MYŚLENIE, Studia, pedagogika 1 rok


MYŚLENIE

Jest czynnością obejmującą tak różnorodne potrzeby, jak:

Planowanie, przewidywanie, odkrywanie, ocenianie, rozumienie czy wnioskowanie. Z jednej strony myślenie zachodzi w dość prostych sytuacjach, takich jak: planowanie wydatków rodziny. Myślenie jest procesem psychicznym polegającym na odzwierciedleniu wrażeń, spostrzeżeń rzeczywistości w sposób pośredni (myślowy).

1. Transfer Myślenie

Jest to zjawisko przenoszenia wprawy, gdy uprzednio opanowana sprawność wpływa na uczenie się nowego materiału lub czynności. Transfer może dawać pozytywny efekt- przyspieszyć proces nauki, jak i negatywny- utrudniając zmianę przyzwyczajeń.

2. Rodzaje myślenia

1. Myślenie sensoryczno- motoryczne- związane ze spostrzeżeniami i czynnościami wykonywanymi na przedmiotach (małe dziecko)

2. Myślenie konkretno- wyobrażeniowe, jako wyższy szczebel w rozwoju myślenia dziecka, obejmujące wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny. Czynności umysłowe są oparte nie tylko na spostrzeżeniach, ale i na wyobrażeniach. Dziecko jest zdolne do wyciągania logicznych wniosków i prawidłowego rozwiązywania zadania, gdy może wykonać określone działania na konkretnych przedmiotach.

3. Słowno- logiczne - jest ono oparte na języku i mowie, dlatego nosi również nazwę myślenia symbolicznego

Operacje myślowe:


- analiza - oznacza myślowe rozdzielanie danych całości (przedmiotów , zjawisk) a przez to wykrywanie ich części składowych
- synteza - jest to myślowe scalanie rozdzielonych w analizie elementów, operacja ta jest uzależniona od dokonanej uprzednio analizy.
- porównywanie - zestawienie ze sobą przedmiotów, sytuacji, a następnie ujmowania podobieństw i różnic między nimi.
- abstrahowanie
- uogólnianie

3.Scharakteryzuj procesy myślowe.

Myślenie jest procesem uogólnionego i pośredniego poznania obiektywnej rzeczywistości, w którym odzwierciedlają się najbardziej uogólnione i charakterystyczne cechy przedmiotów i zjawisk oraz są wykonywane związki i zależności między nimi.

W myśleniu występuje wiele procesów szczególnych, do których należą:

1. Porównanie i różnicowanie występują wówczas, gdy dwa zjawiska lub przedmioty, zestawiamy, szukamy podobieństwa i różnic oraz wydzielamy różnice i podobieństwa podstawowe i dalsze.

2. Klasyfikacja polega na łączeniu przedmiotów w grupy, według określonych zasad.

Psychoanaliza- to wyodrębnienie z przedmiotu, zjawiska podstawowych elementów. To rozłożenie na części zjawisk złożonych w celu dokładniejszego poznania, lepszego zrozumienia.


Myślenie opiera się na takich strukturach umysłowych jak:

- schematy
- pojęcia
- skrypty
- wyobraźnia wzrokowa

OPERACJE UMYSŁOWE: ANALIZA I SYNTEZA

W myśleniu nieustannie przeplatają się dwie podstawowe operacje umysłowe -

analiza i synteza [por. Pedagogicheskaya ehnciklopediya, red. I. A. Kajrov, w:

"Sovetskaya Ehnciklopediya", 1965,]. Analiza to wyodrębnianie

komponentów całości (np. szukanie wątków utworu literackiego), a synteza to

łączenie komponentów w całość (np. stawianie hipotezy na bazie obserwacji

empirycznych). Zdaniem S. L. Rubinsztejna [Myślenie i drogi jego poznawania, KiW,

1962,] analiza jest przeprowadzana za pomocą syntezy i odwrotnie [por. J.

Kozielecki].

