Odrodzenie jawi się jako bunt nauk humanistycznych przeciw wiekom średnim. Ruch humanistyczny narodził się we Włoszech w XIV w. Największymi jego przedstawicielami byli: Petrarka, Salutati, Alberti, Valla. W centrum myśli zaczyna znajdować się człowiek, natura, historia, język. Humanizm zrywa z Filozofią, uznając ją za bezużyteczną, na jej miejsce wprowadzając konkretne badania w dwóch dziedzinach: nauk moralnych(etyka, polityka, ekonomia, estetyka, logika, retoryka)i nauk przyrodniczych.

Do osiągnięć humanizmu należy m.in. zaliczyć fakt, iż badania naukowe przestały podlegać logice arystotelesowskiej i że nawrócono się ku myśli platońskiej, pojawiają się jego nowe interpretacje.Według Garina istotą renesansu jest odkrycie filologii, człowiek ma świadomość historyczną, a prawdy nie są uniwersalne. Humanizm wykracza poza antyczną wizję rzeczywistości założoną w logice platońsko-arystotelesowskiej. Dzięki humanizmowi filologicznemu i badaniom starożytnych tekstów, zerwano zarówno z fizyką Arystotelesa, jak i z kosmosem Ptolemeusza. Filozofia Platona dostrzegała sprzeczny charakter zjawisk. Według humanizmu człowiekowi przypadł w udziale świat ludzki, potrzebuje on ludzkiej logiki, dlatego uwaga skupia się na problemie języka jako na typowym przejawie człowieczeństwa.

Francesco Petrarca

Uważa się go za tego, który wzbudził nowy entuzjazm dla kultury klasycznej. Podkreśla on społeczny charakter człowieka, trzeba odnaleźć własne człowieczeństwo, by następnie odnaleźć siebie wśród innych. Był on przeciwnikiem filozofii padewskiej i bolońskiej. Wzywał do badań nad duchem i życiem ludzkim.

Coluccio Salutati

Filozofia wg niego to rozmyślanie nad ludzkim działaniem, medytacje nad losem i postępowaniem człowieka, filozofia to szkoła życia. Szczęście nie polega na społecznej działalności, lecz na czystej spekulacji. Uważał, że najlepsze są oryginalne teksty i aby je zrozumieć, należy wracać do nich, a nie do ich interpretacji.

Leonardo Bruni

Uczeń Salutatiego. Podkreślał ścisły związek pomiędzy kulturą, a życiem społecznym(ważną rolę wg niego odgrywa instytucja małżeństwa).Zwraca swą uwagę na cnoty obywatelskie, jednostka realizuje się w pełni w kontakcie z innymi. Uważa, że studia nad autorami starożytności są jedyną drogą, prowadzącą do osiągnięcia pełnej świadomości własnego człowieczeństwa.

Poggio Bracciolini

Interesowały go zagadnienia z dziedziny ekonomiki. Dla niego praca jest rozwojem możliwości człowieka. Cnota -virtu-(rozumiana jako dzielność), jeśli jest prawdziwą cnotą, ma charakter społeczny, przyczynia się do wzmocnienia państwa. Uważał, że człowiek jest nie tylko duszą, jest człowiekiem, a więc także ciałem.

Lorenzo Valla

Dla niego człowiek w całości-dusza i ciało-wyszedł z rąk Boga-szatan nie miał w tym żadnego udziału. Przyjemność ma być nagrodą za nasze czyny, a za razem celem naszego działania. Natura jest mądrym i opatrznościowym porządkiem rzeczy. Krytykował stoików, że grzeszą krańcowym dualizmem, oskarżał ich o manicheizm. Chwalił filologię., że dzięki niej możemy dzieła umieścić w historii. Historia jest mistrzynią życia.

Giannozzo Manetti

Był zwolennikiem arystotelizmu. Występował przeciw klasztornemu, nieludzkiemu ideałowi stoików. Cnota to wywyższanie pełnego człowieczeństwa. Godność człowieka jest nadana przez stwórcę, realizowana przez działanie na ziemi. Wartość człowieka polega na godności nadanej mu przez stwórcę, realizuje się jednak w codziennym trudzie, przy budowie ziemskiego państwa.

Leon Battista Alberti

Podkreślał aspekt społeczny człowieka, jego użyteczność. Człowiek sam jest przyczyną swego szczęści i nieszczęścia, narodził się po to, by działać. Cnota zawsze zwycięża los, choć natura i los są przeszkodą dla niej. Los ogranicz człowieka, ale nie jest ślepy.

