Komórka zwierzęca zbudowana z jadra i cytoplazmy, w której znajdują się tzw. organelle

Komórkowe, otoczona jest błona komórkowa

Błona komórkowa - zbudowana jest z warstwy fosfolipidowej, której cząsteczki są spolaryzowane, ułożone końcami hydrofobowymi do środka, a hydrofilowymi na zewnątrz

Białka znajdujące się w warstwie fosfolipidowej mogą być:

- aktywnymi enzymami

- receptorami błonowymi wiążącymi się ze swoistymi substancjami na zewnątrz komórki

- strukturami związanymi z transportem substancji przez błonę

Na zewnątrz błony komórkowej znajduje się glikokaliks - powłoczka powierzchniowa zbudowana z glikoproteidów i glikolipidów

Błony srodkomorkowe - maja taka sama budowę jak błona komórkowa, różnią się jedynie składem białek i lipidów

Tworzą siateczkę srodplazmatyczna występującą w postaci kanałów, cystern i pęcherzyków

Siateczka srodplazmatyczna ziarnista (szorstka) - pokryta rybosomami - występuje w komórkach o intensywnej syntezie Białka (komórki nerwowe)

Siateczka srodplazmatyczna gładka - bez rybosomów - w komórkach syntetyzujących węglowodany (komórki wątroby) i lipidy (komórki gruczołów łojowych)

Cytoplazma podstawowa - wypełnia przestrzenie miedzy błonami srodkomorkowymi i stanowi główną masę komórki. W niej znajdują się liczne organelle komórkowe

Stanowiące odrębne struktury, otoczone błonami Np. mitochondria, lizosomy, aparat Golgiego

Zanurzone bezpośrednio w cytoplazmie Np. rybosomy, filamenty, mikrotubule

Mitochondria - odpowiedzialne są za wytwarzanie, magazynowanie i dystrybucje energii (zawierają zespoły enzymów uczestniczących w oddychaniu komórkowym). Maja one wydłużony kształt i otoczone są podwójną błona. Błona wewnętrzna jest charakterystycznie pofałdowana (ilość pofałdowań jest proporcjonalna do aktywności metabolicznej komórki) i tworzy tzw. grzebienie mitochondrialne. W niektórych komórkach zamiast grzebieni znajdują się kanaliki mitochondrialne.

Lizosomy - kuliste ziarenka otoczone błona, zawierające enzymy hydrolityczne. Dzięki nim trawione są substancje, które dostają się do komórki, w tym także substancje niepotrzebne lub szkodliwe dla organizmu. Szczególnie dużo lizosomów występuje w takich komórkach jak makrofagi i leukocyty.

Aparat Golgiego - ma postać ziaren lub siateczki i składa się z trzech rodzajów elementów i cystern, małych pęcherzyków i dużych wodniczek. Bierze on udział w procesach:

- wydzielniczych

- resorpcyjnych

W aparacie Golgiego gromadzone są substancje pobierane ze środowiska zewnętrznego oraz wytwarzane w cytoplazmie, które później są wydzielane z komórki lub zużywane do budowy nowych produktów.

Rys. Aparat Golgiego

Mikrotubule i filamenty - stanowią szkielet komórki

Mikrotubule są rurkowatymi strukturami zbudowanymi z Białka - tubuliny. Wchodzą w skład centrioli - struktur organizujących wrzeciono mitotyczne. Są także składnikiem rzęsek i witek.

Filamenty są elementami podporowymi i kurczliwymi. Wyróżnia się trzy rodzaje:

Cienkie - aktynowe

Pośrednie - o różnym składzie

Grube - miozynowi

Rybosomy - cząsteczki RNA, maga występować luźno w cytoplazmie lub w postaci ziarnistości na powierzchni siateczki srodplazmatycznej

Rys. Rybosomy - budowa

Wtręty komórkowe - to niestałe składniki cytoplazmy. Ich występowanie i ilość zależy od stanu czynnościowego komórki, Np. w czasie podziału komórki wtręty zupełnie znikają i na nowo gromadzą się dopiero w komórkach potomnych. Maja postać ziaren, kropli lub kryształów.