Prócz operacji podstawowych wyróżniamy 3 operacje pochodne:

1. abstrahowanie - wyodrębnianie pewnych cech obiektu z pominięciem

innych;

2. uogólnianie - łączenie cech wspólnych dla klasy obiektów;

3. porównywanie - szukanie podobieństw i różnic pomiędzy obiektami.

Berlyne [Struktura i kierunek myślenia, PWN, 1969] wymienia 4 reguły rządzące

operacjami [por. J. Kozielecki,]:

1. Reguła operacji zerowych (tożsamościowych) - nie zmieniamy wyjściowego

stanu myśli (np. obrócenie figury o 360 stopni).

2. Reguła odwracalności operacji - dla każdej operacji Q1 istnieje operacja

odwrotna; operacja odwrotna anuluje poprzednią transformację (np. odjąć 7 i

dodać 7); zdaniem Piageta umiejętność odwracania operacji stanowi jedną z

najistotniejszych cech inteligencji ludzkiej.

3. Reguła składania operacji: operacja Q3 daje taki sam wynik, co suma

operacji Q1 i Q2 (np. dodanie 35 daje ten sam wynik, co dodanie 100 i odjęcie

65); prawo to pozwala dostosować operację do konkretnego zadania.

4. Reguła łączenia operacji - łącząc dwie operacje, otrzymujemy taki sam wynik,

jak po zastosowaniu operacji równoważnej (np. 3 + 5 + 8 = 3 + 5 + 5 + 3).

REGUŁY MYŚLENIA: ALGORYTMY I HEURYSTYKI

W rozwiązywaniu problemów przydatne są dwie przeciwstawne grupy reguł myślenia

[por. P. G. Zimbardo,]:

1. Algorytmy (algorythms) określają zbiory operacji, które należy kolejno

wykonać, chcąc zrealizować dany cel [por. Maruszewski,].

Wykonanie algorytmu wymaga zwykle bardzo wiele czasu, choć oczywiście

zależy to od stopnia skomplikowania problemu.

2. Heurystyki (heuristics) mają charakter intuicyjny, lecz ułatwiają radzenie

sobie w sytuacji problemowej.

Maruszewski przytacza anegdotę na temat reguł heurystycznych.

Leniwy nauczyciel polecił uczniom zsumowanie liczb od jednego do stu. Uczniowie

żmudnie dodawali, popełniając błędy (stosowali algorytm: do 53 dodaj 54). Gauss

odkrył, że suma skrajnych liczb wynosi 101 (np. 5 + 96) i prędko podał wynik: 5050.

Do dziś nie wiadomo, w jaki sposób przebiega myślenie, czy heurystycznie, czy

algorytmicznie - stąd nakreślony przez Searle'a spór pomiędzy silną AI, a słabą jej

wersją.

DYCHOTOMICZNE PODZIAŁY MYŚLENIA

MYŚLENIE AUTYSTYCZNE versus REALISTYCZNE

Myślenie autystyczne (autistic thinking) to "osobisty i idiosynkratyczny proces,

obejmujący fantazje, marzenia, reakcje nieświadome i idee niesprawdzalne za

pomocą rzeczywistości zewnętrznej" [P. G. Zimbardo, s. 413-414]. Przykładem może

być fantazjowanie na temat "Co bym zrobił, gdybym był bogaty". Ten typ

myślenia odgrywa istotną rolę w aktach twórczych (np. wzór strukturalny

pierścienia benzenu został odkryty w czasie marzeń sennych) [por. T.

Maruszewski,]. Myślenie autystyczne występuje m.in. w schizofrenii [por.

W. Szewczuk,].

Myślenie realistyczne (ukierunkowane) (realistic thinking) wymaga, aby idee były

dostosowane do rzeczywistości, np. do sytuacji lub do określonych ram czasowych

[por. P. G. Zimbardo]. Ten typ myślenia występuje przy rozwiązywaniu

problemów. Pozwala ono określić cel i znaleźć sposoby jego realizacji

DEDUKCJA i INDUKCJA

Rozumowanie (reasoning) to proces ukierunkowany na cel myślenia realistycznego,

w którym ze zbioru faktów wyciąga się wnioski [por. P. G. Zimbardo].

