Podręcznik

Witold Siuda - elementy prawa dla ekonomistów

Wtorek 15-16

WPiA pokój 325

W języku potocznm są dwa podstawowe ujęcia prawa

- mam prawo do czegoś

- prawo karne, cywilne, handlowe….

Te dwa typy wskazują na dwa rodzaje rozumienia, to pierwsze - przedmiotowe to zespół norm i te normy to pewne reguly postępowania, pochodza od państwa i służą do regulacji celów. Sfera stosunków społecznych jest sferą realną. Druga plaszczyzna to płaszczyzna norm, nie jest płaszczyzną opisową, nie informuje jak jest. Jest natomiast informującą jak być powinno. Jak zachować się należy. Norma prawna jest wzorem, regułą postępowania. Norma odpowiada na pytanie jak należy postępować. Między sferą realną stosunków społeczną asferą norm nawiązuje się pewna realcja. Norma musi mieć swoje źródlo, jaki podmiot któ®y stworzy tą normę. U nas normodawcą jest państw czyli prawo to zespół norm ustanowionych przez państwo. Funkcja państwa to nie tylko tworzenie norm ale też uznawanie norm (sankcjonowanie norm) od innych normodawców - uznawanie tych norm i nadawanie im sankcji, nadawanie im przymusu by były przestrzegane. Prawo o zespół norm - zespół wieć nie jest chaotyczne. Prawo ma tworzyć system. Prawo reguluje stosunki społeczne. Prawo jako płaszczyzna normatywna ma regulowac stosunki społeczne, czyli udzielac odpowiedzi na pytanie jak zachować się mają obywatele. Nie wszystkie stosunki społeczne są regulowane przez prawo (np. ubranie na studia - co innego marynarka). Dla prawa w znaczeniu przedmiotowym najwazniejsza jest norma. Norma to wzór jak zachować się w danej sytuacji. Cechy norm prawnych: Norma prawna musi zawierać odpowiedzi nawet na fundamentalne pytania. Musi wskazywać do kogo jest kierowany, norma wskazuje w sposób ogólny powinne zachowanie i wskazuje adresata do którego jest kierowana. Nie wskazuje się adresat konkretnego tylko ogólnie abstrakcyjnie (np. Student). Budowa normy trójelementowa: Hipoteza - dyspozycja - sankcja. Hipoteza odpowiada na pytanie kto jest adresatem normy oraz w jakiej sytuacji. Dyspozycja na pytanie jak adresat normy we wskazanej sytuacji ma się zachować. Sankacja to informacja o skutkach zachowania sprzecznego do opisanego w dyspozycji. Trójelementowa jest miejscem wyjściowym ale często nie do każdego kodeksu można dopasować wszystkie trzy. Należy zanegować zapis słowny - otrzymujemy dyspozycje. W prawie cywilnym zwykle największą sankcją jest unieważnienie. Rodzaje norm imperatywna (zakazuje lub nakazuje określone zachowania) dyspozytywna (może )

WYKŁAD IV

Organ państwa jest to człowiek albo grupa ludzi, którzy w imieniu państwa realizują jego funkcje. (np. prezydent, sejm itd.). Funkcje państwa zwsze wykonują ludzie. Organ jest to wyodrębniona instytucja, działająca na podstawie prawa i w granicach przez to prawo określne. Są różne podziały organów. Cztery gówne:

Według kryterium podmiotoweg:

- jednoosobowe (prezydent, wojewoda) nie może niczego uchwalić bo nie może przeprowadzić głosowania. Może natomiast zarządzić, wydać rozporządzenie.

- kolegialne

Według kryterium kompetencji(zakres uprawnień przysługujących):

(podkład pod to zrobił Monteskiusz - trójpodział władzy)

- ustawodawcza

- wykonawcza

- sądownicza

Podział Monteskiusza ulega powolnej zmianie ze względu na pojawianie się władz, których nie można podpasować do żadnego z 3

Według kryterium przestrzennego zasięgu władzy

- centralne

To te których kompetencje obejmują całe terytorium państwa(prezydent)

- lokalne

Władza ograniczona do określonego terytorium (wojewoda)

Według kryterium pełnionej funkcji

-decyzyjne/stanowiące

Organy podejmujące decyzje w danej sprawie

-pomocnicze

Ułatwia podjecie decyzji

Przykład:

Dziekan/dziekanat dziekan podejmuje decyzje ale pracownicy dziekanatu pomagają w podjeciu takiej decyzji.

