Sprawozdanie z realizacji w 2004 r.

Narodowego Planu Rozwoju

na lata 2004 - 2006

MINISTERSTWO GOSPODARKI I PRACY

Instytucja Zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty

Czerwiec 2005 r.

SPIS TREŚCI

Wstęp

Wstęp

Sprawozdanie z realizacji w 2004r. Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004 - 2006 jest jednym z elementów wprowadzonego systemu monitorowania i zarządzania pomocą strukturalną dla Polski. Zostało przygotowane przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, pełniącego funkcję instytucji zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty, w oparciu o system sprawozdawczości i monitoringu przewidziany w następujących aktach prawnych: rozporządzeniu Rady z dnia 21 czerwca 1999 r.
nr 1260/1999 wprowadzającego ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych, ustawie
z dnia 20 kwietnia 2004r. o Narodowym Planie Rozwoju, rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 22 września 2004r. w sprawie trybu, terminów i zakresów sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu rozliczeń.

Niniejsze Sprawozdanie z realizacji w 2004r. Narodowego Planu Rozwoju służy także jako Sprawozdanie roczne nt. wdrażania Podstaw Wsparcia Wspólnoty, którego obowiązek przygotowania wynika z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2004r. w sprawie przyjęcia Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 oraz zapisów Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski na lata 2004-2006.

Sprawozdanie z realizacji w 2004r. Narodowego Planu Rozwoju, obejmujące okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2004r., zostało sporządzone w oparciu o:

• sprawozdania roczne z realizacji: Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich, Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, Sektorowego Programu Operacyjnego Transport, Programu Operacyjnego Pomoc techniczna, Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego, Inicjatywy Wspólnotowej Equal, poszczególnych programów Inicjatywy Wspólnotowej Interreg IIIA

• Informację o realizacji Programu wsparcia na rok 2004

• informacje przekazane przez instytucję zarządzającą dla Funduszu Spójności oraz instytucją Inicjatywą Wspólnotową Interreg w zakresie programów Interreg III B,C

• dodatkowe informacje pozyskane przez instytucję zarządzającą Podstawami Wsparcia Wspólnoty w ramach systemu sprawozdawczości

Zakres Sprawozdania z realizacji w 2004r. Narodowego Planu Rozwoju odpowiada wymogom art. 49 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o Narodowym Planie Rozwoju oraz par. 4 w/w rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy.

Układ Sprawozdania obejmuje: opis głównych tendencji w sytuacji społeczno - ekonomicznej w Polsce w 2004r. (rozdział 1), opis działań podjętych dla przygotowania
i uruchomienia systemu wdrażania (rozdział 2), informację o realizacji poszczególnych komponentów Narodowego Planu Rozwoju, z uwzględnieniem wymiaru rzeczowego
i finansowego oraz opisem podstawowych etapów wdrażania (rozdział 3), odniesienie do Europejskiej Strategii Zatrudnienia (rozdział 6), charakterystykę podjętych działań w zakresie oceny (rozdział 7), kontroli (rozdział 8) oraz promocji Narodowego Planu Rozwoju (rozdział 10). Dodatkowo w rozdziale 9 przedstawiono opis systemu monitorowania oraz ogólną informację dotyczącą funkcjonowania w 2004 r. Komitetu Monitorującego NPR/PWW i jego podkomitetów. Rozdział 5 zawiera analizę zgodności podejmowanych w ramach NPR działań z głównymi politykami wspólnotowymi. W uzupełnieniu, w rozdziałach 4 i 11 zaprezentowane zostały w sposób syntetyczny wyniki badań ankietowych i niezależnych ekspertyz dotyczących odpowiednio wpływu wybranych typów projektów na osiąganie celów działań, a także realizacji zasady partnerstwa.

1. Opis sytuacji społeczno-ekonomicznej w 2004 r.

1.1 Główne tendencje w 2004 r.

Sytuacja demograficzna Polski

Według wstępnych szacunków ludność Polski w końcu 2004 r. liczyła 38175 tys. osób (tj. o 16 tys. mniej niż w końcu 2003 r.). Rozwój demograficzny Polski w 2004 r. nie uległ istotnym zmianom w stosunku do trendów obserwowanych w drugiej połowie lat 90-tych.
W szóstym z kolei roku odnotowano ubytek ludności (o blisko 80 tys. w porównaniu z 2000 r.). Rok 2004 był trzecim z kolei, w którym wystąpił ujemny przyrost naturalny (7 tys., wobec 14 tys. w 2003 r. i 5,7 tys. w 2002 r.). Nadal zmniejszała się liczba dzieci i młodzieży, rosła natomiast grupa osób w wieku produkcyjnym (o ok. 104 tys.- przyrost był więc niższy niż prognozowany w Narodowym Planie Rozwoju), a także liczba osób w wieku emerytalnym.

Tabela nr 1. Podstawowe wskaźniki demograficzne w latach 1990-2004

	1990	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004
Ludność ogółem w tys. (stan w dniu 31.XII)	38183	38639	38660	38667	38654	38254	38242	38219	38191	38175
Ludność w wieku - w % przedprodukcyjnym (0-17 lat)	29,7	27,0	26,3	25,6	24,9	24,4	23,5	22,7	21,9	21,5
produkcyjnym (18-59/64 lata)	57,5	59,0	59,5	60,1	60,6	60,8	61,5	62,2	62,9	63,2
poprodukcyjnym (60/65 lat i więcej)	12,8	14,0	14,2	14,3	14,5	14,8	15,0	15,1	15,2	15,3
Przyrost naturalny (w tys.)	157,4	42,7	32,5	20,3	0,6	10,3	5,0	- 5,7	-14,1	-7
na 1000 ludności	4,1	1,1	0,9	0,5	0.0	0,3	0,1	- 0,1	-0,4	-0,2
Saldo migracji zagranicznych (w tys.)	-15,8	-13,1	-11,8	-13,3	-14,0	-19,7	-16,7	- 17,9	- 13,8	-9

Źródło: GUS

Wzrost gospodarczy

W 2004 r. umocniły się tendencje wzrostowe w polskiej gospodarce. Wzrost produktu krajowego brutto był najwyższy od siedmiu lat i wyniósł 5,3% (wobec prognozowanego
w NPR 4,9%). Produkt krajowy brutto per capita liczony wg parytetu siły nabywczej stanowił w 2004 r., według wstępnych szacunków, odpowiednio 42,3% i 46,2% średniej unijnej (UE=15 i UE=25), został więc osiągnięty założony cel główny Narodowego Planu Rozwoju w postaci realnej konwergencji polskiej gospodarki do średniego poziomu PKB na mieszkańca w UE = 15. Szczególnie wysoki wzrost gospodarczy notowano w okresie przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, wskutek pobudzenia popytu krajowego w oczekiwaniu na przyśpieszony wzrost cen.

Wykres nr 1. Dynamika PKB, spożycia indywidualnego i nakładów na środki trwałe w latach 1991-2004 (rok poprzedni = 100)

Źródło: GUS

Głównym czynnikiem kształtującym wysoką dynamikę PKB w 2004 r. był popyt krajowy, który zwiększył się w skali roku o 4,5% (wobec 2,5% w 2003 r.) Zmniejszyła się natomiast rola popytu zewnętrznego - eksportu netto. Spożycie ogółem zwiększyło się o 2,8% (w 2003 r. - o 2,4%), w tym spożycie indywidualne - o 3,2% (odpowiednio o 3,1%). Wydatnie wzrosła również rola inwestycji, jednak pomimo wyraźnego wzrostu nakładów brutto na środki trwałe, stopa inwestycji w gospodarce narodowej pozostała na poziomie zbliżonym do uzyskanego w 2003 r.

Tabela nr 2. Dynamika produkcji wybranych sektorów gospodarki, PKB i jego składowych, eksportu i importu w latach 2000-2004

rok poprzedni=100	2000	2001	2002	2003	2004
Globalna produkcja rolnicza (ceny stałe)	94,4	105,8	98,1	99,2	107,6
Produkcja sprzedana przemysłu (ceny stałe)	106,7	100,6	101,1	108,1	111,6
Produkcja budowlano-montażowa (ceny stałe)	101,4	88,3	95,9	101,6	ok. 99
PKB	104,0	101,0	101,4	103,8	105,3
spożycie ogółem	102,5	101,7	102,7	102,4	102,8
spożycie indywidualne	102,8	102,1	103,3	103,1	103,2
akumulacja brutto	103,9	87,4	93,2	102,8	111,9
nakłady brutto na środki trwałe	102,7	91,2	94,2	99,5	105,1
Popyt krajowy	102,8	98,3	100,8	102,5	104,5
wartość dodana brutto	103,7	101,1	101,3	103,7	105,0
przemysł	106,5	99,7	99,8	106,3	109,7
budownictwo	100,3	92,1	93,2	97,1	98,6
usługi rynkowe	104,1	102,8	103,7	103,6	105,0
Eksport ceny stałe).............................................................	125,3	111,8	108,3	118,7	117,7
Import (ceny stałe)..............................................................	110,8	103,2	107,3	108,2	115,1

Źródło: GUS

Najważniejszym źródłem przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego od strony sektorowej była wysoka (blisko dwukrotnie wyższa w porównaniu z PKB) dynamika produkcji przemysłowej. Najszybciej rozwijały się te działy przemysłu, w których notowano wysoką dynamikę eksportu. Równocześnie nadal zwiększała się wydajność pracy (o 13%).

Obok przemysłu, wysoka dynamika wzrostu występowała w usługach rynkowych. Wzrost sprzedaży detalicznej wyniósł ok. 3%, w transporcie sprzedaż usług była o ponad 1% wyższa niż przed rokiem, nadal natomiast szybko rosła sprzedaż usług łączności - o ponad 10%.

Dużo korzystniejsze niż w poprzednich latach były wyniki w rolnictwie. Globalna produkcja rolnicza zwiększyła się w porównaniu z rokiem poprzednim o 7,6%.

Obroty handlu zagranicznego były znacznie wyższe niż przed rokiem, przy czym eksport (liczony w złotych) rósł szybciej niż import (17,7%, wobec 15,1%). Wysoki wzrost obrotów, zwłaszcza eksportu do krajów UE, dotyczył m.in. produktów rolno-spożywczych. Wzrósł udział importu z przeznaczeniem na zużycie pośrednie oraz na dobra inwestycyjne, natomiast obniżył się - na cele konsumpcyjne.

Przyśpieszony wzrost gospodarczy nie wpłynął na zwiększenie nierównowagi zewnętrznej polskiej gospodarki, a deficyt w obrotach bieżących zmniejszył się w 2004 r. do 1,5% PKB. Było to efektem bardzo dobrych wyników eksportu, wzrostu nadwyżki salda transferów bieżących (m. in. dzięki napływowi środków netto z UE) oraz poprawy salda usług.

Tabela nr 3. Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego i bezpośrednie inwestycje zagraniczne w latach 2000-2004

	2000	2001	2002	2003	2004
Saldo na rachunku bieżącym (% PKB)	-6,2	-3,9	-3,6	-2,5	-1,5
Napływ BIZ (mld USD)	10,6	7,1	6,1	6,4	7,9

Źródło: GUS, PAIiIZ

Deficyt w obrotach bieżących był częściowo niwelowany przez duży napływ kapitału zagranicznego, który wyniósł 7,9 mld USD i był największy od 2000 r. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne nadal stanowiły ważne źródło finansowania nakładów inwestycyjnych.

Tabela nr 4. Nakłady inwestycyjne oraz nakłady na badania i rozwój w latach 2000-2004

	2000	2001	2002	2003	2004
Nakłady inwestycyjne (rok poprzedni=100)	101,4	90,5	90,0	100,6	109,2 a)
Nakłady B+R (% PKB)	0,66	0,64	0,58	0,56	-

Źródło: GUS

a) w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej 49 osób

Po okresie załamania inwestycji, w roku 2004 obserwowano wzrost nakładów inwestycyjnych w porównaniu z rokiem poprzednim. Wśród grup przemysłowych najszybciej rosła sprzedaż w przedsiębiorstwach produkujących głównie dobra inwestycyjne - o ok. 35%. Jednak w dalszym ciągu malał udział wydatków na B+R w stosunku do PKB, do 0,56% w 2003 r. co było jedną z najniższych wartości wśród krajów postkomunistycznych. Pomimo wzrostu w 2004 r., nadal pozostawał na niskim poziomie udział działów i grup przemysłowych uznawanych za nośniki postępu technicznego w produkcji przemysłowej i wynosił 15,9%.

Finanse publiczne oraz inflacja

W 2004 r. odnotowano przyśpieszenie wzrostu cen, zwłaszcza w miesiącach bezpośrednio po akcesji do UE. Średnioroczny wzrost cen konsumpcyjnych wyniósł 3,5% (w krajach UE 2,1%) i był większy od notowanego w dwóch poprzednich latach, od założonego w ustawie budżetowej oraz od prognozowanego w NPR. Wiązało to się głównie z tzw. „efektem unijnym”, tj. jednorazowym wzrostem poziomu cen wynikającym z konieczności harmonizacji podatków pośrednich oraz z nadmiernie rozbudzonych oczekiwań inflacyjnych podmiotów ekonomicznych. Podniesiono przede wszystkim ceny paliw i żywności oraz towary i usługi związane z mieszkaniem.

Tabela nr 5. Inflacja oraz deficyt budżetu państwa w latach 2000-2004

	2000	2001	2002	2003	2004
Ceny towarów i usług konsumpcyjnych (rok poprzedni=100)	110,1	105,5	101,9	100,8	103,5
Deficyt budżetu centralnego(% PKB)	2,2	4,3	5,0	4,5	ok. 4,6

Źródło: GUS

Również sytuacja w zakresie finansów państwa nie uległa poprawie w 2004r. Polska od 2001 r. nie spełnia jednego z najważniejszych kryteriów konwergencji zawartych w Traktacie z Maastricht - utrzymywania deficytu finansów publicznych poniżej 3% PKB. Relacja deficytu budżetu państwa do PKB wyniosła ok. 4,6% i była nieznacznie wyższa od prognozowanej w NPR.

Rynek pracy

W 2004 r. sytuacja na rynku pracy nadal pozostawała trudna, obserwowano jednak wyhamowanie niekorzystnych tendencji, szczególnie w IV kwartale.

W porównaniu z IV kwartałem 2003 r. liczba pracujących (liczona według Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności) wzrosła o 340 tys., do 14058 tys., a więc do poziomu z końca 2001 r. Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku powyżej 15 lat zwiększył się w skali roku o 0,9 pkt, do 45,1 proc., głównie w populacji mężczyzn - do 52,2%.

Wykres nr 2. Pracujący oraz wskaźnik zatrudnienia wg. BAEL w latach 2000-2004

Źródło: GUS

Liczba bezrobotnych zmniejszyła się o 192 tys., do 3081 tys., zwłaszcza wśród mężczyzn zamieszkałych w miastach - o 108 tys. Również stopa bezrobocia była niższa niż przed rokiem i ukształtowała się na poziomie najniższym od III. kwartału 2001 r. - 18,0%. Nadal jednak jej poziom należał do najwyższych w Europie.

Wykres nr 3. Bezrobocie wg BAEL w latach 2000-2004

Źródło: GUS

Wciąż, mimo niewielkiej poprawy, bardziej zagrożone bezrobociem są kobiety, młodzież oraz osoby o niskim wykształceniu. Stopa bezrobocia wśród osób do 24 roku życia była nadal ponad dwukrotnie wyższa niż dla całej populacji.

Tabela nr 6. Stopa bezrobocia wg płci, wieku, wykształcenia wg BAEL

	Stopa bezrobocia (%)
		IV kw. 2003	IV kw. 2004
Ogółem	19,3	18,0
mężczyźni	18,4	16,7
kobiety	20,3	19,5
Wiek: do 24 lat	41,1	37,3
25-34	19,4	18,0
35-44	15,7	14,6
45 lat i więcej	13,7	13,6
Wykształcenie: wyższe	7,7	6,9
Średnie zawodowe	16,9	16,2
Średnie ogólnokształcące	22,9	20,4
Zasadnicze zawodowe	23,5	22,4
Gimnazjalne, podstawowe i niepełne podstawowe	26,0	24,8

Źródło: GUS

Utrzymał się również wysoki odsetek długotrwale bezrobotnych (powyżej 12 miesięcy). Przeciętny czas poszukiwania pracy wyniósł, podobnie jak przed rokiem, ok. 16,5 miesiąca i był dłuższy dla kobiet. Udział osób z prawem do zasiłku wśród zarejestrowanych bezrobotnych pozostał nadal na niskim poziomie i wyniósł jedynie12%, wobec 13,1% w 2003r.

Wykres nr 4. Struktura bezrobotnych wg okresu poszukiwania pracy w IV kwartale 2004 r. w BAEL

Źródło: GUS

W dalszym ciągu polskie bezrobocie cechuje duże zróżnicowanie terytorialne. Najwyższą stopę bezrobocia notowano w woj. zachodniopomorskim (22,7%), a najmniejszą w mazowieckim (12,7%).

Wykres nr 5. Stopa bezrobocia wg województw w IV kwartale 2004 r.

Źródło: GUS

1.2 Informacja na temat realizacji średniookresowych strategii krajowych

Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 wskazuje kierunki rozwoju gospodarczego powiązane bezpośrednio ze Strategią Gospodarczą Rządu „Przedsiębiorczość-Rozwój-Praca” oraz średniookresowymi politykami rządowymi zaprogramowanymi w latach 1999-2001,
a dotyczącymi poszczególnych sektorów gospodarki oraz rozwoju regionów. Zadania wynikające z przyjętych dokumentów planistycznych, finansowane w całości z krajowych środków publicznych, służąc osiąganiu podstawowych celów polityki gospodarczo-społecznej rządu, uzupełniają i wzmacniają jednocześnie efekt działań o charakterze strukturalnym współfinansowanych ze środków pomocowych UE, realizowanych w ramach Narodowego Planu Rozwoju.