Matteo Palmieri

Kładł nacisk na pochwałę państwa ludzkiego. Cnota jest jałowa, gdy nie jest użyteczna. Czerpiąc z platonizmu twierdził, iż dusze ludzkie to aniołowie, którzy opowiedzieli się sami za sobą i nie walczyli ani po stronie Boga, ani Lucyfera. Świat zaś jest areną, jaką Bóg ofiarował duchom, by mogły zadecydowac o własnym przeznaczeniu.

Studia humanitatis - studia kształtujące człowieczeństwo w człowieku.

Poliziano

Całą ludzką mądrość widział w nauce o mowie. Odrzucał miano filozofa, podkreślając, że jest gramatykiem. Rozróżniał dwa rodzaje dialektyk: 1)Najczystsza część filozofii, 2)Dialektyka, która jest sztuką dyskusji i argumentacji. Jego zdaniem filozofia polegała na umiejętności odczytywania głębszego sensu dzieł najrozmaitszych filozofów. Retoryka jest najwyższą formą kontaktów międzyludzkich.

Francesco Barbaro

Traktował sztukę wymowy bardziej powierzchownie, zabiegając przede wszystkim o wielką finezję wymowy. Rozmiłowany był w harmonii słów.Ważne dla niego było to, by unikać rozdźwięku między treścią, a formą.

Pontano

Próbował określić naturę poezji przez porównanie jej do historii, jedyną różnicę widząc w odmiennej dyspozycji mowy. Poezja i poeci tworzący swe dzieła, uczą tym samym mówić innych ludzi. Z kolei ich słowa kształtują niejako historię, również dzięki nim poznajemy historię.

XV w. To odsunięcie się od świata, kontemplacja, platonizm jest uważany za filozofię przygotowującą do śmierci.

Alaman Rinnucini

W jego dziele „De libertate” odnajdujemy pełną świadomości ludzkiej wartość kultury. Jego ideałem jest połączenie życia czynnego z kontemplacyjnym. Nie urodziliśmy się dla siebie, ale dla rodziny i ojczyzny. Wolność jest niezbędnym warunkiem działania, bez niej człowiek zamyka się w sobie. Potępia stoicką ascezę w imię arystotelesowskiej równowagi.

Niżej wymienieni uczeni bizantyjscy odegrali ważną rolę dla filozofii:

CHRYSOLORAS - gramatyk, tłumacz , mistrz i inspirator Guarina.

AGRIPOLUS - dzięki niemu przystąpiono do badania i komentowania „Etyki Nikomachejskiej”. Uwagę zwrócono na pochwałę intelektu kontemplacyjnego(platonizm).

PLETHON - przybywa do Florencji na sobór mający na celu pojednanie kościoła greckiego i rzymskiego, chce przedstawić wielkość Platona.

Przepowiadał koniec trzech wielkich religii i stworzenie platońskiego państwa. Uprawiał teologię poetycką jak Platon.

BESSARION- tłumacz „Metafizyki”, znawca Platona. Występował przeciwko tym, którzy fałszują oryginalne teksty. Był również zwolennikiem poetyckiej teologii. Dawał pierwszeństwo życiu kontemplacyjnemu, jako podstawie życia aktywnego. Ludzie aktywni są pożyteczni, tylko w czasie im współczesnym.

Marsilio Ficino

Otrzymał tradycyjne wykształcenie scholastyczne. W latach 1454-1455 przebywał w kręgu formalnego arystotelizmu. Humanizm moralny był mu obcy i nie wzbudził w nim kwestii polemicznych. Na platonizm miał go nawrócić Gemistos i Kosma Medyceusz. Poruszał się Ficino wokół 4 tematów: światła, miłości, piękna, duszy. Uważał, że poznanie Boga następuje przez poznanie siebie i na odwrót. Zauważył, że rośnie potrzeba racjonalnego poparcia wiary. Rolą nowego teologa jest komentowanie Plotyna. Prawda ma różne aspekty, ale w wiecznej teraźniejszości może być tylko jedna. PIUS PHILOSOPHIUS-odnajdzie prawdę jedyną we wszystkich pieśniach poetów, pięknie przyrody i matematycznej harmonii. Wiedza i religia są sobie tożsame. Zbawienie polega na tym, byśmy dali się pokonać pięknu.