Pierwszy rozdział konstytucji

Zagadnienia dotyczące można podzielić na kilka grup:

Konstytucyjne określenie państwa polskiego

Demokratyczne państwo prawne nakładają się tu dwie koncepcje :koncepcja demokracji, koncepcja państwa prawnego(w ujęciu formalnym zasada legalności , ujęcie legalne - istotą państwa jest równość, wolność, sprawiedliwość). Jest państwem jednolitym

Zasady ustroju politycznego

Naród ( wszyscy obywatele RP, bez względu na ich przynależność narodową) Władza zwierzchnia należy do narodu. Naród sprawuje władze poprzez przedstawicieli lub bezpośrednio.

Demokracja pośrednia - wybieranie przedstawicieli, reprezentantów. Przedstawicielami nardu są prezydent, posłowie, senatorzy.

Demokracja bezpośrednia (referendum) - istotą referendum jest określenie stanowiska, wyrażenie woli, to nie jest wybór. Nie glosujemy na konkretne osoby, odpowiadamy na postawione pytania/ wybór pomiędzy.

Podział władzy

Żadna z władz nie jest ważniejszą. Sądy i trybunały są niezależne, prezydent, sejm, parlament są powiązane.

Zasada decentralizacji władzy publicznej - przesuwanie kompetencji władzy z organów centralnych na terenowe.

Uregulowania życia publicznego

Swoboda działania partii politycznych i innych organizacji społecznych.

( swoboda nie oznacza działalności bezwzględnej - pewne typy/rodzaje są zakazane)

Artykułowi regulującemu wolność prasy, nie towarzyszy dołączenie o zakazie pewnych typów/ rodzajów. Wolność słowa może być jednak przekroczona.

Z punktu widzenia prawnego, kościoły z wiązki wyznaniowe są równe.

Kościół, może być elementem państwa, czyli np. islam obowiązujący w Arabii saudyjskiej.

Może również być państwo świeckie, laickie, czyli państwo nie miesza się do spraw religii.

Konkordat określa stosunku pomiędzy RP i Kościołem.

Problematyka języka:

Konstytucja z '97 r. po raz pierwszy poruszoną tę kwestie. Językiem urzędowym jest polski. Poza tym, dwie ustawy regulują kwestie języka. Polski jest językiem nauczania, egzaminów we wszystkich placówkach edukacyjnych.

Problematyka mniejszości narodowych i etnicznych.

Kryterium ilościowe (mniej obcokrajowców niż Polaków)

Kryterium świadomościowe (jeżyk tradycja itd.)

Kryterium historyczne (jej przodkowie zamieszkiwali obecne terytorium RP przynajmniej od 100 lat)

Różnica miedzy mniejszością narodową a etniczną: mniejszość etniczna to przedstawiciel narodu, który własnego państwa niema

Mniejszość karaimska - muzułmańska

Mniejszość Łemkowska - ukraińska

Język regionalny nie jest dialektem.

Ustrój gospodarczy RP

Społeczno gospodarka rynkowa - fundament ustroju. Ma ona swoje trzy filary: własność prywatna, solidarność i współpraca partnerów oraz swobody gospodarczej.

Regulacja znaków narodowych

Godło - orzeł biały, głowa zwrócona w prawo, złote szpony i dziób rozpostarte skrzydła, na czerwonym tle.

Flaga - biało/czerwona w poziomym, w pionowym układzie lewy górny róg w dół czyli lewa strona biała.

Hymn -

WYKŁAD V

Obowiązek to powinność - nakaz odpowiedniego zachowania, może polegać na czynieniu czegoś lub nie czynieniu czegoś.(niewolno/musisz). Istotą obowiązku jest brak wyboru, adresat nie ma możliwości wybrania.

Istotą prawa jest wybór - uprawniony może wybrać zachowanie pomiędzy wybraniem dyspozycji określonej lub innej

Wolność to nie jest już wybór, wolność nie określa normą powinnego zachowania. Można to określić innym - swoboda. Wolny nie wybiera bo nie ma miedzy czym.

