z tej przestrzeni. Zamiast organu czynnego do wypierania cieczy można rownież użyć sprężonego powietrza (w powietrznych podnośnikach). Zalety: Bardzo duża wysokość podnoszenia,niezmienna (w pewnym czasie) wydajność przy zmieniających się warunkach pracy układu,stosunkowo duża sprawność zwłaszcza pomp nurnikowych,zdolność do samozasysania,mała wrażliwość na zawartość gazów w pompowanej cieczy.Wady:nierównomierność parametrów pracy pomp wyporowych o postępowo-zwrotnym ruchu organu roboczego,zmniejszoną pewność ruchu pomp mających układ ruchomych części,duży wpływ technologii wykonania ( szczelności) na sprawność pomp,wrażliwość niektórych rodzajów pomp na zanieczyszczenia mechaniczne,większa podatność na awarię (duża liczba ruchomych części),wysokie wymagania technologiczne, wyższe koszty...Ze względu na to, że pompa wyporowa ma sztywną charakterystykę (ciśnienie może rosnąć w nieskończoność gdy płyn nie jest odbierany), wielu zastosowaniach musi być zabezpieczona przed przeciążeniem, które mogłoby doprowadzić do awarii lub zniszczenia samej pompy, silnika ją napędzającego lub rurociągu tłocznego. Pompy zabezpieczane są przez zawór bezpieczeństwa inaczej zwanym zaworem przelewowym. Zawór przelewowy otwiera się gdy ciśnienie w rurociągu tłocznym przekracza maksymalne dopuszczalne ciśnienie pracy.

Pompy tłokowe-składa się z kadłuba,wktórym porusza się ruchem posuwisto-zwrotnym tłok oraz powietrzników:ssawnego i tłocznego.Wew kadłuba na najniższym jego miejscu jest zawór zwrotny ssawny otwierający się do wewnątrz.W najwyższym punktcie kadłuba jest zawór zwrotny tłoczny,otwierający się na zewnątrz.Do powietrznika ssawnego przyłączony jest przewód ssawny,zanurzony w zbiorniku czerpalnym.Przewód ssawny zakończy jest smokiem,uniemożliwającym dopływ grubszych zanieczyszczeń mechanicznych do wnętrza pompy i wypływ cieczy z przewodu ssawnego w czasie postoju pompy.Podczas ruchu tłoka powstaje wew kadłuba ciśnienie mniejsze od atmosfer.

