Prawo Karne skrypt


Prawo Karne

Rozdział I: Zagadnienia wstępne

§ 1. Prawo karne na tle innych gałęzi Prawa

1. Pojęcie prawa karnego

Prawo karne

Prawo karne(materialne) - jest dziedziną prawa określającą czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw, środki karne i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej.

Prawo karne procesowe - jest dziedzina prawa określającą reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym. Określa także obowiązki i uprawnienia osób uczestniczących w procesie karnym.

Prawo karne wykonawcze - reguluje tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych.

Prawo penitencjarne - zawiera przepisy odnoszące się do wykonywania kary pozbawienia wolności.

Prawo karne międzynarodowe - przepisy wewnętrzne prawa karnego odnoszące się do przestępstw z elementem obcym

Części prawa karnego charakteryzujące się odmiennością przedmiotu i sposobu regulacji

Prawo karne skarbowe - reguluje problematykę odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe(naruszających interesy skarbu państwa)

Prawo karne wojskowe - określa ono tzw. przestępstwa wojskowe i wprowadza pewne odmienności od ogólnych zasad odpowiedzialności karnej.

Części prawa mające związek z prawem karnym

Postępowanie z nieletnimi nie jest częścią prawa karnego, gdyż wobec nich nie stosuje się kar tylko środki wychowawcze i poprawcze

Prawo o wykroczeniach - w zasadzie prawo o wykroczeniach różni się od prawa karnego tylko wagą czynów, a co za tym idzie również wielkością „kar”

Międzynarodowe prawo karne - przepisy odnoszące się do przestępstw międzynarodowych

2. nauka prawa karnego i nauki pokrewne

  1. nauka prawa karnego - zajmuje się wykładnią obowiązujących przepisów, tworzeniem usystematyzowanego systemu pojęć i zasad tego prawa.

  2. kryminologia - jest nauką o przestępczości i przestępcy(badani8e przestępczości jako zjawiska społecznego), i ich przyczyn.

  3. Wiktymologia - jest nauką o ofierze przestępstwa

  4. kryminalistyka - jest nauką o metodach i środkach wykrywania przestępstw i ścigania ich sprawców.

    1. Taktyka kryminalistyczne - taktyka przesłuchania czy pościgu

    2. Technika kryminalistyczna - wykorzystywanie różnych dziedzin nauki w celu odtworzenia zdarzeń

  5. nauka o polityce kryminalnej - jej przedmiotem jest działalność organów państwowych w zakresie wymiaru sprawiedliwości.

  6. nauki penitencjarne - zajmują się różnymi aspektami wykonywania kary pozbawienia wolności.

§ 2. Funkcje prawa karnego

Sprawiedliwościowa - zaspokajanie poczucia sprawiedliwości osoby pokrzywdzonej przestępstwem

Ochronna - ochrona pewnych dóbr, których istnienie i respektowanie składa się na porządek społeczny

Gwarancyjna - wyraźne określenie co jest przestępstwem i nie karanie osób, które postępują zgodnie z prawem.

§ 3. Zasady prawa karnego

§ 4. Szkoły prawa karnego

1. Kierunek racjonalistyczno - humanitarny

podstawowymi postolutami tego kierunku była równość wobec prawa i jasne zapisane w ustawie prawo karne; sprzeciwiano się też karą okrutnym i stosowaniu tortur(główni przedstawiciele Rossou, Valtaire, Cesare Beccaria)

2. Szkoła klasyczna

Przedstawiciele tego kierunku podkreślali, że punktem wyjścia do odpowiedzialności karnej jest czyn i wina, istotą kary jest sprawiedliwa odpłata za czyn (Anzelm Feuerbach, Rossi, Bentham)

3. Szkoła antropologiczna

Według tej szkoły większość przestępców posiada cechy przyrodzone, po których rozpoznaniu można stwierdzić, że dana osoba ma genetyczne skłonności do popełniania danego przestępstwa, dlatego można ich zawczasu izolować.(Cesrare Lombroso)

4. Szkoła Socjologiczna

podstawową innowaćją tej szkoły było stwierdzenie, że poza osobą przestępcy przestępstwo ma podłoże społeczne. Przesłanką odpowiedzialności miał być nadal czyn, lecz nie miał on decydować o rozmiarach odpowiedzialności(„” nie czyn lecz sprawca zostaje ukarany). Ta szkoła dzieli przestępców na trzy grupy:

  1. z nawyknienia - celem kary wobec nich powinna być eliminacja, gdyż nie nadają się do poprawy

  2. sprawców nadających się do poprawy, powinno się wobec nich stosować kary, które pomogły by im powrócić na łono społeczeństwa

  3. Sprawców przypadkowych, niewymagających poprawy, a jedynie ostrzeżenia przez ukaranie.

Podstawą kary miała być ochrona dóbr prawnych.

5. Inne kierunki w prawie karnym

§ 5. Zagadnienia kryminalistyki

I. Opisowa nauka o kryminalizacji

Dlaczego uznaje się pewne czyny za zabronione - ustawodawca podejmuje decyzje na podstawie spostrzeżenia, że jakieś dobro godne ochrony doznaje uszczerbku, lub zagrożenia z powodu pewnego zachowania się ludzi.