Teologia platońska-wszystko łączy się w Jedni, do niej dąży. Poznanie Boga polega na uchwyceniu niedoskonałości w rzeczach, aby dotrzeć do Boskiej doskonałości.

Giovanni Pico Della Mirandola

Wychowany w środowisku kulturalnym arystotelizmu padewskiego w szkole w N. Verni. Był wrażliwy na urok literacki humanizmu. Nowa filologia i nowa filozofia staje się kultem czczego formalizmu, jest w nich zamaskowany sceptycyzm. Posuwał się do oderwania słowa od jego korzenia, oddzielał mądrość od wymowy. Wszystko ma określoną naturę oprócz człowieka. Jedynym uwarunkowaniem człowieka jest wolność. Bóg jest poetą, a zatem twórcą, my powinniśmy stawać się uczestnikami boskiego stworzenia. Atakował on astrologię wróżebną. Pico ukazuje nam się jako obrońca uporządkowanej, przyczynowej koncepcji świata.

Platonizm i arystotelizm

Comparatio - porównywanie, wyjaśnianie na czym obie filozofie polegają

Concordatio - pogodzenie na gruncie chrześcijaństwa

W XVII w. W gronach niescholastycznych, częstą tematyką dysput było piękno, miłość, honor, szlachectwo, bogactwo i literatura. W owych modnych wtedy dyskusjach słabnie stopniowo platońska opozycja wobec akademickiego arystotelizmu.

Francesco Cattani da Diacceto

Jego twórczość jest kontynuacją ortodoksyjnej tradycji ficiniańskiej. Próbował pogodzić na grunci chrystianizmu Platona z Arystotelesem.Wg niego jeszcze za życia możemy zbliżyc się do bóstwa i włączyć w pełni do kręgu miłości, obejmującego wszystko. Od Boga wszystko pochodzi, w Nim wszystko się przemienia, On nadaje rzeczom najwyższą doskonałość. Człwiek znajduje się w środku powszechnej przemiany, jego istnienie jest nieustasnnym stawaniem się. Miłość jest wiecznym dążeniem do celu. Człowiek i miłość są żywym węzłem, łączącym przeciwległe krańce.

Castiglione i Della Cosa

Zajmowali się pojęciem wdzięku. Ten drugi uważał, że wdzięk nadaje pięknu jakby dodatkową cechę. Jest zależny od woli. Późniejsze rozprawy wzbogacają wątek wdzięku o pojęcie ruchu. Castiglione uważał, że w duszy każdego człowieka są ukryte cnoty moralne. Nie należy wykorzeniać uczuć, ale zestroic je.

Leone Ebreo

Chwalił powszechną harmonię. Człowiek i natura przenikaja się nawzajem. Celem wszystkiego jest zjednoczona doskonałość wszechświata. Bóg jest doskonałym ukochanym i miłującym. Jego miłść jest darem do którego się zmierza. Poznanie piękna napełnia duszę błogością i skłania do miłości. Wyróżniał dwa rodzaje miłości: 1)Ślepa, rodząca się z pożądania 2)Prawdziwa i doskonała, z niej rodzi się pożądanie.

W czasach wymienionych filozofów istniała moda na dyskusje o miłości; miłość międzyludzka, Boga do stworzenia, miłość jako siła napędowa postępu.

Fala platońskiego natchnienia, która przeszła przez cały wiek XVI w., ogarniając zarówno poetów, jak i filozofów, nie niosła za sobą nietolerancji wobec Arystotelesa. Wiedziano, że cel Platona i Arystotelesa jest podobny: poznanie prawdy.

Francesco Picolomini

W swych dziełach nawiązywał do ortodoksyjnego arystotelizmu, nie mniej jednak pisał też przepojone platońską pasją rozmyślania o duszy. Pisał, że Arystoteles jest tylko drogą, prowadzącą na pogodne i wyniosłe szczyty platonizmu. Ze wspólnym działaniem wiązał nierozłącznie naukę i kontemplację z jego charakterem społecznym i komunikatywnym. W kwestiach etycznych uważał, że wychowanie powinno zachować ciągłość. Starał się podpożądkować wszystkie nauki i umiejętności życiu społecznemu.