.Pompy krętne posiadają wirnik o odpowiednio ukształtowanych łopatkach. Wytworzone ciśnienie u wlotu pompy powoduje zasysanie cieczy a wirnik przekazuje energię przepływającej cieczy zwiększając jej kręt (moment pędu). Pompy krętne dzielą się na: odśrodkowe, diagonalne, helikoidalne, śmigłowe. Pompy krążeniowe polega na tym, że następuje w nich zwiększenie krążenia (cyrkulacji) cieczy w obrębie wirnika lub na jego obwodzie w wyniku działania momentu przekazywanego przez wirnik. Do pomp krążeniowych zaliczamy: - pompy z bocznymi kanałami, - pompy peryferalne, - pompy z pierścieniem wodnym. W przeciwieństwie do pomp krętnych pompy krążeniowe posiadają zdolność do samozasysania, tj. zdolność usuwania powietrza z przewodu ssawnego i następnie zasysania cieczy. Pompa skrzydełkowa-stosowane do pompowania olejów, benzyny. Mają ruch obrotowo-zwrotny. Tłok skrzydełkowy w pompie podwójnego działania wykonuje ruchy obrot-zwrotne w zamkniętej obudowie za pomocą dźwigni. W przegrodzie oddzielającej komorę ssawną od komór roboczych znajdują się zawory ssawne klapowe i kulowe. Pompy rotacyjne: zalety: prawie równomierne strumienie pompowanej cieczy i wydajność(nie ma potrzeby stosowania powietrzyników), prosta konstrukcja, mniejszy wymiar i masa maszyny przy tej samej wydajności co w pompach o posuw-zwrot ruchu tłoka, możliwość bezpośred napędu szybkobieżnymi silnikami elektry, małe rozmiary i niska cena, zdolność zasysania wszystkich rodzajów pomp.pompy przeponowe:nie posiadają głównej wady pompy tłokowej,czyli że zanieczyszczenia mechan z cieczy nie dostają się między tłok a gładź cylindrową i nie powodują szybkiego zużycia tej pompy.Zaopatrzone są w przeponę napędzaną bezpośrednio lub pośrednio.Zasto:przy robotach budowl,melioracyjnych,wodociągowych i kanaliz,do odwadniania wykopów i piwnic.pompy skrzydełkowe:podwójnego dział:elementem roboczym jest tłok przelotowy skrzydełkowy osadzone obrotowo na wale współśrodkowym z nieruchomą cylindryczną osłoną,napędzane za pomocą ręcznej dźwigni.Wahadłowy ruch dźwigni powoduje kolejno następujące po sobie zwiększenie i zmniejszenie objętości komory roboczej każdej ze stron.Po jednej stronie wtedy otwiera się zawór ssawny i ciecz wpływa do komory,a po drugiej stronie zmniejsza się obj komory,przez co otwiera się zawór tłoczny i ciecz wypływa przez ten zawór,a następnie przez króciec tłoczny do przewodu tłocznego. Poczwórnego działania:ma tłok o dwóch skrzydełkach z dwoma krzyżowo przebiegającymi kanałami.Zawory ssawne unieszczone są w przegrodach.Jeżeli pod wpłwem ruchu dźwigni tłok wykonuje ruch zgodny ze wskazówką zegara,po lewej stronie dolna pow skrzydełka 1 i po prawej górna pow skrzydełka 2 zasysają ciecz,która przepływa przez zawór. Wydajność pomp poczwórnego dział przy tych samych wymiarach i pręd obrot jest dwukrotnie większa od podwójnego dział. Zasto: do podnoszenia wody studziennej w gospodarstwach wiejskich,zasilania kotłów central ogrzew,usuwania wody z piwnic,przepompowywania benzyny,olejów,farb.

POMPY STRUMIENIOWE: rożnica ciśnień między wlotem a wylotem jest wywołana przez strumień cieczy, gazu lub pary.Budowa:dysza robocza,komora zasysania,komora mieszania,dyfuzor.Zasada dział:w dyszy roboczej czynnik zasysany wypływa z niej z dużą prędkością do komory mieszania.Tam strumienie obu prędk wyrównują się,przy wzroście ciśnienia.Strumień dopływa do dyfuzora,tam zmienia się energ kinet w energię ciśnienia.Ciśnienie przy wylocie z dyf jest wyższe od ciśn strumienia zasysanego dopływającego do komory zasysania. Zalety: prosta konstrukcja,brak części ruchomych,niewrażliwość na zanieczyszczenia,małe zapotrzebowanie miejsca,możliwość wykonania z różnych materiałów,możliwość podnoszenia cieczy zanieczyszczonych i agresywnych.Wady:mała sprawność. Zastos:podnoszenie wody z dużych głębokości,obniżenie temp gorącej wody w instalacjach centralnego ogrzewania POMPY UDERZENIOWE: wykorzystane zostaje do podnoszenia cieczy uderzenie hydrauliczne nagle zatrzymanego strumienia cieczy. Układ złożony z przewodu ssawnego, pompy i przewodu tłocznego nazywamy układem pompowym Zespoł wspołpracujących ze sobą pomp nazywamy instalacją pompową, zaś razem z pomieszczeniem, w ktorym one pracują pompownią lub stacją pomp.

Charakterystyka teoretyczna-przedstawia idealny przebieg zjawisk w pompach,charakter rzeczywista-uwzględnia straty. Uzyskuje się ją przy stałej prędkości obrotowej (n=const)zmieniając natężenie przepływu Q oraz całk wys podnoszenia H-przez dławienie za pomocą zaworu wbudowanego w przewód tłoczny.Otrzymujemy wtedy krzywą dławienia.Ogólna charakterystyka energetyczna pompy:wysokość H=f(Q)-char przepływu, P=f(Q)-char mocy, n=f(Q)-char sprawności.Są niezbędne do właściwego doboru pompy. Charakterystyki przepływu:Charakterystyka stateczna-H(Q)lub Y(Q),opisująca stale w miarę zwiększania się natężenia przepływu, stale opadająca począwszy od Hmax(zawór tłoczny zamknięty)charakterystyka niestateczna-H(Q)lubY(Q)które w miare otwierania zaworu tłocznego wznoszą się do wartości H₀ (zawór tłoczny zamknięty) do wartości Hmax,po czym stopniowo opadają.. Charakterystyka mocy:Charakterystyka nieprzeciążalna-odpowiadająca statecznym charakterystyką przepływu, charakt przeciążalne-odpowiadające niestatecznym char przepływu.

