Ś W I A T Ł O L E C Z N I C T W O

1. Podstawy fizyczne i biologiczne światłolecznictwa w widmie promieniowania elektromagnetycznego.

W fizykoterapii wykorzystujemy trzy rodzaje promieniowania:

1. Podczerwone IR - jest promieniowaniem niewidzialnym, umiejscowionym w widmie promieniowania elektromagnetycznego, między czerwienią światła widzialnego, a mikrofalami.
   W fizykoterapii stosujemy promieniowanie IR o długości fali 770 - 150 nm.
   Promienie te emituje światło rozgrzane.

2. Widzialne - wywołuje wrażenia świetlne i jest umiejscowione pomiędzy promieniowaniem nadfioletowym, a promieniowaniem podczerwonym.
   Długość fali wynosi 400-760 nm.

3. Nadfioletowe UV - jest promieniowaniem niewidzialnym umiejscowionym bezpośrednio za obszarem fioletu światła widzialnego.
   W lecznictwie stosujemy UV o długości fali 200-380 nm.
   Promieniowanie może uledz załamaniu, odbiciu, rozproszeniu i pochłonięciu. Zdolność przenikania w głąb skóry promieniowania wykorzystywanego w światłolecznictwie jest różna i zależy od rodzaju promieniowania.

2. Promieniowanie podczerwone IR- źródłem są ciała ogrzane, im wyższa temperatura ciała tym krótsze fale. Jednocześnie światło zaczyna świecić.

Podział IR

• Krótkofalowe - bliskie - wnika na głębokość 30mm

• Średniofalowe

• Długofalowe - wnika na głębokość 0,5 - 3 mm

Działanie biologiczne IR - wpływ na tkanki:

• Automatycznie podwyższa się temperatura tkanek

• Padające na ciało promieniowanie IR zostaje odbite w 30%, a 70% wnika w głąb skóry

• Rozszerzenie naczyń krwionośnych

• Zwiększony przepływ krwi tętniczej

• Reakcja ze strony naczyń głębiej położonych - prawo Destre - Morata

• Zmniejszenie napięcia mięśniowego

• Podwyższenie progu odczuwania bólu

• Wzmożenie przemiany materii

• Pobudzenie receptorów cieplnych skóry

• Odruchowe działanie na narządy głębiej położone

Reakcja organizmu na promieniowanie IR może być

• Odczyn miejscowy - występuje w skórze w miejscu napromieniowania i obejmuje okolice sąsiadujące z napromieniowaniem. Powstaje rumień cieplny, który wzmaga się wraz z czasem zastosowania promieniowania. Zanika po zakończeniu naświetlania gdzie czas jego utrzymywania zależy od dawki promieniowania.

• Odczyn ogólny - taki sam jak w ciepłolecznictwie.

Urządzenia które emituja promieniowanie IR:

• Lampa Sollux - przenośna lub statywowa. Stosujemy filtr

• Czerwony - działa przeciwzapalnie, stosowany w stanach zapalnych tkanek miękkich

• Niebieski - działa przeciwbólowo. Stosowany w uśmierzaniu bólu, nerwobólach i przeczulicy.

3. Promieniowanie nadfioletowe UV

a) Odzial promieniowania UV uwarunkowany jest oddziaływaniem biologicznym:

• Promieniowanie nadfioletowe Schumana od 100-200 nm, nie ma znaczenia ponieważ jest pochłonięte przez powietrze i parę wodną, może rozchodzić się tylko w próżni

• UV A 400-315 nm

• UV B 315-280 nm

• UV C 280-200 nm

Długość fali 315 nm jest granicą oddziaływania promieniowania, fale o długości 280 nm wywołują w skórze ludzkiej rumień fotochemiczny.

Fotochemiczne właściwości promieniowania UV zachodzą pod wpływem światła i mogą powodować powstawanie nowych związków. Dzięki reakcjom fotosyntezy utleniania lub redukcji. 2 rozpad związków na związki o mniej złożonej budowie, dzieki fotolizie.

Powstawanie związku o analogicznym wzorze sumarycznym a różnej budowie i właściwościach fizycznych - fotoizomeryzacja.

b) Rumień fotochemiczny - jest to odczyn skóry na promieniowanie UV wyrażającym się zaczerwienieniem skóry spowodowane rozszerzeniem naczyń krwionośnych.

Najsilniej wywołuje go fala o długości 250-297 nm i występują 2 okresy:

- uszkodzenia komórek na skutek pochłonięcia przez ich białko promieni UV

- wydzielanie się z uszkodzonych komórek histydyny

Zbyt duże dawki UV przekraczające próg tolerancji tkanek mogą powodować zmiany martwicze naskórka i skóry właściwej.

Cechuja go 3 fazy:

1. Okres utajenia trwa od 1 do 6 godzin

2. Okres narastania rumienia od 6 do 24 godzin - czas upływający od pierwszych objawów rozszerzenia naczyń do osiągnięcia maksymalnego nasilenia rumienia.

