Jerzy Gawroński

Anna Gołębiewska

V. Pareto - Krążenie elit

Hierarchia społeczna i krążenie elit.

1. Pareto określał społeczeństwo nie na zasadzie piramidy, a przypisywał mu kształt „bączka” co też wiąże się z nieustannym krążeniem. Społeczeństwo to organizm wypełniony molekułami, czyli ludźmi tworzącymi poszczególne warstwy.

Obraz bączka można uzyskać kiedy za kryterium podziału społeczeństwa obierzemy stopień bogactwa. Podobnie może być przy podziale względem inteligencji lub talentów, lecz wówczas niekoniecznie te same jednostki będą na szczycie. Najbardziej podobnym kryterium jak podział względem majętności byłby stopień władzy.

2. Zdaniem Pareto arystokracje są skazane na upadek. Przyczyną nie zawsze muszą być wojny, czy też koniec rodu, może również nastąpić degeneracja potomków. Z tym, że degeneracja wcale nie musi dotyczyć jedynie chorób oraz alkoholizmu, lecz mniejsza płodność to również mniejsza żywotność co wiąże się ze stylem życia czego przykładem są arystokratyczne rody szwedzkie. Pareto tłumaczy to selekcją naturalną powołując się przy tym na nauki eugeniczne dotyczące selektywnego rozmnażania. Otóż duża ilość potomków osłabia elity opóźniając tym samym selekcję klas niższych(często klas wiejskich). To oznacza, że nowe elity w wyniku nieustannego krążenia wyłaniają się z warstw niższych, następnie wznoszą się do warstw wyższych, gdzie stopniowo się rozwijają, a następnie popadają w dekadencję i zanikają w związku z czym koło się zamyka.

3. Rewolucje powodują wyniesienie nowych elit i na dłuższy czas ustalają porządek, może to być choćby podbój ras obcych eugenicznie.

4. Arystokracja ciągle się zmienia, elity walczą między sobą posługując się przy tym ludem-klasy niższe nie mogą sprawować władzy, lecz mogą generować elity. W przypadku infiltracji elity A(rządzącej) przez elitę B następuje pewnego rodzaju równowaga. Ta równowaga może zostać naruszona, gdy elita B zbrojnie zdobywa władze. Takie ruchy generują kolejną elitę D, która z czasem pragnie znów odebrać władzę, gdy obietnice rządzącej już elity B nie mają pokrycia.

5. Oznaką chylenia się arystokracji ku upadkowi jest zbytnia pobłażliwość wobec ludu. Taine: ”porządek należy utrzymywać siłą”

Le Bon: „ustępstwa powodują pogardę u przeciwników”

Jednak brak uczuć również prowadzi do degeneracji. Pareto uważa, iż ludy pacyfistyczne zawsze z góry skazane są na nicestwienie-na pożarcie jak barany stają się pokarmem dla wilków(stąd słynne zdanie Rudolfa Hess'a „W świecie baranów wolimy być wilkami”). Takie zjawisko zachodzi w rzeczywistości pomiędzy poszczególnymi rasami, jak twierdzi Pareto: „Gdyby Murzyni byli silniejsi niż Europejczycy, to oni dokonaliby podziału Europy, a nie Europejczycy Afryki”. Określane jest to mianem prawo kaduka tzn., że ludy cywilizowane zawsze podbijają te „niecywilizowane” ponieważ liczy się siła, a nie prawo. Doskonałym przykładem są również Chiny. Prawo by funkcjonować potrzebuje siły natomiast perswazja jest środkiem do jej zdobywania.

6. Cywilizacja postępu-produkcja dóbr ekonomicznych rośnie wraz ze wzrostem kapitału ruchomego. Coraz powszechniejszy staje się dobrobyt materialny, a to sprzyja tworzeniu się tzw. „kultury pieniądza”. Dlatego wojny stają się mało lukratywne, polityka jest łagodniejsza. Molinari nazywa takie zjawisko „cichą rewolucją”.

Krążenie elit.

1. Zdaniem Pareto społeczeństwo nie jest jednorodne ponieważ ludzie różnią się od siebie siłą fizyczną, intelektem, płcią itd. Obiektywna równość jest absurdem, zaś równość subiektywna silnie wpływa na społeczeństwo stając się przedmiotem walki politycznej. Subiektywna równość ma niewiele wspólnego z rzeczywistością i służy tylko po to by zastąpić jedną arystokrację inną. Taka walka o wpływy elity A alfa z elitą b alfa często przybiera z nazwę walki o wolność, równość i sprawiedliwość.

2. Elity wyodrębnić w każdym podmiocie, który obserwujemy np. może istnieć arystokracja świętych czy uczonych lub też rozbójników i złodziei. Miarą w tym przypadku jest dobrobyt i dominacja-elity rządzą zawsze bez względu na demokrację i stale się odnawiają.

Pareto stworzył abstrakcyjny model systemu społecznego. Rysunek, którym się posługiwał przedstawia elementy społeczne pod względem bogactwa, ruchów ludności.

