Oświecenie ogólna charakterystyka.
Termin wywodzi się z kultury niemieckiej, jest nazwą epoki w dziejach historii kultury, której rozwój przypada na wiek XVIII (Europa Zachodnia). Jej koniec wiąże się z wybuchem rewolucji francuskiej w roku 1789. Traktowany jest jako pierwsza epoka nowożytna (choć może był nią już renesans). Stworzono w niej paradygmat - zespół podstawowych poglądów określających całokształt wizji świata. Kolebką oświecenia były Anglia, Holandia, Francja. Poglądy oświeceniowe zostały ukształtowane jeszcze w wieku XII. Nurty filozoficzne :
Racjonalizm - Kartezjusz, Isaak Newton, Baruch Spinoza - doktryna filozoficzna zakładająca, że świat można poznać jedynie na drodze rozumowej.
Empiryzm - Franciszek Bacon, John Locke - świat można poznać jedynie na drodze doświadczenia.
Sensualizm - John Locke (część empiryzmu) - świat można poznać na drodze doświadczeń zmysłowych.
Ateizm - wyznanie religijne, którego istotą jest wiara w nieistnienie Boga.
Deizm - wyznanie religijne, zakładające istnienie Boga nie ingerującego w sprawy świata, odrzucające objawienie.
Utylitaryzm - doktryna etyczna mówiąca o tym, iż pożytek jednostki lub społeczeństwa powinien stanowić najwyższy cel moralny w dążeniu ludzkości, a dążenie do dobra osobistego sprzyja pomnażaniu dobra społecznego. Miarą wartości człowieka jest jego użyteczność społeczna. Kluczowym problemem tej filozofii było pogodzenie dobra społecznego i jednostki. Powstały dwie koncepcje tożsamości egoizmów :
-naturalna, zakładająca, że człowiek realizując własne, egoistyczne cele służy zarazem innym ludziom,
-sztuczna, zakładająca, że za pomocą odpowiedniego prawa i wychowania jednostka służy innym zaspokajając własne potrzeby.
Kartezjusz (1596-1650) - podstawą jego nauki jest zakwestionowanie sceptycyzmu poznawczego (świat w swej istocie jest niepoznawalny ponieważ jest wytworem wyobraźni lub został stworzony przez złośliwego Demiurga). Poszukiwał ostoi pewności we wnętrzu człowieka, stwierdził istnienie jaźni - "cogito ergo sum". Sformułował dowód istnienia Boga - skoro jaźń jest niedoskonała, musi mieć doskonałą przyczynę - Boga. Istnienie Boga jest ideą doskonałą. Byt niedoskonały nie może stworzyć idei doskonałej, a zatem ideę tę stworzył sam Bóg. Kartezjusz nie pojmował Boga w sposób personalistyczny gdyż jest On ideą nieograniczoną. Stworzył mechanistyczną koncepcję przyrody - rośliny i zwierzęta są maszynami bez pierwiastka duchowego.
Istotne znaczenie miały odkrycia Newtona (1642-1727). W jego filozofii najważniejsze są odkrycia metodologiczne - dotyczące metod poznawania świata.