Realizacja średniookresowych polityk rządowych w 2004 r. przedstawiała się następująco:

Strategia Gospodarcza Rządu „Przedsiębiorczość - Rozwój - Praca” (przyjęta przez Radę Ministrów w styczniu 2002 r.)

W wyniku konieczności aktualizacji działań strategii w dniu 1 lipca 2003 Rada Ministrów przyjęła „Plan działań pro wzrostowych w latach 2003-2004 (Przedsiębiorczość - Rozwój-Praca II).

Za najważniejsze zadanie należy uznać całościowe unormowanie zasad prowadzenia działalności gospodarczej. Realizacja zadania nastąpiła poprzez uchwalenie ustawy
o swobodzie gospodarczej z dnia 2 lipca 2004 r. ( Dz. U. z 2004 r. Nr 173, poz. 1807), która stworzyła lepsze otoczenie prawne dla przedsiębiorców oraz lepszą ochronę ich interesów przez ograniczenie uprawnień organów administracji publicznej. Ustawa przyznała przedsiębiorcom większy kredyt zaufania oraz zmieniła relacje między obywatelami
a organami administracji publicznej.

Innymi działaniami służącymi pobudzaniu przedsiębiorczości w 2004 r. były: uproszczenie rejestracji nowych podmiotów gospodarczych, zwiększenie udziału przedsiębiorców w rynku zamówień publicznych, sanacja portfela kredytowego banków i utworzenie funduszu poręczeniowo - gwarancyjnego dla średniej wielkości przedsiębiorstw, wspieranie rozwoju partnerstwa publiczno-prywatnego, wykorzystanie aktywów otwartych funduszy emerytalnych w inwestycje infrastrukturalne i finansowanie rozwoju przedsiębiorstw, poprawa skuteczności egzekucji wierzytelności i zobowiązań, uproszczenie, unowocześnienie i przyspieszenie toku spraw związanych z wpisami w księgach wieczystych.

Promocja przedsiębiorczości odbywała się głównie poprzez tworzenie warunków do zakładania akademickich inkubatorów przedsiębiorczości, dofinansowanie konkursów dla młodzieży szkolnej, popularyzację przedsiębiorczości wśród kobiet, organizację oraz dofinansowanie konferencji dla przedsiębiorców, rozbudowę internetowej bazy danych
o regulacjach prawnych UE (eulex.mg.gov.pl).

Szereg działań finansowanych ze środków krajowych promujących przedsiębiorczość wykonała Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości. Były to m.in.: rozbudowa sieci Krajowego Systemu Usług, utrzymywanie sieci Punktów Konsultacyjno - Doradczych oferujących przedsiębiorcom proste usługi doradcze, wspomaganie tworzenia systemów funduszy pożyczkowych i poręczeniowych oraz ich monitorowanie, wspieranie innowacyjności, kojarzenie partnerów gospodarczych i promocja polskich doświadczeń za granicą, wspomaganie tworzenia systemu funduszy pożyczkowych, dotacje na inicjatywy wspierające rozwój przedsiębiorczości, a także wspieranie tworzenia parków przemysłowych, technologicznych i inkubatorów technologicznych.

Narodowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2001 - 2006 (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 28 grudnia 2000 r.) jest podstawowym dokumentem w zakresie polityki regionalnej w Polsce. Strategia została stworzona głównie ze względu na perspektywę członkostwa w Unii Europejskiej. Początkowo podstawą realizacji NSRR była ustawa o zasadach wspierania rozwoju regionalnego z dnia 12 maja 2000 r a narzędzie realizacji stanowiły kontrakty wojewódzkie oraz inne formy wspierania rozwoju regionów przewidziane przez ustawę. Aktualnie cele NSRR przekładają się bezpośrednio na cele Narodowego Planu Rozwoju, który jest głównym narzędziem realizacji Strategii, a w jego ramach - Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego.

Z chwilą wejścia do Unii Europejskiej zaistniała konieczność aktualizacji Strategii, tak by
w jej ramach znalazła się długookresowa perspektywa realizacji na lata 2007 - 2013.

Narodowa strategia wzrostu zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich 2004 -2006 (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 4 stycznia 2000 r.)

Do najważniejszych zadań realizowanych w ramach Strategii w 2004 r. można zaliczyć przygotowanie Narodowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia na 2005 r., a także wdrażanie nowych rozwiązań wynikających z ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Przygotowano również realizacje programu na rzecz zatrudnienia osób powyżej 50 roku życia. W zakresie instytucji rynku pracy realizowano zadania programowe
i monitorujące, w szczególności funkcjonowania publicznych służb zatrudnienia. Wdrażano system EURES czyli sieć współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich partnerów na rynku pracy, wspierającą mobilność w dziedzinie zatrudnienia na poziomie międzynarodowym i transgranicznym, w krajach Unii Europejskiej oraz Norwegii, Islandii
i Szwajcarii. Kontynuowano realizację Programu Aktywizacji Zawodowej Absolwentów „Pierwsza Praca” oraz rozwijano system kształcenia zawodowego na potrzeby rynku pracy.

Spójna polityka strukturalna rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa 2000-2006 (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 13 lipca 1999 r.)

W ramach realizacji Strategii prowadzono obsługę „Programu małej przedsiębiorczości”, którego zadaniem jest tworzenie miejsc pracy w działalnościach pozarolniczych na obszarach wiejskich i monitorowano pożyczki udzielone w jego ramach w latach 1995-2003. Ponadto udzielano kredytów ze środków ARiMR na finansowanie inwestycji pozarolniczych tworzących nowe miejsca pracy na obszarach wiejskich, a także pomocy finansowej grupom producentów rolnych. Realizowany był także rządowy „Program budowy i rozwoju rynków hurtowych”. Ponadto dofinansowano zadania edukacyjne kierowane do młodzieży pochodzącej z obszarów wiejskich, udzielano dopłat do oprocentowanych kredytów inwestycyjnych na realizację przedsięwzięć w rolnictwie.

Polska polityka strukturalna w sektorze rybołówstwa 2001 - 2006 (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 4 kwietnia 2004r.)

Działania w ramach Strategii polegały na udzielaniu pomocy związanej z obniżeniem ceny paliwa dla armatorów statków rybackich wykonujących rybołówstwo morskie oraz przyznawaniu dopłat do oprocentowanych kredytów inwestycyjnych w ramach „Branżowego Programu Rozwoju Rybołówstwa w Polsce na lata 2000-2006”. Pomoc w ramach tego programu jest skierowana na rozwój gospodarczy województw nadmorskich, w których poziom życia jest bardzo niski oraz występuje wysokie bezrobocie strukturalne. Udzielano również dopłat do oprocentowanych kredytów bankowych na skup i przechowywanie zapasów ryb morskich i prowadzono wykup kwot połowowych dla rybołówstwa dalekomorskiego. Ponadto kontynuowano działania związane z zarybianiem obszarów morskich

Strategia informatyzacji Rzeczpospolitej Polskiej e-Polska na lata 2004-2006 (przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 13 stycznia 2004 r.)

Działania w ramach Strategii podzielone zostały na trzy obszary: zapewnienia powszechnego dostępu do internetu (obszar A), opracowaniu standardów treści i usług dostępnych
w internecie (obszar B) oraz działań szkoleniowych (obszar C).

W ramach obszaru A realizowano działania związane z budową odpowiedniej infrastruktury teleinformatycznej, w tym wyposażano szkoły w komputery, przygotowywano projekty mające zapewnić administracji publicznej szerokopasmowy dostęp do internetu i bezpieczeństwo w sieci teleinformatycznej.

W ramach obszaru B przygotowywano realizację projektów rozwijających elektroniczną administrację m.in. takich jak ePodatki, System obsługi zgłoszeń celnych CELINA, System Zintegrowanej Taryfy Celnej (ISZTAR2 - TARIC2), tworzono centralne bazy danych administracji, rejestry oraz prowadzono przygotowania do rozwoju usług medycznych świadczonych na odległość.

Działania w ramach obszaru C, przeznaczone głównie dla nauczycieli, mają charakter szkoleniowy, a ich celem jest upowszechnienie umiejętności posługiwania się komputerem. Prowadzono również szkolenia dla bezrobotnych, których głównym celem było przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu.

Narodowa Strategia Rozwoju Transportu na lata 2000 -2006 (przyjęta przez Radę Ministrów 10 grudnia 2000 r.)

Ze względu na konieczność konkretyzacji zamierzeń inwestycyjnych w 2003 r. opracowano nową Strategię rozwoju infrastruktury transportu na lata 2004 - 2006 i lata dalsze. Do podstawowych działań realizowanych w ramach Strategii można zaliczyć przebudowę
i budowę dróg krajowych, w tym odcinków autostrad, odcinków dróg ekspresowych, odcinków dróg krajowych, obwodnic miast i miejscowości oraz mostów w ciągach tych dróg. W ramach rozwoju transportu kolejowego modernizowano odcinki linii kolejowych państwowego znaczenia, kolejowe przejścia graniczne, urządzenia sterowania ruchem kolejowym oraz modernizowano tabor pasażerski.

W transporcie lotniczym działania polegały na modernizacji regionalnych portów lotniczych,
a w zakresie gospodarki morskiej prowadzono działania mające na celu ochronę brzegów morskich, rozbudowywano wejście do portu w Kołobrzegu i prowadzono inwestycje
w innych portach poprawiając ich funkcjonowanie i obsługę promów na przejściach granicznych.

Narodowa Strategia Ochrony Środowiska na lata 2000 - 2006 (przyjęta przez Komitet Rady Ministrów ds. Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju w dniu 27 lipca 2000 r.) wraz z II Polityką ekologiczną państwa oraz Polityką ekologiczna państwa na lata 2003-2006 - stanowią podstawowe dokumenty określające politykę ochrony środowiska w Polsce.

Cele Narodowej Strategii Ochrony Środowiska przekładają się bezpośrednio na cele Narodowego Planu Rozwoju, który jest głównym narzędziem realizacji Strategii. Z kolei w ramach Narodowego Planu Rozwoju cele te realizowane są poprzez Fundusz Spójności, Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego, SPO - Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw oraz SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich.

Narodowa Strategia Ochrony Środowiska realizowana jest również poprzez Politykę ekologiczną państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2001- 2007, która jest pierwszą 4- letnią, krótkookresową polityką ekologiczną państwa, opracowaną zgodnie z art.14 pkt 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.). Dopiero pod koniec 2007 roku zostanie opracowany raport z realizacji tej polityki, zgodnie z art. 16 ww. ustawy.

2. System wdrażania

Perspektywa korzystania ze środków wspólnotowych służących osiągnięciu spójności społeczno-gospodarczej po wejściu Polski do UE wiązała się z koniecznością stworzenia odpowiedniego systemu wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, zgodnego z wymaganiami Komisji Europejskiej. W związku z tym niezbędne było wprowadzenie zupełnie nowych rozwiązań przede wszystkim w zakresie wieloletniego programowania realizacji polityki strukturalnej UE w Polsce, koordynacji procesu dostosowawczego,
a następnie procesu wdrażania środków strukturalnych, uporządkowania kompetencji podmiotów zaangażowanych w realizację programów i projektów współfinansowanych ze środków strukturalnych UE, a także stworzenie i wdrożenie systemów i procedur w zakresie monitorowania, kontroli i oceny oraz sposobu rozliczania projektów.

Budowanie systemu wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce w 2004 r. wymagało od polskiej administracji przeprowadzenia olbrzymiego procesu adaptacyjnego. Przebiegające
w 2004 r. prace prowadzące do uruchomienia systemu wdrażania Narodowego Planu Rozwoju zostały przedstawione poprzez następujące elementy: przygotowanie dokumentów programowych dla interwencji funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, dostosowania legislacyjne, tworzenie systemu finansowego, systemu kontroli i audytu oraz zapewnienie zdolności instytucjonalnej poprzez stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych,
a także zatrudnienie i przeszkolenie kadr.

2.1 Dokumenty programowe

Podstawą wydatkowania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w Polsce jest Narodowy Plan Rozwoju oraz opracowane na jego podstawie programy operacyjne
i Strategia wykorzystania Funduszu Spójności. Programowanie interwencji środków strukturalnych UE w Polsce było procesem długotrwałym i wieloetapowym, wymagającym między innymi sprawnej koordynacji, intensywnych konsultacji społecznych i uzgodnień
z Komisją Europejską oraz dużego nakładu pracy administracyjnej.

Rozpoczęcie prac nad Narodowym Planem Rozwoju na lata 2004-2006 zostało poprzedzone przyjęciem w marcu 2002 r. przez Radę Ministrów Wstępnego układu celów i priorytetów NPR na lata 2004-2006, który określał wyjściowy układ celów, priorytetów i planów operacyjnych będących podstawą dalszych prac nad NPR, a także indykatywny podział i wielkości środków finansowych zaangażowanych w realizację poszczególnych programów operacyjnych. Prace w zakresie przygotowania NPR i programów operacyjnych były koordynowane przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy. Pierwszy projekt NPR, przygotowany w listopadzie 2002 r., powstał w wyniku procesu konsultacji z przedstawicielami samorządów wojewódzkich, partnerami społeczno-gospodarczymi, środowiskami naukowymi oraz z przedstawicielami poszczególnych resortów, jak również z Komisją Europejską. Konsultacjom podlegały także programy operacyjne, które przygotowywane były równolegle. W toku prac programowych nad Narodowym Planem Rozwoju po raz pierwszy w Polsce tego rodzaju dokument został poddany ocenie wpływu na środowisko oraz ocenie przed realizacją programu (ocena szacunkowa), w tym jego efektów makroekonomicznych. Ocena przed realizacją programu wykonana została również dla poszczególnych programów operacyjnych i ich uzupełnień.

Równocześnie toczyły się prace nad przygotowaniem Strategii wykorzystania Funduszu Spójności na lata 2004 - 2006. Nieco później rozpoczęły się prace nad Inicjatywą Wspólnotową Equal i programami operacyjnymi w ramach Inicjatywy Wspólnotowej Interreg.

Po zatwierdzeniu Narodowego Planu Rozwoju decyzją Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 2003 r. dokument przekazano do Komisji Europejskiej 22 stycznia 2003r., a w ślad za nim Strategię wykorzystania Funduszu Spójności oraz programy operacyjne, co miało miejsce 19 lutego 2003r. (oprócz SPO Modernizacja i restrukturyzacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich przekazanego w kwietniu 2003r). W kwietniu 2003 r. pierwsze robocze wersje uzupełnień programów operacyjnych, po przyjęciu przez Zespół Przygotowawczy Komitetu Integracji Europejskiej, zostały przesłane jako materiał informacyjny do Komisji Europejskiej. W oparciu o przekazane wersje dokumentów rozpoczął się etap ich negocjowania z Komisją Europejską. Negocjacje Narodowego Planu Rozwoju odbywały się na przełomie czerwca i lipca 2003 r., a ich efektem było przygotowanie, przez KE we współpracy ze stroną polską, Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski na lata 2004-2006. W grudniu 2003 r. Podstawy Wsparcia Wspólnoty zostały zaakceptowane przez Radę Ministrów oraz Komisję Europejską. Oficjalna decyzja KE o przyjęciu do realizacji PWW wydana została 22 czerwca 2004 r., po przyjęciu Polski do Unii Europejskiej

Negocjacje z Komisją Europejską programów operacyjnych odbywały się w okresie wrzesień-grudzień 2003r. (jedynie w przypadku SPO Modernizacja i restrukturyzacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich rozpoczęcie negocjacji nastąpiło później).

Pierwsze projekty programów IW Interreg III A zostały przekazane do Komisji Europejskiej w terminie sierpień - październik 2003r. Następnie odbyły się dwie kolejne rundy negocjacji z KE, po których w okresie maj-lipiec 2004 r. wszystkie uzgodnione dokumenty programowe zostały przekazane przez instytucje zarządzające do KE do zatwierdzenia (poza programem Polska-Litwa-Rosja, którego projekt przekazany został oficjalnie do KE w maju 2004 r.). Negocjacje dotyczące przygotowania Inicjatywy Wspólnotowej Equal rozpoczęły się w maju 2003 r., kiedy wstępny projekt dokumentu został przekazany do Komisji Europejskiej.

W efekcie negocjacji przygotowano ostateczne wersje programów, których zatwierdzenie przez Radę Ministrów nastąpiło 16 marca 2004 r. (jedynie SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich został przyjęty 9 czerwca 2004 r.). W okresie styczeń-kwiecień 2004 r. trwały również negocjacje dokumentu programowego Inicjatywy Wspólnotowej Equal. Podczas wypracowywania ostatecznych wersji programów operacyjnych oraz Inicjatywy Wspólnotowej Equal toczyły się równocześnie prace nad ich uzupełnieniami. Decyzje Komisji Europejskiej zatwierdzające poszczególne programy zostały wydane w okresie od czerwca do grudnia 2004 r. Decyzja KE dotycząca IW Equal wydana została 7 lipca 2004 r.

Zatwierdzenie przez Radę Ministrów i KE ostatecznej wersji Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, uwzględniającej wyniki negocjacji z KE, nastąpiło w grudniu 2003r.