Powody kryminalizacji:

  1. racjonalne powody kryminalizacji - ustawodawca chce osiągnąć przez nie pewien cel

  2. irracjonalne(emocjonlane) powody kryminalizacji - ustawodawca uważając pewne czyny za niegodne zakazuje iuch

II. Normatywna nauka o kryminalizacji

Normatywna nauka o kryminalizacji zajmuje się tworzeniem zasad jakimi powinien posługiwać się ustawodawca podejmując decyzję o kryminalizacji bądź dekryminalizacji np.:

§ 6. Ustawa karna i jej stosowanie

I. Źródła polskiego prawa karnego

Prawo karne obowiązujące w Polsce znajduje się głównie w kodeksie karnym z 1997(poprzednie 1969, 1932). Poza kodeksem karnym, przepisy karne zawierają się min. w ustawach dodatkowych(szczególne zawierają w większości przepisy karne, typu administracyjnego zawierające przepisy karne).

Kodeks z 1997 składa się z trzech części:

  1. część ogólna - zawiera główne przepisy określające zasady odpowiedzialności, reguły obowiązywania ustaw karnych, katalog kar i zasady ich wymierzania

  2. szęść szczególna - zawiera przepisy o poszczególnych typach przestępstw i kar za nie grożących

  3. część wojskowa - zawiera przepisy karne odnoszące się do żołnierzy

Poza kodeksem karnym prawo karne znajduje się we wszystkich dziedzinach prawa.

Inne znaczenie dla prawa karnego mają konstytucja i umowy międzynarodowe, z którymi poszczególne ustawy karne mają być zgodne

II. Wykładnia przepisów prawa karnego

III. obowiązywanie ustawy w czasie

1. Wejście w życie

Wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia.

Utrata mocy obowiązywania:

  1. uchylenie mocy przepisu w sposób dorozumiany - przepis późniejszy uchyla wcześniejszy(tylko jeśli jest taka sama hipoteza)

  2. wyraźne usuniecie mocy obowiązującej przepisu - klauzula derogacyjna

  3. upływ czasu na jaki ustawa została wydana

  4. utrata mocy obowiązującej na skutek orzeczenia TK

sporny:

  1. odwyknięcie - desuetudo

2. Czas popełnienia przestępstwa

art. 6 § 1 „Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania do którego był obowiązany”. Wyjątkiem jest obliczanie terminu przedawnienia, które liczy się od momentu nastąpienia skutków a nie działania.

3. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu

  1. Lex retro non agit

  2. jeśli po popełnieniu przestępstwa, a przed wydaniem prawomocnego wyroku sądu następuje zmiana ustawy karnej; w zasadzie stosuje się ustawę nową chyba, że stara jest względniejsza dla sprawcy(wysokość kary, możliwość nadzwyczajnego złagodzenia, długość okresu przedawnienia, możliwość warunkowego zawieszenia)

  3. Zmiana ustawy karnej po wydaniu orzeczenia nie zmienia zaistniałeo stanu, chyba że czyn przestaje być zagrożony groźbą kary(art. 4 §4 ), w takim wypadku nie tylko przestaje się odbywać kary ale i następuje zatarcie skazania z mocy prawnej

IV. Obowiązywanie ustaw pod względem miejsc i osób

Zasady obowiązywania ustawy pod względem miejsc i osób, wskazują w jakich sytuacjach te przepisy mają zastosowanie.

1. Zasada terytorialności

art. 5 i 109-114 KK. Art. %określa zakres obowiązywania ustaw karnych do terytorium polski i statku wodnego i powietrznego polskiego.

Terytorium polski - to obszar powierzchni wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskimi wodami przybrzeżnymi, a także słup powietrzna nad ich obszarem i wnętrze ziemi pod nimi

Polski statek wodny i powietrzny - samoloty, statki i platformy zarejestrowane w Polsce.

Art. 6 § 2 KK przestępstwo uwaza się za popełnione w miejscu, gdzie skutk znamie czynu miał nastąpić lub nastąpił lub gdzie przestępca działał lub zaniechał działania

Przekazanie przejęcia ścigania - zebranie dowodów w kraju w, którym zostało popełnione przestępstwo a

później przekazanie ich państwu, którego przestępca był obywatelem, w celu dalszego toku postepowania

2. Zasada narodowości podmiotowej

art. 109 KK przyjmuje zasadę narodowości podmiotowej - obywatel polski odpowiada za wszystkie czyny popełnione za granicą będące przestępstwem w Polsce oraz według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia(podwójna przestępczość czynu.

Ten warunek jest uchylany tylko w przypadkach kiedy przestępstwo odbywa się na terenie niczyim, lub przez urzędnika za granicą wykonującego swe obowiązki.

3. Zasada Narodowości przedmiotowej ograniczona

Czyny popełnione przez cudzoziemców za granicą są przestępstwami w Polsce tylko wtedy kiedy godzą w interesy państwa lub są przestępstwami o charakterze terrorystycznym (art. 110 § 1 KK).

4. Zasada narodowości przedmiotowej nieograniczona

Przewiduje ona w pewnych sytuacjach zastosowanie polskiej ustawy kartnej bez względu na obywatelstwo i bez ograniczenia warunkiem podwójnej przestępczości

  1. Przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu i zewnętrznemu RP

  2. Przestępstwa przeciwko polskim urzędnikom lub funkcjonariuszom publicznym

  3. przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym

  4. przestępstwa fałszach zeznań złożonych wobec urzędu polskiego

  5. przestępstwa z których choćby pośrednio została osiągnięta korzyść majątkowa na terytorium RP.

