„Historia wychowania w pytaniach i odpowiedziach”
Jakie ma znaczenie historia wychowania dla kształcenia pedagogicznego?
Bez znajomości historii wychowania, nie byłaby możliwa prawidłowa działalność pedagogiczna. Zrozumienie stanu aktualnego jest bardzo trudne bez znajomości procesu kształtowania się wiedzy pedagogicznej na przestrzeni wieków. Chodzi też o to, aby nauczyciele tworząc nowe wartości w pedagogice, nie „odkrywali” starych teorii.
Jakie były cele wychowania spartańskiego?
W Sparcie przywiązywano szczególną wagę do wychowania moralnego, które rozumiano jako wychowanie obywatelskie. W chłopcach wyrabiano odporność na ból, hart, odwagę, posłuszeństwo, spryt i zaradność. Nie dbano o wartości umysłowe ani estetyczne. Chciano zapewnić państwu dzielnych i odważnych żołnierzy.
Dlaczego w Helladzie główną rolę w kształceniu odegrało wychowanie muzyczne?
Wychowanie muzyczne wiązało się z drugim, po służbie wojskowej, obowiązkiem państwa, czyli z oddawaniem czci bogom. Kształcono młodzież w rytmicznym tańcu chóralnym, który odbywano przed ołtarzem bóstwa, uczono ich nabożnych hymnów do śpiewu przy uroczystościach i procesjach. Równie ważna, jak muzyka, była treść hymnów.
Jaką metodę wykorzystywał Sokrates w nauczaniu?
Sokrates nazywał swoją metodę majeutyką. Tak jak akuszerka pomaga dziecku przyjść na świat, tak Sokrates wspólnie z uczniem dochodzi do prawdy. Nie uważał za odpowiednie udzielenia gotowej wiedzy wychowankowi. Tylko ta wiedza wzbogaci go, którą sam sobie wytworzy poprzez myślenie.
Jaki był stosunek średniowiecznych nauczycieli do karności?
Karność szkolna była powszechnie stosowana. Pomagała ona w pielęgnowaniu cnót chrześcijańskich, takich jak pokora i posłuszeństwo. Ciało młodzieży umartwiano przez ascetyczny sposób życia - skąpe posiłki, małe cele mieszkalne, mało wolnego czasu. Stosowano surowe kary cielesne. Uważano, że nie bite dziecko po śmierci nie znajdzie spoczynku, dopóki na jego zwłokach nie wymierzy się zasłużonej kary.
Jakimi cechami charakteryzował się idealny rycerz?
Życie wojskowe wymagało od każdego rycerza odwagi, wytrwałości i zręczności w walce na koniu. Rozwinięte w rezydencjach wielkich feudałów życie towarzyskie i dworskie żądało od rycerza uprzejmości i udziału w wytwornych ceremoniach, a kościół zaś domagał się od niego posiadania cnoty litości i szlachetności wobec pokonanych na polu bitwy, słabych i bezbronnych oraz przestrzegania przepisów religijnych. W wyniku współdziałania tych trzech dziedzin życia (wojennej, towarzyskiej i religijnej) powstał ideał rycerza, który miał być człowiekiem czynu, żołnierzem, dworzaninem, a równocześnie szlachcicem-chrześcijaninem: lojalnym wobec zwierzchników, łaskawym dla swoich poddanych i oddanym sługą kościoła.
Jaki był główny cel powstania i działalności Zakonu Jezuitów?
Zakon ten miał być narzędziem do odrodzenia Kościoła i powetowania jego strat, które zadała mu reformacja. Środkiem do umacniania Kościoła miały być: kazania, spowiedź oraz wychowanie młodzieży. Jezuici widzieli w wychowaniu młodego pokolenia katolików jeden z głównych sposobów przeciwdziałania reformacji.
Kogo według Jana Amosa Komeńskiego powinno się poddawać kształceniu?
