WYSIŁEK FIZYCZNY

(Pytania na zaliczenie)

1. Scharakteryzuj warunki przeprowadzania prób wysiłkowych.

1. Zgoda pacjenta (pisemna) na wykonanie próby.

2. Krótki wywiad o obecnym stanie zdrowia i samopoczuciu pacjenta.

3. Zgoda lekarza na przeprowadzenie próby / obecność lekarza.

4. Wykonanie próby minimum 1h po lekkim posiłku lub 2-3h po obfitym posiłku.

5. Przeprowadzenie próby w godzinach rannych, dopołudniowych.

6. Badanego obowiązuje strój (sportowy) do ćwiczeń.

7. Pomieszczenie minimum 40 m² i dobrze przewietrzone, temp. 18-22˚C, wilgotność

względna powietrza 50-60%.

2. Wybór testu wysiłkowego zależy od:

1. Celu badania, np. efekty rehabilitacji, szybkościowe.

2. Możliwości wykonania wysiłku przez badanego - stan zdrowia, umiejętności ruchowe, motywacja.

3. Wyposażenia (sprzęt, jakim dysponujemy).

3. Co to jest i od czego zależy estymacja czasu:

Estymacja czasu - poczucie długości upływającego czasu stanowi niezwykle ważny element przy

wykonywaniu wielu czynności w życiu człowieka.

- Estymacja czasu w sensie jego dokładności oznaczenia lub wpływu różnych czynników na poczucie

wydłużania lub skracania może być niezwykle przydatna w procesie postępu rehabilitacji.

- Znany jest wpływ ogólnej wiedzy i efektów nauczania zaburzeń emocjonalnych, strachu,

aklimatyzacji i ogólnej sprawności na stopień dokładności oznaczania upływającego czasu.

- Zwykle określa się poczucie czasu w kompleksie: 10, 20, 30, 10 sekund.

- Po zapoznaniu się badanego ze schematem testu, we właściwej próbie powtarza się test 5 razy,

stosując minutową przerwę między powtórzeniami.

Estymacja czasu zależy od:

• dźwięku o różnej tonacji;

• wysiłku fizycznego;

• ekspozycji na czerwone i niebieskie światło (czerwone - przyspiesza upływający czas);

• częstości skurczów serca;

• wielkości bólu, który odczuwamy;

• wpływu lęku i strachu;

• adaptacji do wysokiej temp.;

• efektów nauczania (ludzie o wyższym wykształceniu mają lepsze wyczucie czasu);

• silnie działających leków;

• ciężkich stanów chorobowych;

Stopień i dokładność oznaczania upływającego czasu jest do wytrenowania.

WYNIK:

wydłużanie czasu - przewaga ukł. współczulnego;

skracanie czasu - przewaga ukł. przywspółczulnego;

4. Podział wysiłku fiz. w zależności od:

1. rodzaju skurczów mięśni:

• wysiłek statyczny - aktywność mięśni polega na dłużej utrzymujących się skurczach izometrycznych, czyli w których nie zmienia się odległość przyczepów początkowych w stosunku do przyczepów końcowych, a wzrasta napięcie mięśniowe;

• wysiłek dynamiczny - polega na skurczach izotonicznych i krótkotrwałych skurczach izometrycznych. Skurcz izotoniczny - zmienia się odległość miedzy przyczepami, ale napięcie jest stałe, np. bieganie, chód;

• wysiłek auksotoniczny - zmiana w niewielkim stopniu długość mięśnia przy jednoczesnym wzroście napięcia;

wielkości grup mięśniowych zaangażowanych w pracę:

• lokalne - gdy mniej niż 30% masy mięśniowej zaangażowanej jest w pracę, np. praca kończyn górnych;

• ogólne - gdy powyżej 30% % masy mięśniowej zaangażowanej jest w pracę, np. praca kończyn dolnych;

3. czasu trwania wysiłku:

• wysiłki krótkotrwałe - praca mięśni trwa do kilkunastu minut;

• wysiłki średniej długości - praca mięśni trwa od kilkunastu minut do 30-60 min;

• wysiłki długotrwałe - trwające powyżej 30-60 min;

5. HOMEOSTAZA - stałość środowiska wewnętrznego ustroju. Zakłócenia mogą zarówno świadczyć

o zmianach chorobowych, jak i do nich prowadzić.

