Konkurencyjność w hz

1. rola teorii kosztów komparatywnych w wyjaśnianiu strumieni handlu międzynarodowego

Korzyść komparatywna - zdolność gospodarki do produkowania określonego towaru bardziej efektywnie niż w innych gospodarkach i wyraża się ona w kierunkach specjalizacji eksportowej i importowej kraju. Jest ona określana przez wyposażenie w czynniki wytwórcze (pracę, kapitał) oraz w technologie. Zależy ona również od struktury i tendencji popytu w handlu międzynarodowym (na rynkach różnych krajów) oraz korzyści ze wzrostu skali produkcji oraz zdolności do dywersyfikowania (różnicowania) dóbr.

2. podstawowe nurty globalizacji

globalizacja jest procesem rozszerzania i intensyfikacji więzi produkcyjnych, handlowych, finansowych i informacyjnych pomiędzy podmiotami gospodarczymi w skali światowej

podstawowe nurty:

• przepływy handlu - już od zakończenia II wojny obserwuje się zjawisko szybszego wzrostu tempa handlu światowego niż produkcji przemysłowej, co odzwierciedlało się w rosnącym udziale eksportu i importu w PKB niemal w każdym kraju uprzemysłowionym

• przepływy finansowe - w ciągu ostatnich 15-tu lat międzynarodowe przepływy strumieni kapitałowych rosły szybciej niż handlu międzynarodowego, zaś inwestycje bezpośrednie jeszcze szybciej. W ten sposób materializuje się polityka wielkich korporacji międzynarodowych, które w poszukiwaniu popytu i tańszych kosztów produkcji przenoszą się błyskawicznie z jednego kraju do drugiego, traktując cały glob ziemski jako globalny rynek kapitału, pracy, towarów i usług

• przepływy produkcji - procesom globalizacyjnym w sferze produkcji sprzyja niespotykana wcześniej łatwość przenoszenia różnych faz procesu produkcyjnego do obszarów o niższych kosztach wytwarzania. Omówione niżej czynniki takie, jak: liberalizacja, deregulacja i obniżanie kosztów transportu i komunikacji sprawiły, że w korporacji międzynarodowej łatwo jest wyróżnić i podzielić łańcuch wartości pomiędzy różne kraje

• rosnąca sieć traktatów i innych powiązań instytucjonalnych (OECD, WTO, IMF, World Bank) - procesowi globalizacji sprzyja narastający z coraz większą siłą zakres liberalizacyjnych zobowiązań zawartych w traktatach i umowach międzynarodowych, odnoszących się do handlu, polityki inwestycji zagranicznych, podatków, praw własności przemysłowej, nadzoru bankowego, wymienialności walut a nawet kontroli korupcji. Przykładowo można tu wspomnieć o obejmującym 132 kraje porozumieniu G-77

3. rola korporacji transnarodowych w rozwoju globalizacji

korporacje transnarodowe - przedsiębiorstwa działające w co najmniej 6 krajach, których kapitał może pochodzić z jednego kraju

czynniki sprzyjające globalizacji:

• liberalizacja polityki gospodarczej i otwieranie się na przepływ dóbr i usług, kapitału i pracy

• deregulacja i liberalizacja rynków finansowych

• rozwój technik informatycznych i telekomunikacyjnych

• postęp techniczny w sferze transportu i innowacje w logistyce

rola:

• koordynacja działalności gospodarczej z jednego ośrodka

• suwerenność ekonomiczna korporacji

• 65.000 korporacji transnarodowych

• 850.000 przedsiębiorstw finalnych

• 27% filii, 73% filii rozproszone po świecie

• zatrudnienie w 1990r. - 24 mln osób, w 2001r. - 54 mln

• sprzedaż w 2001r. - 19 mld USD, dwa razy więcej niż eksport światowy (w 1990r. obie wielkości były równe)

• 70% zagranicznych inwestycji przypada na korporacje

• wartość BIZ wzrosła z 1.7000 mld USD w 1990r, do 6.600 mld USD w okresie 1990-2001

• przedsiębiorstwa filialne TNC wytwarzają 10% żwiatowego GDP i dokonują 30% światowego eksportu