Maruszewski [ss. 361-366] zestawia 3 cechy dedukcji i indukcji:

1. Rozumowanie dedukcyjne (deductive reasoning) przechodzi od ogółu do

szczegółu - cechy danej kategorii przypisuje się obiektom, należącym do tej

kategorii (np. "wszyscy studenci zdają egzaminy." - "Anna jest studentką." -

"Anna zdaje egzaminy.").

Rozumowanie indukcyjne (inductive reasoning) przechodzi od szczegółu do

ogółu (np. "Anna jest studentką." - "Anna zdaje egzaminy." - "wszyscy

studenci zdają egzaminy.").

2. W rozumowaniu dedukcyjnym wniosek zawiera informację, która była ukryta w

przesłankach ("Wszyscy studenci zdają egzaminy, zatem zdaje je także

Anna."). W rozumowaniu indukcyjnym konkluzja zawiera informację, która nie

była ukryta w przesłankach (jedna studentka zdaje egzaminy, ale takie

rozumowanie może okazać się zawodne).

3. Rozumowanie dedukcyjne odznacza się trafnością dedukcyjną - z

prawdziwych przesłanek nie może wynikać fałszywy wniosek ("Niemożliwe,

aby Anna, która jest studentką, nie zdawała egzaminów."). Rozumowanie

indukcyjne charakteryzuje się siłą indukcyjną - rozumowanie ma znaczną siłę

indukcyjną, kiedy jest mało prawdopodobne, ale nie niemożliwe, iż przesłanki

są prawdziwe, a wniosek fałszywy.

Szczególną formą rozumowania dedukcyjnego są opracowane przez Arystotelesa

sylogizmy kategoryczne, które składają się z dwóch przesłanek i z konkluzji. W skład

sylogizmu kategorycznego wchodzą 3 terminy: termin mniejszy (subiekt wniosku -

S), termin większy (predykat wniosku - P) i termin środkowy (relacja R między

subiektem a predykatem). Oto przykład: "Każda wiewiórka jest ssakiem. - Każdy

ssak jest istotą żywą. - Zatem każda wiewiórka jest istotą żywą." W powyższym

iśrodkowym, a właściwość bycia istotą żywą - predykatem [por. M. Lewicka], W rozumowaniu indukcyjnym hipoteza nie wyłania się z logicznej struktury

wnioskowania. Indukcja polega na postawieniu hipotezy na podstawie ograniczonych

faktów i zweryfikowaniu jej w oparciu o inne dowody. Większość rozumowań

naukowych ma charakter indukcyjny [por. P. G. Zimbardo].

MYŚLENIE PRELOGICZNE i LOGICZNE

Myślenie prelogiczne (prelogical thinking) nie liczy się z prawami logiki, dopuszcza

kontrasty, kieruje się racjami emocjonalnymi, dominantami treściowymi i ubocznymi

asocjacjami.

Ten typ myślenia występuje u małych dzieci i u osób z zaburzeniami psychicznymi.

Myślenie logiczne (logical thinking) przebiega zgodnie z prawami logiki.

Obserwujemy w nim wyraźne uczłonowanie sekwencji myśli i ich wzajemnych relacji

[por. W. Szewczuk,].

MYŚLENIE KONKRETNE i ABSTRAKCYJNE

Inaczej: sensoryczno-motoryczne vs pojęciowe.

Myślenie konkretne (concrete, sensomotoric thinking) opiera się na manipulowaniu

przedmiotami. Ten typ myślenia występuje u zwierząt i u małych dzieci. Dzięki niemu

dorośli rozwiązują zadania praktyczne (np. przygotowanie posiłku).

Myślenie abstrakcyjne (abstract thinking, conceptual thinking)polega na operowaniu

pojęciami. Ludzie dorośli myślą za pomocą pojęć (np. opracowanie programu zajęć

dydaktycznych) [por. J. Kozielecki,].

MYŚLENIE PRODUKTYWNE i REPRODUKTYWNE (O. Selz)

Myślenie produktywne (productive thinking) polega na wytworzeniu informacji

nowych dla podmiotu [por. T. Maruszewski,].

