Franken R.E. Psychologia motywacji. R. 14. Samoregulacja motywacji.

Samoregulacja - umiejętność wykorzystania wiedzy o prawach rządzących ludzkim zachowaniem do osiągania celów, których urzeczywistnienie leży w naszym interesie lub sprawia nam zadowolenie. Teorie samoregulacji są zakorzenione w społeczno-poznawczych teoriach zachować i obejmują 3 procesy:

- samoobserwację (monitorowanie siebie)

- samoocena (formułowanie sądów na własny temat)

- reagowanie na samoocenę (pobudzanie siebie do działania)

Biologia- ewolucja świadomości, dzięki której możliwe jest prowadzenie samoobserwacji:

- kontinuum

- wg Domasio fundamentem świadomości jest czujność i zdolność wytwarzania obrazów różnych obiektów oraz poczucie własnej tożsamości - korzystne adaptacyjnie

- wyższe poziomy świadomości jak u człowieka wymagają posiadania pamięci długotrwałej, do której ma się stały dostęp

- rozwój pamięci długotrwałej i dużego mózgu jako warunek posiadania świadomości (też pamięć operacyjna) poszerzonej (duże przodomózgowie, rozbudowana kora)

- rozwój kory mózgowej - chłodzenie mózgu oraz rozwiązywanie problemów i uświadamianie sobie różnych spraw

- tożsamość autobiograficzna (Ja autobiograficzne) obejmująca plany i przeżycia, wyłoniła się ze skłonności do opowiadania historii

- całkowita samokontrola jest niemożliwa (systemy rządzone przez różne umysły)

Uczenie się samoregulacji - należy uznać istnienie wielu różnych systemów rywalizujących o pierwszeństwo i powstałych niezależnie, które pomagają nam przetrwać.

Poznanie - ewolucja wykształciła reakcje przesadne, dlatego należy nieustannie zastanawiać się nad tym, czy postępujemy właściwie czy jesteśmy przeczuleni.

Wyznaczanie celów:

- cel: pobudza do wysiłku, wzmaga wytrwałość, ukierunkowuje i skłania do opracowania strategii

- cele bliskie i dalekie: kierujemy się raczej celami bliskimi związanymi z najbliższą przyszłością, które pomagają nam zdobyć cel odległy (aspiracje)

- cele dalekie kojarzą się z silniejszymi emocjami i podtrzymują motywację do działania

- cele pośrednie są źródłem motywacji i satysfakcji

- unikanie wyznaczania celów służy ochronie poczucia własnej wartości

- ważne jest wyznaczanie sobie celów trudnych, ale osiągalnych

- informacja zwrotna jest podstawowym warunkiem utrzymania motywacji na wysokim poziomie

- cele, które sobie sami wyznaczamy, motywują silniej niż te wyznaczane przez innych (sami lepiej potrafimy wybrać optymalny cel, bardziej przykładamy się do działań, które podjęliśmy z własnej inicjatywy)

- aby cel motywował do działania, musi wywoływać rozdźwięk (hipoteza rozdźwięku- napięcie motywuje do działania: rozdźwięk duży, optymalny- najlepszy i normatywny).

Teoria poczucia własnej skuteczności Bandury - całościowa koncepcja wyznaczania celów:

- ocena, czy cel odległy zapewni nam gratyfikację (prognozowanie rezultatów)

- ocena, czy jesteśmy w stanie zmobilizować zasoby niezbędne do osiągnięcia pożądanego skutku - odwołanie do poczucia własnej skuteczności (przekonanie, że potrafi się podjąć skuteczne działania niezbędne do wywołania pożądanego skutku) - miara subiektywnego odczucia stopnia trudności

- poczucie własnej skuteczności jest różne w różnych sytuacjach, ale utrzymuje się na stałym poziomie w dłuższych przedziałach czasu

- motywację tworzy samodzielne wyznaczanie celu

- rozdźwięk zmniejsza się dzięki procesowi dorównywania wyobrażeniom (kiedy dorównujemy naszemu wyobrażeniu, motywacja słabnie)

Automatyzm a zachowania służące osiąganiu celu:

- wiele działań zmierzających do realizacji celu jest automatycznych lub nieświadomych (ok. 95% działań)

- złudzenia świadomego sprawowania kontroli: przekonanie o istnieniu przyczynowego związku między myślą a działaniem jest naszą interpretacją

- nieświadomość kieruje działaniem i myśleniem

- zachowania automatyczne pomagają, gdy towarzyszą im intencje wdrożeniowe - plany określające zachowanie w konkretnej sytuacji

Wykorzystanie wyobraźni w dążeniu do celu:

- błędem jest wyobrażanie sobie myśli i uczuć, które pojawią się, gdy cel będzie osiągnięty

- skuteczne jest myślenie o tym, co trzeba zrobić, żeby osiągnąć cel (symulacja umysłowa, która łączy umiejętność panowania nad emocjami oraz planowania i rozwiązywania problemów)

