1. Freud

- popędy to siły nadające kierunek ludzkiemu działaniu, nie zawsze są uświadomione

- większość tych popędów człowiek tłumaczy sobie jako postępowanie racjonalne, nie uświadamia sobie działania popędu

- próba uświadomienia człowieka o działaniu popędu => reakcja obronna

- metoda badawcza - psychoanaliza

- różne trudności normalnej realizacji popędu seksualnego (tabu) prowadzą do zaburzeń, często patologicznych.

- Zaburzenia - mają przyczynę w nieuświadomionych i niezrealizowanych popędach

- Popęd seksualny - rozumiany szerzej - „libido” - wczesne formy tego popędu upatrywał już w niemowlęctwie.

- Nieuświadomione konflikty - najbardziej powszechny „kompleks Edypa”, spowodowany dziecięcą miłością chłopców do matki

- Nieświadomość stanowi siedlisko instynktownych pragnień seksualnych

- Główna metoda psychoanalizy - uświadomienie chorym dręczących ich kompleksów i sensu zaburzeń;

metoda wolnych skojarzeń - pacjent mówi wszystko co mu przychodzi na myśl na dany temat

- Teza Freuda: konflikty i kompleksy nieświadome mogą prowadzić nawet do zaburzeń wegetatywnych (w czynnościach trawienia, oddychania etc.)

- Schemat człowieka normalnego: osobowość człowieka składa się z trzech części:

1) sfera pierwotnych biologicznych popędów - Id - początkowo Freud miał na myśli praktycznie tylko popęd seksualny, później wyróżnił jeszcze przeciwstawny mu popęd śmierci

Popędy powodują stan napięcia i dążą do zaspokojenia go przez likwidację tego napięcia

2) sfera działań na przedmioty zewnętrzne i zrealizowania celów zewnętrznych - Ego - sfera ta kształtuje się wtedy, gdy do zaspokojenia popędów zaczynają być potrzebne bodźce, przedmioty zewnętrzne i inni ludzie

3) Superego - skutek uspołecznienia się człowieka. Zaspokajanie popędów zaczyna dość wcześnie natrafiać na przeszkody w postaci zakazów, najpierw ze strony rodziców, a potem innych ludzi.

Superego odpowiada potocznemu pojęciu sumienia. Kształtuje się ono i funkcjonuje nieświadomie

Ma charakter irracjonalny i przymusowy.

Id Ego Superego

- tak złożona osobowość pozostaje w stanie nieustannego napięcia. Id dąży do zaspokojenia i wywiera nacisk na Ego, równocześnie Superego stawia wymagania, często przeciwstawne. Ego powstaje w stałym konflikcie, w stanie lęku lub poczucia winy. Rozwija wiec szereg mechanizmów obronnych:

a) wypieranie - tego co jest zabarwione uczuciowo nieprzyjemnie

b) projekcja - przypisuje różne własne cechy i pragnienia do

których nie chce się przyznać przed sobą, innym

osobom lub przedmiotom zewnętrznym

c) sublimacja - Ego skierowuje energię Id na inne przedmioty, niż te, na które jest ona pierwotnie skierowana

- nie zaspokojenie popędów wywołuje stan frustracji

- powstał bardzo pesymistyczny obraz człowieka o wielu cechach patologicznych

- Można tylko łagodzić a nie likwidować te trudności, ułatwiając człowiekowi doprowadzenie do świadomości jego kompleksów i zahamowań.

- Psychoanaliza - silny wpływ na współczesną kulturę, sztukę i naukę, zwłaszcza socjologię

- Urojenia - są genetycznie uwarunkowane, są to idee, które są niedostępne argumentom logicznym i zaczerpniętym z rzeczywistości(przykład pacjentki zazdrosnej o męża z powodu anonimowego liściku, który nie mógł być prawdziwy, a mimo iż kobieta jest o tym fakcie przekonana staje się nieufna, zazdrosna o męża, pacjentka sama spowodowała ów list, który spowodował urojenie zazdrości )

- Jedzenie - Freud jako 40 letni człowiek „porzucił przyjemności seksualne”, a popęd ten spowodowany przez libido zastąpił popędem do jedzenia. „W złożonej grze instynktów jeden instynkt może zastępować lub wzmacniać inny”. Freud zmienia zdanie co do treści swoich wywodów - stawia popęd do zaspokajania głodu nad popęd seksualny.

