POLITOLOGIA RELIGII 28.03.06 W11
c.d. I etapu ewolucji ukształtowania się myśli w ramach obozu narodowego:
silne wpływy pozytywizmu
kościół jako instytucja narodowa
Początek XX wieku - Obóz Narodowy odgradza się od walki z religią, kościołem, zastrzegając jednak że ma go wspierać.
Wypracowanie koncepcji z etyki:
narodowej
chrześcijańskiej
1903 r. Dmowski : „ Myśli nowoczesnego Polaka” - te 2 etyki są zawarte.
Pisał tam, że:
chrystianizm jest religią jednostki
religia miała regulować ten stosunek
kościół jako instytucja narodowa, miał regulować część aspektów życia narodu
etyka narodowa służebna wobec bytu narodowego
Ważne miejsce zajmowała broszura Z. Balickiego „ Egoizm narodowy wobec etyki” z 1903r. wzbudziła najwięcej oporu w środowisku kościelnym
egoizm narodowy w Polsce powinien się bardziej rozwijać
postulat etyki relatywnej, która przecież jest niezgodna z katolicyzmem
Balicki wyróżnił 2 rodzaje etyki:
idei - prowadzi do zrealizowania danego celu ( etyka narodowa )
ideałów - każe zajmować takiej same postawy bez względu na sytuacje
Nie przyjęła się jednak szerzej, szybko ją zapomniano.
c.d. Myśli nowoczesnego Polaka
Dmowski wyrażał aprobatę dla walki o byt, rywalizacji międzynarodowej
krytykował etos ziemiaństwa polskiego
ganił grupy społeczne za zbyt dosłowne traktowanie idei humanitaryzmu
krytykował polska wierność
Świat dla Dmowskiego jest areną nieustannych walk, gdzie zwyciężają silniejsi, bezwzględni. Zaleca przystosowanie się do tego. Niewielki wpływ darwinizmu społecznego.
Reakcja duchowieństwa / reakcja kościoła na narodową demokrację:
mimo pewnej współpracy mamy tu do czynienia z krytycznymi opiniami np. ks. Pawelski, Niedziałkowski - bardzo ostra krytyka koncepcji narodowo - demokratycznej, a szczególnie wszechpolską doktrynę
biskup Niedziałkowski - krytykował sprzeczność pomiędzy endeckimi ideałami a katolickim kościołem.
Fakt że w 1918 r. Polska odzyskała niepodległość.
E N D E C J A
Związek Ludowo - Narodowy - o charakterze demo-liberanym
ideologiczny dorobek : względnie szczupły , ma charakter przejściowy
1919 r. uchwalono program obowiązujący aż do końca funkcjonowania
I Zjazd Związku Ludowo-Narodowego - program głosił że kościołowi katolickiemu należy się w państwie (?)
II Zjazd Zw.L-N. - że religia powinna być podstawą wychowania. Kościół określony kierownikiem moralnym narodu.
Jeden z przedstawicieli myśli katolickiej ks. A. Szymański - podsumował punkty programu Związku Ludowo - Narodowego , obserwował ewolucję w programie endecji. Brakiem programu było stałe pomijanie stwierdzenia , że zasady katolickie powinny przenikać całe życie społeczne.
Pierwsze lata niepodległości to stopniowy zanik w obozie narodowym zasad pozytywizmu.
Spór wokół książki Z. Wasilewskiego ( lider endecji) „ O życiu i katastrofach cywilizacji narodowych”
wywarło to żywy oddźwięk np. wydanie broszury która stanowi próbę krytyki tej książki, polemika z poglądami Wasilewskiego
Broszura ta miała tytuł „ Kamień węgielny” Bujalskiego
wystąpienie przeciwko ówczesnej endecji jako dziecko „ gnijącego pozytywizmu”
postulował powiązania tych zasad z katolicyzmem, proponował model Polaka - katolika.
Endecja ewoluowała w kierunku postulatów kościoła, powodem np. był wzrost religijności w Polsce, a szczególnie wśród młodego pokolenia.
1922 r. - założona zostaje Młodzież Wszechpolska w Warszawie , wydaje deklaracje ideową w gdzie czytamy: że naród jest najwyższym dobrem jakie mamy. Jest to dalej prymat wartości narodowych.
Spotyka się to z opozycją organizacji katolickich np. organizacji „ Odrodzenie” , która krytykuje absolutyzowanie narodu.
Koreferat członka Młodzieży Wszechpolskiej w odpowiedzi na krytykę ( Deryng ??) . Wynikiem tego zatargu była nowa deklaracja ideowa Młodzieży Wszechpolskiej w 1925 roku - zmiana, że
Wierzenia i uczucia religijne są ważne, kościół powinien zajmować stanowisko przodujące. Zmiana kierunku młodzieży endeckiej, zmiana stosunku do narodu ( ważna zmiana doktrynalna).
Największa zmiana endecji ( obozu narodowego)
1927 r. została wydana praca Dmowskiego pt. „ Kościół, naród i państwo” staje się fundamentem ideowym obozu narodowego w następnym okresie.
Drogowskaz na drodze rozwoju myśli ideowo - politycznej. Rozpoczyna się proces zespalania się nacjonalizmu narodowego z katolicyzmem = N A R O D O W Y K A T O L I C Y Z M
Dmowski w swojej broszurze pisze : „ katolicyzm nie jest dodatkiem do polskości ale tkwi w jej istocie, stanowi jej istotę”. Broszura ta otwiera nowy etap myśli narodowej, oparcie na katolicyzmie wpływa na kształt nacjonalizmu.