Steuco

Uważał, że należy mocniej związać tradycję kościelną z tradycją filozoficzną, miłość Boga z oświeconym rozumem. Domagał się on ciągłości, mającej podstawę w pierwotnej jedności ludzkiej myśli i jej przedmiotu. Adam posiada pierwotną wiedzę, bo był przy stworzeniu i widział Boga. Pierwsz wiedza była więc świadomością absolutnego działania. Późniejsze rozproszenie miało charakter materialny i duchowy. Grzech polega na oddaleniu.Prawda natomiast przetrwała najdłużej wśród tych, którzy najmniej oddalili się od kolebki ludzkości.

Gian Francesco Pico

Wierzył głęboko w prorocze poznanie, w to że rozum daremnie mota się w zdradliwych mrokach mowy. Ludzkie poznanie jest albo intuicją, albo jest zależne od zmysłów, albo jest darem-łaską. Filozofia jako proces rozumowy ma charakter dyskursywny. W zgodności filozofów odnajdywał świadectwo prawdy.

PIETRO POMPONAZZI

Najwybitniejszy arystotelik XVI w, działał na uniwersytecie Padewskim. Jako awerroista otwarcie nawiązywał do teorii podwójnej prawdy - z dwóch fałszywych poglądów na intelekt przyjmuje się ten, który jest bardziej prawdopodobny. Wiele uwag poświęcał problemowi duszy. Oddzielał umysł ludzki od ciała. Filozofię nazywał żmudnym poszukiwaniem, filozofowanie zaś jako dyskusję z samym sobą, jako walkę i popadanie w herezję. Początkowo zajmował się problemami fizyki i logiki, podejmując zagadnienia stosunków między zmianami ilościowymi i jakościowymi. Później próbował rozwiązać problem nieśmiertelności na płaszczyźnie czysto racjonalnej. Odrzucał koncepcję separacji duszy od ciała. Krytykował Tomasza za jego wniosek, że dusza jest prawdziwa i absolutnie nieśmiertelna. Nie jest możliwa ani całkowita separacja duszy i ciała w sensie platońskim, ani nieśmiertelność zakładająca samodzielne życie duszy - nie można jej oderwać od rzeczywistości. Odrzucenie nieśmiertelności duszy nie może jego zdaniem-zachwiać moralnością. Tłumaczył to tak, że występek, który niszczy harmonię cnoty i szczęśliwości upodabnia człowieka do zwierzęcia, równocześnie pozbawiając go wszelkiej radości.

Giovanni Della Cosa „Galateo”

Uważał, że heroiczne cnoty mają charakter odświętny. To obyczaje łączą nas najsilniej z bliźnimi. Moralność nabiera życia w ludzkim obyczaju, który sluży za podstawę działalności, polega na szczerości w stosunkach między ludźmi. Wymowa jest sztuką pojednania i współżycia.

Marco Antonio Muretto

Uważał, że państwa będą szczęśliwe gdy ich władcami będą filozofowie. Prawdziwa filozofia to nie logika i przyrodoznawstwo, lecz etyka i polityka, czyli nauki zdążające do tego, by uczynić człowieka szczęśliwym.

Bernardo Segni

Autor włoskiego przekładu „Etyki Nikomachejskiej”. W komentarzu pisał, że jest ono najlepszym narzędziem wychowania człowieka. Ponieważ czysta spekulacja właściwa jest człowiekowi, który żyje życiem wyższym niż ludzkie, należy raczej zastanawiać się nad życiem aktywnym, w którym bierzemy sami udział.

Giovan Battista Galli

Uważał, że jedynie człowiek zdolny jest sam wybrać swoją drogę, kierować życiem wedle własnego upodobania. Wielkość człowieka polega na jego cierpieniu, które jest niedoskonałością. Człowiek obdarzony wolną wolą, może sam sobie wyznaczać mniej lub bardziej godny cel.

Speron Speroni

W swoich „Dialogach” porusza problem stosunku życia aktywnego i kontemplacyjnego, potępiając to drugie, ponieważ Bóg nie stworzył człowieka by medytował, lecz by działał. Speroni występował przeciw kulturze akademickiej, która zawsze podkreślała wyższość kontemplacji. Za Arystotelesem porównuje historię z poezją i sprowadza ją do narracji o rzeczach szczegółowych. Dla niego retoryka jest sztuką przekonywania w przeciwieństwie do logiki, jedynie upiększa mowę. Funkcja retoryki polega na wychowaniu i nauczaniu.

Machiavelli

Według niego niezmienna jest ludzka natura i ludzki los. Moralność znajduje uzasadnienie, gdy trzeźwo i racjonalnie wnikniemy w istitę rzeczy. (Uważał, że religia ukazuje się jako zjawisko i zdarzenie czystoludzkie).

