Wykład 15.01.08

John Bowlby (1907-1990)

- ewolucyjna interpretacja rozwoju człowieka

- zajmuje się tylko fragmentem rozwoju

- łączy etologię i psychoanalizę

- etologia- ważna bliska wieź z matki dziecka dla utrzymania się przy życiu

- psychoanaliza- jakość wczesnych relacji społecznych ma znaczenie dla dalszego rozwoju - doświadczenia dotyczące wczesnych relacji społecznych są przechowywane w podświadomości

- pozostawał pod wpływem dzieł Harlowa, który testował psychoanalityczna tezę o przywiązaniu dziecka do matki na podstawie zaspakajania jego potrzeb biologicznych- tak rodzi się miłość z wyrachowania (cupboard love)- Harlow- matki dostarczają komfortu i ciepła, zapewniają bezpieczeństwo

- przywiązanie oparte jest na specyficznie ludzkich zachowaniach, wyzwalaniu matczynej opieki we wczesnych miesiącach jest krzyk i uśmiech, z czasem przywiązanie staje się ważnym czynnikiem w regulowaniu chęci do eksplorowania

- relacja bezpiecznego przywiązania prowadzi dziecko do osiągnięcia psychicznie zdrowej rozwojowej drogi

- niepewne wzorce przywiązania prowadza do wytworzenia neurotycznej osobowości

- dziecko tworzy wewnętrzny roboczy model przywiązania

- model bezpieczny zakłada, ze ma zagwarantowaną możliwość skupienia na sobie uwagi i uczucia ważnych osób

- model mniej bezpieczny- dziecko odkrywa że uczucie innych jest uzależnione od bycia grzecznym; dorośli nie stanowią niezawodnego źródła wsparcia- odkrycia te są wynikiem przeżyć dziecka. Staja się podstawa uogólnień i wpływają na sposób interpretowania zachowań innych dorosłych w przyszłości

- koncepcja Bowlbyego dała początek badaniom nad przywiazaniem. Ustalono proceder badania przywiazania- tzw. Procedura obcej sytuacji 9obcja sytuacja- rozstanie z matką; tu przejawia się wewnętrzny model przywiązania).

Wskaźniki przywiązania:

- uśmiech społeczny- 5-6 mc

- lek przed obcymi- po 6 mc

- protest przeciwko rozstaniu- 12 mc

Źródła przywiązania:

- akceptacja i gotowość reagowania an sygnały dziecka- uśmiechanie się, dotykanie, trzymanie an rękach, utrzymywanie wzrokowego kontaktu

Przywiązanie- rodzaj więzi emocjonalnej miedzy niemowlęciem a jednym lub kilkoma dorosłymi

Przejawy przywiązania:

- zbliżanie się do tych dorosłych w sytuacji stresowej

- nie obawianie się ich

- intensywna reakcja na objawy zajmowania się dzieckiem przez bliskich

- przejawianie niepokoju, kiedy jest od nich oddzielone

Badanie M. Ainsworth przyczyniły się do ustalenia typów wzorców przywiązania:

1. Lękowo- unikające- nie ujawniają emocji negatywnych przy rozstaniu, gdy matka powraca- unikają jej i nie stawia matki ponad obcymi

2. ufne- przywiązanie- negatywna emocja przy rozstaniu z matką, reaguje entuzjastycznie na powrót matki

3. lekowo- ambiwalentne- negatywne emocje w czasie rozstania i po powrocie matki (złość);odporne na próby nawiązania kontaktu e trony obcej osoby

Prowadzono badania nad kulturowymi uwarunkowaniami przywiązania (Ijzendoorn, 1988)

Badania nad skutkami wzoru przywiązania w dorosłości ( D. Cohn, 1991)- przywiązanie jest prototypem relacji społecznych w dorosłości- sprzyja plastyczności i otwartości an nowe doświadczenia (Goldberg 2000)

- brak doznawania bezpiecznego przywiązania w okresie niemowlęcym może w dorosłości przejawiać się w parach małżeńskich przesadna kłótliwością i zazdrością

Wzory relacji matka wpływają na jakość relacji z rodzicami, co ma znaczenie w transmisji międzypokoleniowej (Whitelech, Gecas, 1988)

- więź z matka niezbędnym warunkiem rozwoju empatii (Mussen, Eisenberg-Berg, 1977)

- dzieci z silnym poczuciem zaufania do innych są mniej skoncentrowane an zaspakajaniu własnych potrzeb, bardziej skłonne do zaspakajania, reagowania na potrzeby innych- wewnętrzny model interakcji społecznej, w którym ważnym elementem jest odpowiadania na potrzeby innych.