Na podstawie programów operacyjnych, zatwierdzonych przez Komisję Europejską, zmodyfikowane zostały uzupełnienia programów, przyjmowane następnie przez komitety monitorujące w okresie luty-maj 2004 r. (z wyjątkiem uzupełnienia SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich, które zostało przyjęte przez komitet monitorujący 30 lipca 2004 r.) Następnie w okresie lipiec-listopad 2004 r. uzupełnienia programów przekazano w celach informacyjnych do Komisji Europejskiej w trybie przewidzianym Rozporządzeniem Rady 1260/99.

Proces programowania i zatwierdzania dokumentów dla interwencji środków strukturalnych UE został zakończony w grudniu 2004 r.

Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r o Narodowym Planie Rozwoju Narodowy Plan Rozwoju, programy operacyjne i uzupełnienia programów przybrały formę rozporządzeń Rady Ministrów lub właściwych ministrów, a ich wejście w życie nastąpiło w okresie czerwiec-październik 2004 r. (z wyjątkiem programów operacyjnych i uzupełnień programów w ramach Inicjatywy Wspólnotowej Interreg, których podstawą obowiązywania są właściwe decyzje Komisji Europejskiej zatwierdzające dany program). Jako pierwsze weszło w życie rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2004 r. w sprawie przyjęcia Narodowego Planu Rozwoju 2004 - 2006.

W poniższej tabeli przedstawiono informacje dotyczące: instytucji przygotowujących i zarządzających programami oraz dat wydania decyzji Komisji Europejskiej zatwierdzających programy.

Tabela nr 7. Podstawowe informacje związane z przygotowaniem dokumentów programowych

Dokument programowy	Instytucja zarządzająca	Decyzja Komisji Europejskiej zatwierdzająca dokument	Rozporządzenie przyjmujące dokument
Narodowy Plan Rozwoju	Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, Ministerstwo Gospodarki i Pracy		z dn. 22.06.2004 r.
Podstawy Wsparcia Wspólnoty	Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, Ministerstwo Gospodarki i Pracy	Decyzja KE z dnia 22.06. 2004 r. (nr decyzji: CCI:2003 PL 16 1 CC 001).	Podstawy Wsparcia Wspólnoty realizowane są na podstawie decyzji KE
SPO Rozwój zasobów ludzkich	Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym, Ministerstwo Gospodarki i Pracy	Decyzja KE z dnia 20.07. 2004r.	z dn. 26.07.2004r.
SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw	Departament Zarządzania Programem Wzrostu Konkurencyjności Przedsiębiorstw, Ministerstwo Gospodarki i Pracy	Decyzja KE z dnia 29.06. 2004r.	z dn. 26.07.2004r.
Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego	Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego, Ministerstwo Gospodarki i Pracy	Decyzja KE z dnia 13.07. 2004r.	z dn. 26.07.2004r.
SPO Transport	Departament Finansowania Infrastruktury i Funduszy Europejskich, Ministerstwo Infrastruktury	Decyzja KE z dnia 29.06. 2004r.	z dn. 12.08.2004r.
SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich	Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi	Decyzja KE z dnia 7.07. 2004r.	z dn. 03.09.2004r.
SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb	Departament Rybołówstwa, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi	Decyzja KE z dnia 28.07. 2004r.	z dn. 09.09.2004r.
PO Pomoc techniczna	Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej, MGiP	Decyzja KE z dnia 29.06.2004r.	z dn. 26.07.2004r.
IW Equal	Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym, Ministerstwo Gospodarki i Pracy	Decyzja KE z dnia 7.07. 2004r.	z dn. 31.08.2004r.
Inicjatywa Wspólnotowa Interreg	Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego, MGiP	Decyzja KE z dnia 18.10. 2004r. (program Polska-Czechy) Decyzja KE z dnia 5.11.2004r (program Polska-Białoruś-Ukraina) Decyzja KE z dnia 29.11.2004 r. (program Polska-Saksonia) Decyzja KE z dnia 3.12. 2004 r. (program Polska - Meklemburgia-Pomorze Przednie /Brandenburgia) Decyzja KE z dnia 13.12. 2004 r. (program Polska- Brandenburgia) Decyzja KE z dnia 22.12.2004 r. (program Polska-Litwa-Rosja /okręg kaliningradzki/) Decyzja KE z dnia 19.10.2004 r. (program IIIB Regionu Morza Bałtyckiego) Decyzja KE z dnia 17.12. 2004 r. (program IIIB CADSES) Decyzja KE z dnia 19.10. 2004 r. (program IIIC Strefa Północ) Decyzja KE z dnia 22.12.2004 r. (program IIIC Strefa Wschód) Decyzja KE z dnia 28.12. 2004 r. (program ESPON 2006) Decyzja KE z dnia 28.12. 2004 r. (program INTERACT)	Programy Inicjatywy Wspólnotowej Interreg realizowane są na podstawie decyzji KE
Strategia wykorzystania Funduszu Spójności	Departament Koordynacji Funduszu Spójności, MGiP	Decyzja KE z dnia 19.12. 2003 r.	z dn. 30 lipca 2004 r.

Równolegle przebiegające prace w zakresie programowania interwencji środków strukturalnych UE, wypracowania rozwiązań systemowych, tworzenia procedur powodowały konieczność bieżącego modyfikowania i aktualizacji zarówno programów operacyjnych, jak
i uzupełnień. W większości przypadków zmiany te polegały na rozszerzeniu listy beneficjentów, typów projektów, korekcie bądź uzupełnieniu kryteriów wyboru projektów, wskaźników pomiaru postępu realizacji projektów i działań, uwzględnieniu aktualnie wypracowanych rozwiązań w systemie wdrażania. Wprowadzano także zmiany o charakterze finansowym, polegające na modyfikacji indykatywnie przypisanych alokacji na działania lub wynikające z przyjęcia rozszerzających interpretacji obliczania poziomów współfinansowania. Poszczególne zmiany były każdorazowo przedmiotem decyzji właściwych komitetów monitorujących programów operacyjnych. Bezpośredni wpływ na ostateczne kształty uzupełnień programów miały także zmiany wynikające z prac legislacyjnych.

Należy podkreślić, że modyfikacja uzupełnień programów jest procesem ciągłym, naturalnym i wynika z bieżącego przebiegu wdrażania programów, a na obecnym etapie wynikać będzie dodatkowo z analizy spójności przygotowanych dokumentów i procedur w ramach programów i na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty

Oprócz działań mających na celu wypracowanie odpowiednich założeń programowych dla wdrażania funduszy strukturalnych, w 2004 prowadzone były również prace, których efektem było zawarcie kontraktów wojewódzkich, co w przypadku większości województw nastąpiło formalnie w kwietniu. W sferze programowej podstawą dla działań podejmowanych
w ramach kontraktów był Program wsparcia na rok 2004 przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 marca 2004 r., który określił główne cele, priorytety i działania.

2.2 Ramy prawne wdrażania Narodowego Planu Rozwoju

Przygotowanie systemu prawnego do wdrażania NPR wymagało z jednej strony wypracowania odpowiednich krajowych ram prawnych, z drugiej dostosowania obowiązujących aktów prawnych do wymagań UE związanych z realizacją polityki spójności, w tym w zakresie planowania wydatków budżetowych oraz organizacji systemu zamówień publicznych.

Tworzenie ram prawnych dla wdrażania NPR

Podstawowe zasady wdrażania funduszy strukturalnych w poszczególnych krajach członkowskich UE określone zostały w regulacjach wspólnotowych, poczynając od rozporządzeń ustalających ogólne zasady wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, po regulacje dotyczące rozwiązań w zakresie takich zagadnień jak np.: zasady kwalifikowalności wydatków, zasady przeprowadzania kontroli czy raportowania z realizacji Podstaw Wsparcia Wspólnoty i programów. Natomiast bardziej szczegółowe elementy wymagały sprecyzowania w krajowych porządkach prawnych. W przypadku Polski przygotowanie do realizacji NPR wymagało wypracowania szeregu regulacji prawnych, w tym ustaw oraz aktów wykonawczych z nich wynikających.

Aktem prawnym będącym podstawą systemu wdrażania funduszy strukturalnych jest ustawa o Narodowym Planie Rozwoju z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz.U. nr 116 z dnia 24 maja 2004 r. poz. 1206). Wprowadziła ona do polskiego porządku prawnego pojęcia pojawiające się po raz pierwszy, a które miały kluczowe znaczenie dla budowy spójnego mechanizmu efektywnej absorpcji środków funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Zgodnie z ustawą instrumentami służącymi realizacji Narodowego Planu Rozwoju są programy operacyjne współfinansowane z funduszy strukturalnych oraz Strategia Wykorzystania Funduszu Spójności. Ustawa określiła ponadto rolę poszczególnych organ ów i instytucji w procesie programowania, zarządzania i wdrażania Narodowego Planu Rozwoju, programów operacyjnych i Strategii Wykorzystania Funduszu Spójności.

Dodatkowo ustawa o Narodowym Planie Rozwoju dała delegację do stworzenia ponad 100 aktów wykonawczych. Wejście w życie w formie rozporządzeń najważniejszych z nich, czyli programów, ich uzupełnień, wzorów wniosków, wzorów sprawozdań oraz wzorów umów o dofinansowanie realizacji projektów, determinowało dalsze wdrażanie programów, w tym rozpoczęcie wypłacania środków. Szybkie przeprowadzenie prac wymagało ogromnego wysiłku administracyjnego ze strony wszystkich instytucji zaangażowanych w proces wdrażania programów oraz ścisłej koordynacji ze strony instytucji zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty.

Prace nad rozporządzeniami rozpoczęły się tuż po wejściu w życie ustawy o Narodowym Planie Rozwoju. Każda z instytucji zarządzających przygotowała oddzielne rozporządzenia dla swoich programów. Po wejściu w życie dokumentów programowych, co nastąpiło tuż po uzyskaniu ostatecznej decyzji Komisji Europejskiej tj. w okresie lipiec - wrzesień 2004 r. oraz uzupełnień programów w okresie wrzesień - październik 2004 r., nacisk położono na szybkie uprawomocnienie wzorów wniosków, by umożliwić uruchomienie naboru projektów w poszczególnych programach i ich działaniach. Jednocześnie prowadzono prace nad wzorami umów o dofinansowanie, co było niezbędnym warunkiem rozpoczęcia procesu kontraktowania środków w ramach funduszy strukturalnych. Do końca roku zakończono prace nad wszystkimi rozporządzeniami regulującymi wzory wniosków. W przypadku wzorów umów oraz wzorów sprawozdań zakończono dostosowania legislacyjne w ramach programów: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, SPO Rozwój zasobów ludzkich, SPO Transport, PO Pomoc techniczna, Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego, IW Equal.

Dodatkowo, w październiku 2004 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 22 września 2004 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli realizacji Narodowego Planu rozwoju oraz trybu rozliczeń (Dz. U. Nr 216, poz. 2206). Tworzy ono spójny system sprawozdawczości, kontroli i rozliczeń, umożliwiający skuteczne wdrażanie Narodowego Planu Rozwoju. Na podstawie tego rozporządzenia opracowano inne akty prawne regulujące system sprawozdawczości oraz wzory sprawozdań w ramach poszczególnych programów. Konieczność szybkiego wejścia w życie w/w rozporządzenia wynikała również z faktu, iż załącznikiem do niego jest wzór wniosku beneficjenta o płatność.

Przyjęcie w ustawie o Narodowym Planie Rozwoju zasady, zgodnie z którą poszczególne dokumenty systemu, w tym wzory wniosków i umów, wejdą w życie w formie oddzielnych rozporządzeń dla poszczególnych programów, miało na celu zagwarantowanie stabilnych i przejrzystych reguł wykorzystania środków z funduszy strukturalnych. Niemniej, w praktyce ze względu na złożoność procesu legislacyjnego - rozwiązanie to przyczyniło się do spowolnienia pierwszego etapu wdrażania programów operacyjnych, z uwagi na czas niezbędny do jednoczesnego opracowania wielu aktów prawnych, zgodnych ze sobą oraz
z całością regulowanej materii. Dlatego też przejście do dalszego etapu wdrażania programów, w tym do zawierania pierwszych umów z beneficjentami oraz rozpoczęcia realizacji wybranych projektów, zostało opóźnione. Przyjęte rozwiązanie, mające na celu zapewnienie stabilności systemu i chroniące przed dowolnością w dysponowaniu środkami strukturalnymi, ogranicza jednocześnie elastyczność w dostosowywani systemu wdrażania środków strukturalnych do bieżącej sytuacji i potrzeb podmiotów ubiegających się o dofinansowanie. Konieczność wprowadzania zmian wynikających ze zdobytych doświadczeń w drodze nowelizacji rozporządzeń utrudnia bowiem szybkie reagowanie na pojawiające się okoliczności, niejednokrotnie niemożliwe do przewidzenia na etapie programowania.

Dostosowania obowiązujących aktów prawnych do wymagań UE

Możliwość pełnego wdrożenia funduszy strukturalnych była w dużej mierze uzależniona od postępu w realizacji zobowiązań z okresu negocjacji przedakcesyjnych w zakresie legislacji w innych obszarach niż rozdział 21 Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych.

W zakresie systemu finansów publicznych prawo UE wymaga m.in. wprowadzenia wieloletniego planowania wydatków, oddzielnych systemów księgowych dla interwencji środków strukturalnych, zapewnienia odpowiedniego poziomu współfinansowania, przestrzegania realizacji zasady dodatkowości oraz zagwarantowania efektywnej kontroli finansowej. Uregulowanie tych kwestii w polskim porządku prawnym następowało stopniowo. W pierwszej kolejności, w znowelizowanej ustawie o finansach publicznych, sprecyzowano między innymi status środków pochodzących z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz zasady ich wieloletniego współfinansowania. Zapisy dotyczące funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności opracowane zostały w oparciu o rozwiązania proponowane dla środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi - tj. wyłączenie ich z wydatków budżetu państwa, prezentacja programów realizowanych z tych środków w ustawie budżetowej w formie załączników, rozliczanie analogicznie jak dla dotacji z budżetu państwa, gromadzenie na wyodrębnionych rachunkach bankowych. W kolejnej nowelizacji ustawy o finansach publicznych z kwietnia 2004 r. stworzono mechanizm prefinansowania programów i projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności poprzez pożyczki z budżetu państwa dla jednostek sektora finansów publicznych.

Dodatkowo zwiększono możliwość finansowania przez administrację samorządową zadań własnych, w tym współfinansowania przez jednostki samorządu terytorialnego projektów wspólnotowych poprzez nowelizację ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. Nr 203, poz.1966). Ponadto, przyjęta w dniu 12 grudnia 2003 r. ustawa o funduszu rozwoju inwestycji komunalnych (Dz. U. Nr 223, poz. 2218), tworzy w ramach Banku Gospodarstwa Krajowego fundusz o charakterze rewolwingowym, pozwalający gminom na zaciąganie kredytów na finansowanie kosztów przygotowania dokumentacji niezbędnej do uzyskania finansowania inwestycji ze środków funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności.

Dodatkowo w 2004 r. trwały prace nad projektami ustaw mających charakter uzupełniający w stosunku do podstawowych aktów prawnych konstytuujących ramy prawne wdrażania NPR, tj. ustawy o partnerstwie publiczno - prywatnym oraz ustawy o Krajowym Funduszu Kapitałowym, których celem ma być powiększenie udziału sektora prywatnego w realizacji projektów prorozwojowych. Pierwsza z nich określa model współpracy prywatnych firm oraz sektora publicznego, druga pozwoli na utworzenie funduszu ze środków bankowych w celu poręczenia kredytów dla przedsiębiorców i samorządów terytorialnych, zaciąganych na uzupełnienie wkładu własnego dla przedsięwzięć realizowanych z funduszy UE. Do końca 2004 r. udało się przekazać projekty ustaw do komisji sejmowych.

W zakresie zamówień publicznych ustawa Prawo zamówień publicznych z dnia 2 lutego
2004 r. (Dz.U. nr 19, poz. 177) wprowadziła rozwiązania służące udzielaniu zamówień publicznych dla projektów współfinansowanych z funduszy unijnych, zgodnie z wymogami Komisji Europejskiej. Celem ustawy było m.in. zapewnienie równego dostępu unijnych firm do rynku zamówień publicznych w Polsce. Wejście w życie tej ustawy 2 marca 2004 r. miało zasadnicze znaczenie dla możliwości uznawania wydatków ponoszonych przez projektodawców, z zastosowaniem trybu zamówień publicznych, za kwalifikowalne do zwrotu z funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności po akcesji Polski do UE.

System prawny regulujący udzielanie pomocy publicznej w ramach NPR

Wraz z akcesją Polski do UE zaczęły obowiązywać wspólnotowe przepisy dotyczące polityki konkurencji. W związku z tym zaistniała konieczność przygotowania aktów prawnych, regulujących udzielanie pomocy publicznej w ramach programów operacyjnych.

Dla określenia obszarów kraju, na których dopuszczalne jest udzielanie pomocy regionalnej wraz z maksymalnymi poziomami intensywności pomocy dla tych obszarów, niezbędne było opracowanie mapy pomocy regionalnej. W dniu 13 sierpnia 2004r. KE zatwierdziła projekt rozporządzenia Rady Ministrów określającego obszary, na których dopuszczalne jest udzielanie pomocy regionalnej. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 września 2004 r.
w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej zostało opublikowane w Dz. U. Nr 200, poz. 2050.

Programy pomocowe regulujące udzielanie pomocy publicznej zostały przygotowywane dla: SPO Rozwój zasobów ludzkich, SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego, SPO Transport.

W ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich opracowanych zostało 8 rozporządzeń, z których żadne nie podlega obowiązkowej notyfikacji do Komisji Europejskiej. Spośród 8 rozporządzeń, 6 reguluje udzielanie pomocy publicznej w oparciu o wyłączenia blokowe
(w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach SPO-RZL, organizowania prac interwencyjnych i robót publicznych, zwrotu kosztów przystosowania stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, udzielania pomocy zatrudniającym osoby niepełnosprawne, refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów związanych z zatrudnieniem skierowanego bezrobotnego, na szkolenia), natomiast 2 w oparciu o zasadę de minimis (w sprawie udzielania kobietom pomocy na podjęcie własnej działalności gospodarczej, na szkolenia dla zatrudniających lub współpracujących z osobami niepełnosprawnymi). Wszystkie rozporządzenia weszły w życie w 2004 r.

W ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw obowiązkowi notyfikacji do Komisji Europejskiej podlegało 9 programów pomocowych, opracowanych na podstawie
5 rozporządzeń (na inwestycje: służące dostosowaniu do wymogów najlepszych dostępnych technik, służące ochronie wód przed zanieczyszczeniem, służące redukcji emisji ze źródeł spalania paliw, w zakresie gospodarki odpadami, w sprawie kryteriów i trybu przyznawania
i rozliczania środków finansowych ustalanych w budżecie państwa na naukę) i ustawy z dnia 20.03.2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji (z późniejszymi zmianami: ustawa z dnia 22.10.2004 r o zmianie ustawy o finansowym wspieraniu inwestycji). Ponadto zostały przygotowane 4 programy pomocowe nie wymagające notyfikacji, w tym 2 programy dotyczące wsparcia doradztwa i inwestycji w MSP w oparciu o wyłączenia blokowe (na podstawie rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach SPO-WKP) oraz 2 programy w oparciu o zasadę de minimis (na podstawie 2 rozporządzeń Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 15 października 2004 r. w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w targach i wystawach za granicą oraz w sprawie udzielania pomocy de minimis przedsiębiorcom uczestniczącym w wyjazdowych misjach gospodarczych). Wszystkie ww. akty prawne weszły w życie w 2004 r.

W ramach ZPORR notyfikacji do Komisji Europejskiej wymagają 3 rozporządzenia (na wspieranie inwestycji w dziedzinie turystyki, na inwestycje służące redukcji emisji ze źródeł spalania paliw, na inwestycje związane z odnawialnymi źródłami energii), a ich przekazanie do Komisji Europejskiej nastąpi w styczniu 2005 r. Ponadto w przypadku ZPORR występują 4 rozporządzenia dotyczące wyłączeń blokowych nie podlegające obowiązkowi notyfikacji (w tym 2 weszły w życie w grudniu 2004 r. - na wspieranie inwestycji w zakresie zatrudnienia, na wspieranie inwestycji i doradztwa w przedsiębiorstwach, 2 są na etapie konsultacji międzyresortowych - na inwestycje w małych i średnich przedsiębiorstwach związane z odnawialnymi źródłami energii lub służących redukcji emisji ze źródeł spalania paliw, w dziedzinie turystyki) oraz 2 rozporządzenia dotyczące pomocy de minimis (na promocję przedsiębiorczości, na wspieranie projektów promocyjnych w dziedzinie turystyki i kultury).

W ramach SPO Transport opracowano 1 rozporządzenie podlegające obowiązkowi notyfikacji KE - w zakresie inwestycji kolejowych w transporcie intermodalnym, którego notyfikacja do Komisji Europejskiej jest planowana w I kwartale 2005 r.

W Polsce stosunkowo późno zostały zidentyfikowane w programach operacyjnych te działania, w których występują elementy pomocy publicznej. Konieczność przygotowania programów pomocowych regulujących udzielanie pomocy publicznej, ich notyfikacja do Komisji Europejskiej i wreszcie długotrwałe procedury akceptacji przez Komisję Europejską programów pomocowych, opóźniały uruchomienie działań, a tym samym realizację projektów, w których występuje pomoc publiczna. W związku z powyższym, z powodu braku decyzji w sprawie wszystkich środowiskowych programów pomocowych rozpoczęcie naboru wniosków w ramach działania 2.4 SPO-WKP, zaplanowano na styczeń 2005 r. Natomiast w przypadku ZPORR i SPO Transport decyzja Komisji Europejskiej w sprawie akceptacji programów pomocowych spodziewana jest nie wcześniej niż w II kwartale 2005 r.

2.3 Procedury

Właściwemu wykorzystaniu środków UE, zgodnemu z zapisami regulacji wspólnotowych i krajowym systemem prawnym wdrażania funduszy strukturalnych, służą odpowiednie procedury, określone w podręcznikach wdrażania instrumentów strukturalnych. Zawarte w nich wytyczne m.in. w zakresie procedur sprawozdawczości, monitorowania i kontroli uszczegóławiają regulacje prawne wspólnotowe i krajowe w tym zakresie oraz stanowią materiał pomocniczy w realizacji zadań związanych z obsługą programów i projektów współfinansowanych ze środków UE.

Ważną rolę w systemie wdrażania pełnią podręczniki instytucji zarządzających, doprecyzowujące zapisy porozumień pomiędzy instytucją zarządzającą a instytucją płatniczą o przepływie środków finansowych w ramach danego programu Zawierają one procedury zarządzania i kontroli, które stanowią między innymi podstawę funkcjonowania systemu kontroli i audytu funduszy strukturalnych. Zatwierdzenie tych podręczników przez instytucję płatniczą, która w ten sposób upewnia się, że stosowane procedury są zgodne z prawem wspólnotowym i krajowym, stanowi warunek ubiegania się o środki z zaliczki przekazanej przez Komisję Europejską. Podręczniki te stanowią również podstawę opracowywania procedur instytucji pośredniczących i wdrażających. Z kolei zatwierdzenie przez instytucję zarządzającą wszystkich podręczników w ramach danego programu operacyjnego, tj. procedur instytucji zarządzających, pośredniczących i wdrażających, zgodnie z ustaleniami z instytucją płatniczą, stanowi warunek ubiegania się o zwrot środków do Komisji Europejskiej.

Prace nad podręcznikami rozpoczęły się w 2003 r. Na podstawie Ogólnego podręcznika wdrażania funduszy strukturalnych UE przygotowanego przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy oraz Ministerstwo Finansów przedstawiającego zasady w zakresie zarządzania, wdrażania, monitorowania oraz kontroli funduszy strukturalnych w Polsce, już w tym samym roku rozpoczęto opracowywanie procedur wewnętrznych dla instytucji zarządzających oraz, na ich podstawie, dla instytucji wdrażających i pośredniczących, a także podręczników dla beneficjentów. W ten sposób powstało ok. 60 podręczników, które następnie były sukcesywnie uaktualniane w oparciu o kolejne publikowane w 2004 r. akty prawne, tworzące system wdrażania funduszy strukturalnych. W praktyce, uzależnienie procesu aktualizacji i finalizacji prac nad procedurami od długotrwałego procesu legislacyjnego, było czynnikiem, który znacznie opóźniał prace nad podręcznikami. Dodatkowo prace wydłużały się podczas przekazywania ich do zatwierdzenia odpowiednim instytucjom, ze względu na konieczność ich dogłębnej analizy w kontekście obowiązujących ram prawno - proceduralnych.

Aktualizacja podręczników procedur dla instytucji zarządzających została sfinalizowana w 2004 r. jedynie dla SPO Rozwój zasobów ludzkich, SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw i Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego, a następnie pod koniec roku nastąpiło ich zatwierdzenie przez instytucję płatniczą. Na tej podstawie przygotowano zaktualizowane wersje podręczników dla pozostałych instytucji zaangażowanych we wdrażanie tych programów, które następnie przekazano do weryfikacji i zatwierdzenia przez instytucję zarządzającą. Podręczniki pozostałych instytucji zarządzających do końca roku 2004 nie uzyskały jeszcze akceptacji instytucji płatniczej.

Równocześnie z opracowywaniem podręczników procedur instytucji zaangażowanych we wdrażanie funduszy strukturalnych, opracowano w ramach poszczególnych programów operacyjnych podręczniki dla beneficjentów, ułatwiające im poruszanie się w tej nowej materii. W związku z przedłużającymi się pracami legislacyjnymi oraz pracami nad podręcznikami procedur instytucji zarządzających, pośredniczących i wdrażających, do końca roku nie zakończył się proces ich aktualizacji. Niemniej wnioskowanie o dofinansowanie odbywało się na podstawie aktualnie obowiązujących wersji podręcznika dla beneficjenta.

Brak zatwierdzonych podręczników procedur, służących jako dokumenty pomocnicze
w procesie wdrażania funduszy strukturalnych oraz aktualizowanie wytycznych dla beneficjentów, mogły powodować u tych ostatnich, poczucie tymczasowości obowiązujących zasad ubiegania się o wsparcie. Jednakże do czasu ostatecznego zatwierdzenia podręcznika, system funkcjonował w oparciu o procedury zawarte w projektach podręczników. Dlatego też decyzje podjęte zgodnie z wytycznymi obowiązującymi w momencie wydania tych decyzji są poprawne i prawomocne.

2.4 Porozumienia

Zgodnie z ustawą o Narodowym Planie Rozwoju w 2004r. podjęto prace mające na celu przygotowanie i wdrożenie porozumień i umów szczegółowo określających zadania
i kompetencje poszczególnych instytucji zaangażowanych we wdrażanie programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych oraz Funduszu Spójności.

W zakresie programów operacyjnych, IW Equal i Funduszu Spójności konieczne było przygotowanie i podpisanie: porozumień pomiędzy instytucjami zarządzającymi programami operacyjnymi oraz instytucją płatniczą, porozumień pomiędzy instytucjami zarządzającymi a ich instytucjami pośredniczącymi oraz umów pomiędzy instytucjami zarządzającymi a ich instytucjami wdrażającymi.

W 2004 r. przygotowano, wynegocjowano, a następnie zawarto ok. 30 porozumień/umów, w tym wszystkie w ramach programów operacyjnych oraz Inicjatywy Wspólnotowej Equal (wyjątkiem była jedna z umów w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, której podpisanie zaplanowano na styczeń 2005 r.). Jedynie w ramach Funduszu Spójności do końca 2004 r. nie zakończono prac nad porozumieniem z instytucją płatniczą.

W przypadku programów Inicjatywy Wspólnotowej Interreg w 2004 r. rozpoczął się proces podpisywania porozumień kompetencyjnych pomiędzy Ministrem Gospodarki i Pracy, właściwymi Marszałkami oraz Wojewodami. Stosowne dokumenty podpisano w województwach: małopolskim, podkarpackim (program Polska - Słowacja) oraz śląskim (programy: Polska - Słowacja, Polska - Czechy). Trwały także uzgodnienia między Ministerstwem Gospodarki i Pracy a Ministerstwem Finansów odnośnie ostatecznej wersji porozumienia w sprawie zarządzania finansowego, będącego podstawą dla dokonywania płatności na rzecz beneficjentów. Na 2005 rok przewidziano zakończenie negocjacji między partnerami - krajami członkowskimi UE dotyczących podpisania porozumień międzyrządowych (tzw. Memoranda of understading) regulujących szczegółowe kwestie wdrażania poszczególnych programów komponentu A.

2.5 System finansowania

W ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 realizowane są zarówno projekty współfinansowane ze środków wspólnotowych (funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności) jak i projekty finansowane w całości z krajowych środków publicznych, realizowane w ramach programów wojewódzkich rozwoju regionalnego, stanowiących element kontraktów wojewódzkich. Obie grupy projektów charakteryzują się odmiennymi systemami finansowania. Wdrożenie programów współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej wymagało wypracowania rozwiązań systemowych określających sposób wykorzystania środków wspólnotowych. Stworzone zostały także nowe mechanizmy umożliwiające wybranym grupom podmiotów pozyskanie środków krajowych na realizację projektów współfinansowanych ze środków wspólnotowych.

Zgodnie z ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju, mechanizm wykorzystania w Polsce publicznych środków wspólnotowych polega na zwrocie określonej w umowie (lub decyzji) o dofinansowanie projektu części wydatków poniesionych przez beneficjenta lub wypłacie premii. System finansowania większości działań oparty jest o pierwsze ze wspomnianych rozwiązań, co oznacza konieczność pozyskania przez beneficjenta środków w wysokości odpowiadającej nie tylko wymaganemu udziałowi środków krajowych, lecz sfinansowania przez beneficjenta ze znajdujących się w jego dyspozycji środków całości wydatków związanych z realizacją danego etapu projektu. Zakres źródeł finansowania krajowego jest szeroki i obejmuje m.in. środki zapisane w budżetach poszczególnych dysponentów części budżetowych oraz w budżetach jednostek samorządu terytorialnego, rezerwy celowe budżetu państwa, prefinansowanie wydatków wspólnotowych oparte o instrument pożyczkowy a także inne środki publiczne (głównie fundusze celowe - Fundusz Pracy, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych). Dodatkowym źródłem pozyskania środków na realizację projektów współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych mogą być kredyty i pożyczki Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju. Dodatkowo w ramach wielu działań wydatki na realizację projektów finansowane są ze środków prywatnych.

W celu zapewnienia podmiotom należącym do sektora finansów publicznych środków niezbędnych dla realizacji projektów współfinansowanych z publicznych środków wspólnotowych stworzony został system umożliwiający wspomnianym podmiotom pozyskanie zarówno środków stanowiących współfinansowanie krajowe, jak i środków na prefinansowanie wydatków wspólnotowych.

Jednym z elementów systemu współfinansowania projektów są rezerwy celowe budżetu państwa. W ramach dwóch rezerw budżetowych na 2004 r. przewidziano środki na współfinansowanie projektów realizowanych z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności. Opisany mechanizm umożliwił tym ministrom oraz wojewodom, którzy nie mieli w ramach własnych budżetów środków wystarczających na realizację projektów, występowanie do Ministra Finansów o przyznanie środków na współfinansowanie do wysokości odpowiadającej wymaganemu udziałowi krajowych środków publicznych.

Jednostki sektora finansów publicznych realizujące projekty finansowane z udziałem środków strukturalnych otrzymywać mogły z budżetu państwa środki na prefinansowanie tychże projektów. Środki na prefinansowanie udostępniane były w formie oprocentowanych pożyczek, przy czym pożyczki udzielane wybranym grupom podmiotów (państwowym jednostkom budżetowym, samorządom województw na zadania z zakresu zwalczania bezrobocia realizowanym przez wojewódzkie urzędy pracy oraz agencjom płatniczym) nie były oprocentowane. Zwrot pożyczki następuje po otrzymaniu środków z Unii Europejskiej. W przypadku nie wpłynięcia tychże środków z przyczyn zależnych od jednostki, która pożyczkę otrzymała, zwrot pożyczki nastąpi ze środków własnych pożyczkobiorcy.

W 2004 r. prefinansowanie dostępne było w ramach 7 programów: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, SPO Rozwój zasobów ludzkich, SPO Transport, SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, PO Pomoc techniczna oraz IW Equal.

Wspomnieć należy, że opisany instrument pożyczkowy finansowany jest z krajowych środków publicznych i pełni rolę uzupełniającą w stosunku do innych źródeł finansowania projektów, opartych o środki własne podmiotów realizujących projekty czy kredytów zaciąganych w bankach komercyjnych. Dzięki wprowadzonemu instrumentowi prefinansowania jednostki sektora finansów publicznych, które nie mają wystarczających środków własnych, otrzymały możliwość pozyskania niezbędnych środków na zasadach korzystniejszych niż te obowiązujące na rynku finansowym. Część podmiotów uprawnionych do korzystania z opisanego instrumentu ponosi co prawda koszty związane
z oprocentowaniem zaciągniętej pożyczki, niemniej są to koszty niższe niż te związane
z pozyskaniem środków z alternatywnych źródeł.

W 2004 r. wypracowano mechanizmy umożliwiające pozyskiwanie środków z obydwu wymienionych wyżej źródeł. W przypadku rezerw celowych na współfinansowanie, procedury uruchamiania środków określone zostały przez Komitet Europejski Rady Ministrów w pierwszej połowie 2004 r. Znacznie więcej czasu zajęły natomiast prace proceduralno - legislacyjne dotyczące prefinansowania. Uruchomienie wspomnianego mechanizmu wymagało, oprócz stworzenia stosownych procedur, także m.in. wydania przez Ministra Finansów, w porozumieniu z ministrami odpowiedzialnymi za zarządzanie poszczególnymi programami, rozporządzeń określających tryb i terminy przekazywania środków z budżetu państwa na prefinansowanie programów operacyjnych oraz tryb i terminy zwrotu pożyczek do budżetu państwa.

Gdy wspomniane wyżej rozporządzenia weszły w życie oraz określone zostały niezbędne procedury, możliwe było rozpoczęcie procesu zawierania umów pomiędzy stronami tj. Ministrem Finansów a państwowymi jednostkami budżetowymi i państwowymi osobami prawnymi działającymi w formie agencji oraz pomiędzy ministrami zarządzającymi programami (lub odpowiednio przez Bankiem Gospodarstwa Krajowego) a innymi jednostkami sektora finansów publicznych. Zlecenie zawierania umów pożyczki Bankowi Gospodarstwa Krajowego przez ministra zarządzającego programem następowało na podstawie stosownych porozumień. Pozyskanie środków w ramach opisywanego instrumentu wymagało otwarcia odrębnych rachunków bankowych do obsługi finansowej projektów/działań, w zależności od podmiotu ubiegającego się o środki w Narodowym Banku Polskim, Banku Gospodarstwa Krajowego lub ewentualnie, w przypadku jednostek samorządu terytorialnego, w banku prowadzącym obsługę budżetu tychże jednostek.
W sześciu z siedmiu programów, w ramach których możliwe było w ubiegłym roku zaciągniecie pożyczki na prefinansowanie, omawiany proces został sfinalizowany przed końcem grudnia, co z kolei umożliwiło zawarcie pierwszych umów prefinansowania. Jedynym programem, w ramach którego w 2004 r. nie zawarto żadnej umowy o prefinansowanie, jest SPO Transport.