5. Zasada odpowiedzialności zastępczej

Reguluje odpowiedzialność cudzoziemca, który popełnił czyn za granicą zagrożony tam i w Polsce karą. W takim wypadku o ile tamten kraj nie poprosi o ekstradycję stosowane jest prawo polskie.

6. Zasada represji wszechświatowej

art. 113 przewiduje stosowanie polskiej ustawy karnej wobec cudzoziemców i obywateli polskich ściganych na mocy zobowiązania umowami międzynarodowymi

7. Moc prawna orzeczeń zagranicznych

według art. 114 § 1 KK wszczęte postępowanie za granicą nie przeszkadza w wszczęciu postępowania w Polsce. (teoretycznie oskarżony może być skazany dwa razy za to samo, ale odsiadkę za granica bierze się na poczet kary w Polsce)

Wyjątek kiedy polska w jakiś sposób wyczerpała swoje prawo do wymierzenia kary(eksterminowała, przekazała za granicę ściganie), a także kiedy wobec oskarżonego zapadł wyrok międzynarodowego

trybunału karnego.

V. Immunitety

Immunitet - czasowe lub stałe wyłączenie sod możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności.

Immunitet materialny - stałe uchylenie karalności

Immunitet formalny - czasowe wyłączenie odpowiedzialności

  1. Prezydent - za naruszenie konstytucji może zostać pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Satnu, za zgodą 2/3 zgromadzenia narodowego, na wniosek co najmniej 140 jego członków

  2. Parlamentarny materialny - posłowie i senatorowie nie odpowiadają za czyny dokonane na podstawie wykonywania mandatów

  3. rzecznik praw obywatelskich nie może być pociągnięty bwz zgody sejmu

  4. dyplomatyczny i konsularny - możliwość ukarania tylko jeśli się zrzeknie immunitetu

Rozdział II: Nauka o przestępstwie

§ 1. ogólne pojęcie przestępstwa

I. definicja przestępstwa

Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony przez ustawę pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

II. Przestępstwo jako czyn człowieka

Mówiąc, że przedmiotem przestępstwa może być tylko człowiek, podkreślamy tu, że chodzi o osobę fizyczną(współcześnie są wyjątki jak np. odpowiedzialność podmiotów zbiorowych).

Zachowanie się człowieka, żeby zostalo uznane za czyn musi być zachowaniem zewnętrznym zależnym od woli człowieka(nie jest czynem np. zachowanie pod wpływem przymusu zewnętrznego), jeśli jest zależne od woli ale wymuszone w jakiś sposób nazywamy je przymusem względnym i jest czynem.

III. Czyn zabroniony, Ustawowe znamiona przestępstwa

Przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną,, tzn. odpowiadać opisowi; opis ten z kłada się z elementów nazywanych ustawowymi znamionami przestępstwa, których występowanie w czynie sprawcy musi być spełnione by można mu było przypisać popełnienie określonego przestępstwa. .

Znamiona opisowe - to te , których stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen, a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo ważny

Znaczenia ocenne - wymagają przy ich ustalaniu posługiwania się różnego rodzaju ocenami.

IV. Bezprawność czynu

Przestępstwa niumyślne - są przestępstwami z nieostrożności tzn. jako przestępstwo nieumyślne może być ocenione tylko takie wypełnienie znamion przestępstwa, które było rezultatem nieostrożnego zachowania sprawcy

V. Wina

Wina - występuje wtedy kiedy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego. Przesłanki winy:

  1. strona podmiotowa przestępstwa - zamiar, lekkomyślność lub niedbalstwo.

  2. osoba zdolna do ponoszenia winy - określony wiek

  3. okoliczności wyłączające winę - niepoczytalność(31), stan wyższej konieczności(26), rozkaz(318), błąd(28 - 30).

Teorie winy:

  1. Psychologiczna teoria winy - utożsamia wine ze sferą podmiotową przestępstwa

  2. Normatywna teoria winy - za istotę winy uważa osobistą zarzucalność popełnionego czynu

VI. Społeczna szkodliwość czynu

Pojęcie społecznej szkodliwości czynu jako podstawowe kryterium kryminalizacji powinno być wskazówką dla ustawodawcy przy stanowieniu nowych lub rezygnacji z istniejących typów przestępstw.

Po za tym w praktyce istnieją też czyny spełniające wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa nie będąc jednak szkodliwe społecznie lub będąc szkodliwe minimalnie w takim przypadku czyn konkretny, mimo że formalnie narusza przepis karny, nie jest przestępstwem(art. 1).

Materialne definicje prawa uwzględniają szkodliwość społeczną czynu formalne nie.

