ŚWIATŁOLECZNICTWO - to dział fizykoterapii, metoda leczenia światłem wykorzystująca jego promieniowanie:

• Naturalne (helioterapia)

• Sztuczne (aktynoterapia)

Emitujące głównie promieniowanie:

• Podczerwone IR infra red (sollux)

• Nadfioletowe UV ultra violet (lampa kwarcowa)

• Skojarzone światło obu typów promieniowania.

Podstawowym kryterium według, którego dzielimy promieniowanie elektryczne jest długość fal:

• światło widzialne jest promieniowaniem elektromagnetycznym w zakresie długości fal pomiędzy 400 a 760nm

• zakres promieniowania podczerwonego IR obejmuję długość fal od 760nm do 1mm i graniczy z zakresem mikrofal

• promieniowanie ultrafioletowe UV określane jest przez długość fal w zakresie od 100nm do 400nm

Promieniowanie podczerwone (IR):

• jest promieniowaniem niewidzialnym.

• Jest emitowane przez rozgrzane ciała.

• W leczeniu wykorzystuję się promieniowanie o długości 770 - 1500nm

Promieniowanie IR dzielimy na 3 zakresy:

• IR-A - długość fal 760 - 1400nm

• IR-B - długość fal 1400 - 3000nm

• IR-C - długość fal 3000nm - 1mm (nie wykorzystywany terapeutycznie)

Im wyższa temperatura danego ciała, tym częstotliwość emitowanego promieniowania jest większa (jednocześnie długość fali jest krótsza) ze względów terapeutycznych podzielone jest na długofalowe (IRB) i krótkofalowe (IRA); pochłanianie powoduję wzrost temperatury.

Emisja promieniowania IR

Promieniowanie podczerwone emitowanie jest przez:

• nieświetlne promienniki podczerwone

• świetlne promienniki (potocznie zwane żarówkami)

Źródła promieniowania podczerwonego (zarówno nieświetlne jak i świetlne) dzieli się na zawartość mocy:

• lampy małej mocy: 250 - 500W (emitujące i nie emitujące światła widzialnego)

• lampy dużej mocy: 750 - 1000W (nie emitujące światła widzialnego)

• lampy dużej mocy: 650 - 1500W (emitujące światło widzialne)

Promieniowanie widzialne:

• znajduję się 400 - 760 wywołuję u ludzi wrażenia świetlne

• umiejscowione pomiędzy promieniowaniem nadfioletowym a podczerwonym

• wywołuję nieszkodliwe reakcję chemiczne a pochłonięte wywołują wzrost temperatury.

• powoduję korzystne reakcję chemiczne

Głębokość wnikania jest określana jako warstwa, na której poziomie:

• 63% energii ulega absorpcji

• 37% energii wciąż pozostaję nie pochłonięta

Nie jest to wiec głębokość, do której dociera energia, ani też głębokość poza którą energia promieniowania nie dociera w ogóle.

Transmisja padającego promieniowania

• promieniowanie podczerwone jest silnie pochłaniane przez powierzchnie skóry

• tylko promieniowanie podczerwone wykazuję zdolność istotnego wnikania w głąb tkanek, dotyczy to zakresu od 650nm do krótkich fal podczerwonych 1500nm.

Właściwości fizyczne - promieniowanie elektryczne przechodząc przez granicę między dwoma ośrodkami ulega:

• Odbiciu - które jest wprost proporcjonalne do stopnia gładkości powierzchni ma którą pada

• Pochłaniania - od stopnia pochłaniania zależą wszystkie reakcję fotochemiczne i biologiczne zachodzące w tkankach pochłaniających to promieniowanie

• Załamaniu - które występuję przy ukośnym przejściu promieniowania przez granicę ośrodków o różnej gęstości.

• Ugięciu (dyfrakcji)

• Rozproszeniu - które jest odwrotnie proporcjonalne do gładkości powierzchni, na którą pada.