W 2004 r. budżet państwa zaciągnął w Europejskim Banku Inwestycyjnym (EBI) kredyt w wysokości 500 mln euro, przeznaczony na współfinansowanie projektów realizowanych w ramach programów operacyjnych współfinansowanych ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W ubiegłym roku żadne środki z powyższej puli nie zostały jednak wydatkowane.

W 2004 r. napłynęły do Polski środki pochodzące z płatności zaliczkowej w wysokości 841 mln euro. Na wspomnianą wartość składała się zaliczka z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynosząca 497,3 mln euro, zaliczka z Europejskiego Funduszu Społecznego w wysokości 204,2 mln euro, zaliczka z Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa w wysokości 20,2 mln euro oraz zaliczka z Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej wynosząca 119,3 mln euro. Wspomniane środki stanowiły równowartość 10% alokacji środków funduszy strukturalnych przewidzianych dla 7 programów operacyjnych oraz IW Equal na lata 2004-2006. Kolejne płatności, odpowiadające 6% alokacji i wynoszące 505,8 mln euro, przekazane zostaną w I kwartale 2005 r.

Instytucja płatnicza, na wnioski poszczególnych instytucji zarządzających/pośredniczących, rozpoczęła sukcesywne przekazywanie części środków otrzymanych w ramach płatności zaliczkowych z rachunków funduszowych na rachunki programowe, których właścicielami są instytucje zarządzające lub pośredniczące. W 2004 r. zasilone zostały środkami rachunki programowe w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, SPO Rozwój zasobów ludzkich, ZPORR oraz Inicjatywy Wspólnotowej Equal.

Doświadczenia jednostek sektora finansów publicznych, realizujących projekty współfinansowane ze środków wspólnotowych i pozyskujących krajowe środki publiczne w ramach dwóch niezależnych mechanizmów finansowych wykazały, iż stworzone rozwiązania systemowe skutkują często nadmiernym i nie zawsze uzasadnionym obciążeniem wspomnianych podmiotów, wynikającym z konieczności przestrzegania złożonych procedur. Coraz wyraźniej rysuje się zatem konieczność uproszczenie przyjętych rozwiązań, co przyczyni się do usprawnienia procesu pozyskiwania krajowych środków publicznych.

Podobne wnioski płyną z doświadczeń związanych z wdrażaniem kontraktów wojewódzkich, pomimo że w ich ramach obowiązują inne niż w przypadku programów współfiansowanych wspólnotowymi środkami publicznymi, procedury finansowania zadań. Podstawowym źródłem z których pochodzą środki na kontrakty wojewódzkie jest dotacja celowa z budżetu państwa. Pozostała część środków przekazywana jest na ten cel ze środków z budżetów samorządów terytorialnych.

2.6 System kontroli i audytu

Zapewnienie skutecznego i efektywnego systemu kontroli i audytu środków pochodzących
z funduszy strukturalnych jest warunkiem niezbędnym dla korzystania z pomocy strukturalnej Unii Europejskiej, wynikającym z obowiązku nałożonego na każde państwo członkowskie. Regulacje w tym zakresie określone są w rozporządzeniu Rady (WE) nr 1260/1999 ustanawiającym przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych oraz rozporządzeniu Komisji Europejskiej nr 438/2001 ustanawiającym szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 dotyczącego zarządzania i systemów kontroli pomocy udzielanej w ramach funduszy strukturalnych.

System kontroli i audytu środków pochodzących z funduszy strukturalnych przedstawiony w Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006 oraz Podstawach Wsparcia Wspólnoty dla Polski na lata 2004-2006 i działający zgodnie z wymogami określonymi w ww. rozporządzeniach, uregulowany został w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju oraz w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 22 września 2004 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu rozliczeń, stanowiącym akt wykonawczy do ww. ustawy.

Organami uprawnionymi do przeprowadzania kontroli są: instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty (z ramienia ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego), instytucje zarządzające poszczególnymi programami operacyjnymi, instytucje pośredniczące, instytucje wdrażające upoważnione przez instytucje zarządzające, a także jednostki monitorująco-kontrolne oraz służby kontroli skarbowej. Dodatkowo, kontrole przeprowadzane mogą być również między innymi przez Najwyższą Izbę Kontroli i Trybunał Obrachunkowy.

Na system kontroli środków z funduszy strukturalnych składają się:

• dokonywane przez właściwe instytucje zarządzające, pośredniczące oraz wdrażające:

• weryfikacje funkcjonowania systemu realizacji programu, obejmujące m.in.: sprawdzenie przestrzegania procedur wyboru projektów, podpisywania umów, realizacji procedur kontrolnych, weryfikacji wydatków przedkładanych przez beneficjentów projektów w programie w tym weryfikacji kwalifikowalności wydatków, weryfikację systemu sprawozdawczości, przestrzegania zasad dokumentowania i archiwizacji, wymogów promocji, zgodności z politykami horyzontalnymi Wspólnoty;

• kontrole realizacji projektów w ramach poszczególnych programów operacyjnych, obejmujące sprawdzenie całości dokumentacji potwierdzającej dokonane w ramach realizacji projektów wydatki oraz innej dokumentacji związanej z tym procesem, jak również kontrole na miejscu realizacji projektów, służące sprawdzeniu prawdziwości
  i kwalifikowalności wydatków, ich zgodności z politykami Wspólnoty, a także sprawdzeniu dostarczenia współfinansowanych towarów i usług.

• kontrole dokonywane przez podmioty zewnętrzne względem systemu, zgodnie z zapisami art. 10 rozporządzenia nr 438/2001, polegające na sprawdzeniu skuteczności zastosowanych w ramach danych programów operacyjnych systemów zarządzania i kontroli, jak też na weryfikacji dokonanych wydatków. Do ich wykonywania uprawnione są urzędy kontroli skarbowej, których działania koordynuje Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych Ministerstwa Finansów. Dodatkowo kontrolę zewnętrzną funkcjonowania systemu przeprowadzają jednostki monitorująco-kontrolne właściwe dla danego funduszu.

Elementem systemu kontroli środków pochodzących z UE jest również zobowiązanie każdej z instytucji zarządzających programami operacyjnymi do opracowania podręcznika, zawierającego wszelkie procedury związane z procesem realizacji programu operacyjnego oraz systemem kontroli w ramach danego programu, w tym te dotyczące weryfikacji dostarczania towarów i usług współfinansowanych ze środków funduszy strukturalnych. Do podręczników załączone są również listy sprawdzające przygotowane przez poszczególne instytucje zarządzające, które stosuje się m.in. przy weryfikacji wniosków o płatność składanych do instytucji zarządzających oraz kontroli przeprowadzanych przez instytucje zarządzające na miejscu realizacji projektu. Każdy z podręczników podlega akceptacji instytucji płatniczej przed przekazaniem płatności zaliczkowej. Zatwierdzając podręczniki, instytucja płatniczą upewnia się tym samym, iż każda z instytucji zarządzających spełnia wymagania z zakresu zarządzania i kontroli, wynikające z ww. regulacji unijnych. Rozwiązania w tym zakresie są następnie adaptowane w podręcznikach procedur instytucji pośredniczących i wdrażających, których zatwierdzenie przez instytucję zarządzającą jest warunkiem ubiegania się do Komisji Europejskiej o zwrot poniesionych wydatków.

Dodatkowo, rolę pomocniczą i jednocześnie niezależną wobec instytucji zarządzających, pośredniczących oraz wdrażających w zakresie weryfikacji systemu zarządzania i kontroli odgrywają jednostki audytu wewnętrznego, utworzone w poszczególnych instytucjach zgodnie z zapisami ustawy z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych oraz właściwego rozporządzenia Ministra Finansów (Dz.U. z 2002 r., Nr 111, poz. 973). Ich rola polega na niezależnej weryfikacji procesów zachodzących danej instytucji oraz sprawdzeniu czy prowadzona działalność jest zgodna z przepisami prawa i standardami wewnętrznej kontroli finansowej.

Szczegółowe rozwiązania dotyczące systemów kontroli przyjętych w poszczególnych programach operacyjnych przedstawione zostały natomiast w opisach systemów zarządzania
i kontroli opracowanych przez instytucję zarządzającą PWW oraz instytucje zarządzające programami operacyjnymi i przekazanych następnie Komisji Europejskiej, zgodnie z wymogami art. 5 rozporządzenia nr 438/2001. Daty przekazania KE poszczególnych opisów systemów zarządzania i kontroli przedstawiono poniżej:

• instytucja zarządzająca PWW - 22 września 2004 r.

• instytucja zarządzająca SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw -
  29 września 2004 r.

• instytucja zarządzająca SPO Transport - 29 września 2004 r.

• instytucja zarządzająca PO Pomoc techniczna - 29 września 2004 r.

• instytucja zarządzająca SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich - 7 października 2004 r.

• instytucja zarządzająca PO Inicjatywy Wspólnotowej Equal - 7 października 2004 r.

• instytucja zarządzająca Zintegrowanym programem operacyjnym rozwoju regionalnego - 13 października 2004 r.

• instytucja zarządzająca SPO Rozwój zasobów ludzkich - 20 października 2004 r.

• instytucja zarządzająca SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb - 27 października 2004 r.

• instytucja zarządzająca Funduszem Spójności - 30 lipca 2004 r.

Terminy przekazania opisów dla programów Inicjatywy Wspólnotowej Interreg III A, dla których MGiP jest instytucją zarządzającą przypadają na luty 2005 r.

Dodać należy, iż w 2004 roku trwał proces wzmacniania potencjału administracyjnego w instytucjach odpowiedzialnych za działania kontrolne. W jego ramach przeprowadzono szkolenia dla osób odpowiedzialnych za funkcje kontrolne w poszczególnych instytucjach zaangażowanych w proces realizacji Narodowego Planu Rozwoju/ Podstaw Wsparcia Wspólnoty 2004-2006. Oprócz pracowników instytucji zarządzających, pośredniczących, wdrażających oraz jednostek monitorująco-kontrolnych systemem szkoleń objęto również służby kontroli skarbowej.

2.7 Zdolność instytucjonalna

Zgodnie ze zobowiązaniem negocjacyjnym podjętym w obszarze 21 Polityka regionalna
i koordynacja instrumentów strukturalnych wszystkie instytucje szczebla centralnego
i regionalnego, wskazane w systemie wdrażania Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006 i poszczególnych programów operacyjnych jako odpowiedzialne za zarządzanie
i wdrażanie programów i projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych
i Funduszu Spójności, zobligowane zostały do osiągnięcia pełnej zdolności do wypełniania powierzonych im zadań przed dniem akcesji do Unii Europejskiej. Szczegółowy harmonogram prac w tym zakresie został zawarty w Planie działań na rzecz zwiększania potencjału administracyjnego Polski dla sprawnego zarządzania funduszami strukturalnymi
i Funduszem Spójności (przyjętym przez Zespół Przygotowawczy KIE 19 lipca 2002 r.) dla którego podstawą stał się Raport w sprawie dostosowań instytucjonalnych w Polsce do wymogów członkostwa w UE w obszarze 21: Polityka regionalna i koordynacja instrumentów strukturalnych (przyjęty przez ZP KIE 10 kwietnia 2002 r.).

Odpowiednią zdolność operacyjną (administracyjną) jednostek zapewniają:

• wdrożone wewnętrzne struktury organizacyjne zgodne z zadaniami przypisanymi jednostce w systemie wdrażania funduszy UE (w tym zatwierdzony regulamin wewnętrzny jednostki),

• odpowiedni poziom zatrudnienia w jednostce zapewniający efektywne funkcjonowanie w systemie,

• kadra przeszkolona w zakresie obsługi funduszy UE,

• wypracowane procedury wewnętrzne funkcjonowania jednostki w systemie wdrażania funduszy UE (m.in. instrukcje postępowania - ścieżki audytu, szczegółowy opis poszczególnych stanowisk)

We wdrażanie funduszy strukturalnych zaangażowana została administracja rządowa szczebla centralnego (departamenty właściwych ministerstw) i regionalnego (Urzędy Wojewódzkie) oraz administracja samorządowa (Urzędy Marszałkowskie oraz Wojewódzkie Urzędy Pracy). Zaangażowanie zostały również inne jednostki, pełniące funkcje instytucji wdrażających m.in. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Państwowy Fundusz na Rzecz Osób Niepełnosprawnych, Agencje Rozwoju Regionalnego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wraz z wojewódzkimi oddziałami. Zapewnienie zdolności instytucjonalnej obejmowało także powołanie podmiotów współuczestniczących we wdrażaniu programów operacyjnych: m.in. komitetów monitorujących, komitetów sterujących, paneli ekspertów.

Zgodnie z wyżej wymienioną uchwałą i planem działań odpowiednie struktury powołano w 2003 r. Rok 2004 poświecony był kontynuacji zadań określonych w przytoczonych wyżej dokumentach oraz służył przygotowaniu do wykonywania określonych funkcji. Wzorem doświadczeń innych państw członkowskich UE, podobnie i w Polsce zaobserwować można tendencję polegającą na znacznym wzroście zatrudnienia w administracji publicznej, który związany jest z zaangażowaniem w wykorzystanie środków strukturalnych. Skuteczna absorpcja pomocy strukturalnej nie jest bowiem możliwa bez stworzenia odpowiedniego zaplecza instytucjonalnego i kadrowego.

2.7.1 Zatrudnienie

Z powodu specjalizacji zadań i zaawansowania wdrażania funduszy, przygotowane założenia odnośnie poziomu zatrudnienia, okazały się niewystarczające i wymagały weryfikacji przez poszczególne instytucje zarządzające.

Poziom zatrudnienia we wszystkich jednostkach uczestniczących w systemie zarządzania i wdrażania funduszy strukturalnych, zarówno na poziomie centralnym, jak i regionalnym wyniósł wg stanu na koniec 2004 r. 3384 etaty. W porównaniu ze stanem zatrudnienia na koniec 2003 r., zatrudnienie w administracji rządowej (szczebla centralnego i regionalnego) wzrosło o 41%, natomiast zatrudnienie na poziomie administracji samorządowej wzrosło o ok. 80% i wyniosło 1129 etaty.

Obecnie w administracji rządowej szczebla centralnego jest łącznie 642 etaty przeznaczone na obsługę wdrażania funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności oraz 364 etatów przeznaczonych dla osób zaangażowanych w zarządzanie funduszami strukturalnymi i Funduszem Spójności na poziomie administracji rządowej szczebla regionalnego (Urzędy Wojewódzkie)

Zatrudnienie w innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych wyniosło na koniec 2004 r. 1249 etatów.

Wykres nr 6. Wzrost zatrudnienia w instytucjach odpowiedzialnych za wdrażanie funduszy strukturalnych
i Funduszu Spójności na przestrzeni 2004 r.

Źródło: Sprawozdania instytucji zarządzających za 2004 r.

W zależności od specyfiki programu, ilości zaangażowanych instytucji pośredniczących oraz wdrażających, a także tego czy program ma charakter regionalny, różnie przedstawia się poziom zatrudnienia co prezentuje poniższy wykres.

Wykres nr 7. Poziom zatrudnienia w poszczególnych programach operacyjnych, inicjatywach wspólnotowych oraz Funduszu Spójności

Źródło: Sprawozdania instytucji zarządzających za 2004 r.

Dokładne dane dotyczące zatrudnienia w poszczególnych programach operacyjnych prezentuje Załącznik nr 1: Stan zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych
(na dzień 31 grudnia 2004).

Odwołując się do docelowego poziomu zatrudnienia, przedstawianego przez instytucje zarządzające w swoich sprawozdaniach rocznych, pomimo zatrudnienia w 2004 r. dodatkowych 2 tysięcy osób, ilość kadr wciąż jest niewystarczająca. I tak, w SPO Rozwój zasobów ludzkich zatrudnienie kształtuje się na poziomie ok. 61% zakładanego stanu
a w SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich na poziomie 63%. W programie o najbardziej skomplikowanej strukturze wdrażania jakim jest ZPORR, zakładany poziom zatrudnienia osiągnięty został w 83%.

Należy podkreślić, że wyzwanie jakim jest zapewnienie odpowiedniej zdolności instytucjonalnej, ma bezpośredni wpływ na skuteczność wdrażania funduszy strukturalnych. Na niespotykaną dotychczas skalę podjęto wysiłek przygotowania polskiej administracji do wykonania tego zadania. Proces tworzenia odpowiednich struktur organizacyjnych, zapewnienia odpowiedniego poziomu zatrudnienia oraz prowadzenia szkoleń znacznej liczby osób jest procesem dynamicznym. Pomimo obserwowanego wzrostu zatrudnienia, ilość zatrudnionych osób w administracji wciąż nie jest wystarczająca aby sprawnie realizować zadania związanych z zarządzaniem funduszami europejskimi. Dodatkowe zadania szczególnie widoczne w drugiej połowie 2004 r., związane z weryfikacją wniosków o dofinansowanie oraz wniosków o płatność, podpisywaniem umów oraz zadania związane z kontrolowaniem wydatków wymagają wzmocnienia kadr. Dlatego poziom zatrudnienia w 2005 r. powinien wzrastać, co w związku z możliwością refundacji kosztów z pomocy technicznej, nie powinno powodować wzrostu wydatków publicznych na administrację publiczną.