VII. klasyfikacja przestępstw

1. waga przestępstwa

art. 7 zbrodnie i wystepki

zbrodnie - czyny zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata

występki - (górna granica)są czyny zagrożone karą przekraczającą jeden mieśiąc pozbawienia wolnośći, jeden miesiąc ograniczenia wolność lub grzywną powyżej 30 stawek dziennych

wykroczenia - górne zagrożenie karą nie przekracza wyżej wymienionych granic

2, forma winy

umyślne i nieumyślne

3. Forma czynu

przestępstwa z działania i przestępstwa z zaniechania

4. znamię skutku

formalne(bezskutkowe) - jeśli chodzi tylko o zachowanie się przestępcy

materialne(skutkowe) - posiadający znamiona w świecie zewnętrznym w stosunku do sprawcy

5. typy przestępstw

typ podstawowy - przestępstwo podstawowe

typ kwalifikowany - wyjątek od przestępstwa zagrożony wyższą karą

typ uprzywilejowany - wyjątek od przestępstwa zagrożony karą niższą

6. tryb ścigania

z oskarżenia publicznego

z oskarżenia prywatnego

7. cechy charakterystyczne

Indywidualne

Powszechne

§ 2. Struktura przestępstwa

I. Podmiot przestępstwa

1. Wiek sprawcy

Według polskiego prawa karnego podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna , która ukończyła w chwili popełnienia czynu 17 lat (art. 10 § 1 KK). Wyjątkami od zasady są

  1. Przewidziane przestępstwa za , które karani mogą być już 15 latkowie(art. 10§ 2 [zamach na prezydenta, zabójstwo umyślne, morderstwo, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego, porwanie statku lub samolotu, umyślne spowodowanie katastrofy w komunikacji, zgwałcenie zbiorowe, wzięcie zakładników, rozbój],

  2. Zastosowanie środków poprawczych wobec osób w wieku 17 i 18 odnosi się tylko do występku.

2. Nieletni

Postępowanie z nieletnimi nie ma charakteru karnego. Nieletni:

  1. osoby do lat 18 wobec, których stosuje się środki wychowawcze

  2. osoby 13-17 wobec, których toczy się postępowanie o czynu karalne

  3. osoby wobec, których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze

Metody stosowane wobec nieletnich:

  1. środki wychowawcze

    1. upomnienie

    2. zobowiązanie do określonego zachowania

    3. nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna

    4. nadzór kuratora

    5. umieszczenie w rodzinie zastępczej itp..

  2. środki leczniczo wychowawcze

    1. umieszczenie nieletniego w szpitalu psychiatrycznym lub młodzieżowym ośrodku wychowawczym

  3. umieszczenie w zakładzie poprawczym

    1. tylko w razie popełnienia czynu wypełniającego znamiona przestępstwa 13 -17 lat

3. młodociany

młodociany to taki, który w chwi8li popełnienia czynu nie ukończył 21 lat a w chwili orzekania w 1 instancji 24. Szczególny przypadek kategorii sprawcy dorosłego traktowany w szeregu spraw odmiennie niż inni sprawcy.

4. Przestępstwa indywidualne i powszechne

przestępstwa powszechne - to takie, których podmiotem może być każda osoba odpowiadająca ogólnym cechom podmiotu przestępstwa(osoba fizyczna w określonym wieku).

Przestępstwa indywidualne - to takie, w których w opisie ustawowym znamię podmiotu określone jest przez użycie pewnej dodatkowej cechy.

  1. właściwe - szczególna cecha decyduje o byciu przestępstwa(brak cechy powoduje niebyt przestępstwa)

  2. niewłaściwe - szczególna cecha nie decyduje o byciu przestępstwa, lecz o stworzeniu jej kwalifikowanego lub uprzywilejowanego typu.

II. strona przedmiot owa przestępstwa

Zaliczamy do niej:

  1. czyn - jest opisany poprzez przy pomocy tzw. znamienia czasownikowego(zabija, ujawnia itp.)

  2. skutek czynu - występuje tylko przy przestępstwach materialnych

  3. czas i miejsce czynu - określa się je przy niektórych typach przestępstw

  4. sytuację w jakiej czyn popełniono(będąc pozbawionym wolności

  5. sposób popełnienia (przemocą, groźbą itp.)

  6. przedmiot wykonawczy czynu - przedmiot materialny na którym dokonuje się dane przestępstwo

III. Formy czynu

1. Przestępstwa trwałe

Przestępstwo może być ujęte jako utrzymanie pewnego stanu rzeczy(dezercja, nielegalne posiadanie broni), czas popełnienia takiego przestępstwa rozciąga się na czas od zapoczątkowania do zakończenia

2. przestępstwa wieloosobowe

przepisy ujmują takie przestępstwo jako „branie udziału” w pewnym wspolnym działaniu(np. 158 KK).

3. Przestępstwa wieloczynowe

Ustawa ujmuje przestępstwo jako wieloszynowe kiedy oparte jest ono na pewnej działalności składającej się z poszczególnych czynów(nie jest z mocy prawa dzielona na poszcegolne czyny lecz uznawana za jedną całość)

IV. Przestępstwa zaniechania

1. Uwagi wstępne

Przestępstwo z zaniechania polega na niepodjęciu przez sprawcę działania, do którego był zobowiązany(formalne przestępstwa zaniechania), lub na spowodowanie określonego skutku przez niepodjęcie takiego działania(materialne przestępstwo zaniechania).

Źródłem obowiązku przy przestępstwach formalnych jest ustawa karna.

2. przestępstwa materialne z zaniechania

Art. 2. określa jako źródła karalność tego przestępstwa :

  1. ustawę - może bezpośrednio zobowiązać obywateli do określonych działań

  2. umowa podjęcie określonej funkcji - faktyczne podjęcie się pewnej funkcji i jej zaniechanie

  3. artykuł 2 KK określa też jako przestępstwo z zaniechania dopuszczenie się przez osobę niebezpiecznej lub bezprawnej sytuacji jeśli tej sytuacji nie likwiduje i doprowadza w ten sposób do przestępnego skutku

Tylko obowiązek który jest gwarantem nie zaistnienia pewnego skutku może być stanowić podstawę odpowiedzialności.