- niespójność prognozowania rezultatu z motywacją procesualną- stawianie celu, opierając się na prognozowanych rezultatach, ale nie uwzględniając prowadzących do niego procesów, dlatego motywacje często nie pokrywają się z celami (należy dopasować cele do motywacji, a nie odwrotnie)

- kiedy nie wystarczają jasno sformułowane zamiary i dobre plany realizacyjne: przeszkodą mogą być automatyczne reakcje (złe nawyki), które pojawiają się w oczekiwaniu na reakcję, są zatem myślami, na które można wpłynąć

Jak sobie radzić ze zwątpieniem w siebie:

- pojawiają się, gdy nie jesteśmy w stanie zapanować nad negatywnymi myślami

- źródłem stresu jest niezdolność wyłączenia natręctw myślowych

- wg Bandury można zapanować nad swoimi negatywnymi emocjami poprzez poczucie posiadania zdolności lub umiejętności poradzenia sobie w sytuacji oraz przez poczucie możliwości zapanowania nad natrętnymi myślami

- zdobywanie kontroli nad negatywnymi myślami: monitorowanie mowy wewnętrznej, restrukturyzacja poznawcza, zastępowanie jednych myśli innymi oraz dystansowanie się

Kształtowanie dobrych nawyków myślowych:

- wyrobienie sobie optymistycznego spojrzenia na świat

- jest to proces, którego można się nauczyć

- ludzie pozwalają się prowadzić zgromadzonym w nieświadomości obrazom, należy to zmieniać (konieczność świadomego życia)

Samoregulacja i wizerunek siebie:

- sukces zależy od sposobu myślenia o świecie

- wizerunek siebie (pojęcie Ja) decyduje o tym, jakie cele sobie wyznaczamy, jak oceniamy postępy i porażki i jak one wpływają na dalsze działania

- wizerunek siebie jest formą samowiedzy, nie musi być świadomy, spełnia 3 funkcje: dostarcza informacje, dostarcza kontekstu i integruje wszystkie informacje na własny temat, zapewniając jednostce poczucie tożsamości

- pojęcie Ja jest wyuczone i konstruowane

Samowiedza a samoregulacja:

- samowiedza jest ważna dla przetrwania jednostki

- wyróżnia się 3 komplementarne składniki pojęcia Ja (według Higginsa): Ja instrumentalne (jak świat reaguje na nasze działania), Ja oczekiwane (jak my reagujemy na świat) i Ja monitorowane (jak wypadamy w stosunku do norm i wymogów)

- dwa aspekty tożsamości (według Williama Jamesa): „Ja” (podmiot) i „moje" (skarbnica wartości społecznych)

- teoria rozbieżności Ja: rozdźwięk między Ja realnym a Ja idealnym

- tożsamości potencjalne, które tworzymy na podstawie samowiedzy, motywują nas do działania

- tożsamość zawiera również informacje społeczno-kulturowe i historyczne, które mogą wyzwalać i ograniczać

- tożsamości potencjalne łączą wizerunek z celami i mogą być źródłem motywacji

- tworzenie zbioru możliwych możliwości - osoby chcące dokonać wielkich rzeczy muszą zbudować wizerunek siebie obejmujący wiele możliwych tożsamości ( złożone pojęcie Ja) opartych na pojęciu Ja, które jest: silnie zróżnicowane, pozytywne i związane z postrzeganiem własnych kompetencji

Teorie ukryte:

- są składnikiem naszej tożsamości, zwłaszcza 2 grupy teorii są ważne ze względu na wyznaczane cele: teorie dotyczące świata ( trzy prototypy: świat groźny i złowrogi; świat przyjazny i świat neutralny , które wpływają na wybór celów oraz naszych zdolności , czyli ukryte teorie kompetencji - dwie strategie: doskonalenia się, czyli dążenia do mistrzostwa (nastawienie na proces) i wykazywania się, czyli osiągania jak najlepszych wyników(nastawienie na wynik) mające charakter orientacji życiowej)

- samoregulacja a teorie siebie: wyznaczanie trudnych celów zależy od ukrytych teorii własnych kompetencji

- możliwe jest kształtowanie własnych kompetencji, zwłaszcza skuteczne dzięki serii drobnych, dobrze zdefiniowanych kroków (ciągłe ulepszanie)

- teorie świata i teorie siebie łączą pewne formuły: teorie świata nie są zależne od teorii siebie; możliwe, że łączą je nadrzędne kategorie

Nastawienie na proces:

- należy skoncentrować się na procesie i czynnościach, a nie na celu, skierowanie uwagi na układanie planów

- satysfakcja płynie nie tyle z osiągnięcia celu, co ze zmierzania do niego

- refleksja (ciekawość i chęć zrozumienia siebie, otwartość na doświadczenia) zamiast rozpamiętywania (styl myślenia osób cierpiących na depresję).

---