Uśredniony kierunek (Ks), wyznaczony z dwóch położeń lunety, lub poprawione wartości odczytów z koła poziomego 0₁' lub 0₂' uwolnione są od wpływu błędu du kolimacji. Wartość tę ustawiamy w mikroskopie odczytowym teodolitu, skręcając alidadę koła poziomego za pomocą leniwki. Na skutek tej czynności kreska pionowa krzyża kresek schodzi z celu. Poziomymi śrubami rektyfikacyjnymi krzyża kresek naprowadzamy kreskę pionową na cel. Sprawdzamy poprawność rektyfikacji, mierząc kierunek w dwóch położeniach lunety. Jeśeli różnica odczytów:

 

02 - 01 = 200g00,0c

 

wówczas błędu kolimacji nie ma i oś celowa jest prostopadła do poziomej osi obrotu lunety.

 

Sprawdzenie i usuwanie błędu kolimacji można również przeprowadzić w laboratorium, posługując się kolimatorem geodezyjnym. Celujemy do krzyża kolimatora (do kreski pionowej) w dwóch położeniach lunety. Procedura sprawdzania i rektyfikacji jest taka sama jak w metodzie polowej. Wykorzystując kolimator, można uzyskać bardzo stabilny obraz celu, nie zniekształcony w wielu przypadkach niekorzystnym wpływem czynników atmosferycznych.

 

 

b) sposób wyznaczania podwójnej wartości liniowej błędu kolimacji (metody: polowa i laboratoryjna wykorzystująca kolimator geodezyjny)

 

Po ustawieniu i spoziomowaniu teodolitu kierujemy oś celową (przy poziomym ustawieniu lunety) na poziomo ustawioną łatę niwelacyjną, umieszczoną w horyzoncie instrumentu (czołowa płaszczyzna łaty z podziałłem jest ustawiona prostopadle do osi celowej) w odległści 30-40m. Wykonujemy odczyt kreską pionową płytki ogniskowej lunety (I położenie lunety) - Ł₁, a na kręgu poziomym odczyt - 01. Obracamy alidadę dokładnie o 200^g (wg wskazań z mikroskopu odczytowego) i lunetę przez zenit, a następnie odczytujemy z łaty odczyt Ł₂. Gdy różnica Ł₂ - Ł₁ (wyrażająca podwójną wartość liniową błędu kolimacji) mieści się w granicach dokładności obserwacji (2-3mm), można przyjąć, że błąd kolimacji nie występuje. W przypadku wystąpienia większych różnic(powyżej 2-3mm) obliczamy wartość uśrednioną (Ł_śr)

 

która jest uwolniona od wpływu błędu kolimacji. Na tę wartość na łacie nasuwamy kreskę pionową płytki ogniskowej lunety za pomocą poziomych śrub rektyfikacyjnych, poczym wykonujemy pomiar kontrolny w celu upewnienia się czy błąd kolimacji został usunięty.

Badanie tym sposobem może być również przeprowadzone w laboratorium. Łatę można zastąpić precyzyjną podziałką liniową (interwały między kreskami 0,5 mm). Procedura pomiarowa, wykorzystująca krótkie celowe, jest analogiczna do przedstawionej powyżej. Można do tego rodzaju badań wykorzystać też kolimator geodezyjny, którego krzyż celowniczy zawiera podziałkę liniową (na kresce poziomej kolimatora). W tym przypadku podziałka ułatwia wyznaczenie uśrednionego odczytu, umożliwia też dokładne przeprowadzenie czynności rektyfikacyjnych.

 

c) sposób wyznaczania poczwórnej wartości liniowej błędu kolimacji (metody: polowa i laboratoryjna wykorzystująca kolimator geodezyjny)

 

Metoda ta nie wymaga odczytywania kierunku z koła poziomego teodolitu. Metodyka postępowania przy wyznaczaniu błędu kolimacji tym sposobem jest następująca. Celujemy do punktu terenowego odległego od instrumentu o ok. 30 - 40m, leżącego w horyzoncie instrumentu. Przy zaciśniętej śrubie zaciskowej alidady koła poziomego obracamy lunetę przez zenit i celujemy na łatę niwelacyjną (poziomo położoną w horyzoncie instrumentu jak w punkcie b) i wykonujemy z niej odczyt Ł₁. Następnie zwalniamy alidadę, obracamy ją o ok. 200^g i celujemy kreskę pionową lunety teodolitu na punkt terenowy. Przy zaciśniętej alidadzie, po obróceniu lunety przez zenit, wykonujemy na łacie odczyt Ł₂. Odcinek Ł₁Ł₂ wyznacza poczwórną wartość liniową błędu kolimacji. Obliczamy odczyt na łacie Ł₃ odpowiadający prawidłowemu położeniu osi celowej:

 

 

Kreskę pionową płytki ogniskowej lunety teodolitu naprowadzamy na odczyt Ł₃ poziomymi śrubami rektyfikacyjnymi, po czym sprawdzamy dokładność przeprowadzonej rektyfikacji.