4. rola BIZ w rozwoju gospodarczym Polski

BIZ w Polsce w mld USD

1992	1084
1993	1422
1994	1491
1995	2510
1996	5197
1997	5678
1998	9574
1999	7891
2000	10601
2001	7147
2002	6064

41% BIZ do sfery produkcyjnej

23%BIZ do sfery pośrednictwa finansowego

BIZ wpływają na „przesunięcie” przewagą konkurencyjnych w eksporcie w kierunku od prostych pracochłonnych i surowcochłonnych towarów w kierunku towarów o wyższym wkładzie kapitałochłonności oraz wyższym udziale średniej i zaawansowanej technologii.

Inwestycje zagraniczne dzieli się na 2 grupy:

• Inwestycje zagraniczne portfelowe (oparte wyłącznie na papierach wartościowych)

• Inwestycje zagraniczne bezpośrednie (decydują w dniu dzisiejszym o gospodarczym porządku świata, gdyż w 80% inwestycje bezpośrednie są stymulatorem obrotów towarów ma świecie i głównym czynnikiem napędowym eksportu każdego kraju.

Zagraniczne Inwestycyjne Bezpośrednie (BIZ) występują gdy inwestor w firmie zagranicznej zachowuje znaczny stopień kontroli nad procesami podejmowania decyzji dotyczących wytwarzania dochodu w firmie krajowej oraz w jej filiach i oddziałach. Na poziomie mikroekonomicznych takich możliwości nie zapewniają inwestycje portfelowe, które często wiążą się z działaniami wyłącznie spekulacyjnymi z racji zmian sytuacji na giełdach papierów wartościowych. Dlatego zagraniczne inwestycje bezpośrednie w każdym cywilizowanym kraju świata wychodzą w płaszczyznę stosunków międzynarodowych na pierwszy plan, przyczyniają się do przyspieszenia prywatyzacji stanowiąc ważny kanał transmisji nowych rozwiązań technicznych, technologicznych i nowoczesnych metod zarządzania a nawet marketingu. Stymulując poprawę nowoczesności i jakości produkcji nawet krajowej, ZIB -y oddziaływają na rozwój eksportu i importu, wzmacniają gospodarkę danego kraju na rynkach międzynarodowych w okresie ostrej rywalizacji i współzawodnictwa współczesnego świata. Dynamika ZIB dwa razy przewyższa dynamikę obrotów towarowych, a głównym inwestorem tej formy kapitału na świecie są: USA, JAPONIA, WIELKA BRYTANIA, NIEMCY, FRANCJA, KORPORACJE MIĘDZYNARODOWE.

Na przestrzeni lat 1950-1995 w dynamice bezwzględnie dominował kapitał amerykański, a głównym terenem lokowania inwestycji bezpośrednich od lat 60- tych były kraje peryferyjne.

Od początku lat 80- tych, 70 % lokat inwestycyjnych dokonują kraje wysoko rozwinięte. W dynamice i strukturze BIZ występują poważne zmiany ilościowe i jakościowe.

W latach 90-95 na głównego inwestora na świecie wysuwa się gospodarka japońska dystansując USA i Europę Zachodnią. Z aspektów współpracy gospodarczej a nawet teorii MSE wynika że między obrotami towarowymi a migracją kapitału powinny występować ścisłe korelacje.

W polskiej gospodarce po 89 roku zauważa się dość paradoksalny przypadek i trudną do wyjaśnienia sytuację kapitałową, gdyż głównym inwestorem lokat kapitałowych w Polsce są USA, a w obrotach towarowych Niemcy. W hierarchii krajów Europy Środkowej pod względem lokowanego w Polsce kapitału zajmujemy 2 miejsce po Węgrach. Ze względu na BIZ per capita Polskę wyprzedza Norwegia, Czechy, Słowacja i wszystkie kraje nadbałtyckie. O prawidłowej formie lokowania kapitału w każdej formie decyduje skuteczność specyficznych podmiotów gospodarczych, którymi w stosunkach międzynarodowych są:

• korporacje międzynarodowe

• korporacje wielonarodowe

• korporacje transkontynentalne

• korporacje światowe

• korporacje globalne

O dynamice i strukturze BIZ decyduje nie tylko kraj ale też firma macierzysta decydująca się na BIZ w wybranym kraju świata (mogą być to filie i oddziały).

