HOLISTYCZNE PODEJŚCIE DO PSYCHOLOGII

Podejście holistyczno- dynamiczne

Podstawowy element danych psychologicznych:

• nie jest nim ani skurcz mięśnia, ani odruch, ani elementarne wrażenie, neuron czy jakaś cześć jawnego zachowania, jest to jednostka znacznie większa

• wielu psychologów sądzi, że jest ona przynajmniej tak duża jak akt przystosowania czy radzenia sobie, który musi obejmować organizm, sytuację i cel zewnętrzny lub wewnętrzny

• jednym słowem jest to pierwotna złożoność, która psychologowie postanowili rozłożyć na cześć czy podstawowe jednostki

• jest to szczególny rodzaj pojęcia, ponieważ odnosi się do tego, co złożone, a nie do tego co proste, do całości a nie do części

Metodologia holistyczna:

• można podejść z dwoma różnymi nastawieniami: można badać odrębną jednostkę ( metoda redukcyjno-analityczna) albo cześć całości ( holistyczno- analityczna)

• zasadniczą cechą holistycznej analizy osobowości jest to, że zaczyna się od wstępnego badania czy poznania całego organizmu, a następnie przechodzi do badania roli, jaką rozpatrywana przez nas cześć odgrywa w organizacji i dynamice organizmu

• posługując się przykładem udowodniono, że całościowe zrozumienie jest koniecznym tłem dla właściwej interpretacji specyficznych zachowań:

● na przykład : na ogół ludzie o niskim poczuciu własnej wartości są bardziej religijni niż ludzie o wysokim poziomie tego poczucia, lecz istnieje tez kilka innych wyznaczników religijności

● aby ustalić czy u danej osoby uczucia religijne oznaczają konieczność oparcia się na jakimś innym źródle siły, przygotowaniu religijnym tej osoby, różne zewnętrzne czynniki nacisku oddziałujące za i przeciw religii a także czy jej uczucia religijne są powierzchowne czy głębokie, pozorne czy szczere

● musimy zrozumieć co religia znaczy dla konkretnej osoby

● tak więc ludzie chodzący regularnie do kościoła są uważani jako mniej religijni, niż ktoś kto w ogóle nie chodzi, ponieważ 1.chodzą do kościoła aby uniknąć izolacji społecznej 2. żeby sprawić przyjemność swoim rodzicom 3.religia ich zdaniem nie wymaga pokory, lecz jest narzędziem dominacji 4. religia wyróżnia ich jako członków grupy o wyższej pozycji 5. jak mówił ojciec Clarence Day: ,, To jest dobre dla nieświadomych mas i muszą brać udział w tej grze”

● w ujęciu dynamicznym osoby te mogą zachowywać się ale nie być wcale religijne

• inny przykład: to radykalizm polityczno- ekonomiczny:

● jeśli potraktujemy go per se tzn. behawioralnie w sposób oderwany , niezależny od kontekstu to otrzymujemy najbardziej kłopotliwe wyniki gdy badamy jego związek z poczuciem bezpieczeństwa

● niektórzy wykazują duże poczucie bezpieczeństwa, inni wykazują skrajny jego brak

● Jeśli analizujemy radykalizm całościowo to przekonamy się, że niektórzy ludzi są radykalni, ponieważ nie mają łatwego życia, a inni są zgorzkniali, rozczarowani czy sfrustrowani, bo brakuje im tego co mają inni

● jednym słowem radykalizm jest formą ekspresji, która może wynikać z zupełnie innych podstawowych motywów, z przeciwstawnych typów struktury charakteru

Ograniczenie teorii przyczynowości :

• pojęcie przyczynowości stanowi centralny element stanowiska ogólno atomistycznego i jest naturalną a nawet konieczną jego konsekwencją

• jeśli postrzega się świat jako zbiór ze swej istoty niezależnych jednostek, to one na siebie oddziałują

