PPP

W-3. Percepcja

1.Pojęcie percepcji

2. Proces spostrzegania. Teorie percepcji; różne koncepcje

3.Rodzaje spostrzeżeń

3.1.Podział według receptorów

3.2.Podział według bodźców

-bodźce naturalne;

-sygnały,

3.3.Poziomy (reakcje i czynności)

3.4.Spostrzeganie twórcze

4.Stałość spostrzeżeń

4.1.Stałość w świetle teorii informacji

4.2.W świetle koncepcji ekologicznej

5.Złudzenia

6.Obronność percepcyjna

7.Przykłady zastosowania wiedzy o percepcji

7.1.Szybkie czytanie

7.2.Umiejętność słuchania

7.3.Percepcja w inżynierii

7.4.Percepcja w miejscu pracy

7.5. Percepcja w reklamie

8.Przykłady badań

8.1.Badania nad odbiorem informacji literackich

-Wpływ stosunków interpersonalnych na odbiór informacji

-Wytwarzanie brakujących informacji w komunikacie przekazywanym kanałem wzrokowym i słuchowym

-Rozumienie opowiadania w sytuacji deficytu informacji

8.2.Odbiór przekazu filmowego

1.Pojęcie percepcji

Synonimy: spostrzeganie, recepcja (dwa znaczenia), bezpośredni odbiór informacji;

Reber:

1)w szerokim znaczeniu, oznacza takie procesy, które nadają spójność i jedność informacji sensorycznej.

2)jest wiele specyficznych znaczeń, jak:

-świadomość odbieranych informacji;

-zmienna pośrednicząca (S—O-R)

Szewczuk: Proces bezpośredniego poznawania zjawisk w ich różnorodnych właściwościach, zachodzących dzięki współdziałaniu analizatorów, na podstawie już istniejącego doświadczenia.

2.Proces spostrzegania. Teorie percepcji; różne koncepcje

2.1.Ogólna charakterystyka

Proces spostrzegania to tworzenie obrazu aktualnie działającego bodźca.

a)Podstawowy:

Jest to model opracowywania bodźca, czyli analiza typu „dół- góra” .

W literaturze jest wiele propozycji różnych modeli rozpoznawania bodźców;

-Model wzorca:

-Model prototypu:

-Model cech, przykładem może być „pandemonium”;

-Model aktywnej syntezy;

-W procesie spostrzegania mamy do czynienia z nadawaniem sensu napływającym informacjom, ich kategoryzacją, podejmowaniem decyzji typu: Co to?

-Jeden i ten sam kompleks wrażeń może być różnie ujęty:

(Na przykład: kaczka-zając; dwa profile-waza)

Proces spostrzegania polega na wyodrębnianiu figury i tła.

Zasady porządkowania bodźców: b)model ”góra-dół”

3.2.Czynniki wpływające na proces spostrzegania

-Bodźce (szczegół zależy od całości, a całość od szczegółów)

-Receptory płatają nam figle (zob. dalej)

-Aktywność motoryczna: (Np. okulografia).

a)Rola uprzednich doświadczeń

Np. pokazywano osobom z różnych kultur, np. europejczykom, mieszkańcom Afryki prosty obrazek gdzie grupka osób siedziała przy czymś niewyraźnym: dla jednych było to drzewo, dla innych fragment architektoniczny; okno, albo pudło na głowie;

Drugi przykład: Pigmeje na równinie

-Eksperymenty z okularami odwracającymi obrazy, albo przesuwającymi o ileś stopni w lewo albo w prawo.

b)rola nastawienia, oczekiwania (np. 13);

c)Kontekst (np. reklama w otoczeniu różnych innych przekazów);

d) Stan zaspokojenia potrzeb (np. dzieci biedne widzą monety jako większe)

e) Światopogląd (np. osoby głęboko religijne i ateiści...)

f)Percepcja w różnych systemach analizy:

-podejście informacyjne,

-podejście społeczne;

-podejście ekologiczne;

-podejście marketingowe,

-podejście psychologii inżynieryjnej.

3.Rodzaje spostrzeżeń

3.1.Podział według receptorów

-Percepcja zmysłowa;

-Percepcja bezpośrednia; termin zaproponowany przez J.J. Gibsona, który twierdził, że właściwości bodźców dystalnych są spostrzegane bezpośrednio, bez udziału innych procesów, np. wnioskowania.

-percepcja dermooptyczna („widzenie skórą”);

3.2.Podział według bodźców

a) -bodźce naturalne;

-sygnały

b) spostrzeganie przestrzeni

c) spostrzeganie czasu

3.3.Poziomy (reakcje i czynności)

-druch orientacyjny, czyli co to jest?

-obserwacja (celowe, systematyczne, udokumentowane spostrzeganie...

-Spostrzeganie prostych przedmiotów i spostrzeganie symboli.

Np. znak firmowy Coca-coli (ponad 50 mld $; aby znak towarowy stał się marką, trzeba było dużo zabiegów psychologicznych i ok. 200 mln $.)

Np. pismo, mowa, film,

3.4.Spostrzeganie twórcze -serendipity

-Nie tylko to, co jest, ale co mogłoby być, dostrzeganie dziwności, oryginalności,

-Dziwności: Ptaszek w klatce; dwa palce, wielkość księżyca, promyki słońca, błyskawica i grzmot

Serendipity- znajdowanie czegoś, czego się nie szukało, przy okazji poszukiwania czegoś innego.