V. Skutek czynu, Związek przyczynowy

Skutek czynu jeśli w typie przestępstwa istnieją dwa typy karalności kwalifikowana i podstawowa nazywamy następstwem czynu. Między zachowaniem się sprawcy a skutkiem musi zachodzić związek przyczynowy. Kryteria związku przyczynowego:

Przyczynowość zaniechania wiele osób kwestionuje możliwość istnienia związku przyczynowego miedzy zaniechaniem a skutkiem, twierdzą, że skutek może zaistnieć tylko przez działanie, odpowiedzialność w trakim przypadku istnieje nie za spowodowanie skutku lecz za nie powstrzymanie go.

VI. Strona podmiotowa przestępstwa

Strona podmiotowa - obejmuje zjawiska psychiczne , które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej i które wyrażają stosunek psychiczny sprawcy do czynu; stosunek ten może polegać na umyślności bądź

nieumyślności.

VII. Formy winy umyślnej

1. zamiar bezpośredni

Zamiar bezpośredni zachodzi wtedy gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony, określając wolę sprawcy jako chcenie określonego czynu zabronionego, zakładam zarazem, że obejmuje on swoja świadomością wszystkie znamiona czynu

  1. zamiar bezpośredni nagły - decyzja o popełnieniu czynu zabronionego podejmowana jest w krotkim czasie , bez szczegółowych przemyśleń

  2. zamiar przemyślany - powstaje w wyniku trwającego jakiś czas kształtowania się decyzji, często powiązany z opracowaniem szczegółowego planu popełnienia przestępstwa.

  3. Zamiar ogólny - zachodzi gdy sprawca nie precyzuje w swoich przeżyciach psychicznych skutku, który chce spowodować

2. zamiar ewentualny

Zamiar ewentualny gdy sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i na to się godzi. W przypadkach konkretnych zamiar ewentualny wiąże się z zamiarem bezpośrednim (napad na bank z użyciem broni, przewiduje się możliwość jej użycia ale nie jest to celem[sprawca ma obojętny stosunek do tego czynu]).

Zamiar niby-ewentualny - odmiana zamiaru bezpośredniego sprawca przy braku pewności co do jednego ze znamion przestępstwa chce zachowania objętego znamieniem czasownikowym.

VIII. dodatkowe cechy umyślności. Przestępstwa kierunkowe

W znamieniach niektórych typów przestępstw umyślnych znajdujemy wskazanie na dodatkowe cechy, które musi zawierać strona podmiotowa.

Celu, którym ma się kierować sprawca; rzadziej motyw(prz4eżycie psychiczne po charakterze intelektualnym skłaniające sprawcę do popełnienia czynu), pobudka(przeżycie o charakterze emocjonalnym skłaniające przestępcę do popełnienia czynu); prz4stępstwa kierowane takimi przesłankami nazywamy przestępstwami kierunkowymi.

IX. Formy winy nieumyślnej

1. uwagi ogólne

Przesłanką odpowiedzialności za przestępstwo nieumyślne jest naruszenie zasady ostrożności

2. Lekkomyślność

lekkomyślność polega na tym, że sprawca świadomie narusza zasady ostrożności możliwość popełnienia czynu zabronionego przewiduje, lecz przypuszcza, że go uniknie. (od zamiaru ewentualnego różni tym, że

sprawca myśli, że nie wypełni znamion czynu)

3. Niedbalstwo

niedbalstwo polega na tym, że sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, chociaż morze je przewidzieć.

X. Wina mieszana

Mieszany charakter winy polega na tym, że część znamion przestępstwa objęta jest zamiarem przestępcy, a druga część tylko winą nieumyślną. Przestępstwa z winy mieszanej traktuje się w sumie jak przestępstwa umyślne.

XI. Przedmiot przestępstwa

Przestępstwo stanowi zamach na dobra prawnei dlatego patrząc od strony przestępstwa nazywamy je: przedmiotem zamachu.

1. Podział przestępstw ze względu na przedmiot ochrony

  1. Przestępstwa naruszenia dobra prawnego - przestępstwa do których znamion należy uszczerbek wyrządzony określonym dobrom prawnym

  2. narażanie dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo - do których znamion należy skutek w postaci konkretnego zagrożenia dla dobra prawnego

  3. abstrakcyjne narażanie dobra prawnego - do ich znamion nie należy ani uszczerbek ani zagrożenie konkretnego dobra prawnego, polegają jednak na powstaniu niebezpieczeństwa dla określonego dobra prawnego, które jednak nie należy do znamion

2. indywidualny, rodzajowy i ogólny przedmiot ochrony

§ 3. Formy popełnienia przestępstwa

I. Uwagi ogólne

Formy zjawiskowe - czyli sprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze podżeganie i pomocnictwo

Formy stadialne - przygotowywanie, usiłowanie

II. Sprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze

1. Sprawstwo

podlega karze za sprawstwo kto wywołuje czyn zabroniony sam art. 18 1

2. współsprawstwo

Polega na wykonywaniu przestępstwa z drugą osobą, polega na tym, że działania kilku osób objęte są porozumieniem i są działaniem wspólnym. Mogą dokonywać:

  1. działań jednorodnych

  2. różnorodne

Przestępstwa nieumyślne tez mogą być popełnione w formie współsprawstwa.