Implikacje praktyczne:

- idee zastosowane w hospitalizacji dzieci-od 1950 r matki mogą przebywać z małym dzieckiem w szpitalu

H. M. Trautner (1978, 1991)- dzieli wszystkie teorie według kryterium przebiegu i mechanizmów rozwoju:

- bioenergetyczne ( O. Kroh, H. Werner, A. Scheirla)

- psychoanalityczne (Freud, Erikson)

- behawiorystyczne (J. Watson, R,. Sears, D.M. Bear)

- pzoanwcze ( Piaget, Labourie-Vie)

- spoełczno-kulturowe (Wygotski)

- humanistyczne (Maslow)

Psychoanaliza

- uznaje ciągłość rozwoju

- proces kształtowania się osobowości rozpoczyna się we wczesnym dzieciństwie i daje w rezultacie względnie trwała strukturę osobowości

Składowe osobowości:

- id- impulsy o charakterze biofizjologicznym, których zaspokojenie daje poczucie przyjemności, zaś brak zaspokojenia- napięcie

- ego- reguluje zachowanie człowieka wg zasady realizmu- wiąże się ze świadomością jednostki, jej codziennym doświadczeniem

- superego- sumienie- zinterioryzowane normy i zasady zachowania, cenzor treści psychicznych, wywołuje poczucie winy, wstydu lub dumy

Schemat rozwoju polega na ewolucji impulsów seksualnych a pewne zmiany występują powszechnie.

Każda z faz ma znaczenie dal rozwoju osobowości, zaznacza się zjawisko przemieszczania- cos co daje przyjemność we wstępnej fazie, jest zastępowane przez cos innego w następnej

Zmiany maja charakter intrapsychiczny, są to zmiany osobowości.

Ważne są czynnik biologicznego dojrzewania, słabiej uwzględnia czynniki społeczne (wpływy)

Fazy rozwoju psychoseksualnego:

1. Oralna- 1 rok- przyjemność osiągana za pośrednictwem ust, ssania, jedzenie, gryzienia, związek z matką daje poczucie bezpieczeństwa wobec innych- podwaliny zależności od innych oraz agresywności

2. Analna- 2 rok, przyjemność z zatrzymywania i wydalania odchodów, trening czystości prowadzony przez rodziców; podwalin uporu, destrukcji, twórczości

3. Falliczna- edypowa- 3-5 lat- przyjemność z podrażniania organów płciowych i związanych z tym fantazji, kompleks Edypa i Elektry- zainteresowanie rodzicem płci odmiennej; identyfikacja z rodzicami, poznanie ról związanych z płcią i wiekiem, rozwój sumienia; poznawanie ról związanych z płcią, relacje z wieloma osobami

4. Latencji- 6 r.ż.- do okresu pokwitania- przyjemność czerpana ze świata zewnętrznego, wyparcie zainteresowań seksualnych; relacje z innymi osobami spoza rodziny; zdobywanie wiedzy i umiejętności do radzenia sobie w codziennym życiu

5. Genitalna- dorastanie do pełnoletniości- stosunki seksualne z partnerem płci odmiennej; osoby płci przeciwnej; miłość do innych, motywy altruistyczne, wyzwolenie z zależności od rodziców.