Problem przypadkowych odkryć i wynalazków.

3.5.Inne

-Pozazmysłowe:

ESP -ekstrasensory perception; dosłownie - spostrzeganie bez udziału znanych receptorów.

-jasnowidzenie, prekognicja, telepatia

4.1.Stałość spostrzeżeń (głównie wzrokowych):

Spostrzeganie przedmiotów jako niezmienne, gdy zachodzą różnice w bodźcach dystalnych i proksymalnych i tym samym zmienia się obraz na siatkówce. Dotyczy to takich właściwości, jak: wielkość, kształt, jasność, barwa.

B. dystalny - bodziec oddalony od receptora, czyli bodźce w środowisku zewnętrznym, np. pies, krzesło itp.

B. proksymalny- bodziec bezpośrednio działający na receptor, np. światło, które odbija się od psa.

Stałość wielkości; gdy patrzymy na człowieka (zwierzę, samochód itp.), który się oddala, to jego obraz fizyczny i fizjologiczny na siatkówce oka staje się coraz mniejszy, to jednak obraz psychiczny tego człowieka pozostaje niezmienny do pewnego dystansu. Z dużej odległości, np. z samolotu - ludzie, zwierzęta i inne obiekty wydają się nam zmniejszone (ludzie jak mrówki).

Stałość kształtu;

Stałość jasności:

Stałość w świetle różnych teorii

5.Złudzenia

Złudzenia, iluzje - wypaczone obrazy.

Halucynacje czyli omamy.

6.Obronność percepcyjna; gdy zostaje podniesiony próg rozpoznania bodźca,

Organizm nie tylko poszukuje informacji, ale również broni się przed niektórymi, np.

-przed nadmiarem informacji,

-przed informacjami niezgodnymi z naszymi przekonaniami, nastawieniami itp.,

Eksperymenty z nieprzyzwoitymi wyrazami, zakazanymi - wymagały dłuższego czasu ekspozycji w tachistoskopie;

7.Przydatne umiejętności

7.1.Szybkie czytanie

7.2.Umiejętność słuchania

8.Przykłady zastosowania wiedzy o percepcji

8.1.Percepcja w inżynierii (np. odczytywanie wskazań przyrządów) 8.2.Percepcja w miejscu pracy (np. potrzeba przestrzeni osobistej).

8.3. Percepcja w reklamie

9.Przykłady badań

9.1.Badania nad odbiorem informacji literackich

-Wpływ stosunków interpersonalnych na odbiór informacji

-Wytwarzanie brakujących informacji w komunikacie przekazywanym kanałem wzrokowym i słuchowym

-Rozumienie opowiadania w sytuacji deficytu informacji

9.2.Odbiór przekazu filmowego

Przykłady zadań sprawdzających

Część 1. Jest to test „Prawda-fałsz”, czyli „plus-minus”.

Na miejsce kropek, przed każdym stwierdzeniem, napisać T (tak) albo „+”, gdy stwierdzenie to jest prawdziwe. Gdy stwierdzenie to jest błędne , to napisz N (nie) albo „- „ (minus).

........Źrenica jest tą częścią oka, od której zależy jego barwa.

.........Z przykładem zjawiska stałości spostrzegania kształtu mamy do czynienia na przykład wtedy, gdy patrzymy na zamykające się drzwi.

.........Przykładem synestezji może być; działając dźwiękiem otrzymujemy wrażenia wzrokowe.

.........Konstruktywistyczna teoria percepcji zakłada, że spostrzeganie wymaga czegoś więcej niż same wrażenia, które odbieramy za pomocą receptorów.

.........U człowieka całkowicie niewidomego od urodzenia nie ma spostrzeżeń.

.........Złudzenie to inaczej halucynacja.

Część 2. Test wyboru; należy wskazać najlepszą odpowiedź spośród czterech podanych

1.Gdy ktoś patrzy na odległy przedmiot, soczewka oka zmienia swoją krzywiznę za pośrednictwem procesu, który nazywa się:

a)akomodacją, b)niewspółmiernością siatkówkową, c)zmianą relacji figura-tło, d)odbiciem.

2.Konwergencja w widzeniu dwuocznym, to:

a)iluzje, czyli złudzenia, b)zbieżność, czyli zwrócenie gałek ocznych do wewnątrz przy koncentrowaniu się na bliskim obiekcie, c)przedmioty widziane jako bliższe zasłaniają te, które są widziane jako dalsze, d)obiekty bardziej odległe są wyżej , jeśli znajdują się pod linią horyzontu, a niżej - jeśli znajdują się nad linią horyzontu.

Część 3. W przytoczonych niżej zdaniach są luki, które należy uzupełnić wpisując odpowiednie słowo lub słowa

1.Spostrzeganie bez udziału znanych receptorów, to ..........................................

2.Percepcja to inaczej ......................................

3.Jak nazywamy tendencję do spostrzegania cech znanych obiektów jako takich samych, choć w odbieranych sygnałach zmysłowych zachodzą zmiany? .................... ..............

---