6. WYDOLNOŚĆ FIZ. - jest to zdolność do ciężkich i długotrwałych wysiłków fizycznych z udziałem

dużych grup mięśniowych bez większego zmęczenia.

7. Wzór próby harwardzkiej:

PH = ^{100 t}

2 ( C_t1 + C_t2 + C _t3 )

8. Wzór próby Cramptona:

Cr = (25 + DTA - DPS/20)

9. ERGOGRAFIA - przy pomocy tej metody oznacza się siłę, pracę i moc mięśni oraz procesy

zmęczenia. Oceny intensywności zmęczenia i procesu jego narastania dokonuje się na podstawie

analizy zapisu ergogramu. W ergogramie rozróżnia się kilka zasadniczych części, których pierwsza to

zwykle stan wdrażania do pracy, druga to okres równowagi roboczej, w trzeciej zaś części amplituda

ruchów stopniowo się zmniejsza, a utrzymanie rytmu pracy jest coraz trudniejsze.

Na charakter krzywej ergograficznej wpływa wiele czynników jak: wydolność fiz., stan ośrodkowego

ukł. nerwowego, zmęczenie. Wyniki badania ergograficznego można przedstawić w postaci wskaźnika

określającego czas, pracę i moc.

10. TREMOMETRIA - służy do oznaczania zmian precyzji ruchów docelowych, która zmniejsza się

pod wpływem drażnienia mięśni występującego pod wpływem poprzedzającego obciążenia, zwłaszcza

obciążenia statycznego. Istnieje wiele konstrukcji termometrów, użycie ich jest uzasadnione w okresie

postępu rehabilitacji o przywraca zdolność do wykonywania ruchów precyzyjnych.

11. CHRONAKSJOMETRIA - jest to umowna wielkość cechująca pobudliwość tkanek w jednostce

czasu. Pomiar chronaksji jest związany z oznaczeniem innej wielkości reobazy. Reobaza - to bodziec

progowy o teoretycznie nieskończonym czasie trwania. W praktyce (reobazę oznacza się przez wyznaczenie siły najsłabszego bodźca wywołującego pobudzenie w razie zamknięcia prądu na stałe.

Chronaksja - jest to czas użyteczny bodźca o sile dwukrotnie większej od reobazy. Wartość chronaksji

jest tym większa, im mniej pobudliwa jest tkanka. Zwiększenie chronaksji świadczy o obniżeniu

pobudliwości tkanek, występującym zazwyczaj w stanie zmęczenia.

12. Próba Harwardzka:

1) Bieg na bieżni ruchomej - osoba badana biegnie z prędkością 5,6 km/h przez 5 min, następnie

odpoczywa w pozycji siedzącej przez 5 min i powtórnie biegnie z prędkością 11,3 km/h przez 5 min.

Częstość skurczów serca oblicza się w czasie 1-1,5 2-2,5 4-4,5 min po zakończeniu wysiłku. Wyniki

te sumuje się i mnoży przez 3. Do odczytu wykorzystuje się specjalny nomogram.

2) Próba stopnia - wykorzystuje się stołek o wys. 50,8 cm i szer. 40 cm. Osoba badana w rytmie 30

kroków/min wchodzi i schodzi ze stołka. Próba trwa 5 min. Rytm wchodzenia i schodzenia reguluje

metronom. Częstość skurczów serca oblicza się po 1, 2 i 3 min po zakończeniu wchodzenia i czas

liczenia wynosi 30 sek. Można stosować stopień o wys. 43 cm i wtedy wchodzi się w tempie

36 kroków/min.

PH = 100t / 2(C_t1 + C_t2 + C _t3)

t - czas trwania próby w sek

C_t - częstość skurczów serca w kolejnych pomiarach

WYNIKI:

56-64 - poniżej przeciętnej sprawności fiz.

