7.06 (niedziela)

ROZPROSZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI

Badania Beatsona i Darley'a 1970

Osoby badane prowadziły rozmowę przez telefon. Manipulowano świadomością badanych czy rozmawiają same czy w grupie o różnej liczbie osób (3-6). Rozmówca symulował napad padaczki. Badano szybkość reakcji udzielania pomocy oraz liczbę osób udzielających tej pomocy

WYNIKI:

Liczba świadków	Procent badanych udzielających pomocy w 1 minucie	Procent badanych udzielających pomocy w ciągu 6 minut
1 świadków	85%	100%
2 świadków	62%	<100%
6 świadków	31%	62%

ROLA WYCHOWANIA W KSZTAŁTOWANIU OSOBOWOŚCI PROSPOŁECZNEJ

ROZWIJANIE EMPATII

• Zapewnienie dziecku bezpiecznych relacji ze światem (`bezpieczny' styl przywiązania z matką)

• Stosowanie dyscypliny opartej na indukcji- pokazywanie dziecku naturalnych konsekwencji własnych zachowań

• Zwracanie uwagi na emocje i potrzeby innych

KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI ZINTERNALIZOWANEJ

• Stawianie dziecku wymagań adekwatnych do wieku i możliwości oraz konsekwentne ich egzekwowanie

• Modelowanie- osoby bliskie dziecku zachowują się prospołecznie

• Kształtowanie samooceny dziecka w powiązaniu z przestrzeganiem norm- kształtowanie `ja' powinnościowego, poczucia winy w przypadku nieprzestrzegania norm moralnych.

RODZAJE EMPATII

Empatia wrodzona- syntonia- emocjonalne współbrzmienie z otoczeniem - zarażanie się emocjami innych, bez udziału świadomości

Empatia odzwierciedlająca (emocjonalna)- identyfikowanie się z innymi świadome przeżywanie emocji analogicznych do emocji innych osób, bez adekwatnej interpretacji sytuacji

Np. dziecko, widząc, że inne dziecko boi się psa i płacze zaczyna także się bać i płakać (identyfikuje się z drugim człowiekiem).

Empatia reaktywna (poznawcza)- reagowanie współczuciem wobec innych osób, wynikające ze zrozumienia ich sytuacji; empatia reaktywna nie polega na przeżywaniu analogicznych emocji: np.: matka reaguje współczuciem wobec dziecka przeżywającego lęk, złość itp.

RÓZNICE MIĘDZY KOBIETAMI I MĘŻCZYZNAMI W ZAKRESIE PROSPOŁECZNYCH ZACHOWAŃ

Różnice dotyczą rodzaju, a nie nasilenia zachowań prospołecznych

Kobiety- częściej podejmują opiekuńcze zachowania prospołeczne

Mężczyźni- częściej podejmują zachowania prospołeczne wymagające dłuższego wysiłku i ryzyka

♂ Badania Heilman i Chen (2005) pokazują, że odmienne są oczekiwania społeczne wobec kobiet i mężczyzn w zakresie altruistycznych zachowań w miejscu racy:

Uważa się, ze kobiety powinny być altruistyczne, a mężczyźni mogą (ale nie muszą) zachować się bezinteresownie

Dlatego też kobiety są mniej nagradzane za tego typu zachowania niż mężczyźni, natomiast w przypadku nie podjęcia tego typu zachowań- są surowiej karane niż meni.

AGRESJA

Definicja- zachowania, których celem jest wyrządzenie komuś krzywdy (innym lub sonie samemu- autoagresja)

† W identyfikacji agresji liczą się intencje, a nie konsekwencje zachowania

RODZAJE AGRESJI- KRYTERIA PODZIAŁU

Ze względu na cel wyróżniamy:

Agresję wrogą (kiedy bezpośrednio i ostatecznym celem jet wyżądzenie komuś krzywdy)

Agresję instrumentalną (wyrządzenie krzywdy jest tylko środkiem do celu)

Ze względu na jej wartość:

Agresję prospołeczną (wyrządzam krzywdę żeby bronić innych ludzi- np. wojna)

Agresję antyspołeczną (przynosi korzyści agresorowi)

Ze względu na obecność obiektu agresji:

Agresję bezpośrednią (bezpośrednio na osobę skierowana)

Agresję pośrednią (przez plotkę, oczernianie, niszczenie rzeczy innego człowieka)

Ze względu na formę zachowania:

Agresję fizyczną (cielesna)

Agresję słowną (psychicznie)

Ze względu na niezgodność bezpośredniego źródła agresji obiektem agresji wyróżnia się:

Agresję przeniesioną (na kimś innym się wyżywam, a ktoś inny mnie zdenerwował; ma charakter nieświadomy)

