Styl poznawczy - preferowany sposób funkcjonowania poznawczego, odpowiadający indywidualnym potrzebom jednostki
zależność/niezależność od pola
fragmentaryczne/całościowe wyrażanie wielkości pola informacji
inkluzywna/ekskluzywna konceptualizacja
zróżnicowanie pojęciowe (zakres ekwiwalentności)
integrowanie/rozdzielanie struktur pojęciowych
tolerancja na nierealistyczne doświadczenia
zaostrzanie/wygładzanie percepcji
zakres skaningu uwagi
refleksyjność/impulsywność
sztywność/giętkość kontroli
wewnętrzne/zewnętrzne umiejscowienie kontroli - wymiar związany ze społeczną percepcją
styl orientacji w upływie czasu
Typ umysłu - pewne zjawisko, własność lub konfiguracja zjawisk uznanych za na tyle doniosłe, ze warte specjalnej uwagi i wyodrębnienia
Jung
- typ intelektualny
- typ emocjonalny
- typ percepcyjny
- typ intuicyjny
Nosal
- typ konkretno-obiektywny
- typ globalno-obiektywny
- typ konkretno-subiektywny
- typ globalno-subiektywny
James
- subtelny teoretyk
- pobieżny empiryk
Pawłow
- typ artysty
- typ myśliciela
Poznawcze składniki procesu twórczego
- uwaga
- percepcja i wyobraźnia
- kategoryzowanie
- pamięć
- myślenie
Myślenie dywergencyjne
- płynność
- giętkość
- oryginalność
Afekt - ukierunkowany stan pobudzenia wyróżniający się z aktywacyjnego tła organizmu, wzbudzany przez nagła zmianę.
Heurystyka - uproszczone zasady rozumowania, umożliwiające szybkie sformułowanie sadu, któremu bardzo często towarzyszy subiektywne przekonanie o słuszności
Sztywność myślenia - utrzymywanie się przeświadczenia lub sposobu działania, mimo zmiany warunków i braku ich dalszej przydatności
Nastawienie - schematyczne podejście do problemu, zgodnie z wcześniej wytworzonym sposobem jego reprezentacji lub utrwalona procedura poszukiwania rozwiązania
Fiksacja funkcjonalna - niezdolność do używania obiektów inaczej, niż w ich typowej funkcji
Transfer pozytywny - przenoszenie wiedzy albo umiejętności z jednego problemu na inny, kiedy ich struktura głęboka jest podobna
Transfer negatywny - przenoszenie wiedzy albo umiejętności z jednego problemu na inny, gdy zmienia się struktura głęboka, a płytka pozostaje podobna
Sąd - twierdzenie na temat pewnego stanu rzeczy
Analogia - podobieństwo relacji oznacza proporcję a:b :: c:d
ważne podobieństwo relacji
Funkcje:
- percepcyjna (bodziec i wzór poznawczy)
- deskryptywna (dzięki analogii można opanować treści daleko wykraczające poza dosłowną wiedzę - nadprzewodnictwo i sala balowa)
- dydaktyczna (włączanie nowo poznanych treści w posiadane struktury - koń)
- perswazyjna (wykorzystanie do dowodu - wiara w słuszność wniosków z analogii)
- erystyczna (przekonanie oponenta)
- obiektywacyjna (obalenie egocentryzmu - zachowuję się tek jak inni)
- heurystyczna (odkrycia i twórczość - burze mózgów; grupy synektyczne; transfer)
- eksplanacyjna (wyjaśnianie - naukowiec z ulicy)
- predyktywna (przewidywanie)
- empatyczna (dostrzeganie analogii ja-on)
- projekcyjna (przypisywanie innym swoich stanów; mechanizm obronny)
Reprezentacja poznawcza - umysłowy odpowiednik obiektów realnie istniejących bądź funkcyjnych lub hipotetycznych, zastępuje swój obiekt w procesach przetwarzania informacji
Reprezentacja pojęciowa - umysłowa reprezentacja dla wycinka wiedzy zawierająca cechy definicyjne konieczne i wystarczające, zastępuje rzeczywistość, sprawia ze możemy ja rozpoznawać, analizować
Wyobrażenie - nietrwała struktura poznawcza, przypominająca spostrzeżenie, jednak występuje pod nieobecność wyobrażonego obiektu
Reprezentacje obrazowe Kosslyna - wyobrażenia składają się z komponentu powierzchniowego (to, co jest dostępne w doświadczeniu wewnętrznym) i głębokiego (to, co zapisane w pamięci długotrwałej)
Teoria modeli mentalnych Johnson-Lairda - przebieg i efekty wnioskowania zależy od sposobu reprezentowania problemu w umyśle osoby zmagającej się z nim; konstrukty reprezentacji poznawczej to obrazy, modele umysłowe i sądy
Modele mentalne - nietrwale reprezentacje słowno-obrazowe o dość dużym stopniu złożoności
Pylyshyn - podstawę naszej reprezentacji poznawczej stanowią informacje w kodzie sadów, w którym dokonuje się przetworzenia informacji werbalnej i niewerbalnej
Broadbent - `'rozszczepienie przestrzenne'', każde ucho jest odrębnym kanałem informacyjnym, ma własny rejestr zmysłów
- myślenie
- pamięć
- uwaga
- wrażenia
Schemat - forma trwałej reprezentacji poznawczej, obejmująca sens typowej sytuacji, jak i znaczenie typowych form zachowania, które powinny zostać wygenerowane w reakcji na tę typową sytuację
Skrypt - umysłowa interpretacja sekwencji działań, oczekiwań w konkretnej sytuacji lub w ramach pewnego wydarzenia.