65-79 - przeciętna

79-89 - dobra

90 i powyżej - bardzo dobra

13. PWC ₁₇₀ - opiera się na liniowej zależności między obciążeniem na cykloergometrze a częstością skurczów serca. Wskaźnik PWC ₁₇₀ oznacza takie obciążenie, przy którym badany osiąga 170 skurczów serca/min. U osób starszych i wytrenowanych osiąga 150-130 skurczów/min. Wielkość PWC ₁₇₀ wyznacza się graficznie przez ekstapolację do odpowiedniej wartości częstości skurczów serca na linii prostej.

Standardowy człowiek pod względem fizjologii - mężczyzna 20-25 lat, ok. 70kg wagi, wzrost 170-175cm, powierzchnia ciała 1,7m² ; kobieta 18 lat, 55kg, 164cm.

Parametry oddechowe człowieka: ok. 16 wdechów/min, 0,5 l powietrza do płuc - obj. oddechowa.

Poj. wyrzutowa serca 70-80 ml w ciągu min 5,6l. Poj. minutowa jest to poj, razy częstość skurczów. Ciśnienie krwi prawidłowe 120/80.

14. Próba Cramptona:

Wskaźnik Cramptona pozwala ocenić wydolność ukł. krążenia na podstawie zmian parametrów hemodynamicznych (ciśnienie, tętno) pod wpływem pracy lub zmiany pozycji ciała w porównaniu ze stanem spoczynkowym. Wyniki badań wykazują dużą przydatność współczynnika Cramptona w ocenie sprawności ukł. krążenia zmieniającego się w prowadzonej rehabilitacji. Skala ocen pozwala też zastosować użycie współczynnika dla sportowców.

Cr = 25 (3,15 + DTA - DPS/20)

Cr - wskaźnik Cramptona

DTA - różnica ciśnienia tętniczego krwi skurczowej w cm

DPS - różnica częstości skurczów serca

Metodyka:

Po 10 min leżenia mierzy się częstość skurczów serca i ciśnienie tętnicze krwi skurczowe. Po zmierzeniu badany spokojnie wstaje. Po 1,5 min przebywanie w pozycji stojącej mierzy się powtórnie to samo tak, aby pomiar wypadł w 2 min stania. Uzyskane wyniki oblicza się wg wzoru.

Skala ocen:

Niedostateczna - poniżej 55

Dostateczna - 56-65

Dość dobra - 66-78

Dobra - 79-95

Bardzo dobra - 96-110

Celująca - powyżej 110

15. Test Wintage (wydolność anaerobowa):

Test ten służy do określania maksymalnej mocy anaerobowej, wydolności anaerobowej i wskaźnika zmęczenia. Po rozgrzewce [WAŻNE!!!] (na ergometrze rowerowym) z małym obciążeniem, gdzie częstość skurczów serca nie przekracza 140/150 na min i 5 min odpoczynku, badany wykonuje 30 sek wysiłek z możliwie najwyższą szybkością pedałowania przy indywidualnie dobranym stałym obciążeniu.

Oblicza się moc uzyskaną w kolejnych 5 sekundowych odcinkach mierząc liczbę wykonanych obrotów. Miarą wydolności anaerobowej jest całkowita ilość pracy wykonanej w ciągu 30 sek.

16. STEADY STATE - jest to równowaga osiągana w czasie wysiłku submaksymalnego.

Pobór tlenu / częstość skurczów serca - zależność ta pozwala przewidzieć przy jakim poziomie poboru tlenu badany osiąga maksymalną częstość skurczów serca.

POBÓR TLENU = V_O2 ( A MAX)

Monogram służy do metody badania pośredniej.

17. DYNAMOMETRIA - podział:

1) Dynamometria dynamiczna - służy do mierzenia siły fizycznej mięśni. W fizjologii pracy znajduje

zastosowanie jako metoda ogólnej sprawności fiz.

2) Dynamometria statyczna - służy do oznaczania możliwości wykonywania wysiłku fiz. Zdolność mięśni

do utrzymania napięcia statycznego zależy od działania wielu czynników zewnętrznych

i wewnętrznych.

W próbie „hand grip” ocenia się reakcje ukł. krążenia i ukł. wegetatywnego (na początku zahamowanie ukł. przywspółczulnego potem ukł. współczulnego) stąd częste jej stosowanie w diagnostyce kardiologicznej i rehabilitacyjnej ukł. krążenia. Siła w czasie stosowania wysiłków statycznych powinna wynosić około 20% maksymalnego skurczu dowolnego.