Promieniowanie słoneczne pochłaniane przez skórę wyrządza w niej odczyn miejsca (prom. Podczerwone i ultrafioletowe)

• rumień cieplny

• rumień fotochemiczny

Korzyści - światło słoneczne

• wzmożona przemiana materii

• pobudzenie mechanizmów krwiotwórczych

• zwiększenie odporności organizmu na zakażenia

• pobudzający wpływ na gruczoły wydalania zewnętrznego

• działanie odczulające oraz przeciwcukrzycowe

Niekorzyści (niewłaściwe dawkowanie) zbyt duże pochłanianie:

• nadmierny rumień fotochemiczny

• uczucie ogólnego rozbicia

• ból głowy

• gorączka

• poparzenie

Helioterapię stosuję się w leczeniu:

• gruźlicy kostno-stawowej

• gruźlicy dróg moczowych

• gruźlicy węzłów chłonnych

• przewlekłych stanów zapalnych stawów

• przewlekłych nieżytów górnych dróg oddechowych

• łuszczycy

• czyraczności

• trądziku pospolitego

• zaburzeń wzrostu kości u dzieci

Przeciwwskazania:

• gruźlica płuc

• choroby nowotworowe

• niewydolność krążenia

• skłonności do krwawień z narządów wewnętrznych

• nadczynność tarczycy

• zaawansowana miażdżyca

Aktynoterapia - określa się wykorzystywane do celów leczniczych sztucznych źródeł promieni światła (sollux, lampa kwarcowa)

Zgodnie z prawem Grotthusa-Drapera, tylko ta ilość energii, która zostaję pochłonięta (a nie ta, która pada) wywoła odczyn.

Woda posiada dużą zdolność pochłaniania, a ponieważ tkanki zawierają wodę (60-70%) również posiadają dużą zdolność pochłaniania.

Pojemność cieplna tkanek jest duża, układ naczyń odgrywa dużą rolę w przenoszeniu i przewodzeniu ciepła.

Przenikanie i pochłanianie - padające na skórę promieniowanie podczerwone zostaję od niej odbite (1/3) oraz pochłonięte (2/3)

• Promienie podczerwone krótkofalowe (IR-A) mimo iż posiadają zdolność przenikania do 30mm (aż do tk. Podskórnej), to jednak pochłaniane są głównie w warstwie do10mm, w skutek czego ulega ona większemu przegrzaniu. Przenika przez skórę do warstwy tkanki podskórnej, bogato unaczynionej, a jeżeli warstwa tłuszczowa nie jest zbyt gruba, wówczas dochodzi nawet do mięśni.

• Promieniowanie podczerwone długofalowe (IR-C) nie przenika zbyt głęboko. Ogólna granica to 3mm a najwyższa granica przenikalności to 10mm. Tak więc przenikalność ogranicza się praktycznie tylko do naskórka.

Wpływ biologiczny promieniowania podczerwonego polega on na działaniu cech które powoduje:

• poprawa ukrwienia skóry i zwiększenie wydzielania potu

• rozszerzenie naczyń włosowatych skóry a co za tym idzie zwiększony przepływ przez tkanki krwi tętniczej

• reakcję ze strony naczyń głębiej położonych zgodnie z prawem Dastre-Morata. Prawo to mówi iż „Bodźce termiczne (zimna lub ciepła) działając na duże powierzchnie skóry, powodują przeciwne do naczyń skóry zachowanie się dużych naczyń klatki piersiowej i jamy brzusznej. Naczynia nerek, śledziony i mózgu wykazują odczyn taki sam jak naczynia skóry”

• pobudzenie procesów metabolicznych

• działanie przeciwbólowe poprzez podwyższenie progu bólu

• zmniejszenie napięcia mięśni

Odczyn organizmu na promieniowanie podczerwone może być miejscowy lub ogólny:

• Odczyn miejscowy - występuję w skórze, w miejscu jej napromieniowania, ale swym zasięgiem obejmuję sąsiadujące z nim okolice. Polega ona na rozszerzeniu naczyń krwionośnych skóry co będzie powodować jej zaczerwienienie. Objaw ten określenia się mianem rumienia cieplnego. Rumień cieplny wykazuję kilka charakterystycznych cech, dzięki którym można odróżnić go od rumienia fotochemicznego (promieniowanie UV).

Rumień cieplny występuję w trakcie naświetlania, jego nasilenie wzrasta w miarę upływu czasu oddziaływania promieniowania podczerwonego.

Zaczerwienienie skóry jest plamiste, nierównomierne, co jest wynikiem rozszerzenia się głębiej położonych naczyń krwionośnych skóry. Znika po pewnym czasie (około 1-2h) od zakończenia naświetlania

Ogólne wskazania do stosowania:

• przewlekłych lub podostrych procesach zapalnych i reumatycznych stawów oraz części miękkich kończyn

• przewlekłych lub podostrych stanach zapalnych jamy nosowej, zatok przynosowych, ucha zewnętrznego i stawów żuchwy

• nerwobólach oraz zespołach bólowych ; w stanach po zapaleniu bakteryjnym, odmrożeniu i uszkodzeniu promieniowaniem RTG lub UG; w chorobach naczyń krwionośnych i obwodowych np. choroba Reynaud.