3. Okres ustępowania rumienia zależy od dawki(czasu naświetlania) i trwa kilka godzin lub kilka dni.

Intensywność rumienia zależy od:

• Długości fali promieniowania UV

• Intensywności emisji źródła promieniowania

• Czasu napromieniowania

• Odległości skóry od źródła promieniowania

• Wrażliwości skóry (właściwości osobniczej) karnacji i wieku.

• Stosowania równolegle leków.

c) Tworzenie pigmentu - występuje w wyniku łącznego działania promienia nadfioletowych, widzialnych i podfioletowych jego efektem jest brunatne i jednolite zabarwienie skóry - opalenizna - je kolor zależy od zawartości melaniny w warstwie podstawowej naskórka. Najsilniejsze działanie maja fale o długości 290-330 nm powodując reakcje fotochemiczną w komórkach naskórka. Przebarwienie nie występuje na dłoniach i stopach i zależy od wielu czynników:

1. Ilość zawartego barwnika w skórze

2. Karnacja skóry

d) Reakcja u dzieci - wytwarzanie związków przeciw krzywiczych - następuje pod wpływem działania fal o długości poniżej 320 nm na związki organiczne zwane sterolami. Zmieniając nieznacznie struktury cząsteczek uzyskuje się właściwości zapobiegania i leczenia krzywicy - witamina D. Jej niedobór powoduje krzywice.

Krzywica charakteryzuje się zła mineralizacją kości i jest wynikiem upośledzenia wchłaniania wapnia w przewodzie pokarmowymi wzmożonym wydzielaniu fosforu przez nerki. Zawartość witaminy D w pożywieniu jest mała dlatego konieczne jest poddawanie dzieci działaniu światła słonecznego lub promieniom UV emitowanym przez lampy kwarcowe.

Uczulenie na promieniowanie nadfioletowe jest wynikiem pochłonięcia przez naskórek tych promieni przy jednoczesnym wpływie związku uczulającego. Związek ten nie bierze bezpośrednio udziału jest tylko przenośnikiem energii na składniki reakcji zachodzącej w obecności tlenu. Mechanizm ten wyjaśnia efekt fotodynamiczny polegający na niszczeniu lub uszkodzeniu mikroorganizmu. Do związków uczulających na światło należą miedzy innymi eozyna lub błękit metylenu.

Działanie bakteriobójcze promieniu UV jest skuteczne w zakresie od 250 - 270 nm najbardziej aktywne to fale o długości 254 nm. Po wchłonięciu przez bakterie odpowiedniej ilości energii w strukturze ich białek dochodzi do zmianie zahamowania procesów życiowych. Działanie to wykorzystywane jest do wyjaławiania pomieszczeń, narzędzi i wody. Skuteczne także przy niszczeniu prądków gruźlicy, pałeczek okrężnicy, duru brzusznego i gronkowca.

e) Wpływ promieniu UV na organizm ludzki:

• Skóra
  - poprawa ukrwienia,
  - uelastycznia i mniejsza podatność na zakażenie,
  - szybszy rozrost komórek naskórka,
  - zwiększenie liczby białych ciałek krwi w miejscu naświetlania
  - powstawanie ciał histamino podobnych.

• Przemiana materii
  - wzmożenie rozpadu białek
  - wpływ na przemianę cholesterolu,
  - zmniejszenie zwiększonego poziomu cukru i kwasy mlekowego w surowicy,

• Przemiana mineralna:
  -usprawnienie mineralizacji kości

• Gruczoły wydzielania zewnętrznego
  - pobudzenie wydzielania hormonów przez przysadkę, tarczyce, nadnercza, jajniki i jądra.

• Układ oddechowy:
  - zwiększenie wykorzystania tlenu,

• Układ krążenia
  - zmniejszenie ciśnienia krwi i wpływ ciał histaminowych

• Układ krwionośny
  - zwiększenie liczby krwinek czerwonych i leukocytów.

Naturalnym źródłem promieniowania UV jest promieniowanie słoneczne. Sztuczne źródła to lampy: kwarcowa, dermatologiczna, bakteriobójcze.

f) Metodyka naświetlania promieniowaniem UV:

1. Natężenie promieniowania padającego na skórę zależy od kąta padania, odległości miedzy źródłem promieniowania a osobą naświetlaną.

2. Podstawę podatkowania stanowi dawka progowa promieni UV zwana - biodozą (medy). Określa ona stan wrażliwości organizmu na promieniowanie UV, której miarą jest czas naświetlania danym źródłem promieni z określonej odległości koniecznej do wywołania minimalnego progowego odczynu rumieniowego.
   Dawka progowa jest indywidualna dla każdej osoby i nie może być uogólniania. Określana jest za pomocą urządzenia zwanego rumieniomierzem. - praktyczna ocena odczynu może nastapić po 24 godzinach. Dawka progowa jest to czas, którym naświetlane pole nie wykazało odczynu rumieniowego a następne pole wykazuje dostrzegalny odczyn rumieniowy.

Przyjęta jest zasada, że w naświetlaniach obejmujących łą powierzchnie ciała stosuje się dawkę progową lub dawkę pierwszego stopnia - zabieg z odległości ok. 1 m.
Zabiegi miejscowe wykonuje się z odległości 50 cm resztę pola się zasrywa, obowiązkowo należy stosować okulary ochronne a przy silnym odczynie konieczna jest przerwa.