Korporacje międzynarodowe to przedsiębiorstwa działające w co najmniej 6 krajach, których kapitał może pochodzić z jednego kraju.

Korporacje wielonarodowe to przedsiębiorstwa ponadnarodowe, których kapitał musi pochodzić z co najmniej 2 krajów, a miejsce i zróżnicowanie lokowania inwestycji bezpośrednich nie odgrywa w tym zakresie decydującego znaczenia.

Z tendencji które kształtują współczesne MSE, na pierwszy plan wysunęły się korporacje międzynarodowe eliminując wielonarodowe gdyż w aspektach wielonarodowości pojawiły się sprzeczności wynikające z problemu warunków lokowania kapitału, struktury produkcji oraz podziału wygospodarowanego zysku.

5. rola BIZ w rozwoju handlu zagranicznego Polski

6. jak firmy zagraniczne wpływają na konkurencyjność polskiego eksportu?

Model Ozawy wpływu inwestycji na handel w kraju rozpoczynającym uprzemysłowienie:

1. Niskie płace i bogate wyposażenie w tanią siłę roboczą (przy sprzyjającej polityce państwa umożliwiającej napływ kapitału zagranicznego z krajach wyżej rozwiniętych powodują „przyciąganie” inwestycji zagranicznych do prostych pracochłonnych przemysłów, w których potęgują one istniejącą już wcześniej przewagę konkurencyjną. Warunkiem utrzymania tej konkurencyjności jest stabilizacja płac na stosunkowo niskim poziomie, czemu sprzyja stały napływ siły roboczej z obszarów wiejskich (w warunkach niskiego poziomu industrializacji i słabe rozwoju poziomu gospodarczego).

Siła robocza jest przyciągana do firm zagranicznych relatywnie wyższym poziomie płac w tych firmach niż w rodzinnych warsztatach rzemieślniczych.

Stopniowo dochodzi do rozwoju eksportu tych pracochłonnych towarów głównie w ramach handlu intra - firm. Odbywa się to również w ramach procesu uszlachetniającego pod warunkiem istnienia krajowych firm w pracochłonnych przemysłach.

2. W miarę rozwoju gospodarczego dochodzi do stopniowego wyczerpania się zasobów taniej siły roboczej, a w konsekwencji tego pojawia się presja na wzrost płac.

Rosnące płace i stopniowo wyższa produktywność pracy owocują wzrostem dochodów w rodzinach i stopniowym wzrostem dochodu całego kraju.

Następuje wzrost skłonności do oszczędzania pod warunkiem istnienia odpowiedniej liczby instytucji bankowych i ubezpieczeniowych.

Wzrasta więc skłonność do inwestycji, jako pochodna wzrostu skłonności do oszczędzania.

Następuje presja na podnoszenie kwalifikacji, doszkalanie personelu, co powoduje też dotychczasowe krajowe wyposażenie w czynniki wytwórcze przekształca się w kierunku siły roboczej coraz wyżej kwalifikowanej, zatrudnionej przy coraz to bardziej doinwestowanym stanowiskom pracy.

Konsekwencją tego procesu jest pojawienie się niezgodności pomiędzy dotychczas planowanymi przemysłami eksportującymi opartymi na taniej sile roboczej a nowymi specjalizacjami eksportowymi ujawniającymi się w dziedzinach kapitałochłonnych wymagających zarówno wysokiego wkładu kapitału fizycznego, jak i kapitału ludzkiego.

Następuje więc etap stopniowego „przesuwania się” przewagi konkurencyjnej w eksporcie tego kraju od towarów pracochłonnych w kierunku towarów kapitałochłonnych.

