29.02.2008r.
Zależności lekowe
Zależności lekowe /uzależnienie/- rozwija się w wyniku długotrwałego zażywania niektórych leków i polega na dążeniu do stałego ich przyjmowania.
Zjawisko zależności od substancji chemicznych określane jest jako narkomania.
Zależność polega na niepohamowanym dążeniu do przyjmowania substancji chemicznej w celu doznania jej wpływu na psychikę bądź uniknięcia nieprzyjemnych wrażeń związanych z pozbawieniem jej działania.
Zależność psychiczna- niewprowadzenie do organizmu substancji uzależniającej powoduje przykre wrażenia: niepokój, rozdrażnienie, agresywność.
Zależność fizyczna- przejawia się tzw. zespołem abstynencji- pozbawienie substancji powoduje zaburzenia czynności organizmu sprawujące choremu dolegliwości, a nawet groźne dla życia.
Zespół abstynencji ma przebieg charakterystyczne dla określonego typu zależności. Wyróżnia się w nim 2 składowe: Zachowanie nastawione na uzyskanie narkotyku oraz fizyczne objawy abstynencji. Zachowanie „celowe”- prośby, próby wyłudzenia itp.
W przebiegu zależności rozwija się tolerancja na lek. Osoba uzależniona musi przyjmować coraz większe dawki środka, aby uzyskać oczekiwany efekt
Nadużywanie leku- jest to stosowanie go niezgodne z jego przeznaczeniem. Osoba zażywa lek p/bólowy bo „lepiej się po nim czuje”. Jest to związane z działaniem leku na ośrodkowy układ nerwowy.
Ludzie przyjmujący opioidy z rzeczywistych wskazań medycznych są zależni wyjątkowo.
Najważniejsze typy zależności:
A. Zależność od morfiny:
-powstaje w wyniku nadużywania opioidów
-ma charakter fizyczny
-zespół abstynencji może prowadzić do zgony
-tolerancja jest znaczna
-zespół abstynencji jest po 8-12h po ostatnim przyjęciu leku
-objawy: łzawienie, wyciek z nosa, ziewanie, pocenie; następnie chory może zapaść w niespokojny sen z którego budzi się po kilkunastu godzinach w coraz gorszym samopoczuciu. Pojawia się rozszerzenie źrenic, „gęsia skórka”, drżenie, rozdrażnienie
-na szczycie zespołu abstynencji (48-72h po ostatnim przyjęciu narkotyku) pacjent jest osłabiony, kicha, łzawi, wymiotuje, ma biegunkę. Wymioty, pocenie, biegunka, nieprzyjmowanie pokarmu prowadzą do wstrząsu. Podanie narkotyku natychmiast przerywa objawy. W przypadkach kończących się pomyślnie zespół abstynencji przemija w ciągu 7-10 dni. Nie przemija zależność psychiczna.
-jeśli pacjent zależny od morfiny otrzyma antagonistę MF (nalokson) rozwój abstynencji jest znacznie szybszy i gwałtowniejszy, szczyt objawów przypada na 16h po podaniu antagonisty.
B. Zależność od alkoholu, leków anksjolitycznych, nasennych
-to jest jeden typ zależności
-w zależności alkoholowej podstawową szkodliwością jest skłonność do czynów gwałtownych
-w przypadku gdy nie można wyleczyć zależności alkoholowej, zastępuje się zależnością inną (zależność od leków nasennych ma charakter kontrolowany)
-szkody fizyczne u alkoholików: wyniszczenie, zapalenie wielonerwowe, podwójne widzenie, marskość wątroby, psychoza Korsaka
-jest zależnością fizyczną
-zespól abstynencji- złe samopoczucie („kac”) + niepokój, nudności, osłabienie, pocenie, skurcze mięśniowe, wymioty, drżenia kończyn, halucynacje- majaczenia alkoholowe (delirium tremens). Może być gorączka, drgawki. Jak chory przeżyje bez leczenia zespół abstynencji trwa 5-7dni. Zależność psychiczna pozostaje
-zależność od leków nasennych, uspakajających rozwija się stopniowo
-tolerancja najwyższa dla barbituranów
-zespół abstynencji po 12-16h do 3-4dni po ostatniej dawce
-najczęstszy objaw to drgawki (może byś stan padaczkowy)
-następnie stan majaczeniowy, pobudzenie, gorączka
-chorzy którzy przeżyją powracają do normalnego stanu po 8 dniach.
Skuteczność (efektywność)- termin związany z wewnętrzną aktywnością leku, co odnosi się do odsetka liczby receptorów, które muszą być związane przez opioid aby osiągnąć pożądany efekt alalgetyczny. Odsetek receptorów opioidowych, które muszą połączyć się z opioidem jest odwrotnie proporcjonalny do wewnętrznej aktywności opioidu. Tolerancja rozwija się częściej przy stosowaniu leku o niewielkiej aktywności wewnętrznej
Siła działania- maksymalne działanie które można osiągnąć poprzez zastosowanie określonego leku.
Stosowanie opioidu, zwłaszcza w leczeniu bólu nowotworowego często związane jest z wystąpieniem tzw. efektu pułapowego. Zjawisko to ma 2 znaczenia:
-w przypadku stosowania opioidów o profilu agonistyczno- antagonistycznym (pentazocyna) występowanie efektu pułapowego oznacza, iż powyżej określonej dawki opioidu stosowanie dodatkowych dawek tego leku nie spowoduje zwiększenia skuteczności analgetycznej, gdyż ujawnia się własne działanie antagonistyczne opioidu
-opioidy o działaniu czysto agonistycznym zazwyczaj powodują uśmierzenie bólu proporcjonalnie do stosowanej dawki, ale równocześnie może to być związane z równoczesnym występowaniem objawów niepożądanych, które nie są tolerowane przez chorego i to one stanowią pułap dla dawkowania opioidów.