Niedostateczna ilość kadr nie jest jedynym problemem rzutującym na osiągnięcie zadowalającej zdolności instytucjonalnej. Z powodu niskich płac w większości instytucji i przeciążenia odpowiedzialnymi zadaniami obserwowana jest duża rotacja pracowników, co zakłóca płynną realizację przypisanych zadań. Obserwowany jest zwłaszcza odpływ do sektora prywatnego pracowników już przeszkolonych, co ma bezpośrednie przełożenie na efektywność pracy w tych instytucjach. Pozyskanie i przygotowanie merytoryczne nowych kadr jest czasochłonne, między innymi ze względu na długotrwałe zasady rekrutacji pracowników służby cywilnej oraz potrzebę ich specjalistycznego wyszkolenia. Dodatkowe problemy dotyczą zapewnienia warunków lokalowo-sprzętowych i mają różny stopień nasilenia w zależności od poszczególnych instytucji. Wiele z opisanych trudności można zniwelować dzięki wykorzystaniu środków z pomocy technicznej, jednakże z różnych względów wykorzystanie tego instrumentu w 2004r. miało ograniczony wymiar. Należy zaznaczyć, że w zdecydowanej większości przypadków problemy związane z zapewnieniem zdolności kadrowej mają charakter strukturalny i wymagają systemowych rozwiązań, których przyjęcie wykracza poza kompetencje poszczególnych instytucji pełniących zadania w procesie wdrażania Narodowego Planu Rozwoju.

2.7.2 Szkolenia

Poziom absorpcji środków strukturalnych w dużej mierze zależny jest od przygotowania merytorycznego administracji odpowiedzialnej za zarządzanie, wdrażanie, monitorowanie i ocenę funduszy strukturalnych z jednej strony, z drugiej zaś od wiedzy i umiejętności beneficjentów.

Cele, taktykę oraz metody koordynacji szkoleń w zakresie funduszy strukturalnych opisuje Zintegrowana strategia działań promocyjnych i szkoleniowych instytucji zarządzającej Podstawami Wsparcia Wspólnoty na lata 2004 -2006. Podstawowym celem działań szkoleniowych jest „stworzenie i koordynacja trwałego i efektywnego systemu kształcenia w zakresie funduszy strukturalnych”.

Za koordynację szkoleń w zakresie instrumentów strukturalnych UE odpowiada Grupa Sterująca ds. szkoleń i promocji, złożona m.in. z przedstawicieli wszystkich instytucji zarządzających. Grupa Sterująca stanowi platformę wymiany doświadczeń i uzgodnień w kwestiach związanych z całokształtem działań informacyjnych dotyczących Podstaw Wsparcia Wspólnoty.

Proces szkoleniowy w zakresie funduszy strukturalnych przebiegał dwutorowo:

• Szkolenia dla administracji centralnej i regionalnej zaangażowanej w proces zarządzania, wdrażania, monitorowania i oceny funduszy strukturalnych,

• Szkolenia dla beneficjentów poszczególnych programów operacyjnych.

Szkolenia dla administracji zaangażowanej w proces wdrażania funduszy realizowane są w ramach umów bliźniaczych oraz komponentów pomocy technicznej w programach operacyjnych i Programu Operacyjnego Pomoc techniczna. Ze względu na opóźnioną dostępność funduszy strukturalnych w roku 2004 szkolenia dla administracji były organizowane przede wszystkim w ramach umów bliźniaczych.

Potrzeby szkoleniowe są na bieżąco monitorowane przez komórki zajmujące się szkoleniami w poszczególnych instytucjach, a plany szkoleniowe ustalane są zgodnie ze zidentyfikowanym zapotrzebowaniem. Podstaw planów szkoleniowych dla administracji zaangażowanej w zarządzanie i wdrażanie funduszy są plany szkoleniowe opracowane
w poszczególnych instytucjach zarządzających, które są odpowiedzialne za także za ich realizację i monitorowanie. Wykorzystując możliwość współpracy z ekspertami z Niemiec, Francji i Wielkiej Brytanii w ramach umów bliźniaczych, instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty zrealizowała w 2004 r. cykl szkoleniowy dla pracowników administracji centralnej i regionalnej obejmujący zagadnienia z zakresu m.in. oceny
i przygotowania projektów, kwalifikowalności kosztów, informacji i promocji, pomocy publicznej. W ramach cyklu przeszkolono do końca 2004 r. ok. 2 tys. osób. Jednocześnie pracownicy administracji mieli możliwość bieżących konsultacji z ekspertami zagranicznymi.

Ponadto, w listopadzie 2004 r. przyjęto wniosek na realizację cyklu szkoleń zarówno ogólnych jak i specjalistycznych dla pracowników m.in. instytucji zarządzającej PWW, instytucji zarządzającej PO Pomoc techniczna, jednostki monitorująco-kontrolnej i innych instytucji wymienionych w PO Pomoc techniczna, co zgodnie z szacunkami instytucji zarządzającej PWW, powinno zaspokoić dużą część potrzeb szkoleniowych do roku 2006.

Instytucje zarządzające programami operacyjnymi także mają możliwość, w ramach komponentów pomocy technicznej w poszczególnych programach operacyjnych, składania wniosków o dofinansowanie szkoleń dla swoich pracowników.

Szkolenia dla beneficjentów

Wszystkie instytucje zarządzające programami operacyjnymi prowadziły w 2004 r. działania informacyjne i edukacyjne skierowane do beneficjentów poszczególnych programów.

Szkolenia, w tym szkolenia trenerskie, prowadzone były przez instytucje zarządzające oraz instytucje wdrażające poszczególne programy operacyjne. Zorganizowano m.in. szkolenia dla potencjalnych projektodawców, trenerów, projektodawców w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, przedstawicieli instytucji otoczenia biznesu, przedsiębiorców, oraz beneficjentów SPO Transport. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w ramach projektów PHARE realizowała szkolenia w zakresie przygotowywania, monitorowania, i wdrażania projektów finansowanych z EAGGF i FIFG.

Działalność szkoleniowa w zakresie SPO Rozwój zasobów ludzkich skierowana do projektodawców (a także instytucji wdrażających, pośredniczących i instytucji zarządzającej) prowadzona jest przez Krajowy Ośrodek Szkoleniowy Europejskiego Funduszu Społecznego. Krajowy Ośrodek Szkoleniowy Europejskiego Funduszu Społecznego przeprowadził ok. 30 szkoleń dla ponad 600 osób. Do końca 2004 roku wybrano większość podmiotów, które będą pełniły funkcję Regionalnych Ośrodków Szkoleniowych EFS. Działania szkoleniowe dla projektodawców w zakresie SPO RZL prowadziły także instytucje wdrażające, m.in. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

W grudniu 2004 r. przeprowadzono szkolenie dla regionalnych kadr ochrony środowiska w ramach SPO WKP.

We wrześniu 2004 r. rozpoczęło się wdrażanie projektu pomocy technicznej w ramach PHARE 2002/000-580-01.08 „Przygotowanie projektów do wsparcia z EFRR”. Projekt przewiduje realizację cyklu szkoleń dotyczących studium wykonalności i analizy finansowo - ekonomicznej w projektach drogowych i wodno-kanalizacyjnych. Szkolenia zostaną zorganizowane na poziomie regionalnym i centralnym w I połowie 2005 r., a w ramach tego projektu przeszkolonych zostanie ok. 2500 osób. Ponadto w 2004 r. rozpoczęto realizację projektu PHARE 2002/000-580-01.03 „Przygotowanie do Funduszu Spójności”.

W styczniu 2005 r. rozpocznie się realizacja szkoleń dla 4000 beneficjentów EFRR w ramach Pomocy Technicznej do PHARE 2002/000-580-01.07 "Przygotowanie do PWW i EFRR"
w zakresie przygotowania studium wykonalności, analizy wpływu na środowisko, przygotowywania i zarządzania projektami oraz zamówień publicznych.

Pod koniec 2004 r. uruchomiono postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego na realizację szkoleń dla ok. 4000 beneficjentów EFRR. Realizowany projekt jest
w szczególności adresowany do grupy beneficjentów, którzy zamierzają składać swoje projekty w ramach jednej z ogłoszonych edycji SPO WKP lub w ramach kolejnych naborów projektów ogłaszanych przez Urzędy Marszałkowskie (ZPORR).

Poza szkoleniami centralnymi, organizowane były seminaria, szkolenia i konferencje regionalne. W roku 2004 odbyło się ok. 40 konferencji w regionach, informacyjnych
w zakresie pozyskiwania funduszy w określonych działaniach oraz promujących projekty modelowe.

Mimo dużego nakładu sił i środków na działania szkoleniowe potrzeby beneficjentów oraz pracowników administracji zaangażowanej w proces wdrażania funduszy są wciąż ogromne. W związku z rozpoczęciem nowych projektów w pierwszym kwartale 2005 r. oraz kontynuacją przez instytucję zarządzającą Podstawami Wsparcia Wspólnoty oraz instytucje zarządzające programami operacyjnymi dotychczasowych, potrzeby szkoleniowe beneficjentów zostaną w dużym stopniu zrealizowane.

2.8 System SIMIK

System informatyczny monitorowania i kontroli finansowej funduszy strukturalnych
i Funduszu Spójności (SIMIK) ma służyć jako narzędzie wspomagające zarządzanie, monitorowanie, kontrolę i ocenę programów współfinansowanych ze środków funduszy europejskich, a także wspomaganie beneficjentów w wypełnianiu określonych formalności przy ubieganiu się o środki unijne.

Prace nad budową systemu rozpoczęły się już w 2002 r., kiedy to została podpisana umowa z wykonawcą systemu firmą Comarch oraz CAP GEMINI ERNST & YOUNG. Zgodnie z wykonanym Projektem Generalnym Systemu stworzono oprogramowanie, które następnie poddano testom. Najwcześniej przeprowadzono testy w przypadku Generatora Wniosków, czyli części systemu służącej przygotowaniu wniosku o dofinansowanie projektu oraz Weryfikatora Wniosków - aplikacji pomocniczej w procesie oceny wniosków aplikacyjnych zgłaszanych przez beneficjentów. Dzięki temu w maju 2004 r. po usunięciu wykrytych w wyniku testów błędów, Generator Wniosków został udostępniony użytkownikom, a w następnych miesiącach oddano do użytku Weryfikator Wniosków.

Testy pozostałych elementów systemu, czyli modułu administracyjnego, modułu Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Generatora Wniosków Płatniczych zostały przeprowadzone w drugiej połowie 2004 r. Szybkie usunięcie błędów w przypadku modułu Fundusz Spójności umożliwiło już w listopadzie 2004 r. rozpoczęcie, przez użytkowników instytucji zaangażowanych we wdrażanie Funduszu Spójności w Polsce, wprowadzania danych do systemu dotyczących rejestracji wniosków, decyzji oraz przetargów i kontraktów. Wprowadzenie danych do systemu będzie pomocne w monitorowaniu dalszej realizacji projektów prowadzonych w ramach Funduszu Spójności (zatwierdzonych w ramach realizacji programu ISPA) oraz umożliwi prześledzenie cyklu życia wybranych projektów. W przypadku modułu Fundusze Strukturalne jeszcze pod koniec 2004 r. zgłaszane były błędy
w aplikacji, stąd rozpoczęcie wprowadzania danych będzie mogło nastąpić dopiero w 2005 r. Do końca roku praktycznie zakończono prace nad oprogramowaniem systemu, co umożliwiło jego odebranie od wykonawcy w grudniu.

Jednocześnie, niezależnie od prac nad oprogramowaniem, w 2004 r. trwały prace nad stworzeniem odrębnego, zamkniętego systemu przesyłu i dostępu do informacji sieci systemu (SIMIK NET). Za pomocą sieci rozległej do systemu zostały podłączone wszystkie instytucje ujęte w projekcie sieci oraz rozpoczęto prace nad zwiększeniem przepustowości sieci oraz jej rozbudową. Uzgodniono również zasady na jakich dokonywana będzie wymiana danych pomiędzy systemem SIMIK a system informatycznym NBP oraz GUS. Ustalono zakres danych, które importowane będą z systemu informatycznego jednostek samorządu terytorialnego.

Ważnym elementem wdrażania systemu informatycznego niewątpliwie jest przeszkolenie jego użytkowników. W 2004 r., zgodnie z umową z wykonawcą systemu, przeprowadzono szkolenia dla 1100 osób.

Nie wszystkie moduły systemu SIMIK zostały jednak wdrożone do końca roku (m. in. aplikacje dotyczące monitorowania). Duży wpływ na zaistniałe opóźnienia miały długotrwałe prace legislacyjne nad wzorami dokumentów, mających znaleźć swoje odpowiedniki
w systemie. Ich brak powodował niemożność dostosowania kolejnych elementów systemu i w konsekwencji posługiwanie się nimi. Nie wstrzymało to jednak uruchomienia wykorzystywania środków i monitorowania całego procesu. W celu wypełnienia obowiązków nałożonych przez Komisję Europejską związanych z monitorowaniem realizacji programów, który pierwotnie miał być wykonywany za pomocą systemu SIMIK, stworzono na poziomie instytucji zarządzających odrębne systemy zbierania danych. Wiązało się to z nałożeniem na administrację dodatkowych, absorbujących zadań, związanych z koniecznością zagregowania ogromnej ilości danych, pochodzących zarówno od instytucji zaangażowanych we wdrażanie środków strukturalnych na różnych poziomach systemu, jak i od beneficjentów. Niedostosowanie SIMIK do ostatecznych wersji m.in. wniosków o dofinansowanie oraz sprawozdań praktycznie uniemożliwiło użytkowanie systemu także przez beneficjentów funduszy strukturalnych.

2.9 Wykorzystanie pomocy technicznej

Głównym celem pomocy technicznej jest zapewnienie efektywnego wykorzystania środków wspólnotowych oraz zorganizowanie odpowiedniego systemu informacji i promocji funduszy strukturalnych. W obecnym okresie programowania pomoc techniczna funkcjonuje zarówno w ramach odrębnego programu operacyjnego Pomoc techniczna oraz jako priorytet w poszczególnych programach operacyjnych. Ogólna wartość środków z funduszy strukturalnych przeznaczonych na realizację wsparcia technicznego w latach 2004-2006 wynosi około 137 mln euro, z czego prawie 80% przeznaczono na pomoc techniczną w ramach sektorowych programów operacyjnych oraz Zintegrowanego programu rozwoju regionalnego.

Wykres nr 8. Wykorzystanie środków pomocy technicznej w ramach poszczególnych programów operacyjnych oraz IW Equal jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (stan na koniec grudnia 2004 r.).

Źródło: Sprawozdania z realizacji poszczególnych programów operacyjnych za 2004 r. oraz informacja miesięczna nt. stanu wdrażania poszczególnych PO, stan na 31 grudnia 2004 r.

Działania, które obejmuje PO Pomoc techniczna, mają charakter horyzontalny i służą wdrażaniu Podstaw Wsparcia Wspólnoty. Spośród złożonych w 2004 r. wniosków do PO Pomoc techniczna, największą wartość miały wnioski związane z budową systemu SIMIK, natomiast pozostałe środki służyły głównie finansowaniu działań informacyjnych i promocyjnych, szkoleń pracowników oraz zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania.

Celem środków przeznaczonych na pomoc techniczną w pozostałych programach operacyjnych jest wsparcie procesu wdrażania wymienionych programów oraz wzmocnienie zdolności instytucjonalnej. Wykorzystanie środków przeznaczonych na wsparcie techniczne realizacji poszczególnych programów w 2004 r. przedstawiało się następująco:

W SPO Rozwój zasobów ludzkich, SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw i Zintegrowanym programie operacyjnym rozwoju regionalnego zatwierdzone projekty zostały przeznaczone głównie na dofinansowanie działań szkoleniowych i wsparcie kadrowe instytucji zaangażowanych we wdrażanie programów, a także na działania informacyjne i promocyjne oraz zakup sprzętu komputerowego. W SPO Transport realizowane projekty dotyczą głównie szkoleń dla pracowników, promocji programu oraz organizacji posiedzeń komitetów monitorujących. W SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb pierwszy zatwierdzony projekt, którego realizacja rozpocznie się w styczniu 2005 r., został przeznaczony na sfinansowanie kosztów zatrudnienia w instytucji zarządzającej programem. W SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich złożone wnioski dotyczą głównie finansowania zatrudnienia, zakupu sprzętu komputerowego oraz przeprowadzenia oceny. Pierwsze projekty zostaną zatwierdzone do realizacji w
2005 r.

W IW Equal środki przeznaczono głównie na zatrudnienie pracowników oraz wydatki związane z działalnością Podkomisji Oceny Projektów oraz Krajowej Struktury Wsparcia. W IW Interreg III B CADSES środki pomocy technicznej przeznaczono przede wszystkim na zakup wyposażenia oraz promocję programu.

W ramach Strategii wykorzystania Funduszu Spójności zgłoszono projekty służące przygotowaniu, wdrażaniu i ewaluacji projektów oraz informacji dla społeczeństwa.

W 2004 r. w ramach pomocy technicznej we wszystkich programach operacyjnych złożono wnioski o łącznej wartości stanowiącej około 198 mln zł oraz podpisano umowy (decyzje) o dofinansowanie projektów na łączną sumę około 79 mln zł. Dokonano również pierwszych płatności z konta programowego w SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw na kwotę ponad 0,5 mln zł.

