TEORIA ARCHETYPÓW G.C. JUNGA

Analityczna teoria Carla Gustawa Junga psychiatry szwajcarskiego, uznawanego za czołowego przedstawiciela myśli psychologicznej XX wieku, zajmującego się badaniem rozległych i głęboko ukrytych procesów zachodzących z osobowości człowieka. Wg Junga źródłem osobowości są doświadczenia całego gatunku ludzkiego, a „życie jednostki określają zarówno cele, jak i przyczyny”
I Struktura osobowości
- na całości osobowości lub psychiki wg Junga składają się liczne, lecz współdziałające ze sobą struktury. Podstawowe struktury to:
a) ego- świadoma psychika składająca się z uświadomionych spostrzeżeń, wspomnień, myśli i uczuć. Jednostka traktuje je jako centrum własnej świadomości.
b) nieświadomość osobowa i jej kompleksy składają się z tych doświadczeń jednostki, które były początkowo świadome, lecz zostały zapomniane lub zlekceważone, albo były zbyt słabe aby wywrzeć świadome wrażenie.
Kompleksy- to ustrukturalizowana konstelacja uczuć, myśli, spostrzeżeń i wspomnień istniejącą w nieświadomości osobowej np. kompleks matki (matka wywiera tak wielki wpływ na dziecko, że myślą one i robią tak jak robi i myśli matka)
c) nieświadomość zbiorowa i jej archetypy
- jest psychicznym produktem ewolucyjnego rozwoju człowieka, powstałym pod wpływem powtarzających pod wpływem powtarzających się przez wiele pokoleń doświadczeń. Nieświadomość zbiorowa w dłużej mierze kształtuje nasze doświadczenie jednak nie determinuje go całkowicie.
Archetypy- czyli uniwersalne formy pojęciowe zawierające spory ładunek emocjonalny. Ich źródłem są utrwalone w psychice zapisy powtarzających się przez wiele pokoleń doświadczeń.
Do archetypów należą:
- persona- jest maską, jaką przyjmuje jednostka w odpowiedzi na konieczność dostosowania się do obyczajów i tradycji społecznych i w odpowiedzi na wymogi stawiane jednostce przez jej własne potrzeby archetypowe
- anima- archetyp kobiety u mężczyzny
- animus- archetyp męski u kobiety
Mężczyzna pojmuje naturę kobiety dzięki swej animie, kobieta zaś zdolna jest rozumieć naturę męską dzięki animusowi
- cień- uosobienie zwierzęcej strony natury ludzkiej, odpowiedzialny także za pojawianie się w naszej świadomości i w zachowaniu nieprzyjemnych i społecznie nie akceptowanych myśli, uczuć i działań.
d) jaźni- centrum osobowości, wokół którego koncentrują się inne systemy. Jaźni scala te systemy i zapewnia osobowość jedność, równowagę i stabilność. Motywuje ludzkie zachowanie i sprawia, iż jednostka dąży do osiągnięcia pełni i jedności, szukając jej najczęściej w religii.
e) postawa ekstrawertywna- ukierunkuje aktywność jednostki na obiektywny świat zewnętrzny.
podstawa introwertywna zaś na subiektywny świat wewnętrzny
f) Funkcje psychologiczne
- myślenie- ma charakter pojęciowy i intelektualny pomaga człowiekowi w zrozumieniu świata i siebie samego
- uczucie- nadaje rzeczą wartość pozytywną lub negatywną dla podmiotu, dostarcza subiektywny odczuć przyjemności bólu, złości, strachu, smutku radości i miłości
- doznanie- jest percepcją rzeczywistości. Dzięki niemu odbierane są konkretne fakty i tworzy się reprezentacja świata
- instrukcja- percepcja za pośrednictwem procesów nieświadomych, obejmująca treści podprogowe. Osoba kierująca się intuicją wykracza poza fakty, uczucia i pojęcia.
Różne systemy, postawy i funkcje, które składają się na całą osobowość oddziaływują na siebie. Jeden system może kompensować słabość innego systemu, może przeciwstawiać się innemu systemowi lub też dwa lub więcej systemowi może się połączyć tworząc syntezę.

Nieświadomość zbiorowa

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Nieświadomość zbiorowa to strukturalna część ludzkiej psychiki, której istnienie postulował Carl Gustav Jung. Ma ona zawierać podstawowe wzorce reagowania (instynkty) oraz myślenia, przeżywania i zachowania człowieka (archetypy). Została ona ukształtowana w toku ewolucji człowieka, pod wpływem powtarzających się przez wiele pokoleń doświadczeń. Odziedziczona po przodkach nieświadomość instynktowa i archetypowa wyraża się w mitach, sztuce, ceremoniale religijnym, obyczajach, marzeniach sennych, a także w doświadczeniach granicznych (przeżyciach mistycznych, paranormalnych czy stanach chorobowych wywołanych stymulacją nieświadomości). Według Junga nieświadomość zbiorowa podlega podobnej ewolucji w kolejnych epokach istnienia kultury, jak fazy rozwoju jednostki.