W polskiej myśli narodowej dokonuje się pełna synteza z katolicyzmem. Odrzucają szowinizm, ksenofobię jako niezgodne z uniwersalizmem katolickim. Połączenie nacjonalizmu z katolicyzmem uznali za konieczne. Jeśli nie - uznawane były za pogańskie np. hitleryzm.
Faszyzm włoski, hiszpańska falanga brak wrogości do kościoła ma cele polityczne, ruchy te dążą do wyzyskania kościoła więc lokowano je też w nurcie pogańskim.
Salazaryzm portugalski, Action Francais zasługiwały na miano katolicyzmu narodowego.
Stosunek do religii stanowił jedno z głównych przesłanek absolutyzowania narodu.
Akcentuje się rolę religii w życiu społecznym na czele już nie stoi naród, a Bóg. Naród uznany za największą wartość doczesną. Naród nie jest bytem samoistnym. Jest to zgodne z myślą katolicką.
Relacja jednostka a społeczeństwo wg obozu narodowego
zgodna z katolicyzmem
ma charakter personalistyczny
jednostka ma zobowiązania wobec społeczeństwa
jednak człowiek ma swoje cele duchowe, osobiste i one przerastają cele społeczne
Naród nie jest celem sam w sobie, ale płaszczyzną do realizacji celów duchowych jednostki. Państwo dla narodowców to narzędzie za pomocą którego naród może realizować pewną misję opatrznościową narzuconą przez Boga np. rola Polski = re-katolicyzacja Europy
Polska aby mogła temu podołać musi udoskonalić się wewnętrznie, katolicyzm musi być fundamentem - musi więc być dostosowany odpowiedni system, formy ustrojowe państwa. Uznano że ustrój - powiązania między totalitaryzmem a demo - liberalizmem.
FALANGA
Ruch narodowy na czele z B. Piaseckim - koncepcja totalizmu - katolickiego
Mówi o położeniu Polski między 2 totalizmami ( niemieckim i sowieckim ) i jeśli Polska nie chce być zmiażdżona musi też przyjąć totalitaryzm.
Koncepcja ta do końca nie wyczerpywała wszystkich znamion totalitaryzmu, totalizm w wersji soft ;)
Poglądy gospodarcze narodowców
nurt 3 drogi ( poszukiwanie) między kapitalizmem a socjalizmem
Przejęli papieskie nauczanie o ustroju korporacyjnym jako antidotum na problemy społeczno -gospodarcze. Posiłkowano się autorytetem papieża Piusa XI encyklika Quadragesimo Anno . Rożne formy korporacjonizmu, jednak odcinając się od korporacjonizmu faszystowskiego .
Inne koncepcje dotyczące
pracy
płacy
A N T Y S E M I T Y Z M
Oparcie o katolicyzm uchroniło antysemityzm przed przekształceniem się w rasizm. Ideologia obozu narodowego pozbawiona rasizmu, negatywny stosunek do ludności żydowskiej- z natury gospodarczej, to naród wrogi bo realizujący antypolska politykę.
Inna formacja nacjonalistyczna w Polsce, jako antyteza obozu narodowego
NACJONALIZM NEO - POGAŃSKI
Zainteresowanie przed-chrześcijańskimi dziejami . W Polsce - odrodzenie słowiańskie miało zabarwienie niepodległościowe.
Jeden z pionierów - Dorian Dołęga - Chodakowski autor książki „ O słowiańszczyźnie ???” w której twierdził, że przyjęcie chrześcijaństwa przyczyniło się do osłabienia Słowian. Polska musi zwrócić się do pra - polskiej tradycji pogańskiej.
Inne watki neopogańskie:
A. Niemojewski
J. Hempel
I N N E Ś R O D O W I S K O N E O P O G A Ń S K I E :
RUCH ZADRUGA
Małe acz płodne ;]
Założony przez J. Stachniuka w 1935 roku .Pseudonim Stachniuka Stoigniew
Nazwa ta to odwołanie do wspólnoty rodzinnej ( Słowianie) .
1933 r. - publikuje książkę „ Kolektywizm a naród”
jako zwolennik kolektywizmu gospodarczego połączonego z pewnymi aspektami nacjonalizmu
1935 r. - książka Stachniuka pt. „ ____ wspólnota narodowa polska” gdzie używa nazwy Zadruga.
Stachniuk potem przenosi się do Warszawy, gdzie nawiązuje liczne kontakty, które w najbliższych latach będą tworzyć najbliższe grono - będą tworzyć pismo „ ZADRUGA” [Nacjonaliści polscy]
Spotkała się z liczna krytyką. Przyjmowano pseudonimy jako protest przeciwko cywilizacji łacińskiej, chrześcijańskiej.
charakter neopogański
1939 r. Stachniuk „Państwo a gospodarstwo” - problem etatyzmu w I RP
1939 r. - Stachniuk - „Dzieje bez dziejów. Teoria wewnętrznego rozwoju Polski”
Wybuch II wojny światowej powoduje rozproszenia się tej grupy Zadruga.
1942 r. - Zadrużanie powołują organizację „ ZRYWU NARODOWEGO” na czele z F. Widy-Wirskim
Stachniuk pisze „ Zagadnienie totalitaryzmu” w czasie II wojny światowej. Była ona omówieniem systemów totalitarnych we współczesnym świecie, napisana pod pseudonimem. Na łamach książki Stachniuk zamieścił szkalowanie Zadrugi i samego siebie, aby zmylić czytelnika.
Od zakończenia II wojny światowej do 1945 r. Stachniuk napisał 5 książek. Najważniejsze:
wydana w 1946 roku „ Człowieczeństwo a kultura” ( o kulturaliżmie)
Stachniuk został aresztowany w 1949 roku i osadzony w więzieniu.
4