Q = (F / masa ciała ) 100%

U mężczyzn 60-70% masy ciała, u kobiet 45-50% masy ciała. Pomiędzy prawą a lewą ręką powinno być nie więcej niż 205 różnicy.

D. statyczna wykorzystywana jest w próbie „hand grip”. Wskaźnik d. statycznej zmienia się pod wpływem wysiłków w sposób istotny w porównaniu z wysiłkami dynamicznymi.

Wiele modyfikacji w wykonaniu dynamometrii statycznej wnieśli polscy badacze. Próba jest prosta i możliwa do wykonania w każdych warunkach.

Istnieje wiele rodzajów dynamometrów (siłomierzy) umożliwiających badanie siły różnych grup mięśniowych. Wyniki badań siły mięśniowej wykazuje się w postaci wskaźników antropometrycznych dla oceny ogólnego rozwoju fizycznego.

18. DYNAMOMETRIA - -badanie sił generowanych lub transformowanych przez obiekty.(chyba)

19. Obliczanie pojemności życiowej płuc według:

1) wg WZROSTU:

Wzór Grossa VC = 50 (H - 80) dla mężczyzn

VC = 50 (H - 95) dla kobiet

Wzór Jacksona VC = 50 H - 4400 dla obu płci

2) wg MASY CIAŁA:

Wzór Meyera VC = 21,2W - 1168 dla mężczyzn

VC = 17,6W + 900 dla kobiet

Wzór Pioltiego VC = 22W + 2410 dla obu płci

3) wg POWIERZCHNI CIAŁA (w [m]):

Wzory Westa VC = 2500* P dla mężczyzn

VC = 2000* P dla kobiet

4) wg WZROSTU I CIĘŻARU CIAŁA:

Wzory Ludwiga VC = 40H + 30W - 4400 dla mężczyzn

VC = 40H + 10W - 3800 dla kobiet

20. Całkowita poj. płuc - PCL - całkowita poj. płuc - całkowita objętość powietrza znajdującego się w płucach w chwili ukończenia najgłębszego wdechu. Jest to suma obj. zapasowej wdechowej oraz obj. zapasowej wydechowej oraz obj. zalegającej.

21. Pojemność oddechowa - TV - powietrze, którym oddychamy bez wykonania nasilonych ruchów oddechowych.

22. Pojemność życiowa - VC - jest to największa poj. powietrza, która może być wydalana z płuc w chwili najgłębszego wydechu, to suma obj. zapasowej wydechowej i obj. oddechowej.

23. Maksymalna wentylacja płuc - największa obj. gazu, która może przewentylować człowieka w ciągu

1 min. M 100-180 l/min K ok.150 l/min.

24. Max. moc anaerobowa - największa moc osiągana podczas wysiłku dynamicznego. Jest to moc fosfagenowi, ponieważ energii niezbędnej do jej osiągnięcia dostarcza rozkład wysokoenergetycznych fosforanów jak ATP, fosfokreatyna. Max. moc anaerobową uzyskuje się zwykle podczas wysiłków o najwyższej intensywności trwających 15 sek.

25. Wydolność anaerobowa - oznacza całkowitą ilość pracy wykonanej przy użyciu beztlenowych procesów biochemicznych jako źródła energii.

26. Klasyfikacje wysiłku fizycznego:

- wg. zaangażowania grup mięśniowych;

- wg. obciążenia - intensywności pracy;

- wg. rodzaju skurczów mięśni;

- wg. czasu trwania wysiłku;

27. Wysiłek submaksymalny - taki, w którym zapotrzebowanie na tlen jest mniejsze niż V_O2 max

28. Wysiłek supramaksymalny - taki, w którym zapotrzebowanie na tlen przekracza indywidualne V_O2 max.

29. Wysiłek maksymalny - gdzie zapotrzebowanie na tlen jest równe indywidualnej wartości V_O2 max każdego osobnika.

30. Czas reakcji - czas, który upływa między bodźcem a reakcją na bodziec, zazwyczaj wyróżniamy czas reakcji prostej i złożonej, na bodźce proste, słuchowe i dotykowe.