Omówionym sposobem badania i usuwania błdu kolimacji można posłużyć się w laboratorium, wykorzystując do tego celu dwa kolimatory geodezyjne, ustawione po przeciwnych stronach badanego instrumentu. Pomiary kierunków lub kątów poziomych należy wykonywać w dwóch położeniach lunety, gdyż średnia arytmetyczna z uzyskanych wartości wolna jest od wpływu błędu kolimacji. 

 

 

V) Wyznaczenie i usuwanie błędu inklinacji.

 

Najczęściej stosowany sposób wykrycia występowania błędu inklinacji polega na rzutowaniu (za pomocą kreski pionowej lunety teodolitu) wysoko położonego punktu na położoną poziomo w horyzoncie instrumentu łatę niwelacyjną (lub podziałkę milimetrową przy badaniach wykonywanych w laboratorium przy krótkich celowych) w dwóch położeniach lunety. Otrzymane odczyty na łacie powinny być identyczne, ewentualnie mogą odbiegać od siebie w granicach dokładności przeprowadzonych obserwacji.

 

Przykład:

 

Ł₁ ( w I położeniu lunety) = 26,4 mm

Ł₂ (w II połozeniu lunety) = 29,6 mm

gdzie: Ł₁ i Ł₂ - odczyty wykonane na podziałce milimetrowej

 

Podwójna wartość liniowa błędu inklinacji równa jest 3,2 mm, a odczyt średni na łacie (Ł_śr) uwolniony od wpływu błędu inklinacji wynosi:

 

Pionową kreskę krzyża kresek ustawiamy na wartość uśrednioną (Ł_śr) za pomocą leniwki alidady koła poziomego. Przy zaciśniętej alidadzie podnosimy lunetę w kierunku wysoko położonego punktu. Pionowa kreska krzyża nie będzie pokrywać się z wyżej wymienionym punktem, w związku z czym kreską pionową naprowadzamy na cel przez podniesienie lub opuszczenie w łożysku czopa jednego końca poziomej osi obrotu lunety, w tym celu kręcimy dostępną z zewnątrz (w starych instrumentach) specjalną śrubę rektyfikacyjną. Usuwanie błędu inklinacji we współczesnych teodolitach wymaga zmiany w położeniu łożyska, najczęściej za pomocą specjalnego regulacyjnego pierścienia, dostępnego wewnątrz dźwigara lunety. Te czynności regulacyjne (justowanie mechaniczne) należy przeprowadzić w warsztacie mechaniczno-optycznym.

W teodolitach, w których nie można obrócić lunety przez zenit występowanie błędu inklinacji można wykryć za pomocą pionu sznurowego. Ustawiamy w odległości np. 10 m od pionu teodolit i po wykonaniu czynności pionowania jego osi głównej celujemy środkiem krzyża lunety na najwyszy, możliwy do obserwacji punkt sznurka. Przy zaciśniętej alidadzie koła poziomego opuszczamy lunetę ku dołowi i sprawdzamy, czy środek krzyża kresek nie schodzi z kierunku pionowego wyznaczonego przez sznurek pionu. Jeśeli istnieje błąd inklinacji, wówczas zaobserwujemy równomierne odchylenie śladu osi celowej od kierunku pionowego. Należy tak skorygować położenie poziomej osi obrotu lunety, aby środek krzyża kresek (przy opuszczaniu lunety) pokrywał się z kierunkiem pionu na całej długości sznurka.

Błąd inklinacji można wyznaczyć w laboratorium, wykorzystując do tego celu dwa kolimatory geodezyjne. Jeden z nich umieszczony w horyzoncie teodolitu powinien mieć kreskę poziomą krzyża z podziałką liniową, drugi umocowany stosunkowo wysoko, umożliwia na znaczne odchylenie lunety badanego teodolitu od położenia poziomego. Krzyże kresek obu kolimatorów powinny leżeć w płaszczyźnie kolimacyjnej badanego teodolitu. Rzutowanie kreski pionowej kolimatora górnego w dwóch położeniach lunety pozwala sprawdzić prawidłowość ustawienia poziomej osi obrotu lunety względem osi głównej teodolitu wg procedury omówionej powyżej i przeprowadzić niezbędne justowanie w warunkach warsztatowych.