Prawa naturalne - prawa z tytułu bycia człowiekiem

Godność ludzka

Jest przyrodzona czyli wynika z faktu bycia człowiekiem

Jest niepozbywalna, nikt nie może nikogo jej pozbawić, nie można się jej zrzec

Z godności wynikają prawa a nie obowiązki.

1. Wolność i równość

1. Wolność

1. Wolność nieograniczona

2. Wolność ograniczona (granicą jest wolność innych)

2. Równość

1. W znaczeniu materialnym

OBOWIĄZKI

Z pięciu, dwa ciążą tylko na obywatelu - reszta na każdym mieszkańcu czyli obywatelu też.

1. Obowiązkiem każdego obywatela jest wierność ojczyźnie i troska o ojczyzne

2. obowiązkiem każdego obywatela jest obrona ojczyzny

3. każdy ma obowiązek

4. każdy ma obowiązek

Środki ochrony wolności i praw. Po to jest państwo i jego organy by egzekwować prawo.

Organy chroniące

Środki chroniące

Cztery typy środków chroniący

• Roszczenie odszkodowawcze

• Skarga konstytucyjna

• Jest kierowana do trybunału konstytucyjnego

• Skarżyć może ten, czyje konstytucyjne prawa i wolności zostały ograniczone

• Wystąpienie do rzecznika praw obywatelskich

• Rzecznik pomaga kierować sprawe a nie prowadzi ją za nas

STANY NADZWYCZAJNE

Charakteryzują się tym, że ograniczają wolności i prawa. Pelen katalog wolności i praw obowiazuje w sytuacji normalnej,

Wojenny, wyjątkowy i klęski żywiołowej takie są trzy stany nadzwyczajne.

Stan wojenny w trzech przypadkach : zagrożenie terytorium, agresja na terytorium, porozumienie

Klęska żywiołowa - awaria techniczna. Może być wprowadzony by przeciwdziałać. Jest wprowadzony decyzją rady ministrów na 30 dni, do przedłużenia wymagana zgoda sejmu

Stan wyjątkowy - przyczyna inicjacyjna wewnętrzna

Cenzura prewencyjna - przed wyprodukowaniem

WYKŁĄD VI

Sejm - organ kolegialny 460 posłów.

Posłowie nie są reprezentantami wyborców, mimo że z każdego okregu mamy okresloną liczbe posłów, poseł nie jest reprezentantem wybierających go, tylko całego narodu. Poseł od swoich wyborców może otrzymywać prośby, nakazy itd. Ale nie jest to wiążące.

Prezydent - organ centralny - jednoosobowy - władza wykonawcza. Aby zostać prezydentem, trzeba mieć powyżej 35 lat oraz obywatelstwo polskie (nie TYLKO polskie). Obowiązuje zakaz ponownej reelekcji. Nie ma wiceprezydenta, w sytuacjach szczególnych prezydenta zastępują kolejno marszałek sejmu a później senatu. Przysięga prezydencka.

Rada ministrów - organ kolegialny - składa się z prezesa, vice prezesa i ministrów. Prowadzi politykę wewntrzna i zagraniczną. Znaczy to że prowadzi ją jako jeden organ. Jest opcja powołania „ministra bez teki” jest ministrem ale nie ma swojego ministerstwa.

INSTANCYJNOŚĆ SĄDOWNICTWA

Sądy powszechne - to te które nie są ani administracyjne ani wojskowe, czyli zajmują się największą ilością spraw. Są trzy typy : rejonowe, okręgowe i apelacyjne.

Aby określić który są jest sądem pierwszej instancji trzeba wyjaśnić pojęcie właściwość - typ spraw którym zajmuje się dany sąd. Właściwość rzeczowa i właściwość miejscowa. Właściwość rzeczowa odpowiada na pytanie jakim typem spraw zajmują się te sądy.

Prawomocność wyroku.