4. Promieniowanie widzialne:

a) Helioterapia - wykorzystanie w celach leczniczych promieniowania słonecznego. Promieniowanie słoneczne wykazuje widmo ciągłe i zawiera ok 60% promieniowania IR i 1-2% promieniowania nadfioletowego w paśmie powyżej 290 nm. Reszta to promieniowanie widzialne. Natężenie promieniowania słonecznego ulega zmianom w zależności od pory roku i dnia, wysokości npm i poziomu zanieczyszczeń.

Odczyn miejscowy może być dwojakiego rodzaju czyli rumień cieplny i fotochemiczny.

Światło słoneczne działa bodźcowo na przemianę materii i wydzielania przez gruczoły wydzielania wewnętrznego pobudza czynności krwiotwórcze, zwiększa odporność na zakażenia i zapobiega krzywicy.

Bioptron - lampa do terapii świetlnej, biostymulacyjna terapia świetlna wytwarza żółte światło o długości fali od 400-2000 nm. Zamontowane filtry sprawiają, że lampa jest bezpieczna, a światło spolaryzowane 95%.

Lampa ta stosowana jest w leczeniu:

• Chorób skóry

• Ran

• Odleżyn

• W zespołach bólowych korzonków nerwowych

• Bólach mięśniowych i stawowych.

Mechanizmy działania lampy biotron:

1. Stymulacja procesów energetycznych, metabolicznych i immunologicznych.

2. Przyśpieszenie i wspomaganie procesów regeneracyjnych

3. Uzyskanie efektu przeciwbólowego i przeciwzapalnego

4. Pobudzenie funkcji komórek

5. Podwyższenie stężenia tlenu

6. Zwiekszenie częstotliwości podziału komórek i przyśpieszenie syntezy białek

7. Porządkowanie gospodarki lipidowej

8. Rozszerzenie naczyń krwionośnych i poprawa ukrwienia

b) Chromatoterapia - zajmuje się wykorzystaniem i oddziaływaniem kolorów na organizm ludzki.

Istnieje wiele metod leczenia barwami:

1. Barwne naświetlanie,

2. Dobór kolorów pomieszczeń i ubrań,

3. Techniki wizualizacyjne

4. Kąpiele w wodzie z nasyceniem odpowiednim, kolorem

5. Spożywanie posiłków i wody o odpowiedniej barwie.

Najczęściej stosowane w chromatoterapii są lampy halogenowe z odpowiednio dobranymi filtrami (czerwone, żółte, czerwone, zielone, niebieskie). Indywidualne i należyte dobranie kolorów spowoduje, ze w trakcie zabiegu chory nie będzie odczuwał negatywnych skutków leczenia (podrażnienie, agresja, apatia, nudności, zmęczenie). W razie pojawienia się niepożądanych objawów zabieg należy przerwać.

Wpływ kolorów:

a) Żółty:

• wywiera wrażenie ciepła i jest przyjazny

• korzystnie na układ trawienny

• stosowany u osób nerwowych, niespokojnych

• poprawia nastrój.

b) czerwony:

• działa pobudzająco, wzmaga pobudliwość układu nerwowego

• wskazany dla osób o niskiej energii życiowej

• może być przyczyną reakcji agresywnych dlatego stosowany w nadmiarze wymaga ostrożności.

c) Pomarańczowy

• Zbliżone do czerwonego

• Łagodzi napięcia emocjonalne

• Wspomaga procesy witalne

d) Niebieski

• Wpływa korzystnie na osoby pobudzone, agresywne i z autoagresją

• Zmniejsza napiecia emocjonalne

• Szeroko stosowany w lecznictwie

• Działanie nasenne i przeciwbólowe

e) zielony

• Kolor łagodny, nieinwazyjny, bardzo dobrze odbierany i tolerowany przez ludzi o szczególnie dużym napieciu

• Działa uspokajająco,

• Łagodzi zmęczenie wzroku

• Ma charakter stabilizujący i wyrównujący

f) Różowy - zbliżony do zielonego

c) Laseroterapia - laser biostymulacyjny

Jest to laser niskoenergetyczny stosowany specjalnie

Działa w zakresie światła czerwonego i promieniowania podczerwonego

Wywołuje w tkankach:

• Poprawe mikrokrążenia krwi

• Wzrost potencjału czynnościowego włókien nerwowych,

• Wzrost stężenia hormonów

• Działanie wyrównujące procesy odpornościowe

Na poziomie komórki działanie jest następujące

• Przyśpiesza wymianę elektrolitową pomiędzy komórką a otoczeniem

• Przyspieszeniem aktywności mitotycznej

• Zmiany struktury błon komórkowych

• Wzrost aktywności enzymów

• Zwiększenie syntezy ATP i DNA

Koncentracja promieniowania laserowego o znacznej mocy na małych powierzchniach stwarza warunki do regulacji procesów metabolicznych i osiąga się działanie przeciwzapalne przeciwbólowe i resorbcyjne.

Przyspiesza się procesy gojenia ran, odleżyn i owrzodzeń

---