Dążenie do podnoszenia kwalifikacji powoduje presję na zdobywanie wiedzy zarówno w dziedzinie technologii produkcji, zarządzania oraz marketingu i odbywa się na poziomie lokalnym krajowym a następnie przez internacjonalizację uczenia się pojawiają się pozytywne efekty rozprzestrzeniania się wiedzy (tzw. Externalities). Pojawia się więc presja na produkcję i eksport wyrobów o wyższym wkładzie technologii i kapitału ludzkiego i stopniowo przewaga konkurencyjna tego kraju przesuwa się w kierunku innowacyjnym towarów o zaawansowanej technologii.

Wyraża się to uzyskiwaniem przewagi komparatywnej w eksporcie takiego kraju w towarach należących do zaawansowanej technologii.

Przedstawiony powyżej model jest możliwy do realizacji przy aktywnej roli państwa w gospodarce takiego kraju, co wyraża się strategią ukierunkowaną na otwarcie gospodarki, aktywne przyciąganie kapitału zagranicznego oraz uprawianie aktywnej polityki promocji eksportu na rynkach zagranicznych. W tym celu stosowany jest pakiet instrumentów finansowego wspierania eksportu, do których należą:

• dopłaty do stałej stopy

• gwarancje i ubezpieczenia kredytów oprocentowania kredytów eksportowych niwelujące eksportom koszty zmian kursu walutowego eksportowych

• cały zestaw instrumentów promocji eksportu jak: targi, wystawy, biuletyny itp.

7. na czym polega zasługa Portera w rozwoju teorii konkurencyjności międzynarodowej?

romb Portera - analiza konkurencyjności narodowej

przewaga konkurencyjna firmy stanowi kombinację czynników tworzących krajowe otoczenie firmy i strategii firmy.

2. strategia struktura

rywalizacja firm

1. warunki czynników produkcji 4. warunki popytu

3. sektory pokrewne wspomagające

1. warunki czynników produkcji

• dostępność firm do wysokiej jakości czynników produkcji

• zasoby pracy

• zasoby kapitału

• infrastruktura materialna (drogowa energetyczna...)

• infrastruktura administracyjna

• infrastruktura naukowa i technologiczna

• zasoby naturalne

2. kontekst strategii i rywalizacji firm - lokalne środowisko i zasoby sprzyjające inwestycjom i trwałemu doskonaleniu, np. ochrona własności intelektualnej

3. sektory pokrewne i wspomagające

• dostęp do konkurencyjnych, lokalnych dostawców i firm działających w pokrewnych sektorach

• obecność gron (klastrów) zamiast oddzielnych branż

4. warunki popytu

• wymagający lokalni klienci

• szczególne wymagania klientów, które wyprzedzają trend ogólny

• nietypowy popyt lokalny w specjalistycznych segmentach, który może być zaspokojony przez firmy krajowe lub globalne

Przedstawienie przez Portera uporządkowanego logicznego zbioru kryteriów w postaci rombu, pomocnych do oceny poziomu konkurencyjności kraju, budzi pokusę do ilościowego ich ujęcia i poszukiwania syntetycznych indeksów, które mogłyby być wykorzystywane w rankingach międzynarodowych

8. na czym polega siła eksportowa kraju?

9. mierniki konkurencyjności gospodarki

do czasów globalizacji pod pojęciem międzynarodowej konkurencyjności kraju rozumiano zdolność firm, pochodzących z danego kraju do konkurencji na rynkach światowych. Zdolność tą mierzono siłą eksportową danego kraju przy pomocy takich wskaźników, jak:

• udział danego kraju w eksporcie światowym

• udział eksportu w GDP (Global Domestic Product) -

• dynamika eksportu

• bilans hz

• struktura towarowa eksportu, zwłaszcza udział produktów naukochłonnych

• terms of trade

Wspomagającymi parametrami, umożliwiającymi określenie konkurencyjnej pozycji na arenie międzynarodowej są również wskaźniki:

• GDP per capita (na głowę)

• GDP na zatrudnionego (informuje nie tylko o zamożności, ale i o produktywności)

Wskaźniki konkurencyjności

Wskaźnik penetracji importowej (tzw. import penetration natio) mierzy się jako udział importu z danego kraju A do tzw. konsumpcji rzeczywistej (apparent consumtion) odnoszonego do jednego rynku towarowego lub do rynku ogółem (rynku wszystkich towarów).