ŹRÓDŁA AGRESJI

Agresja jako instynkt- wrodzone zachowania agresywne `wyzwalane są' przez określone bodźce otoczenia (np. kolor, dźwięk, ruch itp.) badania Lorenza (1966)

Agresja jako instynkt występuje u niższych zwierząt (ryby, ptaki), u zwierząt wyższych (ssaków) ma charakter częściowo wyuczony- badania Kuo (1938) dotyczące agresji u kotów

Wg KONCEPCJI HYDRAULICZNEJ Freuda agresja u człowieka jest naturalną energią wytwarzaną przez organizm i dlatego musi być uzewnętrzniona - koncepcja katharsis. Nie została potwierdzona w badaniach empirycznych.

Agresja jako popęd- koncepcja Dollara i Millera (1939) głosiła, że frustracja (stan psychiczny spowodowany zablokowaniem skierowanej na cel aktywności organizmu) zawsze rodzi agresję.

Badania pokazują że:

Z powodu lęku przed karą nie zawsze agresja jest uzewnętrzniona bądź ma charakter przeniesiony;

Agresja jest jedyną konsekwencją frustracji - frustracja może prowadzić do apatii, fiksacji, regresji

Frustracja prowadzi do agresji, gdy zachowania sprawcy spostrzegane są jako zamierzone i nieuzasadnione (złe intencje)

Agresja jako zachowanie wyuczone- WARUNKOWANIE SPRAWCZE, NAŚLADOWANIE, MODELOWANIE ZACHOWANIA- badania Bandury (1966)

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE AGRESJI

UWARUNKOWANIA GENETYCZNE- od 3 roku życia występuje duża stałość poziomu agresji oraz trwałe różnice indywidualne (porównywalne do stałości ilorazu inteligencji)

UWARUNKOWANIA SYTUACYJNE- STANY STRESU (ból, wysokie temperatury, nadmierne zagęszczenie), FRUSTRACJI I DEPRYWACJI RELATYWNEJ (stan deprywacji to inaczej stan niezaspokojenia potrzeby- deprywacja relatywna to poczucie że inni ludzie zaspokajają jakiejś potrzeby lepiej mimo że nie zasługują na to wg nas), BEZPOŚREDNIA PROWOKACJA, ANONIMOWOŚĆ, WYSTĘPOWANIE BODŹCÓW KOJARZONYCH Z AGRESJĄ

PREZENTCJA WYBRANYCH BADAŃ

PROWOKACJA- badania Cohena i Nisbetta (1996)

Opis badań

W badaniach uczestniczyły osoby z Południa Ameryki (kultura honoru) i Północy. Osoby badane były prowokowane przez pomocnika eksperymentatora- niechcąco uderzane i obrażane. Badano: dwa hormony: kortyzol (hormon wskazujący na siłę stresu) oraz testosteron (hormon wskazujący na gotowość do agresji).

WYNIKI: osoby wychowane w kulturze honoru (Południe) silniej wydzielały oba hormony w sytuacji prowokacji

SIŁA REAKCJI NA PROWOKACJĘ ZALEZY OD INTERPRETACJI INTENCJI SPRAWCY- badania Zillmana i Cantora 1976

Opis badania: studenci byli znieważani przez asystenta. Połowę studentów uprzedzono, ze asystent ma powody być zdenerwowany, gdyż czeka go trudny egzamin

Badano- poziom pobudzenia pod wpływem prowokacji

WYNIKI: poziom pobudzenia był niższy w grupie studentów uprzedzonych o powodach złego samopoczucia asystenta

SIŁA REAKCJI NA PROWOKACJĘ ZALEŻY OD WCZEŚNIEJSZEGO POBUDZENIA OSOBY PROWOKOWANEJ

- koncepcja PRZESUNIĘCIA POBUDZENIA Dolfa i Zillmana: pobudzenie z różnych źródeł sumuje się i przypisywane jest najświeższemu źródłu pobudzenia

Opis badania Zillmana i Dyanta, 1974

I faza : osoby badane wykonywały czynności silnie pobudzające (rower treningowy) lub słabo pobudzające (nakładanie pierścieni na sznurek)

II faza: połowa badanych z każdej grupy była prowokowana przez pomocnika eksperymentatora do agresji (obrażana), a połowa nie

III faza: badani aplikowali szum do uszu pomocnika eksperymentatora- możliwość rewanżu.