Jeżeli w teodolicie występuje błąd inklinacji, można jego wpływ na pomiar kierunku lub kąta poziomego wyeliminować przez pomiar tego kierunku lub kąta w dwóch położeniach lunety. Uśredniony wynik (z dwóch położeń) jest uwolniony od wpływu błędu inklinacji. 

 

 

VI) Wyznaczenie i usuwanie błędu indeksu koła pionowego teodolitu

 

Przy poziomej osi celowej lunety i przy górującym pęcherzyku libelli kolimacyjnej lub przy pracującym automatycznym kompensatorze indeksu koła pionowego teodolitu, odczyty na kole pionowym powinny być okrągłe i dla opisu zenitalnego powinny wynosi - 100^g - dla I położenia lunety i 300^g - dla II położenia lunety. Jeżeli w tych warunkach odczyty będą inne, w teodolicie występuje błąd indeksu (miejsca zera) i należy go usunąć przez rektyfikację.

Jedna z metod polega na pomiarze kąta na kole pionowym w dwóch położeniach lunety. Jeśeli sprawdzamy błąd indeksu w teodolicie z kompensatorem ręcznym koła pionowego, po wycelowaniu kreską poziomą krzyża kresek na cel doprowadzamy pęcherzyk libelli kolimacyjnej do górowania , po czym wykonujemy odczyt z koła pionowego w I położeniu lunety (0₁). W przypadku zastosowania w teodolicie automatycznego kompensatora koła pionowego, po wycelowaniu od razu wykonujemy odczyt. Odczyt ten przy opisie zenitalnym koła pionowego równy jest wartości kąta zenitalnego Z₁. Wycelowanie w II położeniu lunety daje odczyt z koła pionowego 0₂. Wartość kąta zenitalnego (z II położenia lunety) obliczyć można ze wzoru:

 

Z₂ = 400^g - 0₂

 

Dla opisu zenitalnego koła pionowego powinniśmy uzyskać:

 

0₁ + 0₂ = 400^g

lub:

Z₁ = Z₂

 

Jeżeli nie są spełnione te warunki, występuje błąd indeksu i należy go usunąć, przy czym sposób rektyfikacji zależy od zastosowanego typu kompensatora.

 

Przykład:

Teodolit z kompensatorem ręcznym (wskaźnik położenia alidady koła pionowego - libella kolimacyjna)

0₁ = Z₁ = 48^g24,8^c

0₂ = Z₁ = 351^g80,6^c

0₁ + 0₂ = 400^g05,4^c

Nadwyżka lub niedobór w stosunku do 400^g jest podwójną wartością błędu indeksu (i):

 

2i = 0₁ + 0₂ - 400^g = 400^g05,4^c = 5,4^c

 czyli

i = 2,7c

Obliczamy wartość kąta zenitalnego w II położeniu lunety Z₂:

 

Z₂ = 400^g - 351^g80,6^c = 48^g19,4^c

 

Obliczamy wartość uśrednioną kąta uwolnioną od błędu indeksu:

 

(w I położeniu lunety).

Aby uzyskać odczyty z koła pionowego uwolnione od błędu indeksu należy od wartości odczytu odjąć wartość błędu indeksu ( suma 0₁ i 0₂ przekracza 400^g)

 

0₁' = 0₁ - i

0₂' = 0₂ - i

0₁' = 48^g22,1^c (w I położeniu lunety)

0₂' = 351^g77,9^c (w II położeniu lunety)

a więc

 

0₁' +0₂' = 400^g00,0^c

 

 

VII) Sprawdzenie i usuwanie błędu ustawienia krzyża kresek

 

 

Warunek prostopadłości pionowej kreski krzyża kresek do poziomej osi obrotu lunety nożna sprawdzić badając, czy np. kreska pionowa krzyża jest ustawiona w położeniu pionowym, porównując jej kierunek z kierunkiem pionu wyznaczonym pionem sznurkowym. Można też leniwką ruchu poziomego skręcać alidadę teodolitu i obserwować położenie punktu terenowego na tle poziomej kreski płytki ogniskowej lunety (czy jest jednakowa odległość punktu od poziomej kreski). Wykorzystanie poziomej kreski w tych badaniach jest możliwe, ponieważ prostopadłości obu kresek krzyża celowniczego jest gwarantowana fabrycznie. Celując do krzyża kolimatora sprawdzamy pokrycie lub równoległość odpowiednich par kresek. Skręcenie krzyża, podobnie jak w niwelatorze technicznym, wykonać można po zwolnieniu śrub blokujących pierścień dociskowy płytki ogniskowej lunety. Należy zwrócić uwagę na to, by na skutek tych czynności nie powstał błąd kolimacji, co może wyniknąć z naruszenia osi celowej.