• pierwszą próba rozwiązania tego problemu była koncepcja prostej przyczynowości typu ,,bilardowego”, w której jedna odrębną rzecz oddziałuje na druga odrębną rzecz, lecz obie biorą w tym udział jednostki zachowują nadal swą zasadniczą tożsamość

• uznaje się, że wzajemne relacje istnieją w świecie zbyt złożone i zawikłane, aby opisywać je w taki sam sposób, w jaki opisujemy uderzające o siebie kule na stole bilardowym

• rozwiązanie to polega raczej na komplikacji pierwotnej koncepcji niż na jej zasadniczej rekonstrukcji

• zamiast jednej przyczyny jest ich wiele, działają one w ten sam sposób oddzielnie i niezależnie

• kule bilardową uderza nie jedna, ale jednocześnie dziesięć innych kul u musimy po prostu posłużyć się nieco bardziej skomplikowana arytmetyką, aby zrozumieć to

• podstawowe procedury nadal polegają na dodawaniu oddzielnych jednostek, by otrzymać ich sumę i jak to określił Max Wertheimer

• bez względu jak bardzo złożone może być zjawisko, nie zdarza się nic zasadniczo nowego

• pojecie przyczyny jest ,,rozciągane” coraz bardziej, aby pasowało do nowych potrzeb, aż z czasami wydaje się, że nie ma ono żadnego związku oprócz historycznego z dawnym podejściem

• w każdym syndromie osobowości istnieje relacja inna niż przyczynowa, czyli każda cześć syndromu jest zarówno przyczyną jak i skutkiem każdej części oraz każdej wiązki tych innych części co oznacza iż każda cześć jest zarówno przyczyną jak i skutkiem całości, której jest częścią

• syndrom samooceny zwykle zmienia się jako całość

• oddziaływania zewnętrzne zwykle zmieniają całą istotę ludzką, a nie tylko jej fragment czy cześć

• kiedy jakiś efektywny bodziec np. doświadczenie traumatyczne oddziałuje na osobowość, występują pewne konsekwencje tego doświadczenia

• konsekwencje te niemal nigdy nie pozostają we wzajemnie jednoznacznym czy prostoliniowym związku z doświadczeniem, które było ich pierwotna przyczyną

• doświadczenie to jeśli jest efektywne zmienia cała osobowość

• każde bowiem doświadczenie jest wprowadzane do organizmu w tym samym sensie w jakim pokarm jest trawiony i przez przyswajanie staje się samym organizmem

• bodziec czy przyczyna jest wchłaniana przez osobowość wskutek dopasowania , powinna wydawać się psychologowi równie naturalna jak myśl, że uderza on w organizm i popycha go

• innym sposobem wykazania ,że konwencjonalne pojęcia przyczyny i skutku są nieprzydatne dla psychologii, jest udowodnienie, iż organizm nie jest biernym obiektem na który działają przyczyny czy bodźce, lecz aktywnym czynnikiem wchodzącym w złożoną relację z przyczyną i również wywierającym na nią pewien wpływ

Pojecie syndromu osobowości:

Zastosowanie pojęcia syndromu w medycynie:

• syndrom w medycynie oznacza zespół objawów, które zwykle występują razem i dlatego określa się je jedna nazwą

• kojarzy się ono z chorobą i anomaliami niż ze zdrowiem czy normalnością

• także jest używane w znaczeniu addytywnym ( będący sumą dodawania elementów), jako lista objawów niż zorganizowana, strukturalizowana grupa wzajemnie od siebie zależnych objawów

• a również stosuje się to pojecie w kontekście przyczynowym, każdy syndrom ma jedną domniemaną przyczynę

• wstępna definicja syndromu osobowości głosi, że jest to strukturalizowany, zorganizowany zespół pozornie różnych specyficznych aspektów ( zachowań, myśli, impulsów do działania, spostrzeżeń itd.), które jednak jak się okazuje po dokładnym zbadaniu mają wspólny mianownik, dający się określić jako podobne znaczenie dynamiczne, sposób ekspresji, smak, funkcja, cel