Izomorfizm funkcjonalny - wyobrażenia wzrokowe != percepcja wzrokowa, ale taka sama funkcja
Tworzenie reprezentacji:
- stanowisko obrazowe (Shepard, Kosslyn) - wyobrażenia są efektem działania naszej woli na świadome życie psychiczne
- stanowisko abstrakcyjne (Anderson, Bower, Pylyshyn)- reprezentacja tworzona w postaci zespołu sadów i twierdzeń
Rodzaje kodowania:
- werbalne
- obrazowe
- zachowanie regulowane przez informacje w LTM, determinowane pośrednio przez właściwości lingwistyczne i obrazowe
Teoria podwójnego kodowania Pavio - człowiek reprezentuje rzeczywistość w systemie werbalnym i niewerbalnym
Prawo Josta - jeśli są dwa skojarzenia o jednakowej sile, skojarzenie starsze będzie lepiej zapamiętane.
Pojecie - poznawcza reprezentacja zbioru obiektów
Proces kategoryzacji - łączenie obiektów w grupy charakteryzujące się zestawem wspólnych właściwości
Bruner - pojecie jest syntetycznym opisem pewnej klasy desygnatów, a nie zbiorem opisów rożnych podzbiorów albo pojedynczych egzemplarzy danej klasy
Keil - pojęcia tworzą się jako ukształtowane wewnętrznie relacyjne konstrukcje. Sa z sobą powiązane, nie można w wielu wypadkach zrozumieć pojedynczego pojęcia bez zrozumienia jego relacji do innych pojęć
Funkcje pojęć:
- ekonomia poznawcza
- rozumienie i wyjaśnianie
- możliwość wykonywania operacji na reprezentacji przedmiotów, nie przedmiotach
- komunikowanie się
Pojęcia:
Pogląd klasyczny:
Pojęcie jest prezentacją klasy, która obejmuje wszystkie istotne właściwości tej klasy.
Cechy wystarczające i konieczne. Kryterium powtarzalność cechy. Ostre granice pojęć. (sztuczne)
pogląd probabilistyczny:
pojęcie sumarycznym opisem pewnej klasy. Pojęć nie można sprowadzać do cech wystarczających i koniecznych. Prototyp. Poziom najwyższy, podstawowy i podrzędny. Pojęcia naturalne.
pogląd egzemplarzowy:
ważne właściwości pierwszego napotkanego egzemplarza. Pojęcia reprezentowane przez konkretne egzemplarze, na jakie natknęła się jednostka. Wrażliwość na kontekst, tworzenie pojęć bez udziału złożonych procesów poznawczych
teorie naiwne:
Tversky: istnieją proporcje cech różnicujących i wspólnych. Teorie które wyjaśniają w sposób najbardziej ekonomiczny fakty i zdarzenia. Sposób ekonomiczny
Pojęcia odnoszące się do stanów, zjawisk i procesów:
Kodowanie kolejności zdarzeń,
Myślenie
- proces świadomy
- proces kontrolowany
Myślenie - ciąg pojęć wchodzących w relacje (abstrahowanie, uogólnianie, uściślanie, kojarzenie, zapamiętywanie); złożony proces psychologiczny związany z przetwarzaniem informacji zawartych w reprezentacji poznawczej
Bruner - wychodzenie poza posiadane informacje
Brattler - czynność polegająca na zapełnianiu luk w posiadanych danych
Newell i Simon - przeszukiwanie przestrzeni problemu
Modułowa koncepcja Fodora:
Umysł składa się z procesów modularnych i niemodularnych, Moduł jest specyficzny dla danej dziedziny (wrażliwy na dane jednego typu), sady i przekonania z jednego modułu, nie wpływają na sady w innym.