- Mechanizmy obronne (DALEJ!!)

- Psychoterapia (DALEJ!!!)

Behawioryzm jest to kierunek psychologiczny, który rozwinął się w XX wieku, przede wszystkim w USA.

Założenia behawioryzmu są bardzo proste:

Jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych, twierdzi, że są one swoistymi, ubocznymi artefaktami działania mózgu, których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi, gdyż są one niedostępne obserwacji.

Dlatego, jeśli psychologia ma być rzetelną nauką, musi się ograniczyć do mierzalnych, jasno zdefinowanych eksperymentów, w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców i obserwuje się ich określone reakcje na te bodźce.

Behawioryzm jest próbą zastosowania ścisłych, znanych z nauk przyrodnicznych metod badawczych do badania ludzkiej psychiki. Behawioryzm doprowadził do ulepsznia metodologii nauk psychologicznych, kładąc nacisk na statystyczne zależności między obiektywnie mierzalnymi bodźcami i reakcjami. W swej złagodzonej postaci w dużym stopniu współtworzył współczesną teorię uczenia się oraz psychologię poznawczą.

W skrajnej postaci behawioryzm zakładał, że bardziej złożone zjawiska psychiczne, takie jak np. uczucia wyższe, czy struktury wpojone kulturowo, nie mają większego wpływu na działanie ludzi, lecz że ludzie podobnie jak wszystkie inne zwierzęta działają wg stosunkowo prostych zasad opierających na stałych, odruchowych lub wyuczonych reakcjach na bodźce. Według tego skrajnego poglądu, większość zdrowych osobników ludzkich, niezależnie od ich "zawartości mózgu" będzie w tych samych warunkach reagować podobnie na podobne zestawy bodźców. Teoria ta jest już jednak w zasadzie porzucona, gdyż stoi w sprzeczności z wieloma eksperymentami psychologicznymi dowodzącymi dużego znaczenia struktury osobowości na reakcje na konkretne bodźce.

Przedstawiciele behawioryzmu: John Watson

Edward Tolman

Clark Hull

Burrhus Skinner

Pojęcie behawioryzmu funkcjonuje również w informatyce, gdzie termin behawioryzm obiektu, oznacza zachowanie obiektu, a także w teorii literatury, gdzie oznaczał odrzucenie introspekcji i przedstawianie tylko zachowań i dialogów bohaterów.

Jest to nowy, a raczej najmłodszy nurt w psychologii zwany tez „trzecią siła” psychologiczną, wyróżniana obok psychoanalizy i behawioryzmu. Najważniejszymi reprezentantami kierunku są Abraham Maslow i Carl Rogers.

Nazwa „psychologia humanistyczna” pojawiła się na przełomie lat 50 i 60 XX wieku, kiedy to A. Maslow i Anthony Sutich ogłosili konkurs na tytuł nowego czasopisma. W ten sposób w 1961 roku ujrzał światło dzienne pierwszy numer „Journal of Humanistic Psychology”. Warto też zauważyć, że po raz pierwszy w historii nauki, nazwy psychologia humanistyczna użył Edward Spranger w 1905roku. W roku 1963 grupa psychologów z USA (Gordon Allport, Charlotte Buhler, George Kelly, Carl Rogers) powołała Amerykańskie Towarzystwo Psychologii Humanistycznej.

Psychologowie humanistyczni sądzili, że psychologia winna się skoncentrować na subiektywnym i świadomym doświadczeniu jednostki. Podkreślali oni wyjątkowość człowieka i jego wolność w wyborze własnej drogi życiowej. Uważali, że metod nauki przyrodniczych nie można stosować do badania człowieka.

Psychologię humanistyczną charakteryzuje optymizm. Widzi ona ludzi jako walczących o wykorzystanie swoich możliwości. Nie jest ona propozycją wobec behawiorystycznego redukcjonizmu i irracjonalizmu psychoanalizy. Zawiera zarówno tę „pierwszą” jak i „drugą” psychologię. Maslow używał terminów „epibehawiorystyczna” i „epifreudowska” dla określenia tej psychologii.

Celem psychologii humanistycznej jest koncentracja na opisie niepowtarzalnych właściwości indywiduum, wyraźnie celebruje ona indywidualizm. Carl Rogers zakładał, że ludzie są w istocie dobrzy. Według niego każda osoba jest czymś niepowtarzalnym i jej podstawową potrzebą jest potrzeba uznania, ważny jest szacunek i podziw ze strony innych ludzi. Ludzie rodzą się z dążeniem do aktualizacji, czyli potrzebą rozwoju i wzrostu.