Badano: siłę aplikowanych szoków do ucha pomocnika

WYNIKI:

1. Wśród badanych nie prowokowanych do agresji siła pobudzenia nie wpływała na siłę szoków

2. Wśród badanych prowokowanych do agresji siła stosowanych szoków zależała od pobudzenia- bardziej pobudzeni (ćwiczący wcześniej na rowerze) stosowali silniejsze szoki niż mniej pobudzeni (nakładający pierścienie)

OBECNOŚĆ BODŹCÓW WYWOŁUJĄCYCH AGRESJĘ

Koncepcja Berkowitza: występujące w otoczeniu bodźce kojarzone są z agresją - tzw sygnały wywoławcze - nasilają agresję u osób sfrustrowanych

Opis badania Berkowitza i Le Page'a 1965

I faza: połowę osób badanych prowokowano do gniewu wobec pomocnika eksperymentatora, a połowę nie

II faza: badani stosowali szoki wobec pomocnika eksperymentatora przy stole, na którym leżała rakieta do tensa lub rewolwer

Badano siłę aplikowanych szoków

WYNIKI:

Osoby nie zagniewany stosowały podobny poziom szoków niezależnie od rodzaju przedmiotu leżącego na stole

Osoby zagniewane stosowały silniejsze szoki gdy na stole leżał rewolwer

Opis badania Frączka 1974

I faza: osoby badane otrzymywały szoki wraz z zapalaniem się zielonej lampki (warunkowanie klasyczne - kolor zielony kojarzony z bólem)

II faza: osoby badane uczyły inne osoby i stosowały uderzenia prądem

Połowa badanych pracowała na zilonym aparacie do aplikacji szoków, a połowa na aparacie o innym kolorze

Badano: siłę szoków w obu grupach z fazy drugiej

WYNIKI: badani, którzy pracowali na zielonym aparacie stosowały silniejsze szoki

WPŁYW PRZEMOCY W ŚRODKACH MASOWEGO PRZEKAZU NA WZROST AGRESJI U WIDZÓW- MECHANIZMY WPŁYWU

1. Społeczny dowód słuszności- naśladowanie i modelowanie

2. Instruktaż- uczenie się skutecznych form agresji

3. Habituacja- przywykanie do zachowań agresywnych

SPOSOBY RADZENIA SOBIE Z AGRESJĄ

NIESKUTECZNE SPOSOBY:

1. Stosowanie surowych kar fizycznych

2. Niekontrolowane wyładowanie własnej agresji - katharsis (Geen, 1975; Kahn, 1966)

3. Aktywny lub z pozycji obserwatora udział w sportach opartych na agresji (Patterson, 1974; Johnson, 1970; Russel, 1983)

PREZENTACJA WYBRANYCH BADAŃ

Nieskuteczne katharsis - opis badania Geena 1975

I faza: osoby badane karane prądem za błędy popełnione podczas uczenia się

II faza: osoby badane uczą pomocnika (stosującego uderzenia w I fazie) i polowa z nich może wymierzyć kary prądem, połowa tylko zapisuje błędy pomocnika

III faza: wszystkie osoby badane nadal uczą pomocnika i wszystkie mogą stosować uderzenia pradem

Badano: siłę szoków stosowaną przez dwie grupy wyodrębnione w fazie I

WYNIKI: osoby badane mogące stosować uderzenia prądem w fazie II stosowały silniejsze szoki niż grupa nie mająca takiej okazji (działa tu PRAWO EFEKTU- agresor uczy się że przez agresję osiąga ulgę- i kolejnym razem też ją tak osiągnie)

Nieskuteczne katharsis- opis badania Kahna, 1966

I faza: niekulturalny pielęgniarz wzbudzał wśród osób badanych złość

II faza: połowa mogła się poskarżyć na niego, połowa nie

III faza: badani opisują swój stosunek emocjonalny do pielęgniarza

Badano: poziom wrogości do pielęgniarza deklarowany w opisie

WYNIKI: poziom wrogości był wyższy w grupie, która w drugiej fazie mogła się poskarżyć

Udział w agresywnych sportach

1. Patterson, 1974- zawodnicy zespołu piłkarskiego po rozegranym meczu ujawnili podwyższony poziom agresji w ciągu następnego tygodnia

2. Russel, 1983- kibice gry w hokeja po obejrzeniu meczu przejawiali podwyższony poziom agresji przez następne kilkanaście godzin

SKUTECZNE SPOSOBY

1. KONTROLOWANE- SPOŁECZNIE AKCEPTOWANE WYRAŻANIE WŁASNYCH EMOCJI NEGATYWNYCH (Berkowitz, Troccoli 1990)

2. MODELOWANIE ZACHOWAŃ NIEAGRESYWNYCH

3. ROZWÓJ UMIEJĘTNOŚCI SPOŁECZNYCH

4. ROZWÓJ EMPATII

---