 

 

 

2. OPISZ POMIAR SZCZEGÓAŁÓW SYTUACYJNYCH METODĄ WCIĘĆ (KĄTOWYCH, LINIOWYCH, KOMBINOWANYCH).

 

 

Metoda wcięć liniowych stosowana jest do pomiaru odosobnionych niedostępnych szczegółów, dla których nie opłaciłoby się zakładać ciągu sytuacyjnego czy lini pomiarowych. Polega na pomiarze przynajmniej dwu odległości punktu wcinanego od punktów o znanym położeniu. Takie wcięcie liniowe w przód jest najprostszym związkiem liniowym. Należy się starać aby mierzone odcinki określające położenie punktu przecinały się pod kątem nie mniejszym niż 300. Kontrolę pomiaru metodą wcięć liniowych stanowi zmierzenie dodatkowej odległości punktu o znanym położeniu.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Pomiar budynku metoą wcięć liniowych

 

 

Metoda wcięć kątowych znajduje zastosowanie w wyjątkowych przypadkach, przy pomiarze odosobnionych niedostępnych szczegółów. Polega na wykonaniu kątowych wcięć w przód. Jest to metoda dokładna ale stosunkowo pracochłonna, szczególnie wtedy gdy chce się skontrolować pomiar przez dodatkowe kierunki wcinające. Przy stosowaniu metody wcić kątowych należy dążyć do stosowania takich kierunków wcinających, które przecinają się pod kątem większym od 300.

 

 

 

3. OPISZ NIWELACJĘ METODĄ PUNKTÓW ROZPROSZONYCH.

 

 

W terenie o niewielkich spadkach pomiar rzeźby można wykonać niwelatorem zaopatrzonym w dalmierz i limbus poziomy. Podstawą takiego pomiaru jest osnowa poligonowa uzupełniona w razie potrzeby dodatkowymi punktami.

Celem pomiaru jest wyznaczenie położenia sytuacyjnego i wysokości punktów charakterystycznych. Są to punkty najwyższe i najniższe terenu i punkty na liniach szkieletowych oraz na załamaniach spadków. Położenie punktów charakterystycznych terenu określa się metodą biegunową, wysokość zaś metodą niwelacji w przód. Odległość między stanowiskami niwelatora nie powinna przekraczać 200 m. Wszystkie punkty osnowy należy utrwalić za pomocą palików wbitych równo w ziemię, a numerację ich umieścić na palikach świadkach.

Następnie wyznaczamy wysokości punktów osnowy metodą niwelacji ze środka. Punkty osnowy poligonowej tworzą jednocześnie sieć ciągów niwelacyjnych, które mierzymy i wyrównujemy zgodnie z zasadami podanymi przy omawianiu pomiaru i wyrównania ciągów niwelacyjnych. Przez dowiązanie pomiaru do najbliższego reperu ustala się wysokość jednego z punktów osnowy, co pozwala określić wysokość punktów w układzie państwowym.

Mając wyznaczoną osnowę, przystępujemy do niwelacji punktów terenowych. Ustawiamy niwelator nad punktem osnowy, dokładnie poziomujemy oraz mierzymy jego wysokość od poziomu zaniwelowanego punktu do poziomu osi celowej. Orientujemy limbus celując na łatę lub tyczkę ustawioną na sąsiednim punkcie osnowy i robiąc odczyt na limbusie. Odczyt ten umożliwi wyznaczenie kierunku osi biegunowej. Następnie celujemy na łaty ustawione kolejno na charakterystycznych punktach terenu, położonych w granicach zasięgu celowania. Dla każdego punktu odczytujemy: 1) kąt kierunkowy na limbusie, 2) położenie na łacie nitki środkowej - s oraz dwóch nitek dalmierza d i g. Jednocześnie sporządzamy szkic, na który nanosimy wszystkie pomierzone punkty. Ustawiając niwelator kolejno na wszystkich przygotowanych uprzedni stanowiskach, wykonujemy niwelację na całej powierzchni. Wybierając punkty w terenie należy zwrócić uwagę na to, aby przy najmniejszej ich liczbie określić możliwe jak najdokładniej cechy charakterystyczne terenu. W celu łatwiejszego zorientowania się w ukształtowaniu terenu i umożliwieniu prawidłowego wykreślenia warstwic, należy zaznaczyć na szkicu kierunki spadków terenu oraz kierunki zasadniczych lini terenowych - grzbietowych i dolinowych. Punktów terenowych nie utrwalamy, lecz numerujemy je w dzienniku pomiarowym i na szkicu. Wysokości punktów szczegółowych obliczamy ze wzoru:

 

H_i = H_st + i

H_p = H_i - s

 

 

 

5. OMÓW WYNIESIENIE WYSOKOŚCI DO GŁĘBOKIEGO WYKOPU.

Przy posadowieniu fundamentów zachodzi potrzeba wyznaczenia wysokości punktów w głębokim wykopie. Jeżeli wysokość wykopu jest tak wielka, że łata ustawiona w punkcie B nie sięga do osi celowej niwelatora znajdującego się na stanowisku górnym, to należy wykonać pomiar dwoma niwelatorami. Na specjalnym rusztowaniu lub na istniejącej konstrukcji zawiesza się taśmę z podziałem centymetrowym. U dołu należy taśmę obciążyć ciężarem około 10 kg. Na reperze roboczym A oraz na paliku B ustawia się łaty. Niwelatorem ze stanowiska górnego wykonuje się odczyt wstecz na łacie A, który wynosi w oraz odczyt w przód na taśmie t1, zaś na stanowisku dolnym odczyt wstecz na taśmie t₂ i odczyt w przód p na łacie ustawionej w punkcie B. Wysokość punktu B oznaczamy przez H_B.

H_B = H_A + w - (t₁ - t₂) - p

H_B = H_A + (w - p) - (t₁ - t₂)

Jeśli położenie punktu B utrwalimy, może on słu|żyć jako reper roboczy do określenia wysokości innych punktów w wykopie.

 

 

 

Wyznaczanie wysokości punktu znajdującego się w wykopie.

6. OMÓW CZYNNOŚCI GEODEZYJNE W TOKU BUDOWY ORAZ PO JEJ

ZAKOŃCZENIU.

 

Pomiary geodezyjne wykonywane w czasie budowy nazywane są przez geodetów pomiarami realizacyjnymi. Są to wszelkie prace geodezyjne, których celem jest wyniesienie projektu w teren, to znaczy usytuowanie budowli w terenie zgodnie z projektem. Na etapie wykonawstwa projektów w terenie jest tzw. obsługa geodezyjna różnego rodzaju budowli podczas ich realizacji. Po zakończeniu realizacji inwestycji zachodzi potrzeba przeprowadzenia w odpowiednim czasie geodezyjnej inwentaryzacji zrealizowanych budowli i urządzeń. Jako efekt opracowania wyników tych pomiarów powstaje dokumentacja w postaci materiałów inwentaryzacyjnych poszczególnych obiektów, a także zaktualizowana mapa zasadnicza terenu, na którym zrealizowano inwestycje.

 

• czynności geodezyjne w toku budowy:

• geodezyjna obsługa budowy i montażu obiektu budowlanego polega na tyczeniu i pomiarach

kontrolnych tych elementów obiektu, których dokładność usytuowania bez pomiarów geodezyjnych nie zapewni prawidłowego wykonania obiektu

• pomiary przemieszczeń obiektu i jego podłoża oraz pomiary odkształceń obiektu mają na celu

zapewni bezpieczeństwo budowy obiektu budowlanego oraz bezpieczeństwa jego utrzymania

• czynności geodezyjne po zakończeniu budowy:

• sporządzenie geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej w celu zebrania aktualnych danych w przestrzennym rozmieszczeniu elementów zagospodarowania działki lub terenu

• wykonanie dokumentacji geodezyjno-kartograficznej sporządzonej w wyniku geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej - powinna zawierać dane umożliwiające wniesienie zmian na mapę zasadniczą, do ewidencji gruntów i budynków oraz do ewidencji sieci uzbrojenia terenu

• pomiary stanu wyjściowego obiektów wymagających w trakcie użytkowania okresowego badania przemieszczeń i odkształceń

• okresowe pomiary geodezyjne przemieszczeń i odkształceń - jeżli pomiary takie przewiduje projekt budowlany lub na wniosek zainteresowanego podmiotu

DALEJ JEST TEKST POCZĄTKOWY - TRZEBA WSTAWIĆ Ą,Ę,Ś,Ć,Ż,Ź,... ITD. !!!