Przykładem może być pisanie wypracowań na wolny temat, układanie kompozycji z

kwiatów, odkrycie nowego leku.

Myślenie reproduktywne (reproductive thinking) nie polega na mechanicznym

odtwarzaniu informacji, lecz na wykorzystywaniu dotychczasowej wiedzy podmiotu w

nowych sytuacjach problemowych [por. J. Kozielecki,]. Przykładem może

być przetłumaczenie tekstu na język angielski, opracowanie konspektu lekcji.

MYŚLENIE TWÓRCZE i myślenie NIETWÓRCZE

jako rodzaje myślenia produktywnego

Efektem myślenia twórczego (creative thinking) jest powstanie obiektywnie nowych

idei lub nowych rozwiązań problemu [por. J. Kozielecki]. Przykładem może

być napisanie poematu lub wyprodukowanie nowego leku. Myślenie twórcze wpływa

na rozwój nauki i sztuki.

Myślenie nietwórcze (non-creative thinking) polega na odkrywaniu powszechnie

znanych treści [por. J. Kozielecki,].

Przykładem może być zrozumienie przez ucznia przebiegu procesu fotosyntezy.

MYŚLENIE DYWERGENCYJNE i KONWERGENCYJNE

(J. P. Guilford)

Myślenie dywergencyjne (rozzbieżne) (divergent thinking) pojawia się w wypadku,

jeśli istnieje wiele możliwych rozwiązań sytuacji problemowej [por. T. Maruszewski, s.

343-344]. Chcąc rozwijać myślenie dywergencyjne, możemy polecić uczniom, aby

dopisali ciąg dalszy opowiadania lub narysowali dom swoich marzeń. Wiele

problemów naukowych ma charakter dywergencyjny [por. J. Kozielecki,].

Myślenie konwergencyjne (zbieżne) (convergent thinking) pojawia się w przypadku,

kiedy problem posiada jedno właściwe rozwiązanie [por. T. Maruszewski,]. Taki charakter mają np. testy wielokrotnego wyboru lub szukanie elementu,

który nie pasuje do pozostałych (np. jabłko, pomarańcza, ogórek, banan).



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
transformacja myślenia pedagogicznego, studia pedagogiczne, Rok 4, Współczesne kierunki w pedagogice
Andragogika2, studia pedagogiczne, Rok 5, andragogika
OGNISKA WYCHOWAWCZE, studia pedagogiczne, Rok 5, Metodyka pracy w plac. wsparcia dziennego
Pytania testowe, studia pedagogiczne, Rok 4, Nowoczesne tendencje w dydaktyce
DO LACHÓW, studia pedagogiczne, Rok 4, Edukacja Międzykulturowa, prezentacja
Ćwiczenia - nowoczesne tendencje w dydaktyce, studia pedagogiczne, Rok 4, Nowoczesne tendencje w dyd
Diagnoza indywidualnego przypadku, Studia pedagogiczne rok III
pedagogika ćwiczenia sciaga rok1, studia pedagogiczne, Rok 4, Współczesne kierunki w pedagogice - Pr
Emocje, Studia, pedagogika 1 rok
CW[1]. Konsp. Matreńczykowa, studia pedagogiczne, Rok 3
sciaga z psychologii rozwojowej, Studia, pedagogika 1 rok
DESKOLARYZACJA[1] wersja poprawiona, studia pedagogiczne, Rok 4, Współczesne kierunki w pedagogice -
Ped.rodziny, studia pedagogiczne, Rok 4, Pedagogika Rodziny
Psychologia kliniczna - test, studia pedagogiczne, Rok 3, Psychologia kliniczna
Trzy obszary badań filozoficznych, studia pedagogiczne rok II, aksjologia
raport, studia pedagogiczne, Rok 4, Kierunki wychowania w pedagogice XXw, Prezentacja, do prezentacj
ped rodziny k1, studia pedagogiczne, Rok 4, ze strony
Metodyka Pracy - egzamin, studia pedagogiczne, Rok 3, Metodyka Pracy OpiekWych

więcej podobnych podstron