Erik Erikson (1902-1994)

- poddał się psychoanalizie u Anny Freud

- rozumienie rozwoju w relacji z kulturą

- obejmuje całe Zycie człowieka

- „Dzieciństwo i społeczeństwo”

- opisuje relacje miedzy dzieckiem a rodziną i miedzy dzieckiem a kulturą

- koncentruje się na opisie rozwoju ego

- ego- świadoma część osobowości, bierze początek we wrodzonych predyspozycjach, organizuje doświadczenie jednostki, syntetyzuje je, prowadzi do tożsamości

- reguluje dostosowanie czynności do wymogów środowiska zewnętrznego, jest świadoma instancja psychiczna

- dzięki ego człowiek kontroluj własne doświadczenie- kontrola ta podlega wyższej zasadzie integralności i spójności

Odróżnienie ego i ja:

- ja- werbalne zapewnienie dotyczące tego, ze czuję, jestem w centrum świadomosci w doświadczeniu, w którym posiadam spójną tożsamość; mam poczucie władania zdrowym rozsądkiem, poszczególne obrazy siebie budują ja

Obrazy siebie- selves- to obrazy siebie w różnych sytuacjach- ego dopuszcza niektóre obrazy do stanu świadomości i z nich tworzy się ja

Tożsamość- spostrzeganie własnej jednakowości i ciągłości w czasie oraz spostrzeżenie, ze inni spostzregaja czyjąś jednakowość i ciągłość

W rozwoju osobowości ważne są procesy:

- organizmiczny

- porządkowanie doświadczeń przez ego

- społeczne oczekiwania.

Wszystko co się rozwija posiada plan budowy „z którego wyrastają poszczególne części, co do swojej specyfiki wykształcające się każda w swoim czasie, póki nie rozwiną się wszystkie, aby utworzyć funkcjonalna całość”.

Człowiek osiąga różne kompetencje w przewidzianym następstwie. każda część osobowości istnieje od początku jako preforma (potencjalnie)- stopniowo ujawniają się.

Wewnętrzne prawa rozwoju wytwarzają organiczne dyspozycje, które umożliwiają interakcję z osobami zwróconymi ku jednostce, reagującymi na nią, z instytucjami gotowymi ja przyjąć.

osobowość rozwija się etapami, które są z góry wyznaczone przez gotowość organizmu oraz wchodzenie w interakcje z osobami i instytucjami.

Rozwiązania w konfrontacjach miedzy jednostką a rzeczywistością społeczna odnajduje ego.

Stadia tworzą sekwencje przez którą człowiek przechodzi, rozwija się wg planu epigenetycznego, który prowadzi do zdrowej osobowości, czyli do wytworzenia wszystkich części decydujących o jakości całości.

Na każdym etapie jednostka dysponuje pewnymi kompetencjami i pojawiają się naciski zewnętrzne, oczekiwania społeczne. Pojawia się kryzys, którego rozwiązanie wymaga od jednostki nowych kompetencji. Jest zatem kryzys determinantą rozwoju.

Właściwe rozwiązanie kryzysu prowadzi do radzenia sobie z podobnymi problemami w przyszłości.

na początku każdego okresu rozbieżność miedzy oczekiwaniami a możliwościami jednostki- początek kryzysu- gdy zaczyna sobie Radzic- rozbieżność mniejsza- nowe kompetencje przez przystosowanie się do środowiska

Rozwiązanie kryzysu- moment przejścia do kolejnego etapu

Okres 1. poczucie znajdywania siebie w świecie względnie bezpiecznym

Okres 2. 2-3 r.ż.- poczucie autonomii- poczucie efektywnej kontroli własnych czynności

Okres 3. 4-5 lat- poczucie inicjatywy- własne kroki

Okres 4. 6-12 lat- poczucie przedsiębiorczości

Okres 5. 13-22 lata- poczucie tożsamości- znalezienie swojej roli w społeczeństwie, informacje o wartościach związanych z rolami

Okres 6. 23-34 lata- poczucie intymnych związków z drugim człowiekiem

Okres 7. 35-60 lat- poczucie produktywności- rola w społeczeństwie

Okres 8. 60 lat wzwyż- poczucie integralności ego- gdy pomyślnie rozwiązane wcześniejsze kryzysy.

4

---