WYKLAD VII

Nie każdy stosunek prawny jest społeczny, ale każdy społeczny jest prawny. Prawo reguluje tylko te stosunki społeczne, które są ważne dla danego kraju. Jeżeli prawo reguluje stosunek społeczny, to znaczy nakłada na realne stosunki wzór powinnego zachowania. Więź prawna jest węzłem, który zobowiązuje strony stosunku prawnego do odpowiedniego zachowania. Elementy stosunku prawnego: są to podmioty (indywidualne osoby/grupy/whatever) miedzy tymi osobami zachodzi stosunek prawny. Przedmiot stosunku prawnego, jest to zachowanie podmiotu- jakie ma być to zachowanie, mówi o tym wzorzec. Prawo = uprawnienie, możliwość domagania się odpowiedniego zachowania. Korelat (obowiązek) powinność odpowiedniego zachowania, a więc gdy strona uprawniona Może, to strona zobowiązana musi. Zachowanie będące przedmiotem stosunku prawnego składa się z 2 części. Podmiot obowiązku i podmiot uprawiony. Można wymagać od strony zobowiązanej zachowania tylko gdy my jesteśmy uprawnieni.

Prawo w znaczeniu podmiotowym jest to uprawnienie do domagania się określonego zachowania.

Rodzaje praw podmiotowych

1. Kryterium skuteczności wobec innych podmiotów wg. Tego kryterium dzielimy na bezwzględne i względne.

1. Bezwzględne - jest skuteczne wobec wszystkich(erga omnes) istotą tego jest sytuacja w której ogól podmiotów sprowadza się do dwóch grup. (grupa A oraz reszta). Na obecna chwile jest 7 praw bezwzględnych: prawo władności, prawo użytkowania wieczystego, ograniczone prawa rzeczowe (5 sztuk). Obowiązek wynikający z prawa podmiotowego bezwzględnego jest obowiązkiem bierności, nienaruszania.

2. Względne - jest skuteczne wobec konkretnej strony, nie wobec wszystkich.

2. Kryterium zależności od innych praw

1. Akcesoryjne - prawa służące wzmocnieniu innych praw. Trzy podstawowe prawa: zastaw, hipoteka, poręczenie.

2. Nie akcesoryjne

3. Kryterium realizowanego interesu

1. Majątkowe

2. Podmiotowe niemajątkowe (osobiste)

4. Kryterium dopuszczalności przeniesienia

1. Te które przenieść można

2. Te których przenieść nie można(np. dziedziczenie)

Roszczenie - domaganie się określonego zachowania

Uprawnienie - możliwość, uprawniony musi podjąć decyzje czy się domaga czy nie.

Aby zaistniał stosunek prawny, musi zaistnieć zdarzenie prawne. Zdarzenie prawne jest to każda sytuacja, która powoduje ustanie lub zmianę stosunku prawnego.

Podzial zdarzeń prawnych:

1. zależność od woli ludzkiej

1. zależne

1. czyny (zachowania faktyczne)

1. czyny dozwolone

2. czyny niedozwolone

2. nie normatywne akty prawne (czynności)

2. niezależne

1. związane z upływem czasu(przedawnienie - niemożliwość dochodzenia określonych roszczeń z powodu upływu czasu)

2. zdarzenia faktyczne(narodziny, śmierć)

WYKŁAD IX

Warunek i termin:

- oba to uzależnienie skuteczności czynności prawnej od zdarzenia przyszłego

Warunek uzależnienie skuteczności czynności prawnej od zdarzenia przyszłego niepewnego. Strony nie mają pewności - przypuszczają tylko, ze nastąpi. Jeśli mają pewność to jest to termin. Termin - uzależnienie skuteczności czynności prawnej od zdarzenia przyszłego pewnego.

Warunek i termin to nie są zdarzenia!! ( tylko uzależnienia skuteczności )

Zdarzenie przyszłe niepewne, może albo kończyć skuteczność czynności prawnej (czyli kres skutków tej czynności) albo może być początkiem skutków.

Warunek Rozwiązujący jest w tedy, kiedy jest kresem skutków czynności.

Zawieszenie skuteczności jest w tedy kiedy jest początkiem skutków czynności.

Termin rozwiązujący określa koniec skutków.

Termin zawieszający określa początek skutków.

Termin to nie jest data - to zdarzenie przyszłe pewne.

Liczenie Terminu - należy odróżnić liczenie terminu w dniach od każdego innego sposobu:

W dniach - kończy się z upływem ostatniego dnia.

---