Esencjalną pozycją w psychologii humanistycznej jest kategoria rozumienia. W kwestii ustalenia sedna pojęcia „rozumienie” psychologia humanistyczna nawiązuje do trzech myślicieli: Wilhelm Dilthey, Wilhelm Windalband i Henri Rickert. Według Dilthey`a poznanie życia psychicznego drugiej osoby polega ba rozumieniu jego stanów. Rozumienie to wczuwanie się w stany wewnętrzne i naśladowcze przezywanie ich przez badacza tak jak przedstawiamy sobie własne minione lub przyszłe przekonania, uczucia, pragnienia. Natomiast według Sprangera rozumienie polega na ujawnianiu stanów psychicznych jako elementów sensownych, jako wartościowych całości.

O akcie humanistycznego rozumienia można mówić gdy spełnione są 3 warunki:

1. rozumienie dotyczy przedmiotów związanych z życiem duchowym człowieka,

2. rozumienie polega na uświadamianiu sobie stosunku (stosunków), który wyznacza sens tego, co się rozumie

3. rozumienie jest stanem nacechowanym możnością odtwarzania lub stosowania w innych warunkach przedmiotu podlegającego rozumieniu.

Charakterystycznymi cechami humanistycznego podejścia do człowieka są:

 odrzucenie dotychczas utrzymywanego dystansu wobec przedmiotu swych badań. Rogers opracował terapię skoncentrowaną na kliencie. „Klient” uzyskuje siłę i motywację do radzenia sobie jeśli stworzy mu się odpowiednie warunki. Aby to było możliwe „ułatwiający” (nie terapeuta) stwarza ciepło, pełną akceptację i atmosferę (celem jest dopomożenie klientowi w jaśniejszym zobaczeniu jego problemów i osiągnięcie wglądu; to ułatwia rozpoznanie własnych słabych i mocnych stron). Czemu najczęściej towarzyszy wzrost samooceny.

 Skoncentrowanie się na wymiarze „nadawca - komunikat - odbiorca” tzw. zasada komunikacji. Aby ta zasada mogła być w pełni realizowana konieczne jest spełnienie następujących warunków: psychologia nie wyłącza siebie z populacji osób badanych; kontakt z osobą badaną oparty jest na dialogu, a nie na manipulacji jak wcześniej; psycholog prowadzi dialog nie tylko z osobami badanymi lecz także z odbiorcami jego wytworów; psycholog winien pamiętać o łączeniu naukowych osiągnięć psychologii z jej praktycznymi zastosowaniami; psycholog musi posługiwać się empatią, która jest warunkiem nawiązania specyficznego, zabarwionego emocjonalnie kontaktu z „klientem”.

 Psychologia humanistyczna nie neguje wkładu innych kierunków do gromadzenia wiedzy o człowieku.

Można wyodrębnić wiodące założenia tego nurtu, typowe dla wszelkich

jego odmian. Po pierwsze człowiek jest czymś więcej aniżeli sumą swoich części. Każda osoba jest całością nierozdzielną, o założonych relacjach wzajemnych, zachodzących między jej psychiką a organizmem. Funkcje pełnione przez osobę są zorganizowane wedle zasady „figura-tło”. Jeżeli jakiś element osobowości może w danym momencie wyróżnia się z całościowego tła, mimo to utrzymuje się przynależność do całości. Wszystko to oznacza, że przedmiotem zainteresowania psychologii humanistycznej jest człowiek jako całość. Po drugie człowiek istnieje w środowisku innych ludzi. Cechą ludzi jest wchodzenie i pozostawanie w związkach z innymi osobami. Wchodzenie w związki z innymi osobami ma również znaczenie dla realizacji potrzeb podstawowych. Po trzecie człowiek jest świadomy, a świadomość jest podstawowym składnikiem ludzkiego istnienia. Po czwarte człowiek dysponuje wyborem. Z wyboru biorą początek możliwości do przekraczania granic statusu ludzkiej istoty niejako wyznaczonego człowiekowi przez przyrodę. Nie jest on ślepo popychany przez instynktowne siły. Maslow koncentrował się na motywach jakie kierują ludźmi. Sądził, iż istnieją dwa rodzaje motywacji: motyw obrony i motyw wzrostu związane z zaspokojeniem takich potrzeb, jak potrzeba bycia kochanym i podziwianym. Badając motywy działające w rozmaitych sytuacjach Maslow zauważył, że tworzą one specyficzny wzór - hierarchia potrzeb. Wierzył on, iż te hierarchiczne potrzeby są wrodzone i obecne na początku u wszystkich ludzi. Potrzeby niższe takie jak zaspokajanie głodu musza być przynajmniej częściowo zaspokojone, by stało się istotne zaspokojenie potrzeb stojących wyżej w hierarchii. Zauważył, że potrzeba samorealizacji pojawia się po zaspokojeniu pozostałych potrzeb i jest szczytem w hierarchii.