Komeński uważał, że wychowaniem szkolnym należy objąć wszystkie dzieci. Prawo do nauki miały mieć dzieci bogate, jak i biedne, chłopcy i dziewczęta, z miast i wsi. Obowiązek kształcenia wszystkich dzieci na poziomie sześcioletniej szkoły elementarnej uzasadniał tym, że każdy jest zdolny do nauki. Uważał również, że wszyscy ludzie mają się uczyć wszystkiego, co jest ludzkie, ponieważ są ludźmi. Ideą powszechnego nauczania chciał objąć wszystkie narody.
Jakie reformy przeprowadziła Komisja Edukacji Narodowej?
Gruntownie zreformowano Akademię Krakowską i Wileńską, zsekularyzowano programy nauczania i grono pedagogiczne, jako obowiązujący język wykładów wprowadzono język polski, rozbudowano badania matematyczno-przyrodnicze. Zleciła im zwierzchnictwo nad szkołami średnimi i przygotowywanie dla nich kadry nauczycielskiej. Podjęła próby stworzenia uniwersytetu w Warszawie. Pod kierownictwem KEN pozostawały 74 szkoły średnie, podzielone na 10 szkół wydziałowych i podlegające im szkoły podwydziałowe. Komisja opracowała dla nich nowe programy. KEN zainicjowała zakładanie szkół elementarnych, zwanych parafialnymi, udostępniając je dzieciom chłopskim. Zorganizowała seminaria nauczycielskie. Zajęła się opracowaniem nowoczesnych podręczników.
Dlaczego Jana Henryka Pestalozziego nazywa się ojcem elementarnej szkoły ludowej?
Pestalozzi uważał, że szkoła elementarna nie może zadowalać się wiedzą opartą na doświadczeniu zmysłowym. Dziecku musi nauczyć się kształtować pojęcia, czego uczy się porównując przedmioty ze sobą, określając jego formę, a wreszcie nazywając go. Liczba, kształt i słowo to pierwsze ogniwa procesu nauczania. Nauczanie początkowe powinno wiedzę dostosowywać do możliwości ucznia, przechodzić od rzeczy łatwiejszych, do bardziej skomplikowanych, od poznawania elementów dążyć do poznawania całości, łączyć nauczanie z zabawą. Próbował też łączyć nauczanie i wychowanie z pracą produkcyjną.
Czym są i jak brzmią stopnie formalne nauczania wprowadzone przez Spencera Herbart, a udoskonalone przez jego uczniów Reina i Zillera?
Stopnie formalne nauczania to struktura organizacyjna lekcji, która stała się podstawowym kanonem metodycznym obowiązującym wszystkich nauczycieli w Niemczech i Austrii. Pierwszym punktem było przygotowanie nowej lekcji, czyli analiza wstępna. Drugim - podanie nowego materiału. Trzecim - powiązanie nowego materiału ze sobą i z już przyswojonym. Czwartym punktem było zebranie i uporządkowanie nowego materiału. Ostatnim etapem pracy było zastosowanie nowej wiedzy.
Jakie były cele założonej przez Jean'a Mace Ligi Naukowej we Francji?
Celem Ligi Naukowej było popieranie każdej użytecznej inicjatywy w dziedzinie oświaty, czyli: zakładania bibliotek, organizowanie różnego rodzaju kursów dokształcających dla dorosłych i odczytów, fundowanie szkół dla dzieci w miejscowościach, które ich potrzebowały, popieranie i pomoc dla istniejących już instytucji oświatowych, zwłaszcza robotniczych, praca nad poprawą szkolnictwa dla dziewcząt. Podkreślano, że Liga będzie unikała wszelkich polemik na tematy polityczne i religijne.
Jaki był ideał nauczyciela opisywany przez Jana Władysława Dawida?