Do wtrętów komórkowych zaliczamy:

Substancje zapasowe (Białka, węglowodany, tłuszcze)

Wydzieliny - produkty wytworzone przez komórki gruczołowe

Wydaliny - szkodliwe produkty przemiany materii

Barwniki

Wtręty nieorganiczne dostające się ze środowiska zewnętrznego droga fagocytozy, Np. różnego rodzaju pyły gromadzące się w nabłonku pęcherzyków płucnych

Jadro komórkowe - to pęcherzyk wypełniony sokiem jądrowym - kariolimfą, w którym znajdują się chromosomy i jąderko. Jest niezbędnym składnikiem komórki. Oddzielone jest od cytoplazmy otoczka jądrowa składająca się z 2 błon, miedzy którymi znajduje się przestrzeń okolojadrowa. Otoczka jądrowa ma porowata budowa pozwalająca na wymianę między jądrem a cytoplazma.

Chromosomy znajdujące się w jadrze rozciągnięte są w długie nici, które silnie skręcają się w czasie podziałów komórki. W nich zawarta jest informacja genetyczna przekazywana z komórki macierzystej na potomne.

Rys. Jądro komórkowe

Kształt i wielkość komórki zależą od miejsca występowania i pełnionych funkcji

W środowisku płynnym (Np. krew i limfa) komórka ma kształt owalny lub kulisty

W środowisku stałym lub w którym jest ściśnięte przybiera różne kształty: wrzecionowate, cylindryczne, sześcienne, gwazdziste lub stożkowate

Komórki mogą posiadać wypustki, które w zależności od kształtu określa się jako:

Blaszkowate - lamelipodia

Palczaste lub ameboidalne - pseudopodia

Nitkowate - filopedia

Cienkie, krótkie i pałeczkowate - mikrokosmki, które mogą pokrywać komórkę w formie Rabka szczoteczkowego (enterocyty)

Komórki w organizmie tworzą zespoły zwane tkankami, które są częściami narządów

W tkance komórki stykają się ze sobą błonami komórkowymi lub łączą się ze sobą za pomocą specjalnych połączeń międzykomórkowych, które:

1. Maja znaczenie mechaniczne

Desmosomy - zgrubienia Błony komórkowej, do których przytwierdzają się włókienka kurczliwe

Strefy zamykające

Połączenia ściśle

2. Pośredniczą w transporcie substancji z komórki do komórki

Połączenia szczelinowe, przez które przechodzą jony i małe cząsteczki

PRZEZNACZENIE I UKIERUNKOWANIE KOMÓRKI

Określone obszary jaja, z których podczas rozwoju zarodkowego powstaną poszczególne tkanki i narządy nazywamy obszarami presumptywnymi

Przeznaczenie komórki jest to określenie, w jakie typy komórek przekształci się jej potomstwo powstające w wyniku podziałów w trakcie prawidłowego rozwoju.

Podczas rozwoju przeznaczenie komórek ulega stopniowemu ograniczeniu

Komórki totipotencjalne - zdolne do wytworzenia całego zarodka (może z nich powstać każdy typ komórki)

Komórki pluripotencjalne - komórki o ograniczonym przeznaczeniu (mogą z nich powstać tylko niektóre typy komórek)

W dojrzałym organizmie możemy wyróżnić:

Komórki dzielące się ciągle, ale tworzące identyczne potomstwo Np. hepatocyty

Komórki, które nie podlegają podziałom Np. neurony

Komórki macierzyste, które nie są ostatecznie zróżnicowane. W wyniku podziału tworzą 2 nierownowartosciowe komórki potomne, z których tylko 1 ulega ostatecznemu zróżnicowaniu, a druga zastępuje komórkę wyjściową Np. zużywający się naskórek

Embriologia Ćwiczenia 3

1

---