Galileusz

Uważał, że dyskusja nad abstrakcyjnymi dowodami jest daremna, bo logika ma być tylko narzędziem filozofii.

Spór Zabarelli z Francesco Picolomini

Ten pierwszy odróżniał metodę i porządek. Przez metodę rozumiał inwencję, czyli przechodzenie wiadomej doświadczenia do niewiadomej przyczyny. Porządek zaś to odbicie w nas struktury, którą Bóg nadał rzeczom i którą później odtwarza myśl, uważał to za drugorzędny proces dowodowy. Dla Picolominiego podstawową rzeczą był porządek(wiedza dana odgórnie). Zabarella kładzie nacisk na rozróżnienie inwencji i dowodzenia. Odmawia logice miana nauki, uważa, że przedmiotem logiki nie jest rzeczywistość. Zadaniem metody jest kierowanie procesami myślowymi, oraz badaniami fizycznymi i metafizycznymi, które od tego co znane, zdążają ku nieznanemu. Jest to przejście od faktów do przyczyn i na odwrót. Indukcja ma prowadzić od rzeczy jednostkowych empirycznie do pojęć ogólnych, rzeczy samych w sobie.

Mario Nizolio

Krytykował pozostałości schematyzmu logicznego Arystotelesa. Należy uwolnić się od fikcyjnych powszechników - hipostazowanie pojęć. Podstawą wszelkiej nauki powinna być znajomośc języka i łaciny oraz greki. Popierał studia retoryczne i gramatyczne. Badania dotyczące etyki, ekonomii i polityki są najważniejsze.Jedynymi i prawdziwymi nauczycielami są zmysły, myśl i doświadczenie. Negował metafizykę, bo np. nie można rozpatrywać pojęcia prawdy bez odniesienia do rzeczywistości.

U źródeł całej niemal nauki renesansowej leży założenie, że między umysłem ludzkim, a światem realnym zachodzi doskonała zgodność, a jej wyrazem jest matematyka, wiernie odzwierciedlająca rytm w jakim Bóg stworzył świat.

Leonardo da Vinci(1452-1529)

Kładł nacisk na naturę, a nie naśladownictwo. Gardzi gramatykami. Natura przepełniona jest boskim rozumem, wypełnia ją i w niej żyje. Doświadczenie dla niego było najważniejsze. Mądrość jest nauką doświadczenia. Nie można nazwać nauką ludzkich badań, które nie posługują się dowodami matematycznymi. Bez doświadczenia nie ma żadnej pewności. Umysł ludzki nie jest tak twórczy jak boski, jedynie umysł artysty upodabnia się do boskiego, bo poczęta w nim myśl wymaga urzeczywistnienia w twórczości.

Girolamo Cardano

Zauważyć można u niego oddźwięki platońskie, połączone z żywym zainteresowaniem problematyką przyrody. Wiedza ściąga z człowieka ciężar śmiertelności. Entuzjasta doświadczenia i zwolennik badań nad przyrodą. Uznawał prawa rozumowania matematycznego.Sądził, że indukcja uchroni poznanie od niepewności.Pokazuje, że trudno przejść od umysłowego do realnego świata, od idei do rzeczy. Wszelkie stworzenie czyni czystym pozorem. Przejście zaś do boskości pozostaje tajemnicze i cudowne w swej istocie.

Girolamo Fracastoro

Był daleko bardziej wierny doświadczeniu. Starał się zawsze odnaleźć przyczyny istotne, jednostkowe. Zwalcza stosowanie astrologii. Uważał, że uczony opisuje i określa przyczyny, te zaś, to moc stwarzająca rzeczy, znajdujące się na innej płaszczyźnie, niedostępne ludzkiemu poznaniu. Sławi naturę- wolną, boską, tworzącą, która zdolna jest zmienić sam porządek rzeczy.

Giovan Battista Della Porta

W swych licznych pismach na temat magii i astrologii usiłuje rozpatrywać w sposób naukowy różnorakie powiązania między ciałem i duszą. Dzięki doświadczeniu przekonujemy się, że dusza nie pozostaje nieczuła na ruchy ciała i odwrotnie. Uważał, że ten kto szuka przyczyn wszystkiego i nie wierzy w cuda niszczy filozofię. Pragnął odnaleźć kamień filozoficzny, sztukę odkrywania cudów.