Charakt. Przewodu - zależnoś strat hydr. W przew. Od wydajności Hςp+Δhr=f(Q) oprócz geom. Wys. Podn. Pompy musi pokona opory ruchu Δhr wzrastające wraz ze wzrostem Q. Pkt. Przecięcia się ch. Przewodu i ch. Pompy noszą nazwę pkt. Pracy. Jego współrzędne określają pods. Parametry pracy tj. Q i użyt. wys. Podnosz. Δhr=λ*ld*c22ggdzie:λ-liniowy WSP. Oporu przewodu ; c-śr. Pręd. Przepł. Płynu c≤2m/s woda c>10m/s gazyCharakt. Przepływu-zależność całkowitej wys podnosz koniecznej do przenoszenia cieczy od natężenia jej przepływu/ -Hth=f(Qth) przy założeniu nieskończonej liczby łopatek wirnika w odniesieniu do wydatku teoretycznego. Hth∞*u2g(u2-QthπD2b2*ctgβ) gdzie: d-sr. Wirnika ; b-sz.wirnika ; u-przed. Obwodowa ; β- kąt łopatkowy | Hth∞=a-b*Qth (char. Lini prostej)

Wirniki dwustrumieniowe-mają na celu zwiększenie wydajności pompy.Np.średnica wlotu czy wylotu ma 2 razy większą wydajność od jednostru.

Płaszczyzna charakterystyczna-płaszczyzna styczna do powierzchni swobodnej lusta cieczy i płaszcz prostopadła do kierunku cieczy.Przekrój charakterystyczny-przekrój wyznaczony przez płaszczyznę charakt.Płaszczyzna odniesienia-umownie przyjęta jako poziom mierzenia paramtetrów(dla pomp z punktem ssawnym jest to środkowy punkt przkroju wlotowego krućca ssawnego)

Charakterystyka muszlowa-zbiór(w układzie współrz Q,H)krzywych jednakowych sprawności przy różnych prędkościach obrotowych n.Daje możliwość wyznaczenia prędkości obrotowej,sprawności a zatem i mocy pompy dla dowolnych wydajności i wysokości podnoszenia.Każda pompa ma ściśle określony obszar,w którym może pracować ze sprawnością do nmax. Sposób tworzenia:1.na płasz Q,H tworzymy chH=f(Q)dla kilku prędkości obrotowych wirnika n1,n2,n3,2.na płasz Q,n tworzymy ch n=f(Q) dla tych samych różnych pręd,ustala się żeby oś powinna być taka sama na obydwu wykresach, oś rzędnych na jednej linii.3.na drugiej płasz kreślimy kilka pionowych linii odp kolejno n1,n2, 4.zaznaczamy punkt przecięcia tych linii z ch n=f(Q), 5.kreślimy pionowe linie od otrzymania punktu aż do przecięcia się z ch h odp prędkości obrotowej, 6. łączymy otrzymane punkty.

kinematyczny wyróżnik szybkobieżności n_sQ, równy prędkości obrotowej geometrycznie podobnej pompy, której wydajność przy wysokości podnoszenia H_p=1 m wynosiQ_r=1 m³/s, dynamiczny wyróżnik szybkobieżności n_sN, równy prędkości obrotowej pompy wirowej geometrycznie podobnej, której moc użyteczna przy wysokości podnoszenia H_p=1 m i wydajności Q_r=0,0075 m³/s wynosi N_u = 1 KM.