Dynamicznie wymienne komponenty:

• w syndromie mamy do czynienia z wiązką uczuć i zachowań, które wydają się behawioralnie różne albo przynajmniej mają różne nazwy, ale jednak częściowo się pokrywają, splatają ze sobą, są od siebie wzajemnie zależne, są dynamicznie synonimiczne, można je badać albo w ich różnorodności, jako części czy specyficzne aspekty, albo w ich jedności czy całości

• problem języka jest tu wyjątkowo trudny

Smak osobowości:

• suma pewnych elementów albo całość która chociaż składa się z części ma pewien ,,smak” różny od tego wszystkiego co do całości wnosi każda jej część

Znaczenie psychologiczne:

- dwa objawy będą oznaczać to samo, jeśli są częściami tej samej całości

Odpowiedź na problem:

• kluczową zasadę czy centrum struktury osobowości psychologowie funkcjonalni rozpatrują w kategoriach odpowiedzi organizmu umieszczonego w świecie problemów

• lub strukturę osobowości trzeba rozumieć w kategoriach problemów, jakie przed nią stają oraz tego co usiłuje ona z nimi zrobić

• psychologowie postaci zgadzali się z pierwotną definicją Wertheimera wg. Którego całość ma znaczenie wtedy gdy istnieje dająca się udowodnić wzajemna zależność między jej częściami

• istnieją oczywiste podobieństwa miedzy ta definicją a definicja postaci ( Gestalt), Kohlera, Koffki i innych

Znaczenie całości zawartej w częściach :

• wg pierwszego kryterium Ehrenfelsa odrębnym bodźcom ( np. pojedynczym nutom melodii) podawanym pewnej liczbie osób brakowałoby czegoś, czego doświadczałaby jednostka, gdyby przedstawiono jej zorganizowaną całość tych bodźców ( np. melodię)

• czyli całość jest czymś innym niż suma swych części

• ocena na postawie części zwykle nie jest tak trafna jak ocena na podstawie całości

Transpozycja części:

• wg drugiego kryterium Ehrenfelsa melodia zachowuje swoją tożsamość nawet wtedy, gdy jest zagrana w innej tonacji, a wszystkie nuty są różne, bo odgrywają one taką sama role w melodii

Koncentracja na organizmie ludzkim:

• organizm ludzki jest najwyżej zorganizowany i charakteryzuje go najwięcej wewnętrznych zależności, jak obszernie wykazał to Goldstein

• wszystkie podstawowe zjawiska: motywacji, celu, ekspresji i ukierunkowania wyraźnie występują w organizmie

• definicja syndromu osobowości w kategoriach celów instrumentalnych stwarza od razu możliwość połączenia izolowanych skądinąd teorii: funkcjonalizmu, psychologii postaci, psychologii celowościowej, tego rodzaju psychodynamiki, za która odpowiadają się psychoanalitycy, przedstawiciele szkoły adlerowskiej itd. Oraz organizmicznego holizmu Goldsteina

Cechy syndromu osobowości:

• wymienność- dwa behawioralne różne elementy czy symptomy mają ten sam cel, mogą się wzajemnie zastępować, spełniać to samo zdanie, występować z różnym prawdopodobieństwem, także można je z podobnym prawdopodobieństwem lub pewnością przewidzieć; równoważne objawy czy formy ekspresji można nazwać wymiennymi

• determinacja kołowa- najlepsze opisy tego zjawiska pochodzą z badań psychopatologicznych np. używane przez Karen Horney (1993) pojecie ,,błędnego koła” jest szczególnym przypadkiem determinacji kołowej; wszystkie czynniki będę zarówno przyczynami jak i skutkami, są one wzajemnie zależnymi lub wzajemnie podtrzymującymi (wzmacniającymi) wariantami