Andrzej Cesalpinus(1519-1603)

Reprezentuje bardziej konsekwentny perypatetyzm, niepobłażliwy dla mrzonek magii. Ujmuje arystotelizm jako odwołanie się do konkretnego doświadczenia. Uważa, że wszelkie nasze wysiłkizmierzają do zrozumienia Arystotelesa, ale i podążać za nim to nic innego jak obserwować naturę. Naturę przedstawia jako dążącą do określonego celu, nie ma w niej rzeczy haniebnych, bo wszystkie mają w sobie coś boskiego. Uznaje ścisły związek między zmysłami a rozumem.

Bernardino Telesio(1509-1588)

Miarą naszej wiedzy i naszego działania jest natura dostępna zmysłom, która sama jest zmysłowa. Wszystkie byty obdarzone są zmysłem. Uważa, że ciepło i zimno uznać należy za aktywne zasady przyrody, materia zaś jest bierna. Wszystko powstaje z ich wzajemnego oddziaływania. Człowiek poznaje rzeczy materialne dzięki wrodzonej mu duszy materialnej, a rzeczy boskie dzięki swemu duchowemu zmysłowi.

Giordano Bruno(1548-1600)

Stworzył rozbudowaną metafizykę, w której widoczne są wpływy neoplatonizmu Mikołaja z Kuzy i Kopernika. Bruno pragnie duchowej odnowy, krytykuje przesądy ludowe,lud świętych. Bóg nie jest na zewnątrz świata lecz w nim, jest jednością, która przezwycięża postrzegalną zmysłową wielość. Jest On obecny we wszelkich formach natury, w pojedynczych rzeczach, zatraca się jednak jedność przeciwieństw, są zmienne i przemijające. Od ducha Boskiego pochodzi życie i dusza wszystkich rzeczy. Ciała też są nieśmiertelne, bo śmierć to podział i ponowne zebranie w całość. Odwołał się do heliocentrycznego obrazu świata Kopernika, odrzucając w tym sferę gwiazd stałych i wprowadzając koncepcję nieskończoności uniwersum. Głosił wielość światów. Nieskończony Bóg może stworzyć tylko coś nieskończonego. Człowiek póki żyje, może zobaczyć Go jedynie w jego ziemskim rozproszeniu. Ńic nie umiera, mimo iż podlegają zmianom indywidualne połączenia. Sądził, że należy wstąpić na drogę prawdziwej moralności. Prawda jest idealna, naturalna, popojęciowa, metafizyczna, fizyczna, logiczna. Chwali pracę,cnotę i skruchę. By być człowiekiem, należy uświadomić sobie siebie samego i własne braki.Wyróżnia dwa rodzaje namiętności: 1)miłość pospolita i przyrodzona - jako nierozumny i egoistyczny popęd, i 2) boskie i heroiczne namiętności - upodabniają do boskości.

Tomasz Campanella

Uważał, że jedynym źródłem poznania jest bezpośredni kontakt człowieka z rzeczą, światem, Bogiem. Podobnie jak Bacon, brał za punkt wyjścia tradycyjną analogię widzenia światła. Czucie to przenikanie rzeczy, współuczestnictwo z rzeczą, w której wyraża się sam Bóg. Uczenie się i poznawanie - jakoże polegają na przekształceniu się w to co poznawalne, jest jakby umieraniem. Tylko przeobrażenie się w Boga jest wiecznym życiem, bowiem byt zostaje uświetniony w morzu bytów. Za pośrednictwem zmysłów możliwe jest przejście do pełni istnienia. Religia to wiara w Logos, którego odzwierciedleniem jest świat.

Kultura włoska XV i XVI w. wykazała zgodność opartego o „studia humanitatis” wszechstronnego wychowania człowieka, ze swobodną i aktywną ekspansją w świecie. Odrodzenie to odzyskanie wartości człowieka, świata, ducha, przyrody. Epoka ta bardziej niż którakolwiek inna, obfitowała w osobowości mogące służyć za wzór. Włochy z okresu Odrodzenia łączą w sobie wszelkie konflikty dotyczące człowieka, świata, Boga. Medytacja filozoficzna humanizmu, skupiona na człowieku, jego wychowaniu, przypomina artyście, uczonemu, kapłanowi i politykowi ich ludzki wymiar.

Filozofia włoskiego odrodzenia jest prawdziwą jutrzenką nowoczesnej myśli.

1

4

---