• naciekach i ropniach tkanek miękkich, naciekach po zbyt płytko podanych zastrzykach

• jako zabieg przygotowawczy przed masażem, kinezyterapią i niektórymi zabiegami z zakresu elektrolecznictwa np. jontoforezą.

Przeciwwskazania:

• nieodwracalne uszkodzenia skóry i naczyń (zmiany troficzne, miażdżyca tętnic) oraz obrzęki

• zaburzenia czucia

• świeże urazy grożące krwawieniem oraz choroby zakrzepowe (np. zakrzepowe zapalenie żył)

• choroby nowotworowe

• miażdżyca oraz niewydolność krążenia

• nadciśnienie tętnicze od II stopnia według WHO

• ciąża

• miesiączka

• stany podgorączkowe i gorączki

• choroby nerek

• ostre stany zapalne jajników, wyrostka robaczkowego, pęcherzyka żółciowego

Promieniowanie nadfioletowe (UV) - zwane promieniowaniem ultrafioletowym

• UV-A tzw. Długofalowe o długości fali 400-315nm

• UV-B tzw. Średniofalowe o długości fali 315-280nm

• UV-C tzw. Krótkofalowe o długości fali 280-200nm

Przenikanie promieniowania krótkofalowego UVC jest małe i wynosi 0,1-0,5mm, ta więc jest pochłaniane przez warstwę naskórka

Długofalowe UVA przenika głębiej 0,5-2mm

Promienie UV są pochłaniane przez warstwę naskórka w 20%, przez warstwę skóry w 50% a pozostała część promieniowania ulega odbiciu.

Ilość promieniowania odbitego od powierzchni skóry zależy od kąta padania promieni, stanu skóry oraz długości fali.

Pochłonięta energia powoduję odczyn fotochemiczny i biologiczny

Pod wpływem promieni UV zachodzą różne reakcję chemiczne, takie jak synteza, utlenianie, redukcja lub rozpad. Są one przyczyną występowania odczynu fotochemicznego, tworzenia pigmentu czy wytwarzania witaminy D.

Odczyn fotochemiczny - odczyn skóry na działanie promieni nadfioletowych objawiający się jej zaczerwienieniem w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych. W przypadku przedawkowania występują przebarwienia i pęcherze.

Rumień fotochemiczny cechuję się okresem utajenia (1-6h po zadziałaniu promieniowania), narastania i szczytu (6-24h) oraz okresem zaniku(po słabych dawkach kilka godzin, a po dużych dawkach może to być nawet kilka dni). Jest on jednolity, równomierny i ściśle ograniczony do naświetlanej powierzchni skóry.

Stopień odczynu (czynniki):

• długość fali promieniowania UV

• natężenie źródła promieniowania

• czas naświetlania

• odległość między powierzchnią naświetlaną a źródłem promieniowania

• kąt padania promieni na powierzchnię naświetlaną

• wrażliwość skóry w miejscu naświetlanym oraz indywidualna wrażliwość pacjenta.

Czynniki współdziałające:

• pora roku

• wiek pacjenta

• przebyte choroby i leki, które pacjent zażywa lub zażywał

Tworzenie pigmentu:

• Po napromieniowaniu UVB dochodzi do pigmentacji (brunatne przebarwienia). Pigmentacja zależy od gromadzenia się barwnika melaniny w warstwie podstawnej naskórka, dawki promieni UV oraz długości ich fal.

Wytwarzanie witaminy D:

• Substratem witaminy D jest 7-dehydrocholesterol.

• Promienie UVB powodują jego przemianę w cholekacyferol (wit. D3), który podlega dalszemu metabolizmowi w wątrobie i nerkach.

Wpływ UV na organizm:

1. Wskazania:

• krzywica

• choroby uszu, nosa, gardła

• neuralgie

• wszystkie anemie z wyjątkiem złośliwych

• trudno gojące się rany

• utrudniony wzrost kostny

• niedoczynności gruczołów wydzielania zewnętrznego jak tarczyca, jajniki

• choroby tkanek miękkich

2. Przeciwwskazania:

• nowotwory złośliwe narządów wewnętrznych

• zaawansowana miażdżyca

• gorączka

• nadczynność tarczycy

• cukrzyca

3. Ogólny wpływ UV na organizm:

• skóra lepiej unaczyniona, odżywiona

• jest elastyczna i sprężysta

• łatwiej goją się ubytki skóry

4. Nadmiar powoduję:

• pękanie

• zgrubienie skóry

• wysuszenie

---