Hierarchiczne
struktury
społeczne

Podstawowe pojęcia hierarchii
społecznej



Status: pozycja jednostki w

społeczeństwie niekoniecznie

ustalana w relacji niższości/wyższości

wobec innych statusów



Wyróżnia się statusy indywidualne i

uogólnione oraz przypisane i osiągane



Ranga: pojęcie nierozerwalnie

wiążące się z określeniem hierarchii

Gospodarka a struktura
społeczna



Typ gospodarki nigdy nie determinuje
złożoności społeczeństwa



Jednak można stwierdzić
prawidłowość polegającą na tym, że
społeczności o zaawansowanej
gospodarce mają bardziej złożoną i
zhierarchizowaną strukturę.

Struktura kastowa



Najczęstszym przykładem społeczeństwa

kastowego są Indie, których tradycyjna

struktura składała się z czterech kast:

braminów, kszatriów, wajśjów i śudrów



Jednakże struktura kastowa jest o wiele

powszechniejsza. Za jej formę uznaje się

np. tradycyjne społeczeństwa feudalne,

albo społeczeństwa niejednolite rasowo.

Struktura kastowa cd.



Istotą struktury kastowej jest

przekonanie o wrodzonym charakterze

różnic społecznych



Idzie za tym szczególna uwaga, jaką

otoczone są relacje seksualne między

kastami



W tych relacjach uprzywilejowaną

pozycję mają mężczyźni z kast wyższych

Struktura kastowa cd.



Poza relacjami seksualnymi
społecznej reglamentacji ulegają inne
kontakty międzykastowe (zwłaszcza
wspólne jedzenie)



Podziały kastowe mogą nakładać się
na inne podziały społeczne (tak, jak
jest to wśród rumuńskich Romów)

Niewolnictwo



Niewolnictwo jest szczególną cechą bardziej
złożonych strukturalnie społeczeństw



Na ogół głównym źródłem niewolników są
wojny



Niewolnictwo może być również formą kary
stosowanej wobec niesubordynowanych
członków własnej grupy

Niewolnictwo cd.



Istnienie niewolnictwa nie idzie w
parze z nieludzkim traktowaniem
ludzi będących niewolnikami



Niewolnictwo, poza nielicznymi
wyjątkami, nigdy nie stanowiło
istotnej siły ekonomicznej

Organizacja polityczna



Głównym celem organizacji politycznej jest
koordynacja działań całej grupy skierowana
na osiągnięcie wspólnych celów.



Warunkiem koniecznym wyodrębnienia
organizacji politycznej jest wytwarzanie
nadwyżek żywności umożliwiających części
ludności podjęcie zajęć niezwiązanych
bezpośrednio z jej wytwarzaniem

Organizacja polityczna cd.



Najbardziej elementarną strukturą
polityczną jest struktura rodzinna tożsama z
nią w społecznościach najprostszych (np.
Szoszoni)



Legitymizacja władzy jest warunkiem
koniecznym, przy czym ma wyraźnie
większe znaczenie w społecznościach mniej
złożonych, w których kładzie się duży nacisk
na jednomyślność

Typy organizacji politycznej



Struktury segmentarne – jest to taki typ
władzy politycznej, w której brak centralnej
władzy politycznej



Nie wyklucza to istnienia przywódców (np..
Wodzów, albo kapłanów), których władza
jest stosunkowo mała i ogranicza się jedynie
do zapewniania jedności wewnętrznej i
bezpieczeństwa zewnętrznego

Typy organizacji politycznej
cd.



Najbardziej rozwiniętym typem struktur

segmentarnych były plemienne

organizacje plemion Indian Wielkich

Równin



W strukturze segmentarnej stanowisko

wodza dawała właściwie wyłącznie

prestiż, natomiast nie wiązały się z nim

żadne inne przywileje (np. natury

ekonomicznej)

Struktury polityczne cd.



Wodzostwo stanowi bardziej
zaawansowany typ organizacji
politycznej i wiąże się z daleko idącym
ekonomicznym zróżnicowaniem
społeczeństwa



Korzyści ekonomiczne, jakie czerpie
wódz wynikają z jego pozycji w
strukturze rodowej

Struktury polityczne



Królestwo stanowi najbardziej
zaawansowany typ struktury
politycznej. Władca jest w nim
postrzegany jako formalny właściciel
królestwa i jego korzyści są tego
konsekwencją

Etniczność



Etniczność jest jednym z ważniejszych
sposobów określania struktury społecznej,
którego znaczenie, wbrew oczekiwaniom
niektórych, nie spada.



Etniczność określa się jako rodzaj więzi
formujący odrębne kulturowo grupy
społeczne zarówno o charakterze
plemiennym (np. Jukagirzy), jak i
narodowym

Etniczność cd.



Z etnicznością mamy do czynienia

tam, gdzie grupy społeczne

postrzegają swoją odrębność pod

względem:



Różnych elementów kultury



Genealogii



Terytorium



Cech indywidualnych

Typy grup etnicznych



Miejskie mniejszości etniczne



Etniczne mniejszości przygraniczne



Regionalne mniejszości etniczne



Ludy tubylcze

Dwie koncepcje etniczności



Prymordialistyczna (A. Smith)



Instrumentalna (E. Gellner)