Argumentem za istnieniem nieświadomości zbiorowej są badania Josepha Campbella, wybitnego mitografa i antropologa XX wieku. Potwierdził on wspólne cechy mitów i przypowieści w różnych, niezwiązanych ze sobą, kulturach świata. Sceptycy twierdzą, że wspólne cechy mitów mogły wynikać z podobnych problemów, z którymi borykali się pierwotni ludzie w różnych kulturach. Nie znaleziono do tej pory żadnych dowodów neurologicznych na istnienie nieświadomości zbiorowej, ani nie udało się zaprojektować eksperymentu psychologicznego, który by weryfikował jej istnienie

Archetyp (z gr. arche - "początek", typos - "typ") - pojęcie wprowadzone do psychologii przez Carla Gustava Junga w oparciu o termin Jacoba Burckhardta: das Urbild - "praobraz", "obraz pierwotny".

Po raz pierwszy pojęcie to pojawia się u Filona z Aleksandrii (I wiek p.n.e.): "A więc po wszystkich innych stworzeniach [...] stworzony został człowiek, i to, jak czytamy, podług obrazu Boga (kata eikona theou) i na jego podobieństwo (Rdz I, 26). [...] Nie należy jednak doszukiwać się tego podobieństwa w specyfice ciała; albowiem ani Bóg nie ma postaci ludzkiej, ani ciało ludzkie nie jest podobne Bogu. Owo podobieństwo co do obrazu [eikon] odnosi się tylko do przewodnika duszy, do ducha [Kata tou thys psyches egemiona noun]; albowiem duch w każdym indywidualnym człowieku został stworzony podług jedynego prowadzącego Ducha Wszechświata jako praobrazu [archetypos]...". Filon z Aleksandrii, De Opificio Mundi 69; cyt. w przekładzie L. Cohna, Breslau 1909.

Carl Gustav Jung pisał: "Archetyp to formuła symboliczna, która zaczyna funkcjonować wszędzie tam, gdzie albo nie występują żadne pojęcia świadome, albo w ogóle nie mogą one zaistnieć ze względu na powody natury wewnętrznej lub zewnętrznej. Treści nieświadomości zbiorowej reprezentowane są w świadomości przez wyraziste skłonności czy ujęcia. Indywiduum z reguły traktuje je jako uwarunkowane przez przedmiot - jest to mylne ujęcie, ponieważ pochodzą one z nieświadomej struktury psyche, tyle że zostają wyzwolone przez oddziaływanie przedmiotu. Te subiektywne skłonności i ujęcia są jednak silniejsze od wpływu przedmiotu, a ich wartość psychiczna jest wyższa, tak że narzucają się one wszystkim wrażeniom". (Typy psychologiczne. Przeł. Robert Reszke. Warszawa: Wydawnictwo Wrota 1996. Par. 625).

W psychologii pierwotne wyobrażenie i wzorzec zachowania, obejmujący także sferę myślową i niosący ze sobą znaczny ładunek emocjonalny, którego źródłem są utrwalone w psychice zapisy powtarzające się w doświadczeniach wielu pokoleń. Jest odbiciem instynktownych reakcji na określone sytuacje. Wraz z wzorcami zachowań popędowych (instynktami) archetypy mają stanowić strukturalne składniki nieświadomości zbiorowej, jej zasadniczą treść.

Zdaniem Junga nieświadomość zbiorowa zawiera wiele różnorodnych archetypów, np.: archetyp narodzin, odrodzenia, śmierci, mocy, jedności, archetyp bohatera, dziecka, Boga, demona, zwierzęcia, archetyp wody (symbol maternalny; uzależnienia), drzewa (symbol osobowości, nieświadomości), ognia (wypalenie, oczyszczenie) etc., lecz liczba ich jest ograniczona.

Struktura każdego archetypu jest bipolarna - posiada on swoją konstruktywną i destruktywną stronę, zawiera całe potencjalne bogactwo dziedziny, której dotyczy. Archetypy przejawiają się w postaci symboli - ich treść zawsze wyraża się metaforycznie, nie dając się w pełni zwerbalizować. Symbole te możemy wychwycić w mitach, snach, wizjach.

Koncepcja nieświadomości zbiorowej nie znalazła potwierdzenia naukowego, choć ma interesującą kontynuację w postaci równie niepotwierdzonej, lecz wykraczającej poza psychologię koncepcji pól morfogenetycznych Sheldrake'a.

W literaturze najczęściej opisywane są następujące archetypy:

• Cienia - uosobienie zwierzęcej strony natury człowieka; jest odpowiedzialny za pojawienia się w świadomości człowieka i w jego zachowaniu treści nieakceptowanych społecznie;

• Animy/Animusa - kobiecy aspekt osobowości mężczyzny/męski aspekt osobowości kobiety; funkcjonują jako zbiorowe wyobrażenie kobiety lub mężczyzny, przyczyniając się (m.in.) do zrozumienia osób płci przeciwnej;

• Wielkiej Matki - symbol natury, zwłaszcza w jej namacalnym, rzeczowym aspekcie, uosobienie matki, bogini-żywicielki, macierzyństwa, nieśmiertelności, jedności życia i śmierci;

• Starego Mędrca - symbol pierwiastka duchowego, mądrości kultury, uosobienie mędrca, wewnętrznego, duchowego przewodnika;

• Jaźni - obraz pełni i doskonałości człowieka; archetyp jaźni stanowi cel działań ludzkich, motywuje człowieka do dążenia ku pełni i jedności; często jest wiązany z obrazem mandali (krzyża, czwórcy, koła) i doświadczeniami religijnymi i mistycznymi; postacie takie jak Jezus Chrystus czy Budda stanowiłyby tu przykład rozwiniętych wyobrażeń tego archetypu.

• Niewinny i Sierota

• Męczennik i Wojownik

• Wędrowiec i Mag

• Trickster

---