Analiza przeprowadzona na podstawie projektów przyjętych do realizacji w 2004 r. wskazuje, że projekty finansowane z pomocy technicznej są przeznaczone głównie na szkolenia i refundację wynagrodzeń pracowników (około 52 mln zł) oraz działania informacyjne i promocyjne (około 20 mln zł). Znaczna część zatwierdzonych projektów służy także zakupowi sprzętu komputerowego (około 5 mln zł) oraz organizacji posiedzeń komitetów monitorujących i sterujących (około 1,5 mln zł).

Jednak pomimo stosunkowo wysokiej wartości zatwierdzonych do realizacji projektów środki pomocy technicznej w 2004 r. zostały wykorzystane w niewielkim stopniu, co wynika głównie z braku odpowiednich zasad dotyczących refundacji kosztów wynagrodzeń pracowników zaangażowanych w proces zarządzania, wdrażania, monitorowania, kontroli i oceny funduszy strukturalnych. Drugą przyczyną niepełnego wykorzystania wsparcia technicznego są długotrwałe procedury przetargowe, które uniemożliwiają szybki zakup sprzętu komputerowego. W związku z powyższym w 2005 r. planowane jest podjęcie działań ograniczających wymienione przeszkody we właściwym wykorzystaniu środków pomocy technicznej. Pomoc techniczna ma bowiem kluczowe znaczenie w zakresie wzmacniania zdolności instytucjonalnej, a bez wspomnianego wsparcia nie będzie możliwe efektywne zarządzanie każdym z programów.

2.10 Współpraca instytucji pełniących funkcje w zakresie wdrażania NPR

Kształt relacji między instytucjami zaangażowanymi w proces wdrażania Narodowego Planu Rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, został w dużej mierze zdeterminowany przez przyjęcie określonych rozwiązań na etapie programowania, usankcjonowanych następnie prawnie. Struktura Narodowego Planu Rozwoju opierająca się na Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, kontraktach wojewódzkich, dwóch inicjatywach, sześciu sektorowych programach operacyjnych
i zintegrowanym, ale nie zdecentralizowanym programie operacyjnym rozwoju regionalnego spowodowała, ze decydującą rolę w zakresie zarządzania procesem wdrażania pomocy unijnej odgrywa centralna administracja rządowa. Wśród szeregu instytucji zaangażowanych w ten proces kluczowa rola przypada Ministerstwu Gospodarki i Pracy, w którym umiejscowione są instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty, instytucje zarządzające dla czterech programów operacyjnych oraz departamenty odpowiedzialne za koordynacje inicjatyw wspólnotowych, Strategii wykorzystania Funduszu Spójności oraz kontraktów wojewódzkich.

Należy wyraźnie podkreślić, że wykorzystanie pomocy strukturalnej UE postrzegane jako dziejowa szansa Polski na rozwój, stanowi jednocześnie olbrzymie wyzwanie dla polskiej administracji. Wdrażanie pomocy unijnej niosło ze sobą konieczność budowy nowej i nie znanej w tradycji polskiej administracji struktury zarządzania. Podjęty wysiłek zaowocował budową złożonego systemu instytucjonalnego, na który składają się różne rodzaje i szczeble administracji rządowej i samorządowej. Ramy prawne systemu instytucjonalnego zostały określone przez ustawę o Narodowym Planie Rozwoju, rozporządzenie RM w sprawie przyjęcia Narodowego Planu Rozwoju z dnia 22 czerwca 2004r. (Dz.U. Nr 149, poz. 1567), rozporządzenia właściwych ministrów w sprawie PO i UP oraz rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 22 września 2004 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu rozliczeń. Dodatkowo rozwiązania w zakresie podziału obowiązków znajdują się porozumieniach i umowach kompetencyjnych zawieranych przez poszczególne podmioty.

Ogólny opis rozwiązań w zakresie zarządzania i kontroli Podstaw Wsparcia Wspólnoty i poszczególnych programów operacyjnych przedstawiony został w raportach dotyczących systemu zarządzania i kontroli, opracowanych zgodnie z wymogami rozporządzenia Komisji 438/2001 i przekazanych do Komisji Europejskiej na przełomie września i listopada 2004 r.

Opis systemu zarządzania i kontroli dla Funduszu Spójności został przedstawiony w raporcie przekazanym do Komisji Europejskiej, zgodnie z wymogami rozporządzenia Rady 1164/1994/EWG z dnia 16 maja 1996 r., w lipcu 2004.

Pierwsze doświadczenia związane z wdrażaniem funduszy strukturalnych pokazują, że proces budowania wzajemnych relacji jest w dużej mierze procesem uczenia się i nie tylko poszczególnych pracowników, ale także całych organizacji. O tym, że jest to zadanie niezwykle trudne świadczy ilość organizowanych spotkań koordynacyjnych, zarówno na szczeblu PWW jak i poszczególnych programów operacyjnych. Wymiana doświadczeń, tworzenie kanałów przepływu informacji, spotkania robocze, wspólne wypracowywanie rozwiązań to tylko niektóre z aspektów ciągłej współpracy, tym trudniejszej bo wymagającej ciągłych dostosowań do stale zmieniających się warunków. Podstawowym forum wymiany informacji jest Międzyresortowy Zespół ds. Wykorzystania Instrumentów Strukturalnych organizowany i koordynowany przez ministra właściwego ds. rozwoju regionalnego (instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty), w którym uczestniczą przedstawiciele wszystkich głównych instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie NPR. Oprócz tego w zakresie koordynacji instytucja zarządzająca Podstawami Wsparcia Wspólnoty wydaje wspólne dla wszystkich instytucji zarządzających programami wytyczne, uzgadniane z instytucją płatniczą (Ministerstwo Finansów), w zależności od charakteru regulowanej kwestii.

3. Postęp realizacji Narodowego Planu Rozwoju

3.1.1 Analiza dostępnych wskaźników

Wpływ interwencji funduszy strukturalnych mierzony jest za pomocą systemu wskaźników rzeczowych, określonych szczegółowo w dokumentach programowych i obejmujących:

• wskaźniki produktu (mierzących fizyczne produkty wytwarzane przez działanie),

• wskaźniki rezultatu (ukazujących bezpośrednie i natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów),

• wskaźniki oddziaływania (odnoszących się do konsekwencji danego działania wykraczających poza natychmiastowe efekty dla bezpośrednich beneficjentów).

Wskaźniki służą mierzeniu postępu w realizacji Narodowego Planu Rozwoju, Podstaw Wsparcia Wspólnoty i programów operacyjnych, stopień osiągnięcia zakładanych celów oraz ocenie efektywności i trwałości podjętych działań. Wskaźniki przyjęte dla NPR i PWW mają charakter makroekonomiczny i pozwalają ocenić wpływ programów na ogólną sytuację społeczno-ekonomiczną. Realizacja w 2004 r. wskaźników dla NPR i PWW przedstawia się następująco:

Tabela nr 8. Cele i wskaźniki kontrolne Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006

Nr wskaźnika	Cele	Wskaźniki	2001	2004	2006
1.	Cel generalny	PKB na mieszkańca, (UE 15=100)	40,0	42,3 UE=15a) 46,2 UE=25a)	42,0-43,0
2.	Cel 1: Wspomaganie osiągnięcia i utrzymania w dłuższym okresie wysokiego wzrostu gospodarczego	Średnioroczne tempo wzrostu PKB, (rok poprzedni =100)	101,0	105,3	106,0
3.	Cel 2: Zwiększenie poziomu zatrudnienia i wykształcenia	Wskaźnik zatrudnienia ludności (w wieku 15-64 lata) %	52,7%	51,8%	54-55%
4.			Stopa bezrobocia (BAEL) %	19,9	19,0	15,0
5.			Poziom wykształcenia (podstawowe/średnie/wyższe) %	17,6/70,8/11,6 (2000)	28,5/56,7/14,8 b)	15,0/72,0/13,0
6.		Cel 3: Włączenie Polski w europejskie sieci infrastruktury transportowej i informacyjnej	Autostrady/drogi ekspresowe (km)	398/206	67/6,2	940/399
7.			Zmodernizowane linie kolejowe (km)	300	1213,2 e)	2434
8.			Dostęp do internetu (liczba hostów /100 mieszkańców)	1,2 (2002)	-	3,4
9.		Cel 4: Intensyfikacja procesu zwiększenia w strukturze gospodarki udziału sektorów o wysokiej wartości dodanej	Udział pracujących w sektorach gospodarki (I/II/III) %	19,1/30,5/50,4	18,0/28,8/53,1	17,5/30,5/52,0
10.			Nakłady na działalność badawczą i rozwojową w % PKB	0,65	0,56 c)	ok. 1,5
11.		Cel 5: Wspomaganie udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych w Polsce	Zróżnicowanie wewnętrzne PKB na jednego mieszkańca pomiędzy województwami (na poziomie NTS II - odpowiadającym poziomowi NUTS II))	1;2,2	1:2,2 d)	pon. 1:2,2
12.			Zróżnicowanie stopy bezrobocia (na poziomie NTS III- odpowiadającym poziomowi NUTS III)	1:7,1	1:5,3	pon. 1:6

a) dane szacunkowe na podstawie: World Development Indicators, World Bank

b) dane za III kwartał 2004 r

c)dane za rok 2003

d)dane z rok 2002

e) stan na koniec 2004 r. linie zmodernizowane-dostosowane do prędkości przejazdu powyżej 160km/h

(-) dane niedostępne ze względu na rezygnację Eurostatu z liczenia wskaźnika

Tabela nr 9. Wskaźniki kontekstowe dla Podstaw Wsparcia Wspólnoty

Wskaźnik	2001 r.	2004 r.	2008 r.	Źródło danych
Średni wzrost PKB (poprzedni rok = 100)	101,0	105,3
Udział bezpośrednich inwestycji zagranicznych w akumulacji brutto %		12,5		NBP
Udział przedsiębiorstw państwowych w wartości dodanej %	10,8	8,8 a)		GUS
Wskaźnik zagrożenia ubóstwem (po uwzględnieniu w dochodach gospodarstw domowych transferów społecznych) %	15	17 a)		GUS
Udział zatrudnienia w sektorach gospodarki (%)	19,1/30,5/50,4	18,0/28,8/53,1	17,5/30,5/52,0	GUS BAEL rocznie
Ogólna stopa bezrobocia (ogółem/m/k) %	18,2/16,9/19,8	19,0/18,2/19,9	15,0	GUS BAEL rocznie
Stopa bezrobocia długoterminowego (ogółem/m/k) %	7,9/9,2/6,7	9,1		GUS BAEL rocznie
Zróżnicowanie stopy bezrobocia rejestrowanego w podregionach (stan na koniec kwartału)	1:8,7 1:7,6 1:6,7 1:6,5	1:5,3 1:5,2 1:5,1 1:5,3	poniżej 1:6	GUS
Nominalne dochody do dyspozycji brutto w sektorze gospodarstw domowych w 2 najbiedniejszych - wg. PKB (podkarpackie, lubelskie), najbogatszych (mazowieckie, śląskie) regionach mln zł	23 935,7 25 814,4 94 927,7 78 048,2	24 246,3 b) 26 238,4 b) 96 963,4 b) 79 966,2 b)		GUS

a)dane za 2003 r.

b)dane za 2002 r.

Tabela nr 10. Wskaźniki programowe dla PWW

Wskaźnik	Oś	2001	2004	2008	Źródło
Dodatkowy wzrost PKB w stosunku do wskaźnika bazowego	0			HERMIN	HERMIN
PKB na osobę w stosunku do średniej unijnej %	0	40,0 UE=15 45,6 UE=25	42,3 UE=15 a) 46,2 UE=25 a)	42,0-43,0 UE=15	EUROSTAT
Zmiany liczby bezrobotnych w odniesieniu do roku bazowego	0				HERMIN
Akumulacja brutto w mln zł	I	157721,1	176442,6		GUS
Dodatkowe miejsca pracy brutto	I	-	0	-
Nakłady na B&R w PKB (%)	II I	0,65	0,56 b)	Ok.1,5	GUS
Poziom wykształcenia (podst. średnie, wyższe wraz z policealnym) %	II	32,2/56,1/11,7	28,5/56,7/14,8 c)	15,0/72,0/13,0	GUS BAEL rocznie
Poziom wykształcenia (podst. średnie, wyższe wraz z policealnym)-miasto %	II	24,5/59,6/15,9	21,3/59,0/19,6 c)		GUS BAEL rocznie
Poziom wykształcenia (podst. średnie, wyższe wraz z policealnym)-wieś %	II	45,1/50,3/4,6	40,5/52,8/6,7 c)		GUS BAEL rocznie
Wskaźnik zatrudnienia w grupie wiekowej 15-64 l., kobiety, mężczyźni %	II	53,5/59,2/47,8	51,8/57,0c)/47,0 c)	54-55	GUS BAEL rocznie
Nowe autostrady, drogi ekspresowe (km)	III	0	67/6,2	267,6/176	GDDKiA
Udział wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska w PKB (%)	III	0,8	0,63 a)	1,2	GUS

1. dane szacunkowe na podstawie: World Development Indicators, World Bank

2. dane za rok 2003

3. dane za III kw. 2004 r.

Ze względu na małą ilość podpisanych umów o dofinansowanie projektów oraz znikome wydatkowanie z funduszy strukturalnych nie można na obecnym etapie mówić o postępie rzeczowym w realizacji celów zapisanych w Narodowym Planie Rozwoju i Podstawach Wsparcia Wspólnoty.

W 2004 r. trwały prace koordynowane przez instytucję zarządzającą PWW, mające na celu identyfikację i rozwiązanie kwestii problemowych związanych z systemem wskaźników moniotorujących, w zakresie dostępności, mierzalności i jakości danych. W wyniku przeprowadzonych analiz podjęto kroki mające na celu zmniejszenie ilości i zmianę wskaźników zawartych w uzupełnieniach programów operacyjnych: Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Transport oraz Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego.

3.1.2 Wskaźniki horyzontalne

W 2004 r. trwały prace nad identyfikacją i pozyskaniem wskaźników mierzących kwestie horyzontalne, tj. innowacyjność i społeczeństwo informacyjne, zatrudnienie i zasoby ludzkie, polityka regionalna, małe i średnie przedsiębiorstwa, środowisko, a więc zagadnienia, których wdrażanie w przekroju wszystkich programów operacyjnych jest monitorowane przez stałe podkomitety Komitetu Monitorującego NPR.

W poniższym zestawieniu pokazane są dwa rodzaje danych. W kolumnie 1 zawarte są wskaźniki produktu i rezultatu, które są pozyskiwane z systemu sprawozdawczości. Wskaźniki te są przypisane działaniom, które w założeniu wywierać mają znaczny wpływ na rozwój w wybranych obszarach horyzontalnych. Ze względu na fakt, iż w okresie objętym sprawozdaniem była realizowana niewielka ilość projektów, dane dotyczące niektórych wskaźników produktu i rezultatu były niedostępne.

Dane w kolumnie 2 są danymi makroekonomicznymi, pochodzącymi głównie ze źródeł statystyki państwowej oraz częściowo z systemu sprawozdawczości i ukazują sytuację w danym obszarze horyzontalnym w okresie wyjściowym, w stosunku do którego pokazywane będą późniejsze zmiany.