• opór przed zmianą - zjawisko to jest nieco podobne do tego, co Freud określił jako opór lecz ma znaczenie szersze i bardziej ogólne zastosowanie, tak więc zarówno u osoby zdrowej jak i niezdrowej stwierdzamy pewna tendencję do uporczywego trzymania się określonego stylu życia

• odbudowanie po wstrząsie - jeśli zostanie wymuszona zmiana poziomu syndromu, to zwykle obserwuje się, że zmiana ta jest tylko czasowa, np. traumatyczne doświadczenie ma bardzo często jedynie przemijający skutek, potem może nastąpić spontaniczny powrót do poprzedniego statusu quo. Jeśli nie są to objawy wytworzone przez uraz są likwidowane ze szczególną łatwością, niekiedy o tej tendencji syndromu można także wnioskować jak o jednym z procesów przebiegających w większym systemie zmian, które obejmuje również inne tendencje syndromu

• całościowe zmiany- jeśli jakikolwiek element syndromu zmienia się, to właściwie dobrane badanie niemal zawsze ujawni jakieś inne, tak samo ukierunkowane zmiany towarzyszące, zachodzące w innych elementach syndromu, dość często takie zmiany towarzyszące można zaobserwować niemal we wszystkich elementach syndromu, często pozostają one niezauważone po prostu dlatego, że nie są oczekiwane, a zatem się ich nie wypatruje

• spójność wewnętrzna- osoba odczuwająca brak bezpieczeństwa wykazuje tendencję do całkowitego i spójnego poczucia braku bezpieczeństwa, a osoba o wysokim poczuciu własnej wartości wykazuje tendencję do wypracowania jeszcze większej spójności w zakresie samooceny

• tendencja do skrajności- obok tendencji zachowawczych istnieje przynajmniej jeden przeciwstawna im siła, wynikająca z wewnętrznej dynamiki syndromu, która sprzyja raczej zmianie niż stałości, u osoby o umiarkowane poczuciu brak bezpieczeństwa jest to tendencja do osiągania skrajnie wysokiego poziomu poczucia bezpieczeństwa, natomiast u osoby o umiarkowanym poczuciu bezpieczeństwa , tendencja do osiągania skrajnie wysokiego poziomu poczucia bezpieczeństwa

• zmiany pod wpływem nacisków zewnętrznych- zająwszy się wewnętrzną dynamika syndromów można bardzo łatwo zapomnieć, że wszystkie syndromy są w pełni wrażliwe na sytuację zewnętrzną, osobowościowe syndromy organizmu nie są izolowanymi systemami

• zmienne: poziom i jakość- najważniejsza i najbardziej oczywista zmienna jest poziom syndromu, poziom poczucia bezpieczeństwa danej osoby jest wysoki, średni lub niski, podobnie poziom samooceny czy poczucia własnej wartości jest u niej wysoki, średni czy niski. Jakość syndromu była omawiana głównie w odniesieniu do samooceny i dominacji, zjawisko dominacji można obserwować u wszystkich gatunków ssaków z rzędu naczelnych , ale u każdego z nich jakość ekspresji dominacji będzie inna

• determinanty kulturowe- relacja między kulturą a osobowością są niewątpliwie zbyt głębokie i złożone, aby omawiać je pokrótce, drogi osiągania głównych celów życiowych są często zdeterminowane przez charakter danej kultury, sposoby wyrażania i osiągania poczucia własnej wartości są w znacznej mierze, chociaż niecałkowicie, zdeterminowane kulturowe, to samo dotyczy związków miłosnych, zdobywamy miłość innych ludzi i wyrażamy swoje uczucia sposobami aprobowanymi kulturowo

Badania syndromu osobowości:

Standardowe sposoby korelowania:

• w strukturze syndromu występują hierarchie ważności oraz skupienia czy wiązki

• kliniczna analiza danych także ujawnia tę tendencję do naturalnego skupienia się elementów w grupy, które jak się zdaje charakteryzują się istotnymi wewnętrznymi powiązaniami

