DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

I. CHARAKTER DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Działania administracji publicznej to nie tylko wykonywanie prawa, to twórcza odpowiedź na potrzeby społeczeństwa, to aktywny zarząd dobrami, nie tylko z tendencją do ich utrzymywania, ale do ich pomnożenia.

W istocie prawo powszechnie obowiązujące stanowione przez władzę ustawodawczą do wykonywania przez administrację publiczną zawiera wiele konstrukcji prawnych umożliwiających podejmowanie działań o charakterze twórczym, kreującym przedsięwzięcia nowe. Są to konstrukcje, które pozwalają nie tylko na wykonywanie rozumiane jako twórcze organizowanie wykonywanie norm prawa, niejednokrotnie z szerokim zakresem samodzielności organów administracyjnych.

Prawo nadaje działaniom administracji charakter wiążący, prawo jest elementem chroniącym pozycję obywatela i porządkującym organizacje administracji publicznej w taki sposób, by nie stwarzała ona zagrożenia dla praw i wolności obywatela.

W państwie prawa organy administracji publicznej nie poszukują inspiracji do działania poza obowiązującym porządkiem prawnym, wszystkie bowiem impulsy dla podjęcia działań koniecznych w obliczu danego stanu faktycznego zawarte są w normach prawa powszechnie obowiązującego.

II. ZWIĄZANIE PRAWEM DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Działania administracji publicznej (rządowej i samorządowej) związane są w państwie prawa prawem powszechnie obowiązującym oraz prawem o charakterze wewnętrznym, obowiązującym tylko jednostki organizacyjne podległe organowi administracji publicznej upoważnieniem do stanowienia prawa wewnętrznego.

W doktrynie państwa prawa przyjmuje się zasadę, że organy administracji publicznej nie powinny stanowić prawa powszechnie obowiązującego, które będzie następnie wykonywane przez organy tej administracji.

W państwie prawa, prawo stanowione jest pochodzenia parlamentarnego.

Jeśli z wyraźnie określonych powodów władza wykonawcza upoważni władzę ustawodawczą do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego, to jest to wyjątek od zasady.

Podstawa prawna działania administracji to zarazem ten wymóg, który nie pozwala porównywać działań administracji publicznej z działaniami człowieka, osoby fizycznej czy osoby prawnej prawa prywatnego.

Nie wyczerpująca regulacja prawna działań administracji publicznej to zjawisko niezmiernie towarzyszące działaniom administracji.

Na empirycznych przykładach budowana jest teza, że pełne związanie prawne działań administracji ani nie jest możliwe, ani nie jest realne, ani nie jest potrzebne.

W klasycznej nauce prawa administracyjnego i w nauce administracji wyodrębniono dwie grupy działań:

a) działania prawne - to działania w całości wyznaczone normami prawa, wywołujące skutki prawne.

b) działania faktyczne - to działania nie uregulowane wyczerpująco normami prawa, nie wywołujące bezpośrednio skutków prawnych.

Szczegółowa regulacja prawna działań ma chronić i zabezpieczać jednostkę przed arbitralnym i nie uregulowanym dokładnie działaniem organów administracji.

Działania faktyczne - mają jedynie charakter pomocniczy względem działań prawnych, dotyczą kwestii techniczno-organizacyjnych wewnątrz aparatu administracyjnego, w szczególności przeznaczone są do:

• organizowania biurowości,

• obiegu dokumentów w urzędzie,

• prowadzenia wewnętrznych rejestrów i kartotek, ekspedycji poczty,

• sprawozdań z inspekcji,

• sporządzania protokołów z narad itp.

Zasada związania prawnego wszystkich działań administracji publicznej:

oznacza, że działania te mogą być podejmowanie wyłącznie wtedy, gdy normy prawa zawierają upoważnienie do podjęcia działania, gdy upoważniają do działania w określonej formie i określonych warunkach.

Zasada związania prawnego działań administracji...

dotyczy także tych niewyczerpująco uregulowanych prawem działań, które noszą charakter apeli kierowanych do ludności, rozmaitego typu odezw adresowanych do obywateli do spopularyzowania lub upowszechnienia określonych akcji społecznych, zachęcających obywateli do określonych zachowań społecznie doniosłych, wezwań publicznych o zróżnicowanej treści, zachęt publicznych o ofiarowywanie lub przekazywanie pewnych dóbr, reklam zachęcających do korzystania z określonych usług publicznych, świadczonych przez rządowe lub samorządowe jednostki użyteczności publicznej, apeli zawierających informacje o znaczeniu publicznym lub ostrzeżenia o określonych zagrożeniach.