3. sprawstwo kierownicze

Za sprawstwo odpowiada według art. 18 1 KK, także ten kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę, wykorzystując jej uzależnienie od siebie.

  1. sensu stricte - łączy się z zapoczątkowaniem akcji przestępczej przez wydanie polecenia osobie formalnie podległej.

  2. wydanie polecenie wykonania czynu - przez wykonanie uzależnienia sprawcy od polecającego.

4. indywidualizacja winy

odpowiedzialność wielosobowa za czyny zabronione jest określona w artykule 20 KK tak, że każdy ze sprawców odpowiada w granicach swojej umyślności

III Podżeganie i pomocnictwo

IV. Odpowiedzialność podżegacz i pomocnika

Za podżeganie i pomocnictwo odpowiada się w zakresie swojej umyślnośći czyli za swoje zamiary a nie dokonane przez sprawców czyny. Kara jest wymierzana w granicah określonych za sprawstwo sędzia morze jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Wyłączenie odpowiedzialności następuje kiedy przejawili oni skuteczny czynny żal, przejawiający się w uniemożliwieniu popełnienie przestępstwa, czynny żal nie odnosi się do prowokatora czyli osoby, która podżegała/pomagała sprawcy w celu jego aresztowania

V. Formy stadialne przestępstwa

Zasadniczą forma popełnienie przestępstwa jest dokonanie, poza dokonaniem do form stadialnych należy usiłowanie i przygotowanie.

Elementy pochodu przestępstwa:

  1. zamiar(nie jest formą stadialną)

  2. przygotowanie

  3. usiłowanie

  4. dokonanie

VI. Przygotowanie

1. Przygotowanie w sensie ścisłym

Przygotowanie w sensie ścisłym polega na podjęciu czynności mających stworzyć warunki do popełnienia czynu zabronionego

2. wejście w porozumienie

Polega na porozumieniu dwóch lub więcej osób, polegające na uzgodnieniu zamiaru popełnienie konkretnego przestępstwa.

3. Karalność przygotowania i czynny żal

przygotowanie do popełnieniea przestępstwa jest karalne tylko wtedy kiedy ustawa tak stanowi.

Sprawca przygotowywania może uniknąć odpowiedzialności poprzez przejawienie czynnego żalu, polegającego na dobrowolnym odstąpieniu od przygotowywania, musi ono polegać na pewnym zewnętrznym zachowaniu (poprzez zniszczenie przygotowywanych srodków)

VII. Usiłowanie

1. definicja

usiłowanie charakteryzują trzy etapy:

  1. zamiar

  2. zachowanie zmierzające bezpośrednio do dokonania

  3. brak dokonania

Zachowanie się sprawcy morze być znane za usiłowanie tylko wtedy kiedy bezpośrednio zmierza do dokonania, do określenie tego terminu określa się różnych kryteriów:

2. Zagrożenie karą

usiłowanie jest zagrożone taką samą karą jak przestępstwo dokonania, w praktyce ze względu na artykuł 53 2 (sędzia ocenia rozmiar i rodzaj ujemnych następstw) są one niższe.

3. Usiłowanie nieudolne

następuje wtedy kiedy sprawca usiłujące nie zdaje sobie sprawy, że dokonanie jest niemożliwe. W Polskim prawie karalne jest tylko takie usiłowanie nieudolne, przy którym dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania na nim czynu zabronionego lub użycie środka nie nadającego się do popełnienia czynu,. Za usiłowanie nieudolne grozi taka sama kara jak za dokonanie sędzia morze jednak zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wykonania.

4. Czynny żal

nie podlega karze ten kto dobrowolnie odstąpił od czynu lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu

§ 4. Wyłączenie odpowiedzialności karnej

Okoliczności wyłączające przestępczość czynu morzna podzielić na trzy rodzaje:

  1. wyłączające bezprawność czynu(kontratypy) - takie okoliczności sprawiają, że mimo spełnienia wszystkich znamion czyn nie jest przestępstwem. Do takich okoliczności należy obrona konieczna i stan wyższej konieczności

  2. wyłączające winę - niepoczytalność, błąd co do faktu, nieświadomość bezprawności czynu, rozkaz przełożonego

  3. wyłączające społeczną szkodliwość czynu - znikoma szkodliwość społeczna

§ 5. kontratypy

I. Obrona konieczna

1. Definicja

art. 25 - obrona konieczna polega na odparciu bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu. Obrona konieczna nie ma charakteru subsydiarnego co znaczy, że morze zastosować ją każdy w obronie dobra prawnego nawet jeśli było inne wyjście z sytuacji.

2. Warunki

  1. obrona konieczna jest reakcją na bezpośredni zamach - zamach polega na działaniu lub zaniechaniu działania zagrażającym naruszeniu dobra prawnego, zamach jest bezpośredni jeśli zagrożone dobro morze być naruszone w najbliższym czasie

  2. zamach musi być bezprawny - nie musi być to zamach naruszający prawo karne, nie musi mieć charakteru przestępstwa, nie ma obrony koniecznej przed prawnym zamachem(można się bronić przed funkcjonariuszami przekraczającymi swe kompetencje)

  3. obrona konieczna musi być konieczna w sensie technicznym - broniący morze używać tylko sposobów i środków koniecznych do odparcia zamachu

3. dysproporcja dóbr

Wymagane jest by sposób obrony był współmierny do niebezpieczeństwa zamachu, nie oznacza, że między dobrem zaatakowanym przez napastnika a dobrem naruszonym w wyniku obrony koniecznej nie morze zachodzić dysproporcja, lecz nie mrze być ona nadmierna.