31. Matematyczna zależność ciśnienia skurczowego lub rozkurczowego od wieku.

C_S = 102 + 0,6 m

C_R = 63 + 0,4 m

m - wiek badanego

C_S - ciśnienie skurczowe

C_R - ciśnienie rozkurczowe

32. Bezpieczne ciśnienie skurczowe dla pacjenta - 220 - wiek

33. Obciążenie względne - oznacza wielkość aktualnego obciążenia wyrażoną w % obciążenia max. Do obliczania wielkości obciążenia względnego stosuje się zwykle porównanie pobierania prze organizm tlenu podczas aktualnego wysiłku (V_O2) z maksymalnym pobieraniem tlenu (V_O2 max).

34. Obciążenia bezwzględne - wyrażane są w jednostkach mocy (W, kJ/min). Często wielkość bezwzględnego obciążenia wysiłkowego wyraża się w objętości tlenu (w litrach) pobieranego podczas pracy przez organizm w jednostce czasu (min), pod warunkiem, że zapotrzebowanie na tlen nie przekracza zdolności pobierania tlenu przez organizm.

35. Skurcz izometryczny - wzrasta napięcie mięśnia przy stałej długości (np. odkręcanie mocno przykręconych śrub, stanie, trzymanie ciężarów).

36. Skurcz izotoniczny - gdy zmienia się jego długość przy stałym poziomie napięcia mięśniowego.

37. Skurcz auksotoniczny - zmiana długości i napięcia mięśni (np. przy chodzeniu, bieganiu).

38. Klasy dopingu.

I Klasa - środki pobudzające (stymulanty)

Środki, które pobudzają, zmniejszają zmęczenie, wpływają na wzrost woli walki, a nawet powodują agresję, zastosowanie powoduje utratę realnej oceny rzeczywistości, co w efekcie może prowadzić do kontuzji.

Np.: amfetamina i jej pochodne, efedryna - pobudzenie psychiczne, przyspieszenie krążenia krwi, ból głowy, wzrost ciśnienia krwi, przyspieszenie i nieregularne bicie serca, „niepokój i drżenie” mięśni;

beta-2-agonistyki stosowane przy astmie lub zaburzeniach oddychania - dopuszczalne stosowanie w aerozolu;

II Klasa - narkotyczne środki przeciwbólowe (narkotyki)

Np., morfina i jej farmakologiczne odpowiedniki - uśmierza średnie i duże bóle, depresja ośrodka oddechowego, psychiczne i fizyczne uzależnienie. Pochodne mogą być czasem zawarte w środkach przeciwprzeziębieniowych i przeciwgrypowych.

III Klasa - steriody anaboliczne (anaboliki) - „sterydy” - patrz pkt 42.

IV Klasa - beta blokery - beta androlityki - stosowane przy arytmii sercowej, migrenach, dusznicy bolesnej, powodują zmiany ukł. krążenia, obniżają wydolność.

V Klasa - środki moczopędne (diuretyki) - patrz pkt 40.

VI Klasa - hormony peptydowe i ich analogi - podanie mężczyźnie ludzkiej gonadotropiny łożyskowej powoduje wytworzenie wewnętrznych steroidów - HCG. Kortykotropina - powoduje wrażenie euforii, podawanie jest traktowane jako przyjmowanie kortykosteroidów (hormon wzrostu) - akromegalia - przerost wszystkiego. GH - podawane jest w celu przyrostu masy mięśniowej, wzrostu siły i mocy, powoduje alergie, akromegalia, śmierć przy braniu w sposób niekontrolowany.

39. Doping krwią. Metoda ta polega na stosowaniu krwi, preparatów krwiopochodnych lub erytropoetyny.

Doping krwią polega na podaniu zawodnikowi w określonym czasie przed startem w zawodach krwi, czerwonych ciałek krwi lub preparatów krwiopochodnych zawierających krwinki czerwone. Preparaty takie mogą pochodzić od samego biorcy (autologiczne) lub innej osoby (nieautologiczne). Transfuzja dodatkowej krwi zwiększa wydolność fizyczną zawodników, zwłaszcza startujących w dyscyplinach wytrzymałościowych, jak biegi długodystansowe (maraton), wyścigi kolarskie czy biegi narciarskie.

