Temat: Nobel dla Reymonta

Co twoim zdaniem zadecydowało o

przyznaniu Reymontowi Nagrody Nobla ?



Nie jest chyba możliwe jednoznaczne odpowiedzenie na to pytanie,
gdyż powodów, które przeważyły szalę zwycięstwa na stronę Reymonta i

jego wspaniałej powieœci, możemy się jedynie domyœlać i nigdy do końca

nie będziemy pewni, co tak naprawdę chcieli nagrodzić jurorzy. Ja jednak

myœlę, że nie zadecydował o tym tylko jeden błyskotliwy element, lecz

całokształt pracy i ostateczny efekt jaki osišgnšł pisarz.

Pracę nad tym dziełem autor rozpoczšł w 1899 roku, a zakończył w

1909. Z poczštku drukowana była ona w "Tygodniku Ilustrowanym", a w

roku 1904 ukazał się pierwszy tom tego utworu.

Powieœć ta jest tetralogiš, tzn. składa się z czterech częœci opisujš-

cych życie wsi w czasie różnych pór roku: jesieni, zimy, wiosny i lata.

Akcja została umieszczona w autentycznym miejscu, we wsi Lipce (dziœ:

Lipce Rejmontowskie), a czas obejmuje dziesięć miesięcy - od końca

wrzeœnia do końca lipca ostatniego dzisięciolecia XIX wieku. Akcja

jednak dzieje się w " bezczasie " co sprzyja sugestii nieprzerwanego

trwania.

Utwór jest szerokš panoramš życia wsi polskiej. Ukazuje chłopskš

codziennoœć , ciężkš pracę, œwięta, zwyczaje, a także nieuniknione roz-

warstwienie społeczne wsi , wzajemnš zależnoœć chłopów i stosunki

panujšce między nimi. Cały rok jest usystematyzowany według obrzędów,

obyczajów zwišzanych z życiem rodzinnym, towarzyskim, pracš na roli.

Stanisław Reymont bardzo szczegółowo opisuje wszelkie tradycje

połšczone z tak ważnymi dla wzorowych chrzeœcijan œwišt , jak Boże

Narodzenie , Wielkanoc , Boże Ciało oraz wszelkie procesje i odpusty.

Bardzo ważnym dniem sš Zaduszki, gdyż autor ukazuje w tym fragmencie

jak zwyczaje katolickie przenikajš się z głęboko zakorzenionymi

wierzeniami pogańskimi , czego doskonałym przykładem jest scena, w

której Kuba po skończonej mszy wychodzi na cmentarz i zostawia

okruchy chleba dla dusz czyœćcowych. Także po chrzcie w koœciele, w

domu odbywa się ceremonia odegnania złych duchów od narodzonego

dziecka. Ciekawe sš także opisy obyczajów, np. przygotowań Boryny do

wesela. Tu również dostrzegamy obowišzujšce pewne zasady: posyłanie z

wódkš, zmówiny, zaręczyny, zapowiedzi i wreszcie sam œlub i wesele,

potem oczepiny i przenosiny panny młodej. Także ważnymi elementami

życia w Lipcach sš wyjazdy na jarmark, spotkania chłopów w karczmie,

wspólnie spędzane wieczory , którym towarzyszš ludowe œpiewy i

rozmowy. Te obrzędy dajš poczucie bezpieczeństwa i pewnej stabilizacji,

powoduje to łšczenie się jednoczesne wszystkich ludzi, wytworzenie

swoistych zależnoœci, przyjaŸni. Każda osoba należšca do tej społecznoœci

ma pewne obowišzki, musi przestrzegać ogólnie ustalonych norm i zasad,

podporzšdkowywać się wszechobecnym zwyczajom. Trzeba przyznać, iż

autor zadbał tu o wszelkie szczegóły w epickich opisach, tworzšc pewnego rodzaju " encyklopedię " ówczesnych tradycji.

Głównym oœrodkiem zainteresowania w życiu Lipczan jest ziemia,

jest Ÿródłem wszystkiego, konfliktów, małżeństw, zazdroœci, ambicji.