Poziom powiększenia:

• określenie to jest analogią zaczerpniętą z fizyki, a wywodzącą się ze sposobu działania mikroskopu

• taka metoda klasyfikacji oparta na podstawowym pojęciu ,,bycia zawartym zewnątrz” a nie na pojęciu ,,bycia odrębnym od” może nam dostarczyć poszukiwanego tropu, umożliwia bowiem zapoznanie się zarówno ze szczegółami jak i z całością, bez popadania w pozbawiony znaczenia partykularyzm lub mglistą i nieużyteczna ogólnikowość

• metoda ta jest zarazem syntetyczna i analityczna, a także pozwala nam jednocześnie i skutecznie badać to co niepowtarzalne i powszechne

Tworzenie skupień według znaczenia:

• stwierdzono, że konwencjonalność, modalność, skromność i poszanowanie reguł skupiają się w wiązkę, która można odróżnić od innego skupienia, utworzonego przez takie cechy jak pewność siebie, opanowanie, brak skrępowania i śmiałość

• te skupienia czy subsyndromy oczywiście korelują za sobą nawzajem i z samooceną jako całość

• wewnątrz każdego skupienia różne elementy korelują ze sobą, prawdopodobnie nasza percepcja dotycząca skupienia się elementów, czyli subiektywne poczucie, że różne elementy idą za sobą w parze, znalazłaby odbicie w korelacjach, które otrzymalibyśmy gdybyśmy potrafili mierzyć te elementy

Wzajemne związki między syndromami w obrębie organizmu:

• wg Kohlera większość postaci, którymi się zajmuje stanowią systemy ( względnie) zamknięte, swoja analizę przeprowadza on jedynie w obrębie postaci, rzadziej omawia związki między postaciami fizycznymi czy psychologicznymi

• kiedy zajmujemy się danymi organizmicznymi, mamy do czynienia z inną sytuacją, w organizmie prawie nie ma systemów zamkniętych, wszystko wiąże się ze wszystkim, chociaż niekiedy w sposób najbardziej subtelny i odległy

• istnieją wzajemne związki i zasadnicza współzależność między organizmem jako całością a kultura, bezpośrednia obecnością innych ludzi , konkretną sytuacją, czynnikami fizycznymi i geograficznymi itd.

Poziom i jakość syndromów osobowości:

• ilościowo tzn. w kategoriach prostych korelacji liniowych istnieje pozytywny lecz słaby związek między poziomem poczucia bezpieczeństwa a samooceną, w zakresie indywidualnej diagnozy osób normalnych te syndromy są zmiennymi prawie niezależnymi, jednak w pewnych grupach społecznych mogą występować charakterystyczne związki obu syndromów

Syndromy osobowości a zachowanie:

• istnieją następujące relacje między syndromami a jawnym zachowaniem, każde działanie jest zazwyczaj ekspresją całej, zintegrowanej osobowości, czyli każde działanie jest zwykle zdeterminowane przez wszystkie bez wyjątku syndromy osobowości

• pierwszy typ związku między syndromem a zachowaniem jest ważniejszym, izolowane zachowania pozostają zwykle na uboczu głównych spraw życiowych, są one izolowane po prostu dlatego, że są nieważne tzn. nie mają nic wspólnego z głównymi problemami, głównymi odpowiedziami, głównymi celami organizmu

• kontekst kulturowy w którym dany organizm się zachowuje i który już przyczyniał się do determinowania jego wewnętrznej natury, jest zarazem determinantą zachowania

Logiczne i matematyczne sposoby przedstawiania danych syndromów:

• obecnie większość dostępnych systemów matematycznych i logicznych jak zarówno wyrazem, jak i opiera się na ogólno atomistycznym poglądzie na świat

• odcięcie narządu zmienia cały organizm jak również ta cześć która została odcięta

---