40. Zastosowanie diuretyków w dopingu - znaczenie przy usuwaniu płynów z tkanek, pozwalają się pozbyć płynów, np. na czas ważenia - zbicie wagi (bokserzy, wioślarze - kategorie wagowe). Poza tym diuretyki mogą usuwać szkodliwe składniki nie dozwolone, ale same też pozostają. Skutki uboczne - zaburzenia diurezy, uszkodzenie narządów wewnętrznych i rozregulowanie gospodarki elektrolitowej.

41. Środki dopingu, które podlegającym ograniczeniom:

Alkohol:
Jest zabroniony w niektórych dyscyplinach sportu, np. w łucznictwie, pięcioboju nowoczesnym, sportach motocyklowych (stałe badanie na obecność alkoholu w wydychanym powietrzu na 45 min. przed startem), szermierce. Na żądanie związku sportowego mogą być wykonywane odpowiednie badania kontrolne. Są to przede wszystkim badania zawartości alkoholu w powietrzu wydechowym lub krwi.

Marihuana:
Jest zabroniona w niektórych dyscyplinach sportu. Testy na jej obecność mogą być wykonywane na żądanie związku sportowego.

Środki znieczulające miejscowo:
Stosowanie środków znieczulających miejscowo w postaci zastrzyków jest dozwolone pod warunkiem, że stosowane są wyłącznie w wyniku wskazań lekarskich (a wszystkie ich szczegóły, w tym rozpoznanie, dawka i sposób zastosowania, zostaną natychmiast przekazane na piśmie do Podkomisji Kontroli Dopingu).

Kortykosteroidy:

Stosowanie kortykosteroidów jest zabronione, z wyjątkiem ich podania miejscowego (w wyniku wskazań laryngologicznych, okulistycznych lub dermatologicznych), w inhalacji (astma, alergiczny nieżyt nosa) oraz wstrzyknięć miejscowych i dostawowych. Każdorazowe ich zastosowanie należy zgłosić do Podkomisji Kontroli Dopingu lub lekarzowi zawodów.

42. Wpływ steroidów na psychikę, na somatykę (na organizm kobiety i mężczyzny):

Steroidy anaboliczne - podobne do testosteronu, wzmagają syntezę białek i ich odkładanie się szczególnie w mięśniach. Nadużywanie powoduje bardzo niekorzystne konsekwencje zdrowotne zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Do objawów chorobowych występujących u osób długotrwale stosujących te leki należą:

• zaburzenia psychiczne prowadzące do napadów agresji, zaburzeń osobowości, depresji (próby samobójcze), u mężczyzn dysmorfia mięśniowa (wydaje im się, że są za mało napakowani)

• gniew sterydowy;

• choroby wątroby;

• przyśpieszenie zmian miażdżycowych w naczyniach serca i mózgu (zawały serca i zatory mózgowe);

• zmiany skórne (trądzik);

• częstsze zerwania ścięgien (Achillesa) - zahamowanie wytwarzania kolagenu;

• nowotwory wątroby i płuc;

• przerost gruczołu krokowego;

• zmiany zakrzepowe żył;

• zahamowanie wydłużania nasad kości długich;

• łysienie typu męskiego;

• wzrost masy mięśniowej, ale bez zwiększenia siły, szybkości i wytrzymałości;

Ponadto wywierają one (niekiedy trwały) ogromny wpływ na funkcje narządów płciowych:

U KOBIET:

• zanik gruczołów sutkowych,

• zaburzenie lub brak miesiączki,

• brak owulacji,

• bezpłodność,

• maskulinizacja: obniżenie brzmienia głosu, owłosienie męskie (na klatce piersiowej, udach i pośladkach), przerost łechtaczki, męska budowa ciała.

U MĘŻCZYZN:

• powiększenie gruczołów sutkowych - ginekomastia;

• zaburzenia wzwodu;

• zaburzenia spermatogenezy - tworzenia plemników (oligospermia lub azoospermia, tzn. sperma zawiera mało plemników lub są one martwe);

• zanik jąder;

• bezpłodność;

• impotencja;

• rak prostaty;

---