Życie tamtejszej ludnoœci jest z niš nierozerwalnie zwišzane, największy

wpływ na nie ma rytm przyrody, przemiana pór roku. To natura każe się

sobie podporzšdkowywać, dyktuje prawa i wymaga by życie toczyło się

zgodnie z nimi, gdyż w przeciwnym wypadku może zademonstrować

swojš siłę i charakter nieokiełznanego żywiołu. Zmieniajšce się sezony

wywierajš istotny wpływ na działanie i postępowanie ludzi. To one

wyznaczajš czas pracy: siewu, żniw, zbierania plonów, wykopków oraz

czas odpoczynku, wytchnienia od gospodarskich obowišzków, a także

œlubów, które będš odbywać się póŸnš jesięniš lub zimš, a nie w lecie, gdy

jest mnóstwo pracy. Godziny, dni, miesišce nie majš tu istotnego

znaczenia. To ziemia jest dla nich zegarem i ona o wszystkim

decyduje. Czas ma tu charakter cykliczny, cišgle się powtarza, natomiast ten używany przez nas jest nieprzydatny ze względu na swojš linearnoœć. Chłopi sš z niš zwišzani od narodzin aż do samej œmierci, czego

przykładem jest symboliczna œmierć Boryny. Ziemia jest dla nich czymœ

najważniejszym i całkowicie œwiętym.

Istotnym elementem jest także przedstawienie chłopów w momencie

ważnego przełomu, budzenie ich œwiadomoœci klasowej i narodowej

(echa powstania styczniowego, czy problem kolonistów niemieckich).

Autor w swym utworze połšczył wiele technik pisarskich by w

różnych scenach uzyskać pożšdany efekt. Impresjonizm przejawia się w

opisach przyrody, krajobrazu, zastosował delikatne, subtelne barwy, co

ostatecznie sprawia, że przypominajš one impresjonistyczne obrazy.

Naturalizm zastał użyty by wiernie ukazać brzydotę i tragizm pewnych

sytuacji, np. obcięcie nogi przez Kubę, czy sceny bijatyk. Symbolizm ma

na celu przedstawienie pewnych sytuacji, tak by osišgnęły one wymiar

ponadczasowy, symboliczny, np. scena œmierci Boryny na roli, z którš

było zwišzane całe jego życie. Ciekawy wyda się obraz bitwy o las, który

jest wręcz patetyczny, wystylizowany na homerycki bój.

W celu oddania odpowiedniego nastroju Reymont zastosował także

trzy wcielenia narratora . Wcielenie pierwsze to opowiadacz , który

sposobem myœlenia i opisywania przypomina chłopa. Opowiada z dużym

zaangażowaniem uczuciowym, posługuje się prostym językiem, w którym

zauważymy mnóstwo elementów gwarowych , np. prosta składnia.

Wcielenie drugie to obserwator ukazujšcy wydarzenia w sposób

realistyczny i obiektywny , z pewnym dystansem do sprawy. Używa, w

zasadzie, języka literackiego , lecz czasem odwołuje się do gwary.

Wcielenie trzecie to osoba posługujšca się językiem typowo literackim,

wzniosłym , ujawnia się przede wszystkim w opisach przyrody i przeżyć.

Jego obrazy sš niezwykle oryginalne i poetyckie.

Podziw wzbudza też bogactwo zastosowanych tu œrodków

stylistycznych : metafor , porównań i epitetów. Reymont dokonuje

antropomorfizacji przyrody, czyli nadaje jej pewne właœciwoœci ludzkie.

Podobny sposób wykorzystał też Adam Mickiewicz w swojej epopei "Pan

Tadeusz " . By pogłębić efekt oddziaływania dialogów na czytelnika i

przybliżyć mu ówczesnš mowę autor tworzy na potrzeby "Chłopów"

gwarę , która w rzeczywistoœci jest kombinacjš różnych dialektów

ludowych , co przedstawia się nieskomplikowanym słownictwem,

wyrażeniami , prostš składniš i formami gramatycznymi . Jest to

zauważalne szczególnie w rozmowach , a także we fragmentach

przyœpiewek ludowych.

Reymont sprytnie zaciera wszelkie informacje, które wskazywałyby na historyczny czas wydarzeń opisanych w "Chłopach", by ukazać, że tak żyło się w Lipcach od wieków i nadal tak będzie się tam żyło.

Myœlę , że właœnie te wszystkie opisane tu przeze mnie cechy tej

epopei chłopskiej powodujš , iż stała się ona tak znanym dziełem, że

doczekała się licznych przekładów i trzech ekranizacji oraz została

dołšczona do kanonu lektur obowišzkowych w naszych szkołach.

Uwieńczeniem całego dziesięcioletniego wysiłku Reymonta jest

przychylnoœć krytyki zachodniej i przyznanie mu niezwykle prestiżowego

wyróżnienia jakim jest Nagroda Nobla. Wydaje mi się, że w pełni na to

zasłużył.

---