Psychologia humanistyczna przywraca należne miejsce wolnej woli i odpowiedzialności za siebie i swój rozwój. „Wolność woli” można rozumieć jako proste przeciwieństwo „determinizmu”, nie takie jednak dokładnie zamierzenie nadają temu terminowi psychologowie. Raczej mają na myśli przypadkowość, niezdeterminowanie czy kapryśność ludzkich zachowań. Mówi się zatem nie o wolnej woli lecz o ograniczanym determinizmie, jest to termin Williama Jamesa. To stanowisko uznaje zdeterminowanie zachowania przez otoczenie, jednak tylko w poznanych granicach. Koncepcja wolnej woli każe nam widzieć ludzką osobę raczej jako aktywnie odpowiadająca na to, co na nią oddziałuje, niż jako biernie ulegającą tym czynnikom. Po piąte człowiek działa celowo. Obdarzony wolną wolą i świadomością jest zdolny do nieustannego modelowania i przekształcania rzeczywistości. Carl Rogers operował teorią, której centralnym pojęciem jest pojęcie „ja”, składają się nań, zdobywane w wyniku doświadczenia, informacje o własnych cechach, wartościach i postawach. Taki obraz „ja” determinuje zarówno spostrzeganie świata jak i własnego zachowania podmiotu. Innym aspektem ja jest „ja idealne”, czyli podmiotowa wizja tego, jaki powinien on być lub chciałby być. Gdy spostrzegane przez podmiot „ja” i „ja idealne” zgadzają się ze sobą, osoba jest zdrowa psychicznie. Problemy psychologiczne pojawiają się w przypadku poważnych rozbieżności pomiędzy obydwoma „ja” oraz pomiędzy „ja” i światem realnym.

Psychologia humanistyczna dosłownie „walczy” o nową metodologię. Zasadniczym celem jest odrzucenie tezy o tym, że jedynie naukową metodologią jest ta, która realizuje postulat obiektywności, neutralności i racjonalności. Nie chodzi tutaj o przeciwstawienie się metodologii „twardej” pozytywistycznej, nie chodzi też o jej odrzucenie, lecz o jej uzupełnienie rezultatami badań prowadzonych przy zastosowaniu metod „miękkich”. Doprowadzone do perfekcji metody statystyczne i eksperymentalne nie przyniosły zdaniem psychologów humanistycznych oczekiwanych wyników w przypadku badań wielu sfer ludzkiego życia i działalności. To utwierdziło psychologów humanistycznych w przekonaniu o niewielkiej wartości dotychczasowych metod badania psychologicznego.

Metodologia psychologii humanistycznej korzysta właściwie z wszelkich metod psychologicznego badania zarówno ze statystycznie opracowanych kwestionariuszy i testów, jak i metod analizy wytworów. Te ostatnie wymagają od psychologa umiejętności posługiwania się intuicją. Rezultaty badań prezentowane są przez psychologów humanistycznych w specyficznym języku. Język ten balansuje na granicy psychologii, filozofii i sztuki. W języku tym psychologowie starają się opisać i za jego pomocą apelować nie tylko do sfery intelektualnej człowieka, ale także do jego emocji, uczuć i wyobraźni.

Psychologia humanistyczna proponuje także podejście badawcze, które usiłuje zrozumieć ludzkie zachowanie nie z punktu widzenia zewnętrznego obserwatora lecz z tzw. wewnętrznego punktu widzenia odnoszonego do zachowującej się osoby. Psychologowi ma w tym pomóc zdolność do empatii, do przejmowania perspektywy drugiego człowieka. Stąd też dla terapii humanistycznej najbardziej charakterystyczny jest tzw. efekt „diady” (szczerość za szczerość”) - otwarcie się psychologa wobec klienta. Stąd też terapie humanistyczne odrzucają model psychologa zajmującego postawę dyrektywną.