PRACA KONTROLNA 2

 

 

OMÓW SPRAWDZENIE I REKTYFIKACJE TEODOLITÓW.

 

Teodolit jako jako narz__dzie k_tomiernicze powinien speB_nia__ nast__puj_ce warunki:

o[_ libelli alidadowej (rurkowej) ll powinna by__ prostopadB_a do pionowej osi teodolitu vv

ll ( vv

 

o[_ celowa lunety cc powinna by__ prostopadB_a do poziomej osi obrotu lunety hh (nie speB_nienie tego warunku nazywamy bB___dem kolimacji)

cc ( hh

 

pozioma o[_ obrotu lunety hh powinna by__ prostopadB_a do pionowej osi teodolitu vv ( nie speB_nienie tego warunku nazywamy bB___dem inklinacji)

hh ( vv

 

pionowa kreska krzy|_a kresek powinna by__ prostopadB_a do do poziomej osi obrotu lunety hh

w teodolicie nie powinien wyst__powa__ mimo[_ród koB_a poziomego i pionowego

pB_aszczyzna gB_ówna libelli okr_gB_ej pg powinna by__ prostopadB_a do pionowej osi teodolitu vv

pg ( vv

 

Przy poziomej osi celowej lunety i góruj_cym p__cherzyku libelli kolimacyjnej lub przy pracuj_cym automatycznym kompensatorze indeksu koB_a pionowego teodolitu, odczyty na kole pionowym powinny by__ okr_gB_e i dla opisu zenitalnego wynosi__ 100g _ dla I poB_o|_enia lunety i 300g _ dla II poB_o|_enia lunety (instrument, który nie speB_nia tego warunku, obarczony jest bB___dem indeksu _ inaczej mówi_c bB___dem miejsca zera).

 

Sprawdzenie prawidB_owego dziaB_ania: zacisków, leniwek, [_rub poziomuj_cych

 

Przed sprawdzeniem warunków teodolitu nale|_y oceni__ dziaB_anie wszelkich zacisków wspóB_pracuj_cych z nimi leniwek. Zaciski powinny pewnie blokowa__ ruchome zespoB_y teodolitu, leniwki powinny obraca__ si__ bez luzów i zaci____. Z_ruby poziomuj_ce spodarki powinny obraca__ si__ z jednakowym oporem obrotu, który podobnie jak przy leniwkach w wi__kszo[_ci wypadków mo|_e by__ regulowany przez pokr__cenie specjalnego pier[_cienia z otworami dostosowanymi do igB_y rektyfikacyjnej. Przy badaniu instrumentu nale|_y zwróci__ równie|_ uwag__ na pB_ynno[___ obrotu okularu lunety i mikroskopu odczytowego, pier[_cienia steruj_cego ruchem wewn__trznej soczewki ogniskuj_cej. Wszelkie zauwa|_one usterki nale|_y usun___ w warsztacie mechaniczno-optycznym.

 

Sprawdzanie i rektyfikacja libell alidadowych teodolitu.

 

Alidadowe libelle ustawcze: rurkow_ i okr_gB__ sprawdza si__ w taki sam sposób jak w niwelatorze z lunet_ staB__. Je|_eli libella okr_gB_a umieszczona jest w spodarce teodolitu (nie mo|_na jej obróci__ o 1800), jej rektyfikacj__ przeprowadza si__ po ustawieniu osi gB_ównej instrumentu vv w poB_o|_eniu pionowym wg dokB_adnej libelli alidadowej. DokB_adno[___ ustawienia si__ p__cherzyka libelli rurkowej w poB_o|_eniu [_rodkowym nie powinna przekracza__ 0,3 dziaB_ki libelli przy dowolnym poB_o|_eniu alidady. W przypadku uzyskania wi__kszych warto[_ci ponawiamy czynno[_ci rektyfikacyjne.