Kształt krzywej n t b s zmienia się bardzo powoli, jest niemal stały. Autor stwierdza, że: „molekuły z jakich składa się agregat społeczny nie pozostają w stanie spoczynku, dokonują się dość duże ruchy, jedni się wzbogacają, drudzy biednieją”.

Autor stwierdza, że organizacja społeczna przypomina w tym żywy organizm.

Kształt się nie zmienia, ale może w rzeczywistości wielkość. Aby ustalić zmiany kształtu trzeba się odnieść do stałej liczby ludności.

Pareto przyjmuje założenia o stałej liczbie członków w poszczególnych warstwach.

Część a b b' a'.

Zachodzą w niej dwa rodzaje zmian:

1. Człowiek umiera, jego syn po nim dziedziczy - dochód pozostaje ten sam;

2. Między tą częścią a częściami sąsiednimi dokonuje się często dość aktywna wymiana

Część a b b' a' otrzymuje z części dolnych te jednostki, które się wzbogaciły, z części górnych jednostki zubożałe.

Czyli pierwsze zmiany zależą od ruchu ludności, a drugie od ruchu bogactwa.

Z bardzo powolnych zmian krzywej możemy wnioskować, że każda warstwa a b b' a' pozyskuje mniej więcej tyle jednostek ile traci, czyli wychodzi na zero.

Zmiany powodowane przez ruch ludności mogą być kompensowane przez zmiany powodowane ruchem bogactwa, czyli wychodzi na zero.

Dwa skrajne przypadki:

1. Jednostki znajdują się w warstwie dochodów odpowiadającej jej zdolnością;

2. Warstwa dysponująca określonym dochodem miałaby charakter zamkniętej kasty i nie było by żadnej wymiany między warstwami.

W rzeczywistości mamy do czynienia z sytuacjami pośrednimi między tymi dwiema skrajnościami.

Natomiast w sytuacji, gdy występują elementy odrzucone przez jakąś warstwę spadają do niższych. Autor pisze: „co się jednak dzieje z elementami odrzuconymi przez ostatnią warstwę części ograniczonej na dole linią m n? To oczywiście śmierć uwalnia społeczeństwo od tych elementów”.

W społeczeństwie należy funkcje i rodzaje zajęć jednostek, a nie je same. Można je pogrupować w rodzaje:

α zajęcia bezpośrednio wytwarzające dobra ekonomiczne lub usługi - tworzą obsługę osobistych kapitałów;

β zajęcia bezpośrednio współdziałające z produkcją dóbr ekonomicznych lub użytecznych dla agregatu społecznego - tworzą opiekę;

γ bezczynność - osoby pozostające bez zajęcia: dzieci, starcy, posiadacze ruchomych i ziemskich kapitałów;

δ zajęcia, których celem jest przywłaszczanie sobie, środkami legalnymi lub nie dóbr należących do innych

Heterogeniczność społeczeństwa i krążenie jego poszczególnych elementów

Faktem jest, że społeczeństwa jest homogeniczne; ludzie różnią się pod względem fizycznym, moralnym, intelektualnym. Pareto rozpatruje heterogeniczność pod kątem równowagi społecznej.

Klasy społeczne nie są od siebie odseparowane, ma miejsce intensywne krążenie między nimi.

Elity społeczne i ich krążenie

W zależności od intensywności rozpatrywanej cechy można człowiekowi przypisać wskaźnik.

Autor proponuje żeby założyć, że we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej jednostce przypisuje się wskaźnik określający jej zdolności: „na przykład człowiekowi wykonującemu wolny zawód i będącemu doskonałym specjalistą damy 10 punktów, temu, który nie może znaleźć ani jednego klienta, damy 1 punkt, a 0 punktów zarezerwujemy dla zupełnego durnia”.

Wydzieloną klasą osiągającą najwyższe wskaźniki jest klasa wybraną, czyli elita.

Klasę tą dla badań równowagi społecznej dzieli się na dwie, aby oddzielić tych którzy bezpośrednio lub pośrednio odgrywają znaczną rolę w rządzeniu i tworzą elitę rządzącą, od tych którzy stanowią elitę nie rządzącą, pozostałych.

Czyli mamy dwie warstwy:

1. warstwa niższa - klasę nieelitę

2. warstwę wyższą - elitę dzielącą się na dwie:

1. Elitę rządzącą

2. Elitę nie rządzącą

Miejsce w jakiejś klasie przyznaje się za pomocą etykiet. Są wyjątki, które nie zasługują na przypisywanie im etykiety. Natomiast w elicie niektóre etykiety są dziedziczne.

Klasa rządząca reprodukuje się dzięki klasie niższej oraz przez utratę najbardziej zdegradowanych. Jeżeli tego zabraknie dochodzi do zaburzeń.

Krążenie elit powoduje przeobrażanie się elity.

a'

a

m

0

Y

n

t

b

b'

s

X

---