Obwodowa teoria myślenia:
Myślenie, to rożne czynności, jak mówienie podczas wykonywania czynności, czy tez wodzenie wzrokiem po szachownicy w celu znalezienia odpowiednich układów figur
Nęcka:
Myślenie autystyczne:
Funkcja motywacyjna, kompensacyjna, treningowa, uzyskanie samowiedzy
Myślenie realistyczne:
- reproduktywne
- produktywne
- krytyczne
Fazy rozwiązywania problemu wg Sternberga:
wykrycie problemu
określenie problemu i stworzenie jego reprezentacji
konstruowanie strategii rozwiązywania problemu
organizacja informacji dotyczących problemu
alokacja dostępnych zasobów poznawczych
ciągłą kontrola stanu zaawansowania pracy
ocena końcowa
Strategie rozwiązywania problemów:
strategia przeszukiwania losowego
strategie przeszukiwania heurystycznego
strategie oparte na zasadzie bliskości
- metoda cieplo-zimno
- metoda wspinaczki
- metoda analizy w zakresie środków i celów
4. strategie oparte na wykorzystaniu analogii
Teoria Newella i Simona:
Umysł człowieka jest systemem przetwarzania informacji. Aby go poznać, należy skoncentrować się na procedurach tworzenia i przekształcania reprezentacji poznawczych.
Wgląd - pojawiająca się nagle zmiana percepcji problemu, prowadząca do zrozumienia jego istoty. Wiąże się ze zmianą struktury problemu i doświadczeniem nagłości rozwiązania/
Inkubacja - spontaniczna albo celowa przerwa w rozwiązywaniu problemu, która pojawia się po doświadczeniu impasu w poszukiwaniu rozwiązania i poprzedza jego odnalezienie przez wgląd.
Rozumowanie indukcyjne, heurystyki:
- reprezentatywność
- dostępności
- złudzenie gracza
- zakotwiczenia
- wgląd wsteczny
- symulacji
Proces decyzyjny - decydent wstępnie godzi się na określoną opcję, niekoniecznie najlepszą, a później faworyzuje ją w stosunku do innych.
Przestrzeń problemu - obejmuje stan początkowy, docelowy oraz pośrednie, które należy osiągnąć na drodze do stanu docelowego.
Operacja redukowania różnicy - podejmowanie aktywności zmniejszającej rozbieżność między stanem obecnym a docelowym.
Decyzja - wybór między co najmniej dwiema możliwościami, który uwzględnia wynikające z nich konsekwencje
Markery somatyczne - rodzaje uczuć połączonych w procesie uczenia się z przewidywanymi skutkami rozwoju wypadków
Podwójna artykulacja - jednostki najniższego poziomu (fonemy) łaczą się w jednostki wyższego poziomu (morfemy) a te z kolei łączą się w zdania, których znaczenie jest sumą znaczeń poszczególnych wyrazów
Determinizm językowy
- język determinuje myślenie
- myśl jest zakodowana, uwięziona w języku
- myśl wymaga użycia języka
Relatywizm językowy
Od języka, którym się posługuje dana społeczność zależy jak jej członkowie spostrzegają i rozumieją otaczającą rzeczywistość
Teoria inkubacji
preparacja
inkubacja
iluminacja
weryfikacja
Percepcja
- allocentryczna - unikająca naturalnej tendencji ludzkiego umysłu do narzucania rzeczywistości własnych kategorii
- fizjonomiczna - przypisywanie martwym obiektom znaczeń metaforycznych
Efekt reminiscencji - po pewnym czasie pamiętamy więcej niż zaraz po zakończeniu zapamiętywania
Emocje filokreatywne - przyczyniaja się do wytworzenia nowych pomysłów: zaciekawienie, radość, sympatia intropersonalna