4. Prowokacja

Zwykle sprowokowanie zamachu nie odbiera prawa do obrony koniecznej, chyba, że taka prowokacja była celowa.

5. Problem bójki

W zasadzie nie mogą się powoływać na obronę konieczną uczestnicy bójki, w orzecznictwie istnieje jednak prawo do obrony koniecznej przed konkretnym zamachem w określonym momencie bójki, inna teoria mówi, ze podczas takiego wypadku jest możliwe tylko zastosowanie stanu wyższej konieczności.

6. Przekroczenie granic

W razie przekroczenia granic obrony koniecznej sąd morze zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Przekroczenie granic obrony koniecznej powoduje, że przestaje ona być działaniem prawnym.

Przekroczenie granic obrony koniecznej morze nastąpić w dwojaki sposób:

  1. Eksces intensywny - gdy broniący się stosuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia ataku, albo gdy zachodzi rażąca dysproporcja dóbr

  2. Eksces ekstensywny - polega na spóźnionym działaniu obronnym, albo działaniu przedwczesnym.

II. Stan wyższej konieczności

1. definicja

art. 26 stan wyższej konieczności - polega na wyłączeniu przestępczości czynu w zasadzie sprzecznego z prawem karnym= poświęcenie jakiegoś dobra w celu ochrony innego dobra o wyższej wartości, jeśli było to zachowanie się podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa takiego nie można było w inny sposób uniknąć.

2. Stan wyższej konieczności a obrona konieczna

W obronie koniecznej - bezprawny zamach a przy stanie wyższej konieczności niebezpieczeństwo.

W obronie koniecznej odparcie zamachu a w stanie wyższej konieczności poświęcenie jakiegoś dobra

W obornik koniecznej w przeciwieństwie do stanu wyższej konieczności nie ma zasady subsydiarności

3. Bezpośrednie niebezpieczeństwo

bezpośrednie niebezpieczeństwo zachodzi wtedy kiedy istnieje zagrożenie naruszenia dobra prawnego w najbliższej przyszłości .

4. Proporcja dóbr

W S.W.K. musi zachodzić proporcja pomiędzy dobrem ratowanym i poświęcanym => dobro poświęcane nie morze mieć wartości oczywiście większej niż dobro ratowane.Ustalanie wartości dla celów stanu wyższej konieczności musi się kierować kryteriami obiektywnymi akceptowalnymi społecznie.

5. Subsydiarność

Stan wyższej konieczności jest oparty na zasadzie subsydiarności tzn. że zachowanie polegające na poświęceniu jakiegoś dobra w celu ratowania innego było stosowane w ostateczności z braku innych możliwości wyjścia z sytuacji.

6, Celowość działania

Na stan wyższej konieczności morze powołać się tylko ten kto uświadomił sobie istnienie niebezpieczeństwa i działał w celu jego uchylenia (musi być to działanie umyślne i znamiennego określonego celu)

7. konsekwencje

Stan wyższej konieczności morze wyłączać bezprawność czynu lub winę:

  1. wyłączający bezprawność zachodzi wtedy gdy dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego

  2. wyłączający winę - jęsli dobro poświęcane przedstawia wartość równą bądź większą od ratowanego.

8. Zawiniony stan wyższej konieczności

Co materii czy w sytuacji zawinionej można stosować stan wyższej konieczności istnieją różne poglądy najbardziej przemawiający jest pogląd, że wyłączenie możliwości zastosowania stanu wyższej konieczności następuje tylko wtedy kiedy osoba celowo dążyła do stanu wyższej konieczności, żeby naruszyć dobro sąsiada.

9. wyłączenie stanu wyższej konieczności

Nie działa w stanie wyższej konieczności ten kto poświęca dobro, które ma obowiązek chronić nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste(np. ochroniarz ratując własne życie zasłania się ochronianą osobą)

10. przekroczenie granic

Przekroczyć granice stanu wyższej konieczności można postąpić na kilka sposobów(w takich przypadkach sad ma prawo zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary lub nawet odstąpić od wymierzenia kary):

  1. niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

  2. przełamana została zasada subsydiarności

  3. nie zachowano zasady proporcjonalności

III. Działanie w ramach uprawnień lub obowiązków

Działanie w ramach uprawnień jest ogólną okolicznościa wyłączającą odpowiedzialność karną => jeśli jakieś dziedzina prawa daje obywatelowi prawo zachowania się w określony sposób, to czyn taki nie morze być podstawą do odpowiedzialności karnej

IV. Zgoda pokrzywdzonego

Nie ma przestępstwa jeżeli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego nastąpiło za zgodą pokrzywdzonego, a właściwie za zgoda dysponenta dobrem. Taka zgoda jest prawnie skuteczna jeśli spełnia warunki:

  1. dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody morze swobodnie dysponować -większość dóbr prawnych nie morze być dysponowana nawet za zgodą pokrzywdzonego

  2. zgoda jest dobrowolna

  3. zgoda istnieje w chwili czynu

V. Czynności lecznicze

Warunki ;

  1. działanie podjęte w celu leczniczym - działanie musi być podjęte w celu diagnostycznym lub terapeutycznym

  2. leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej - nie wyłącza od odpowiedzialności karnej spowodowanie negatywnego dla pacjenta skutku, które było błędem z punktu widzenia medycyny

VI. Karcenie małoletnich

Wyłączenie przestępczości czynu dotyczy również pewnych czynności wychowawczych, mieszczących się w prawnych ograniczeniach.