Punkt pracy-jest to punkt przecięcia charakterystyki przepływu H=f(Q)z charak przewodu lub cieci Hp+deltahr=f(Q). Dla punktu pracy występują najlepsze pożądane własności, największą sprawność itp. punkt pracy (powinien znajdować się w zakresie najwyższej sprawności pompy, co odpowiada środkowej części charakt) pompy w danej sieci , tzn. określa natężenie przepływu i ciśnienie konieczne do jego uzyskania.Podobieństwo kinematyczne (gwarantuje to, że jest idem) u₂/u₂`=c<sub>2</sub>/c<sub>2</sub>`=idem[przepływ w 2 pompach podobnych geometrycznie będą podobne kinematycznie , jeśli trójkąty prędkości (wlotowy i wylotowy) dla odpowiadających sobie punktów strug będą podobne. Podobieństwo dynamiczne będzie wyrażone przez stały stosunek wszystkich sił działających na odpowiadające sobie elementy strug w obu pompach]. Stan pracy=izogonalny.

Regulacja wydajności pomp: zmiana prędkości obrotowej (regulacja najbardziej ekonomiczna i szerzej stosowana dzięki dużym możliwościom regulowania prędkości obrotowych silników elektrycznych technikami tyrystorowymi i tranzystorowymi. Regulacja stopniowa polega na stopniowym zmniejszaniu lub zwiększaniu prędkości za pomocą np. przekładni prasowej), przez dławienie (polega na zmianie wydajności pompy przez dławienie przepływu w przewodzie tłocznym za pomocą zaworu regulacyjnego. Prosty sposób często stosowany, lecz ma wadę, że regulacja w szerszym zakresie wydajności prowadzi do znacznego obniżenia sprawności i jest nieekonomiczna. Jest to regulacja w dół, wykorzystuję się w pompach głębionowych. Nadmierne dławienie powoduje wzrost temp cieczy i pompy. Nie stosuje się dławienia w przewodzie ssawnym, bo może wystąpić kawitacja), upustowa (polega na odprowadzeniu części cieczy z przewodu tłocznego przez przewód upustowy do zbiornika czerpalnego lub przewodu ssawnego. Zmiana charak przepływu następuje łagodnie, rośnie przy tym wydajność i zapotrzebowanie mocy, jednakże ciecz do punktu odbioru płynie ze zmniejszonym natężeniem,bo jej część wypływa przez upust. Stosuję się w pompach przy kotłach parowych), przez napowietrzanie (doprowadzenie do przewodu niewielkich ilości powietrza,które powoduje zmniejszenie wydajności. Jest regulacją w dół. Wykazuje dość dużą sprawność,zakres stosowalności napowietrzania jest ograniczony możliwościami przerwania strugi cieczy i zaniku pracy pompy), zmiana ustawienia łopatek kierowniczych (jest bardzo korzystna w pompie śmigłowej,bo zmienia charakter przepływu przy nieznacznym obniżeniu max sprawności. Może być ekonomiczna w górę i w dół, ale trzeba wmontować do wirnika odpowiedni mechanizm).Kawitacja-zjawisko niepożadane. Spada wydajność pompy, wysokość podnoszenia i sprawność.Polega na tworzeniu się w obszarze ciekłym przestrzeni wypełnionych parą wodną. Jeżeli w dowolnym miejscu wewnątrz pompy ciśnienie w cieczy spadnie poniżej ciśnienia pary nasyconej przy danej temp, wówczas zaczynają powstawać drobne pęcherzyki pary tej cieczy, a także wydzielają się rozpuszczone w niej gazy. Pęcherzyki pary porywane są przez przepływającą ciecz i przenoszone do obszaru wyższego ciśnienia, gdzie para ulega skropleniu. Odbywa się to gwałtownie, wskutek czego towarzyszący temu miejscowy wzrost ciśnienia ma charakter uderzenia hydraulicznego.