Najbardziej znanymi propozycjami terapeutycznymi powołanymi w ramach nurtu psychologii humanistycznej są :

 psychoterapia skoncentrowana na kliencie Carla Rogersa,

 psychoterapia Perlsa,

 logoterapia Viktora Frankla,

 psychosynteza Roberta Assagioli,

 systemowa terapia rodzinna Virginii Satir,

 bioenergetyka Alexandra Lowena,

 i inne.

Źródło:

1.\"Wprowadzenie do psychologii\" T.Malim, A.Birch, A.Wadley

2. \"Psychologia\" J. Strelau tom I

3. \"Psychologia i życie\" Ph. Zimbardo

[W załączniku jest wersja worda, która jest wyjustowana i nie zniekształcona poprzez kopiowanie jak ta tu; dodatkowo ma rysunek - "piramidę Maslowa"]

Psychologia poznawcza lub inaczej psychologia kognitywna (ang. Cognitive psychology), to dziedzina psychologii badająca procesy poznawcze. Zakłada, że mechanizmem tworzenia doświadczenia jest percepcja. Poszerzaniem tych badań na procesy myślenia naturalnego i sztucznego (komputerów i robotów) zajmuje się obecnie nowa dziedzina interdyscyplinarna kognitywistyka.

Psychologia poznawcza wykorzystuje badania psychologii, biologii, językoznawstwa.

Podejście poznawcze w psychologii zrodziło się z potrzeby odejścia od myślenia o człowieku w kategoriach energetycznych. W miejsce biologiczno - popędowych determinant ludzkiego zachowania, psychologia poznawcza wskazuje na informacyjne i semantyczne parametry procesów energetycznych. Zgodnie z koncepcją poznawczą siły motywujące ludzkie czynności są immanentnie zawarte w procesie przetwarzania informacji zachodzącym w ludzkim umyśle. Prócz wspomnianego wyżej odchodzenia od przypisywania człowiekowi hipotetycznych popędów, potrzeb i motywów, na rozwój nurtu poznawczego wpływ wywarł rozwój technologii cybernetycznych oraz ewolucja teorii behawiorystycznych zmierzająca do wyjaśniania reakcji nie tylko poprzez funkcję popędową bodźca, ale też przez przypisanie mu funkcji sygnałowej (zob. John Dollard, Neal Miller). Sygnały decydują o tym, kiedy jednostka zareaguje i jaką wykona reakcję. Tak więc stan emocjonalny wynika ze sposobu, w jaki osoba ocenia i określa bodziec, niekoniecznie zaś z obiektywnych cech samej sytuacji. Wyraźny jest tu wpływ psychologii postaci, która zakładała, że powinniśmy badać subiektywny sposób, w jaki obiekt (Gestalt albo inaczej postać) pojawia się w umyśle człowieka.

Postęp w dziedzinie konstruowania maszyn cyfrowych (komputerów) zapoczątkował rozwój nauki poznawczej, której zadaniem jest wyjaśnienie przebiegu procesów poznawczych, niezależne czy występują w komputerze, czy u człowieka. Podstawową metodą nauki poznawczej jest symulacja komputerowa. Koncepcje psychologiczne wywodzące się z teorii informacji skupiały się na aspektach przetwarzania informacji dających się przedstawić ilościowo. Dla nauki o umyśle ważniejsza jest jednak odpowiedź na pytanie w jaki sposób przebiegają owe procesy przekształcania symboli. Z tego względu teorie psychologiczne konstruowano w duchu funkcjonalistycznym: najpierw opisywano akty poznawcze na poziomie makroskopowym, a następnie rozkładano je na składowe elementarne. Funkcjonalizm postuluje, by stany umysłu traktować jako zjawiska występujące na psychologicznym poziomie opisu, tożsame z pewnymi zjawiskami fizycznymi (neurofizjologicznymi), oraz aby definiować je poprzez przyczyny, które do nich doprowadzają i przez skutki jakie wywołują. Przyczynami i skutkami mogą być inne stany wewnętrzne, a nie tylko zewnętrzne bodźce i reakcje. Opis zachowania opowiada, jak pojawienie się pewnego bodźca doprowadziło - poprzez poszczególne fazy percepcji i formowania sądów - do powstania nowego przekonania.

---