Warunki:

  1. musi mieć to cel wychowawczy - nie jest dozwolone karcenie bez celu

  2. wykonywane jest przez rodziców lub prawnych opiekunów dziecka

  3. nie przekracza pewnego stopnia intensywności - musi przybierać akceptowaną społecznie formę

V. Ryzyko sportowe

Warunki:

  1. uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone - jeśli nie zostało uprawianie danej dyscypliny sportu zakazane

  2. działanie było pojęte w celu sportowym - działanie musi być podjęte w celku osiągnięcia celów danej dyscypliny sportu

  3. nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportu

VI. Ryzyko nowatorstwa

Warunki:

  1. celem działającego jest przeprowadzenie eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego

  2. spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, ,medyczne lub gospodarcze

  3. w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne

  4. w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadna jest celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu

  5. jeżeli w eksperymencie zaangażowany jest jako obiekt człowiek jest wymagana jego zgoda udzielona po należnym poinformowaniu go o spodziewanych korzyściach i grożących mu niebezpieczeństwach

VII. Ostateczna potrzeba

W celu zapewnienia przestrzegania dyscypliny w wojsku, prawo karne przewiduje możliwość stosowania przez przełożonych w stosunku do podwładnych środków, które, gdyby nie zawarte w przepisie upoważnienie byłyby uznane z przestępne.

VIII. Zwyczaj

Przestępczość czynu morze być wyłączona przez fakt, że mieści się on w ramach pewnego, społecznie akceptowanego zwyczaju. Wskazuje się dwa rodzaje takiego zwyczaju

  1. wręczanie prezentów osobom pełniącym funkcje publiczną

    1. wręczanie prezentów nie morze następować na żądanie obdarowywanego

    2. prezent jest wręczany dopiero po dokonaniu czynności

    3. prezent nie morze przekraczać pewnych zwyczajowych ram

  2. dotyczy zwyczajowo przyjętych czynów naruszających nietykalność cielesną

§ 6. Wyłączenie winy

I. niepoczytalność

1. definicja

Niepoczytalność oznacza brak możliwości rozpoznawania znaczenia swego czynu lub pokierowania swoim zachowaniem, który zachodzi w chwili popełniania czynu i spowodowany jest upośledzeniem umysłowym(istotne obniżenie sprawności psychicznej), chorobą psychiczną(zaburzenia psychiczne) lub innym zakłóceniem czynności psychicznych

II. poczytalność ograniczona

Nie wyłącza winy stan poczytalności w znacznym stopniu ograniczony, stan ten wpływa jednak na znaczne złagodzenie winy a co za tym idzie kary.

III. Wprawienie się w stan odurzenia

W takich przypadkach sprawca ponosi pełną odpowiedzialność według ogólnych zasad tak jak by był w pełni poczytalny w chwili czynu.

Warunki:

  1. Sprawca wprawił się w stan odurzenia lub nietrzeźwości

  2. sprawca przewidywał lub mógł przewidzieć, że wprawiając się w taki stan wywoła u siebie niepoczytalność

IV. błąd co do faktu

jest stosowany kiedy zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy, dla odpowiedzialności karnej istotny jest tylko taki błąd co do faktu „okoliczności stanowiących znamię czynu zabronionego”, konsekwencja takiego błędu jest to, że sprawca nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, co do znamienia, którego się pomylił.

W przypadku przestępstw, które nie występują w formie nieumyślnej istotny błąd powoduje brak przestępstw w ogóle.

V. nieświadomość bezprawności czynu

1. Definicja

Błąd co do prawa odnosi się do nieznajomości danego przepisu w związku z tym do niestosowania się do niego, zastosowanie takiej konstrukcji morze zaistnieć tylko w przypadku mniej znanych przestępstw.

2. Zakres odpowiedzialności

ustawodawca morze w różnym stopniu uwzględnić błąd co do prawa w zakresie odpowiedzialności sprawcy

3. przestępstwo urojone

nie podlega karze ten kto popełnił czyn błędnie myśląc, że jest to przestępstwo

VI. Błąd co do kontratypu lub okoliczności wyłączającej winę

Nie popełnia przestępstw ten kto popełnia czyn zabroniony w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi tu jedna z okoliczności wyłączających odpowiedzialność karną.

VII. Rozkaz przełożonego

Osoba wykonująca rozkaz nie popełnia przestępstwa chyba, że umyślnie popełnia przestępstwo(tzn. jeśli chce popełnić czyn zabroniony. )

§ 7. znikoma szkodliwość społeczna

Według art. 1.2 KK nie stanowi przestępstwa czyn którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Znikoma szkodliwość czynu nie oznacza jak w poprzednich przypadkach, ze jest to czyn społecznie pozytywny. W artykule 115. 2 zawarto przesłanki społecznej szkodliwości czynu nie jest to oczywiście zbiór zamknięty.

§ 8. Zbieg Przestępstw

I. Zbieg przestępstw kara łączna