 

Wykrywanie porywania limbusa

 

Wykrywanie porywania limbusa mo|_na przeprowadzi__ w terenie b_dz_ w laboratorium. Po ustawieniu teodolitu na statywie lub no[_niku laboratoryjnym nale|_y wycelowa__ lunet_ (kresk_ pionow_) na wybrany cel w terenie lub do krzy|_a kolimatora i wykona__ odczyt kierunku. Nast__pnie obracamy zwolnion_ alidad__ np. w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara dziesi__ciokrotnie i po ponownym wycelowaniu wykonujemy odczyt kierunku. Zgodno[___ obu odczytów [_wiadczy o stabilno[_ci koB_a poziomego i braku uszkodzeD_ czy zanieczyszczeD_ w mechanizmie repetycyjnym (system dwóch [_rub zaciskowych lub membrana i sprz__g kleszczowy), które mogB_yby zmieni__ przy obrocie alidady wyj[_ciowe poB_o|_enie kr__gu poziomego.

 

 

Wyznaczanie i usuwanie bB___du kolimacji

 

 

W przypadku braku prostopadB_o[_ci osi celowej lunety cc do poziomej osi obrotu lunety hh wyst__puj_cy bB__d nazywamy bB___dem kolimacji. Warunek czy cc jest ( do hh mo|_na sprawdzi__ metodami polowymi i w laboratorium wykorzystuj_c do badaD_ kolimator geodezyjny.

 

Sposób wyznaczania podwójnej warto[_ci k_towej bB___du kolimacji (metody: polowa i laboratoryjna wykorzystuj_ca kolimator geodezyjny).

 

Po przykr__ceniu teodolitu do statywu geodezyjnego i ustawieniu jego gB_ównej osi w poB_o|_eniu pionowym wg wskazaD_ zrektyfikowanej alidadowej libelli rurkowej, o[_ celow_ kierujemy na wyraz_ny punkt w terenie, poB_o|_ony w przybli|_eniu w poziomej pB_aszczyz_nie celowania w odlegB_o[_ci kilkudziesi__ciu metrów od instrumentu. Wykonujemy odczyt z koB_a poziomego w I poB_o|_eniu lunety (01). Nast__pnie celujemy na ten sam cel w drugim poB_o|_eniu lunety i wykonujemy odczyt kierunku z koB_a poziomego (02). Je|_eli ró|_nica obu kierunków równa jest 1800 lub 200g, wówczas bB__d kolimacji nie wyst__puje i o[_ cc jest do ( hh. Je|_eli obliczona ró|_nica b__dzie wi__ksza od dokB_adno[_ci odczytu koB_a, o[_ celowa nie jest prostopadB_a do osi poziomej obrotu lunety. Otrzymana ró|_nica wyra|_a podwójn_ wart[___ k_tow_ bB___du kolimacji.

 

PrzykB_ad:

 

01 = 46g 83,6c

02= 246g 87,4c

 

BB__d kolimacji (k) wyznaczamy ze wzoru:

 

_ EMBED Equation.3 ___

_ EMBED Equation.3 ___ = 1,9c

 

Obliczamy warto[___ u[_rednion_ Ks z dwóch kierunków, np. dla I poB_o|_enia lunety wg wzoru:

 

_ EMBED Equation.3 ___

 

_ EMBED Equation.3 ___

lub poprawiamy warto[_ci kierunków o bB__d kolimacji, tzn.:

 

01 + k = 01_ = 46g85,5c

02 _ k = 02_ = 246g85,5c

02_ _ 01_ = 200g00,0c

U[_redniony kierunek (Ks), wyznaczony z dwóch poB_o|_eD_ lunety, lub poprawione warto[_ci odczytów z koB_a poziomego 01_ lub 02_ uwolnione s_ od wpB_ywu bB___du kolimacji. Warto[___ t__ ustawiamy w mikroskopie odczytowym teodolitu, skr__caj_c alidad__ koB_a poziomego za pomoc_ leniwki. Na skutek tej czynno[_ci kreska pionowa krzy|_a kresek schodzi z celu. Poziomymi [_rubami rektyfikacyjnymi krzy|_a kresek naprowadzamy kresk__ pionow_ na cel. Sprawdzamy poprawno[___ rektyfikacji, mierz_c kierunek w dwóch poB_o|_eniach lunety. Je|_eli ró|_nica odczytów:

 

02 - 01 = 200g00,0c

 

wówczas bB___du kolimacji nie ma i o[_ celowa jest prostopadB_a do poziomej osi obrotu lunety.