Połączenie szeregowe (przy pompach głębionowych)-powoduje zwiększenie wysokości podnoszenia układu. Charakterystyka połączenia szeregowego jest sumą wysokości podnoszenia dla tych samych natężeń (ta sama wydajność). Poł.szer uzyskuje się poprzez połączenie przewodu tłoczącego 1 pompy pobierającej ciecz ze zbiornika do przewodu ssawnego pompy 2,podającej ciecz do punktu odbioru. Stosuje się przy transporcie cieczy na dwie wysokości lub odległości gdy ciśnienie wytwarzane przez 1 pompe nie wystarcza do pokonania oporów hydraulicznych sieci. Sumaryczna wysokość podnoszenia pomp połączonych szeregowo jest na skutek zwiększenia się strat w przewodzie zawsze mniejsza od podwojonej wysokości podnoszenia jednej pompy.Najodpowiedniejsze jest łączenie pomp o takich samych charakter,bo natężenie przewodu przez każdy przekrój przewodu jest jednakowy. Połączenie równoległe (np. dwie pompy tłoczą wodę do jednego przewodu,gdy zapotrzebowanie na ciecz nie może być pokrytę przez 1 pompę) zapewnia zwiększenie wydajności układu. Jest to koieczne gdy nie ma odpowiedniej pojedynczej pompy,zaś współpraca okresowa ma na celu zmniejszenie pojemności zbiorników wyrównawczych przy regulacji wydajności pompowni lub okresowe zwiększenie nateżenia przepływu np.do gaszenia pożaru. Takie łączenie jest tym korzystne,im bardziej płaski jest kształt charakt przewodu i im bardziej stromy kształt charakter przepływu łączonych pomp.Do takiej współpracy powinno się dobierać pompy o charakt statecznej.Jego charakterystyką jest suma natężeń przepływu dla tej samej wysokości podnoszenia. Wydajność dwóch jednakowych pomp pracujących równolegle jest mniejsza od podwójnej wydajności każdej z nich ze względu na straty hydrauliczne w przewodzie.

Obszar pracy- praca poza obszarem pracy ekonomicznej jest nieefektywna, ponieważ zużywamy energię a efekty nie są zadowalające - sprawnosć jest za mała

Zakres pracy-jeśli w zakresie pracy znajduje się punkt pracy, pompa będzie pracowała prawidłowo. (zakres pracy pompy przy min i max prędkości).

STRATY HYDRAULICZNE-Wynikają z parcia cieczy w trakcie przepływu przez pompę są to straty między króćcem ssawnym a króćcem tłocznym. Ponieważ cząstki są lepkie trą ze sobą, wytwarza się ciepło tarcia, mogą się zderzać ze sobą, ze ściankami. Wszelkiego rodzaju straty, objawiające się wydzielaniem ciepła tarcia które może być przekazane do otoczenia, ale jest stosunkowo słabe to tarcie musi ogrzać ciecz. Te strat mają charakter energetyczny i wpływają na wysokość podnoszenia

η_n=H_u/H_th przy skończonej liczbie łopatek =1-∑H_u/H_th, η_n=0,7÷0,95. Przy oblicz strat hyd w przewodach ważne jest należyte przyjęcie chropowatości bezwzględnej k. STRATY OBJĘTOŚCIOWE ∑Q_v- straty objętościowe,Q=Q_Hn-∑Q_v,η_v- sprawność objętościowa wolumetryczna,η_v=Q/Q_th przy skończonej liczbie łopatek =1-∑Q_v/Q_th ,η_v=0,88÷0,98, zachodzą wskutek przepływów przez: uszczelnienie wirnika,otwory odciążające,nieszczelne dławice,szczeliny w układzie odciążającymSTRATY MECHANICZNEstraty mechaniczne wew.- straty tarcia powierzchni tarcz wirnika o ciecz, ta strata wystepuje równocześnie z hydrauliczną, trudno je rozdzielić: a)strata mechaniczna zew.- wirnik jest osadzony na wale, a wał w łożyskach, jeżeli wirnik porusza się w łożyskach to tam wydziela się ciepło tarcia, żeby odprowadzić ciepło tarcia to stosuje się smarowanie a żeby cieczy nie zanieczyścić to łożyska smarowane są na zewnątrz. Jak wał przecina korpus to może dojść do wycieku cieczy więc stosuje się dławnice tarcie w łożyskach czy dławnicachη_m=0,85÷0,98, η_m=N_i/N_e [moc wew/moc efektywna] N_e - moc na wale.

WSPÓŁCZYNNIK REAKCYJNOŚCI-
,wsp. tłoczenia φ,
,-udział rodzaju energii w całkowitej energii przekazanej cieczy przez wirnik.Działanie reakcyjne zachodziłoby,gdyby ciśnienie przy wylocie z wirnika byłoby większe niż ciśnienie przy jego wlocie,a prędkość miałyby tę samą wartość.

---