11. _{ZMIENNE I WSKAŹNIKI}

_11a.ZMIENNE

0. _{„... zmienna określa jedynie, pod jakim względem interesują nas analizowane przedmioty i zjawiska, specyfikując ich możliwe własności, stany lub zdarzenia, którym podlegają, a ponadto jakie typy relacji będziemy uwzględniać między przedmiotami rozpatrywanymi pod danym względem” (S. Nowak, Metodologia badań społecznych, Warszawa 1985, s. 152).}

2. _{Zmienna, która jest przedmiotem naszego badania, której związki z innymi zmiennymi chcemy określić (wyjaśnić), nosi nazwę zmiennej zależnej (...), zmienne, od których ona zależy, które na nią oddziałują, noszą nazwę zmiennych niezależnych” (J. Brzeziński, Elementy metodologii badań psychologicznych, Warszawa 1984, s. 24).}

3. _{Zmienna to „... czynnik przybierający różne wartości w badanym zbiorze” (W. Okoń, Słownik pedagogiczny, Warszawa 1992, s. 244).}

4. _{„... przez zmienne niezależne rozumie się pewne czynniki powodujące określone zmiany w innych czynnikach (zmiennych), a przez zmienne zależne czynniki podlegające wyraźnym wpływom ze strony zmiennych niezależnych” (M. Łobocki, Metody badań pedagogicznych, Warszawa 1982, s. 74)}

5. _{„... zmienna niezależna, to taka zmienna, którą w określonym badaniu uznajemy za niepodlegającą innym zmiennym. Natomiast zmienna zależna, to taka zmienna, która w określonym badaniu traktowana jest jako podlegająca wpływom innych zmiennych. (Z. Zaborowski, Wstęp do metodologii badań pedagogicznych, Wrocław 1973 Ossolineum, s. 54).}

6. _{RODZAJE ZMIENNYCH}

• _{Zmienna zależna. Zmienna, którą należy wyjaśnić.}

• _{Zmienna niezależna. Zmienna, która powoduje zmiany wartości zmiennej zależnej.}

• _{Zmienna kontrolna. Zmienna używana do sprawdzenia możliwości, czy związek pomiędzy zmienną zależną i zmienną niezależną nie jest związkiem pozornym.}

• _{Zmienna ciągła. Zmienna, która nie ma określonej swojej minimalnej jednostki, np. długość.}

• _{Zmienna dyskretna. Zmienna, która ma swoją minimalną jednostkę, np. Liczba dzieci w rodzinie.}

7. _{Istota zmiennych kontrolnych (na podstawie: Ch. Frankfurt-Nachmias D. Nachmias, Metody badawcze w naukach społecznych, s. 73)}

_{Zmienna kontrolna - Wielkość pożaru}

_{Liczba wozów strażackich}

_{Wielkość strat spowodowanych pożarem}

_{11b.WSKAŹNIKI}

• _{Określenie zmiennych wymaga doboru odpowiednich wskaźników, to znaczy „... ustalenie takich obserwowalnych danych, na podstawie których można orzekać o występowaniu oraz stopniu nasilenia poszczególnych zmiennych” (H. Muszyński, Wstęp do metodologii pedagogiki, Warszawa 1970, s. 246).}

_{„... wskaźnikiem jakiegoś zjawiska Z nazywać będziemy takie zjawisko W, którego zaobserwowanie pozwoli nam określić, iż zaszło zjawisko Z” (S. Nowak, Studia z metodologii nauk społecznych, Warszawa 1965, s. 246).}

_{Wskaźniki zmiennych „... wskazują na określone zjawisko obserwowalne, a często mierzalne, które pozwalają nam stwierdzić, że zaszło zjawisko, które wskaźnik określa” (Z. Zaborowski, Wstęp do metodologii badań pedagogicznych, Wrocław 1973, s. 150).}

_{ZMIENNE I WSKAŹNIKI}

• _{Mycie rąk (zm. niezależna),}

• _{Poziom higieny (zmienna zależna),}

• _{Zużycie płynu dezynfekcyjnego (wskaźnik)}

• _{Zmienna kontrolna?}

_{I. Charakterystyka zmiennych}

_{Zmienna (cecha) - właściwość pod względem której elementy grupy lub zbioru różnią się między sobą (np. wiek, poglądy, motywacje).}

_{Stała - właściwość pod względem której elementy grupy nie różnią się między sobą.}

_{Klasyfikacja zmiennych (cech):}

_{1. Zmienne niezależne główne - opisują przyczyny - wpływają na zmienną zależną,}

_{2. Zmienne zależne - opisują skutki działania zmiennej niezależnej,}

_{3. Zmienne niezależne uboczne - opisują zakłócenia - wpływają na zmienną zależną,}

_{4. Zmienne towarzyszące - opisujące stan rzeczy w którym występują zmienne niezależne i zależne.}

• _Przykład

_Problem:

Czy wykorzystanie metody problemowej w procesie kształcenia studentów wpłynie pozytywnie na ich wyniki z przedmiotu metodologia badań naukowych?

_{Wyróżnienie zmiennych:}

_{Zmienna niezależna - stosowanie metody problemowej.}

_{Zmienna zależna - wyniki studentów.}

_{Zmienną zależną można ponadto rozdzielić na zmienne zależne szczegółowe:}

_{1 - poziom wiedzy i umiejętności,}

_{2 - poziom motywacji.}

_{Zmienne niezależne uboczne - poziom umiejętności metodycznych, merytorycznych, postawa nauczyciela w czasie zajęć, wstępna wiedza studentów, zainteresowania studentów.}

_{Zmienne towarzyszące - baza dydaktyczna, czas zajęć.}

• _Przykład

_Problem:

_{Czy istnieje zależność pomiędzy pozytywnymi komentarzami przełożonych a motywacją podwładnych do pracy?}

_{Wyróżnienie zmiennych}

_{Zmienna niezależna główna - pozytywne komentarze przełożonych,}

_{Zmienna zależna - motywacja podwładnych,}

_{Zmienne niezależne uboczne - poziom wykształcenia, czas pracy, uposażenie miesięczne, premie.}

_{II. Charakterystyka wskaźników zmiennych}

_{Wskaźnik - empiryczny czynnik opisujący zmienną; wskazujący jaka jest badana zmienna (istnienie zmiennej, jej ocenę).}

_{Wskaźnik (wg S. Nowaka) - „to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy:}

• _{z pewnością,}

• _{bądź z określonym prawdopodobieństwem,}

• _{bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego,}

_{iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje”.}

---