Nauczyciel powinien działać bezinteresownie, troszczyć się o swoich uczniów, o ich dobro moralne, wiedzę i doskonalenie wychowanka jako istoty duchowej. Potrzeba doskonałości pozwala nauczycielowi dążyć do tego, aby swoje zadania wypełniać coraz lepiej i skuteczniej. Nauczyciel z powołania przejmuje się brakami wiedzy i wadami swoich wychowanków i to tak intensywnie, jakby tu chodziło o jego własne, osobiste sprawy i nie może zaznać spokoju, dopóki czegoś dla ich usunięcia nie uczyni.
Jakie poglądy na szkołę miał John Dewey?
Idealnym modelem szkoły pełnej był dom wiejski, który dzięki gospodarce samowystarczalnej, stwarzał dzieciom wiele okazji do uczenia się, do gromadzenia doświadczeń poprzez aktywny udział w różnych zajęciach praktycznych. Szkoła nie może być instytucją oderwaną od życia. Musi być miniaturą społeczeństwa. W stworzonej przez niego szkole eksperymentalnej, na środowisko szkolne składały się pracownie, warsztaty, kuchnia, ogród, biblioteka z czytelnią, scena szkolna. Osią nauczania były zajęcia praktyczne i artystyczne. Wyeliminował nagrody, kary, oceny i klasyfikacje. Nie było podziału na klasy, nie było pojedynczych lekcji. Takie nauczanie kształciło myślenie i wyobraźnię, rozwijało poczucie estetyki i wychowywało.
Jakie warunki spełniało przedszkole stworzone przez Marię Montessori?
W eksperymentalnym przedszkolu nazywanym Domem Dziecięcym, Montessori zrealizowała wszystkie swoje postulaty dotyczące prawidłowego rozwoju dziecka. Stworzyła dzieciom tą samą atmosferę i stosowała te same metody wychowawcze, co w domu, dlatego nawiązała ścisła współpracę z ich domami rodzinnymi. Urządzenie i wyposażenie lokalu umożliwiało i pobudzało ich aktywność. Miała na uwadze fakt, iż zabawa dzieci jest zminiaturyzowaniem działalności ludzi dorosłych. Nauczycielki w przedszkolu miały wykształcenie psychologiczne.
Jak środowisko wychowawcze oddziałuje pozytywnie na wychowanka według Antoniego Siemonowicza Makarenki?
Makarenko uważał, że skuteczność wychowawcza środowiska zależy od stopnia jego zorganizowania. Środowisko zorganizowane, wychowawczo pozytywne to kolektyw rozumiany jako zbiór ludzi złączonych wspólnymi celami i wspólną pracą. Wychowanie poprzez kolektyw i dla kolektywu było koniecznością. Kolektywem najbardziej uniwersalnym jest socjalistyczne państwo. Cele wychowania wynikają więc z potrzeb państwa. Kolektyw ma przygotować ideowych i wszechstronnie przygotowanych członków społeczeństwa socjalistycznego. Kształtowanie własnych potrzeb i zainteresowań może odbywać się przede wszystkim w kontekście zespołowej pracy, nauki i zabawy.
Jak wyglądało nauczanie w okresie II wojny światowej?
Narzucony przez okupanta system oświatowy w okupowanej Polsce funkcjonował jedynie pozornie. W podziemiu działało szkolnictwo wyższe, średnie ogólnokształcące, zakłady kształcenia nauczycieli. Nauczano w kilkuosobowych kompletach lub uczono pojedynczych uczniów. Oprócz tego nauczano w szkołach legalnych na podstawie przedwojennego programu wbrew zarządzeniom okupanta, przekazywano zakazane wiadomości przy każdej okazji w trakcie realizacji programu okupanta.
Bibliografia:
Kurdybacha Ł.: Historii wychowania. Tom I. Warszawa 1967, PWN.
Kurdybacha Ł.: Pisma wybrane. Tom III. Warszawa 1976, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne
Krasuski J.: Historia wychowania. Warszawa 1989, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne
Kot S.: Historii wychowania. Tom I i II. Warszawa 1996, Wydawnictwo Żak
Historia wychowania w pytaniach i odpowiedziach
2