III. ZAKRES SWOBODY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

Podstawa prawna oznacza, że każde działanie organów administracji publicznej powinno być oparte na upoważnieniu udzielonym organom przez normę ustawową do:

1) podjęcia działania,

2) podjęcia działania w określonej formie,

3) podjęcia działania w określonych warunkach.

Źródłem swobody organu administracyjnego, pojmowanej jako możliwość dokonania określonego wyboru, jest zawsze norma prawna, która udziela organowi takiej swobody lub mu jej nie udziela.

W państwie prawa organy administracji publicznej nie posiadają swobody działania.

Jedną z pierwszych koncepcji mających na celu ograniczenie swobody działania administracji była koncepcja wewnętrznych granic uznania administracyjnego E. Bernatzika(1886).

Z czasem zasadę działania administracji jako działania swobodnego zrygoryzowano. Przyjęto jako zasadę, że działania swobodne administracji publicznej mogą być wówczas podejmowane , gdy wyraźny przepis ustawy tak postanowi.

Sądowa kontrola legalności aktów administracyjnych - oparta jest na swobodnym uznaniu.

Sąd administracyjny może badać, czy zostały spełnione formalne wymogi wydania aktu administracyjnego opartego na swobodnym uznaniu, samego jednak uznania merytorycznie kontrolować nie może.

IV. SFERY DZIAŁAŃ:

• POLICJA ADMINISTRACYJNA Sfera pierwsza obejmuje działania polegające na ochronie bezpieczeństwa, porządku i spokoju publicznego, a w szczególności życia, zdrowia i mienia.Przedmiot ochrony odpowiada zakresem historycznie wykształconej postaci policji administracyjnej i ujawnia zgodność charakteru form, za pomocą których administracja realizuje swoje kompetencje. Przedmiot ochrony chroni się i pewne dobra(życie, zdrowie, mienie) i pewne stany (bezpieczeństwo, porządek i spokój publiczny).

• REGLAMENTACJA  Wolność gospodarcza, historycznie rzecz biorąc, zyskała z przyczyn społecznych, gospodarczych oraz politycznych rangę prawa podstawowego. Stało się to wprawdzie w poszczególnych krajach w różnym czasie, ale zawsze wraz z zanikiem stosunków feudalnych, w wyniku rozwoju rolnictwa i przemysłu oraz na skutek politycznego żądania przedsiębiorców przyznania im wolności, która zastąpić miała uprzednie przywileje, nadania i system opłat. Reglamentacja oznacza różną sferę działalności administracji, której istotą jest ograniczenie w dziedzinie wykorzystania składników procesu wytwarzania, świadczenia usług i obrotu towarowego, swobody działań i podmiotów gospodarujących w imię szeroko pojętego interesu społeczno-ekonomicznego. Zasięg czasowy wyróżnienia reglamentacji administracyjnej wobec obywateli jest analogiczny do trwałości prawnej ich praw rzeczowych oraz prawnej dopuszczalności szeroko rozumianych przedsięwzięć gospodarczych, podejmowanych przez te podmioty.

• ŚWIADCZENIA MATERIALNE Sfera trzecia obejmuje działania polegające na zapewnieniu materialnych warunków życia w społeczeństwie. Dotyczy to zarówno ingerencji administracji w dziedzinie, które zazwyczaj pozostawione są indywidualnej inicjatywnie jednostek (np. zapewnienie mieszkania), jak i w dziedzinach, które zazwyczaj pozostawione są zorganizowaniu przez administrację publiczną(np. ubezpieczenia społeczne). Sfera ta z punktu widzenia społecznego jest szczególnie newralgiczna.

• ŚWIADCZENIA NIEMATERIALNE  Sfera czwarta obejmuje działania polegające na regulacji niematerialnych warunków życia w społeczeństwie: regulacji poddanych prawu administracyjnemu. Realizacja tego prawa odbywa się głównie przez wydanie decyzji administracyjnych (przyjęcie chorego do kliniki), ale może wynikać też wprost z prawa(realizacja obowiązku szkolnego).

• ZAKAZ INGERENCJI ADMINISTRACJI Piąta sfera polegająca na zakazie ingerencji administracji może być osadzana na tych postanowieniach konstytucji, które nie dopuszczają żadnego wyjątku lub dopuszczony wyjątek określają dokładnie.

V. JĘZYK ADMINISTRACJI

Językiem państwowym jest ten język, w którym publiczne władze państwa występując oficjalnie współtworzą lub przystępują do prawa kreowanego między państwami i ich organizacjami(umów, konwencji, traktatów, protokołów, paktów, statutów, układów i in.) oraz ten język, w którym kompetentne organy władz tworzą prawo wewnętrzne.

Językiem urzędowym jest ten język, w którym prawo to musi być realizowane.

---