 

Sprawdzenie i usuwanie bB___du kolimacji mo|_na równie|_ przeprowadzi__ w laboratorium, posB_uguj_c si__ kolimatorem geodezyjnym. Celujemy do krzy|_a kolimatora (do kreski pionowej) w dwóch poB_o|_eniach lunety. Procedura sprawdzania i rektyfikacji jest taka sama jak w metodzie polowej. Wykorzystuj_c kolimator, mo|_na uzyska__ bardzo stabilny obraz celu, nie znieksztaB_cony w wielu przypadkach niekorzystnym wpB_ywem czynników atmosferycznych.

 

 

sposób wyznaczania podwójnej warto[_ci liniowej bB___du kolimacji (metody: polowa i laboratoryjna wykorzystuj_ca kolimator geodezyjny)

 

 

Po ustawieniu i spoziomowaniu teodolitu kierujemy o[_ celow_ (przy poziomym ustawieniu lunety) na poziomo ustawion_ B_at__ niwelacyjn_, umieszczon_ w horyzoncie instrumentu (czoB_owa pB_aszczyzna B_aty z podziaB_em jest ustawiona prostopadle do osi celowej) w odlegB_o[_ci 30-40m. Wykonujemy odczyt kresk_ pionow_ pB_ytki ogniskowej lunety (I poB_o|_enie lunety) _ A_1, a na kr__gu poziomym odczyt - 01. Obracamy alidad__ dokB_adnie o 200g (wg wskazaD_ z mikroskopu odczytowego) i lunet__ przez zenit, a nast__pnie odczytujemy z B_aty odczyt A_2. Gdy ró|_nica A_2 _ A_1 (wyra|_aj_ca podwójn_ warto[___ liniow_ bB___du kolimacji) mie[_ci si__ w granicach dokB_adno[_ci obserwacji(2-3mm), mo|_na przyj___, ze bB__d kolimacji nie wyst__puje. W przypadku wyst_pienia wi__kszych ró|_nic(powy|_ej 2-3mm) obliczamy warto[___ u[_rednion_ (A_[_r)

 

_ EMBED Equation.3 ___,

która jest uwolniona od wpB_ywu bB___du kolimacji. Na t__ warto[___ na B_acie nasuwamy kresk__ pionow_ pB_ytki ogniskowej lunety za pomoc_ poziomych [_rub rektyfikacyjnych, poczym wykonujemy pomiar kontrolny w celu upewnienia si__ czy bB__d kolimacji zostaB_ usuni__ty

Badanie tym sposobem mo|_e by__ równie|_ przeprowadzone w laboratorium. A_at__ mo|_na zast_pi__ precyzyjn_ podziaB_k_ liniow_ (interwał między kreskami 0,5 mm). Procedura pomiarowa, wykorzystuj_ca krótkie celowe, jest analogiczna do przedstawionej powy|_ej. Mo|_na do tego rodzaju badaD_ wykorzysta__ te|_ kolimator geodezyjny, którego krzy|_ celowniczy zawiera podziaB_k__ liniow_ (na kresce poziomej kolimatora). W tym przypadku podziaB_ka uB_atwia wyznaczenie u[_rednionego odczytu, umo|_liwia te|_ dokB_adne przeprowadzenie czynno[_ci rektyfikacyjnych.

 

sposób wyznaczania poczwórnej warto[_ci liniowej bB___du kolimacji (metody: polowa i laboratoryjna wykorzystuj_ca kolimator geodezyjny)

 

Metoda ta nie wymaga odczytywania kierunku z koB_a poziomego teodolitu. Metodyka post__powania przy wyznaczaniu bB___du kolimacji tym sposobem jest nast__puj_c_ do punktu terenowego odlegB_ego od instrumentu o ok. 30 _ 40m, le|__cego w horyzoncie instrumentu. Przy zaci[_ni__tej [_rubie zaciskowej alidady koB_a poziomego obracamy lunet__ przez zenit i celujemy na B_at__ niwelacyjn_ (poziomo poB_o|_on_ w horyzoncie instrumentu jak w punkcie b) i wykonujemy z niej odczyt A_1. Nast__pnie zwalniamy alidad__, obracamy j_ o ok. 200g i celujemy kresk_ pionow_ lunety teodolitu na punkt terenowy. Przy zaci[_ni__tej alidadzie, po obróceniu lunety przez zenit, wykonujemy na B_acie odczyt A_2. Odcinek A_1A_2 wyznacza poczwórn_ warto[___ liniow_ bB___du kolimacji. Obliczamy odczyt na B_acie A_3 odpowiadaj_cy prawidB_owemu poB_o|_eniu osi celowej:

---