Apparent consumtion = produkcja P + import I - eksport E

Import penetration…= I_iA / P_ib + I_ib - E_ib

Wskaźnik konkurencyjności eksportowej jest najczęściej przedstawiony jako wskaźnik tzw. ujawnionej przewagi komparatywnej - RCA (revelaed comparative advantape)

Wskaźnik RCA może przybierać wartości:

Od 0 do nieskończoności - jeżeli jego wartość jest mniejsza os jedności (0,1) to wskazuje na brak przewagi komparatywnej w eksporcie tego towaru z danego kraju na rynek j. Im jego wartość jest większa od 1, tym przewaga jest mniejsza.

Twórcą tego wskaźnika jest Bela Balassz (angielska ekonomistka poch. Węgierskiego).

Wskaźnik krajowej konkurencyjności DRC.

DRC = Ai / Bi

DRC - jest to wskaźnik kosztów krajowych zasobów wyrażony w cenach światowych. We wskaźniku tym mierzy się stosunek wartości dodanej liczonej przy zastosowaniu cen krajowych (Ai) do wartości dodanej wyrażonej w cenach światowych (Bi).

Ai - obejmuje nakłady czynników produkcji (kapitału i siły roboczej) liczone w cenach krajowych, przy czym wartość Ai jest na ogół dodatnia z wyjątkiem sytuacji, kiedy występują dotacje lub subwencje do produkcji krajowej powodujące, że krajowy koszt czynnik produkcji przewyższa wartość produkcji.

Bi - obejmuje udział danej gałęzi w tworzeniu PBK mierzonego w cenach światowych.

DRC - ujemna wartość tego wskaźnika wskazuje na brak konkurencyjności.

Wskaźnik był opracowany przez M. Schydlowskiego (w Niemczech).

10. przyczyny słabej konkurencyjności polskiej gospodarki

konkurencyjność jest definiowana jako zdolność do sprostania konkurencji międzynarodowej i utrzymania wysokiego tempa krajowego popytu bez pogorszenia bilansu obrotów bieżących, a na rynku międzynarodowym wyraża się ona akceptacją wyrobów danego kraju o powiększaniem się jego udziałów w rynkach eksportowych.

Konkurencyjność kraju zależy od zdolności do zachwiania równowagi na rynku krajowym między importem a produkcją krajową.

Drugie podejście - szersze podkreśla długookresowy wymiar zdolności kraju do konkurowania i obejmuje następujące czynniki: zasoby naturalne, infrastrukturę gospodarczą, kapitał, technologie, kapitał ludzki, zdolność do przetworzenia innowacji jak również efektywnego na nie oddziaływania.

Korzyść konkurencyjna - wynika z relatywnej siły danej gospodarki lub jej gałęzi w stosunku do zagranicznej konkurencji dostarczającej towary na rynki międzynarodowe. Konkurencyjność tą determinują czynniki makro i mikroekonomiczne:

1. Czynniki makroekonomiczne (polityka gospodarcza rządu)

• makroekonomiczna dotycząca inflacji, bezrobocia, podatków oraz kursu walutowego (polityka w dziedzinie wzrostu gospodarczego)

• polityki sektorowe: handlowe, rolne, przemysłowe, technologiczna, ochrony środowiska, w zakresie rynków kapitałowych.

2. 
   Czynniki mikroekonomiczne - czyli zdolności produkcyjne firm, ich wyposażenie w czynniki wytwórcze (kapitał rzeczowy i ludzki) i zdolność do innowacji, zarządzanie firmą, strategie marketingowe, koszty produkcji, stosunki pracy.

analiza czynników konkurencyjności wykazała, że mikroekonomiczne czynniki tworzące indeks są odpowiedzialne za 83% różnic w poziomie PKB per capita pomiędzy różnymi krajami

Polska:

• 36 miejsce pod względem dochodu narodowego

• tendencja do pogarszania pozycji w głównych obszarach (nie oznacza to pogorszenia sytuacji, bo w wielu sferach notujemy powolny postęp, ale inni doskonalą się szybciej)

• mocno słabnąca pozycja w regionie

• szybsze pogarszanie w dziedzinach odpowiedzialnych przez rząd

---