Tabela nr 11. Wskaźniki horyzontalne

INNOWACYJNOŚĆ I SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE
1. PRODUKTY I REZULATATY					2. ODDZIAŁYWANIE
Liczba działających nowo powstałych przedsiębiorstw opartych na wykorzystaniu zaawansowanych technologii, które otrzymały wsparcie w ramach SPO-WKP w formie seed capital	-				Liczba uczniów na jedno stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu e)			-
Liczba MSP zaangażowanych w innowacyjną współpracę	-				Stopa komputeryzacji szkół publicznych i placówek edukacyjnych a)e)			57,2%
Liczba projektów tworzenia Regionalnych Strategii Innowacyjnych	1				Procent placówek edukacyjnych oferujących kształcenie na odległość - monitoring SPO RZL			-
Liczba projektów transferu innowacji pomiędzy podmiotami na poziomie lokalnym i regionalnym	6				Liczba wspartych MSP, które wprowadzają innowacje w ciągu 18 miesięcy po zakończeniu realizacji projektów			-
Odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w przemyśle/usługach wśród przedsiębiorstw, które otrzymały wsparcie w ramach SPO-WKP	-				Procent nauczycieli przygotowanych do korzystania z technik informacyjnych i komunikacyjnych w procesie nauczania e)			-
Liczba przedsiębiorstw opartych na wykorzystaniu zaawansowanych technologii, które powstały w wyniku wsparcia doradczego w ramach SPO-WKP	-				Odsetek przedsiębiorstw innowacyjnych w liczbie przedsiębiorstw ogółem (w przemyśle, usługach) a)c)			39.3%/22%
Liczba finansowanych projektów celowych obejmujących badania stosowane i prace rozwojowe/ Liczba firm zaangażowanych w realizację wspólnych projektów celowych (w tym MSP)	-				Nakłady na B+R jako udział w nakładach na działalność innowacyjną w przemyśle (powyżej 49 pracowników) a)c)			11,1%
Liczba wyposażonych laboratoriów badawczych i specjalistycznych	-				Liczba zintegrowanych referencyjnych rejestrów osób i firm			-
Liczba działających parków naukowo-technologicznych, które uzyskały wsparcie finansowe	2				Udział usług publicznych dostępnych on-line (w tym usługi dla osób fizycznych i osób prawnych)c)			34%/31%/43%
Liczba utworzonych aktywnych inkubatorów technologicznych	3				Udział wyrobów wysokiej techniki w eksporcie ogółem (na podstawie listy dziedzinowej OECD z 1995 r.) a)c)			2,6%
Ilość podłączeń do Internetu	-				Udział wartości sprzedaży nowych lub zmodernizowanych wyrobów w wartości sprzedaży ogółem a)c)			17,2%
Liczba wdrożonych kompleksowych systemów zarządzania w administracji publicznej, wewnętrznych systemów zarządzania informacją, elektronicznego obiegu dokumentów, elektronicznej archiwizacji dokumentów	2				Procent gospodarstw domowych (ogółem, miasta, wieś); z dostępem do Internetu Procent przedsiębiorstw z dostępem do Internetu c)			26%/31%/15% 85%
Liczba nowych stanowisk komputerowych w szkołach zakupionych dzięki wsparciu SPO RZL	-				Procent przedsiębiorstw/osób fizycznych używających Internet w celach szkoleniowych i edukacyjnych, Procent osób fizycznych używających Internet w kontaktach z administracją publiczną c)			36%/4% 44%
Liczba zbudowanych Publicznych Punktów Dostępu do Internetu	2				Procent przedsiębiorstw przemysłowych, które posiadały umowy o współpracy dotyczące innowacyjnosci ze szkołami wyższymi, placówkami naukowymi, jednostkami badawczo-rozwojowymi i innymi jednostkami naukowymi a)c)			8%
Liczba jednostek publicznych posiadających szerokopasmowy dostęp do Internetu dzięki wsparciu ZPORR	2				Udział nakładów inwestycyjnych w PKB a)c)			13,7%
ZATRUDNIENIE, ZASOBY LUDZKIE, SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA
Liczba osób objętych wsparciem w zakresie integracji zawodowej i społecznej oraz wzmocnienia rozwoju zasobów ludzkich w regionach (priorytet 1 RZL oraz priorytet 2 ZPORR); w tym udział kobiet		277 882 57,5%			Zróżnicowanie w poziomie wynagrodzeń ze względu na płeć a)d)				11%
Liczba osób objętych działaniami aktywizującymi (młodzież; bezrobotni długotrwale)		70 581 53 837			Procent osób dorosłych uczestniczących w kształceniu ustawicznych d)				5.5%
Liczba osób zaliczanych do grup szczególnego ryzyka objętych wsparciem w zakresie integracji zawodowej i społecznej oraz przeciwdziałaniu wykluczeniu społecznemu		5 000			Wskaźnik zatrudnienia: ogółem, mężczyzn, kobiet, osób starszych, osób niepełnosprawnych (III kw. 2004 r.) c)				52,4%/57,9%/47,0%/ 6,2%/17,8%
Nowe miejsca pracy		-			Młodzież nie kontynuująca nauki d)				5,7%
Liczba osób niepełnosprawnych objętych wsparciem w zakresie integracji zawodowej		-			Procent absolwentów szkół wyższych kierunków przyrodniczych, technicznych i informatycznych (ogółem, mężczyźni, kobiety) a)d)				9,0%/6,1%/11,8%
Liczba kobiet uczestniczących w projektach dotyczących integracji i reintegracji zawodowej		-			Średni wiek dezaktywacji zawodowej (ogółem, mężczyźni, kobiety)- lata a)d)				58,0/59,8/56,4
Liczba osób korzystających ze szkoleń i kursów przekwalifikujących (odchodzących z rolnictwa; zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi)		-			Odsetek osób w gospodarstwach domowych zagrożonych ubóstwem (żyjących poniżej minimum egzystencji) - ogółem, miasto, wieś a)c)				11,7%, 7,5%, 18,0%
Liczba osób korzystających ze szkoleń i usług doradczych dla osób dorosłych w zakresie podwyższania lub dostosowywania kwalifikacji zawodowych		116
ZRÓŻNICOWANIE REGIONALNE
Długość zbudowanych -dróg; - autostrad (km)	50,72 -		PKB na mieszkańca w relacji do średniej krajowej w regionach b)c)			Mazowiecki 152,3 Lubelskie 70,0
Długość przebudowanych linii kolejowych (km)	-		Wskaźnik zatrudnienia w regionach c)			Mazowieckie 47,7% Dolnośląskie 40,2%
Liczba zrealizowanych projektów poprawy transportu publicznego	-		Pracujący wg. sektorów gospodarki a)c)			Rolnictwo: 53,2% Lubelskie 12,9% Śląskie Przemysł i budownictwo: 29,5 % Śląskie 11,4% Lubelskie Usługi: 64,0%Zachodniopomorskie 35,5% Lubelskie
Ilość uczniów; studentów pochodzących z obszarów wiejskich korzystających z projektów stypendialnych	126 836 14 214		Stopa bezrobocia wg podregionów (NUTS 3)c)			Podregion Warszawa 6,5% Podregion ełcki 34,7%
			Gęstość dróg o twardej nawierzchni (km/100 km ^2) a)c)			Śląskie 161,9 Warmińsko-mazurskie 50,5
			Studenci szkół wyższych na 10 tys. ludności a)c)			Dolnośląskie 552,4 Opolskie 348,1
PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ, MAŁE I ŚREDNIE PRZEDSIĘBIORSTWA
Liczba nowo powstałych MSP opartych na wykorzystaniu nowych technologii, które uzyskały wsparcie doradcze		-		Udział MSP w PKB b)c)			48,6%
Liczba wspartych MSP w zakresie inwestycji		-		Udział MSP w eksporcie ogółem b)c)			43,8%
Liczba MSP otrzymujących dotacje na inwestycje prowadzące do zasadniczych zmian produkcji, produktu lub procesu produkcyjnego.		-		Udział MSP w nakładach inwestycyjnych przedsiębiorstw a)c)			47,8%
Liczba MSP korzystających z usług doradczych		-		Udział pracujących w MSP a)c)			71,6%
Liczba działających parków przemysłowych, które uzyskały wsparcie finansowe		8		Udział MSP w wartości produkcji przedsiębiorstw a)c)			62,3%
Liczba projektów wsparcia mikroprzedsiębiorstw: na obszarach wiejskich, restrukturyzacji przemysłu, na terenach zdegradowanych poddanych rewitalizacji		-		Pracujący na własny rachunek włącznie z rolnictwem (ogółem, mężczyźni, kobiety) c)			21,2%/25,1%/16,9%
Liczba osób korzystających z doradztwa i szkoleń w zakresie przedsiębiorczości		-		Wskaźnik rentowności obrotu brutto przedsiębiorstw (ogółem, małe, średnie) a)c)			4,8%/7,2%/3,4%
ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ/OCHRONA ŚRODOWISKA
Liczba wspartych projektów w zakresie dostosowania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska		-			Ograniczenie wpływu na środowisko (hałas) - monitoring SPO Transport				-
Liczba instalacji przemysłowych, które w wyniku wsparcia otrzymają pozwolenie zintegrowane, pozwolenie wodno-prawne, pozwolenie na użytkowanie, inne		-			Procent ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków, w tym miasta, wieś a)c)				58,2%/84,2%/16,5%
Ilość wybudowanych oczyszczalni ścieków/ ilość oczyszczonych ścieków (hm ^3)		-			Procent oczyszczonych ścieków przemysłowych i komunalnych a)c)				90,3%
Długość zbudowanej sieci: wodociągowej; kanalizacyjnej (km)		258,64 345,82			Stopień redukcji wytworzonych zanieczyszczeń (pyłowych/gazowych) w zakładach szczególnie uciążliwych a)c)				99,2%/49,1%
Liczba zbudowanych elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii		-			Udział w produkcji energii elektrycznej energii ze źródeł odnawialnych a)c)				2,3%
Liczba zrealizowanych projektów z zakresu agroturystyki		-			Liczba ekologicznych gospodarstw rolniczych a)c)				2286
Liczba wdrożonych projektów selekcyjnej zbiórki odpadów, składowania odpadów i recyklingu oraz gospodarki odpadami komunalnymi		-			Udział obszarów o szczególnych walorach przyrodniczych chronionych prawnie w powierzchni ogólnej a)c)				32,5%
Powierzchnia terenów parków narodowych, krajobrazowych i innych form ochrony przyrody zagospodarowanych na cele turystyczne i kulturalne (ha)		-

(-)dane niedostępne ze względu na nie rozpoczęcie realizacji danej kategorii projektów w badanym okresie sprawozdawczym

a) dane za 2003 r.

b) dane za 2002 r.

c) dane GUS

d) dane EUROSTAT

e) dane MENiS

3.1.3 Postęp rzeczowy wg osi Narodowego Planu Rozwoju

Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw

W ramach osi Narodowego Planu Rozwoju - Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw, realizowanej przez SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw oraz Zintegrowany program rozwoju regionalnego w roku 2004 r. zostały rozpoczęte rundy aplikacyjne dla większości działań w ramach SPO WKP i działania 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa w ramach ZPORR. Z analizy projektów zgłoszonych w 2004 roku wynika, iż działania dotyczące dokonywania inwestycji w przedsiębiorstwach cieszyły się największym zainteresowaniem wśród beneficjentów. Tak duża podaż tego typu projektów mogła być spowodowana koniecznością dokonywania zmian inwestycyjnych w przedsiębiorstwach w celu podnoszenia ich konkurencyjności na rynku. Innym powodem zainteresowania tymi działaniami była możliwość zgłoszenia różnorodnych typów projektów oraz duża liczba podmiotów mogących ubiegać się o dofinansowanie.

Z analizy projektów w układzie regionalnym wynika, iż oś - Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw w największym stopniu realizowana jest w województwach mazowieckim, śląskim i wielkopolskim. Natomiast najmniej było zarejestrowanych wniosków w województwach świętokrzyskim, lubuskim i opolskim.

Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia

W ramach osi Narodowego Planu Rozwoju - Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia realizowanej przez Sektorowy Program Operacyjny Rozwój zasobów ludzkich, oraz w IW Equal, w roku 2004 zostały uruchomione wszystkie działania realizujące cele związane
z rozwojem zasobów ludzkich i zatrudnienia. Pierwsza grupa projektów, która wzbudziła największe zainteresowanie beneficjentów wiązała się z :

• działaniami dotyczącymi m.in.:podnoszenia kwalifikacji i umiejętności kadr zarządzających, pracowników sektora MSP oraz personelu medycznego;

• szkoleniami w zakresie wykorzystania nowoczesnych technologii;

• działaniami polegającymi na kierowaniu kadry zarządzającej i pracowników przedsiębiorstw do szkół wyższych;

• działaniami innowacyjnymi w zakresie wyrównywania szans zatrudnienia grup społecznych, doświadczających nierówności ze względu na brak kwalifikacji i niski poziom wykształcenia.

Tego typu działania mają charakter projektów „miękkich”, są proste do przygotowania
i pozwalają na jasne określenie, co w ramach danego projektu będzie realizowane, dlatego też została zgłoszona największa ich ilość.

Ze względu na rozkład regionalny najwięcej projektodawców ma siedziby w województwach mazowieckim, śląskim i małopolskim, a najmniej w dolnośląskim, opolskim oraz lubuskim.

Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej.

• Część transportowa

W ramach osi Narodowego Planu Rozwoju - Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej (część transportowa), realizowanej w ramach Funduszu Spójności, SPO Transport oraz ZPORR,
w 2004r. zostały uruchomione wszystkie działania realizujące cele zapisane w PWW/NPR
w zakresie polityki transportowej. Jednakże ze względu na specyfikę sektora transportowego przygotowanie poprawnych projektów, zarówno pod względem formalnym, jak
i merytorycznym, wymaga od projektodawców dłuższego okresu. Istotnym problemem utrudniającym sprawną i pozytywną weryfikację wniosków złożonych w 2004 r. do współfinansowania była ich niska jakość. Wnioski z reguły, po przeprowadzeniu kolejnych etapów weryfikacji, wracają kilkakrotnie do beneficjentów w celu naniesienia poprawek.
Z obecnej analizy projektów wynika, iż beneficjentom programów sprawiało największą trudność m.in. opracowanie poprawnej oceny oddziaływania na środowisko lub dokonanie rzetelnej analizy kosztów i korzyści. Procedura zatwierdzania dużych projektów transportowych wymaga weryfikacji wniosków przez Komisję Europejską, co znacznie wydłuża proces podpisywania umów z beneficjentami, a co za tym idzie opóźnia moment ich realizowania. Dlatego też w omawianym okresie sprawozdawczym największym zainteresowaniem w ramach SPO Transport cieszyły się projekty związane z zakupem oraz modernizacją taboru kolejowego, co było spowodowane łatwością przygotowania wniosku oraz niskimi kosztami jego opracowania.

W układzie regionalnym w ramach tej osi realizowanej poprzez fundusze strukturalne najwięcej wniosków zostało zarejestrowanych w województwach: mazowieckim, śląskim oraz pomorskim. W przypadku województwa świętokrzyskiego nie został zaakceptowany żaden projekt.

Ze względu na specyfikę Funduszu Spójności, w którym realizowane projekty mają zasięg ponadregionalny, nie jest dokonywana analiza realizowanych projektów w rozbiciu na poszczególne regiony.

• Część środowiskowa

W ramach osi Narodowego Planu Rozwoju - Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej (część środowiskowa), realizowanej w ramach Funduszu Spójności oraz ZPORR, w 2004r. zostały uruchomione wszystkie działania realizujące cele zapisane w PWW/NPR. W ramach Funduszu Spójności realizowane są obecnie projekty dotyczące poprawy jakości wód powierzchniowych oraz polepszenia jakości i dystrybucji wody przeznaczonej do spożycia oraz realizacji gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi.

Infrastruktura środowiskowa jest również jednym z głównych priorytetów realizowanych w ramach ZPORR i dotyczy wsparcia publicznych miejskich (komunalnych) inwestycji powiązanych z ochroną środowiska, które są istotne dla poprawy standardu życia i do promocji inwestycji na skalę regionu.

Zarówno w projektach zgłoszonych do Funduszu Spójności, jaki i ZPORR występują duże problemy o charakterze horyzontalnym, które mogą wpływać na realizację projektów
z zakresu ochrony środowiska. Pierwszy problem horyzontalny związany jest z jakością oraz stopniem przygotowania projektów. Większość złożonych projektów była we wczesnej fazie przygotowania i ich dokumentacja (ocena oddziaływania na środowisko, studium wykonalności) była niezadowalającej jakości.

Drugim problemem horyzontalnym, mogącym mieć znaczący wpływ na realizację projektów współfinansowanych w szczególności z Funduszu Spójności są projekty, które oddziałują na obszary sieci Natura 2000 (ochrona dzikich ptaków wyznaczonych zgodnie z Dyrektywą Ptasią lub ochrony dzikiej fauny i flory wyznaczone zgodnie z Dyrektywą Siedliskową). Zgodnie z wytycznymi Komisji Europejskiej projekty realizowane na obszarach sieci Natura 2000 muszą mieć przeprowadzoną rzetelną i szczegółową ocenę oddziaływania na środowisko, która wykaże iż dany projekt nie ma negatywnego wpływu na faunę i florę na tym obszarze. W 2004 roku nie została jednak uzgodniona z Komisją Europejską ostateczna liczba obszarów sieci Natura 2000 w Polsce.

Do czasu uzgodnienia ostatecznej listy obszarów sieci Natura 2000 oraz wprowadzenia w tym celu odpowiednich zmian legislacyjnych w polskim prawie, Ministerstwo Gospodarki i Pracy w uzgodnieniu z Ministerstwem Infrastruktury przygotuje wytyczne na okres przejściowy dla beneficjentów FS odnośnie postępowania w zakresie oceny oddziaływania na środowisko dla przedsięwzięć współfinansowanych z Funduszu Spójności. Wytyczne te zawierać będą również szczegółowe wskazówki odnośnie postępowania przy realizacji projektów mogących oddziaływać na gatunki lub siedliska chronione w ramach obszarów sieci Natura 2000, w tym obszarów sieci Natura 2000, na których występują siedlisko lub gatunek o znaczeniu priorytetowym

W przypadku projektów z zakresu ochrony środowiska współfinansowanych w ramach ZPORR największym problemem był brak akceptacji programów pomocowych dla projektów dotyczących ochrony środowiska, objętych pomocą publiczną. W 2004 roku brak akceptacji ww. programów, uniemożliwił zawieranie umów o dofinansowanie z beneficjentami.

W układzie regionalnym w ramach tej osi realizowanej poprzez fundusze strukturalne najwięcej wniosków zostało zarejestrowanych w województwach: wielkopolskim, łódzkim oraz świętokrzyskim. W przypadku województw warmińsko - mazurskiego, śląskiego oraz dolnośląskiego nie zostały zaakceptowane żadne projekty.

Ze względu na specyfikę Funduszu Spójności, w którym realizowane projekty mają zasięg ponadregionalny, nie jest dokonywana analiza realizowanych projektów w rozbiciu na poszczególne regiony

Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich

W ramach osi Narodowego Planu Rozwoju - Przekształcenia strukturalne w rolnictwie
i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich realizowanej przez SPO Restrukturyzacji
i modernizacji sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich oraz SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w 2004r. została uruchomiona większość działań realizujących cele tej osi.

W omawianym okresie sprawozdawczym największe zainteresowanie wzbudziły działania ukierunkowane na pomoc młodym rolnikom, na inwestycje w sektorze rolnictwa oraz złomowanie statków rybackich. Duża podaż projektów w tych działaniach wynika z faktu, że projekty są mało skomplikowane i nie wymagają przygotowywania wielu załączników.

Z analizy projektów w układzie regionalnym wynika, iż oś Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich w największym stopniu realizowana jest w województwach: zachodniopomorskim, pomorskim i małopolskim. W województwie lubuskim natomiast nie został zaakceptowany żaden projekt.

Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów.

W ramach osi NPR - Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów, realizowanej przez Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego, w 2004r. została uruchomiona większość działań. W ZPORR najwięcej wniosków złożono w działaniu dotyczącym inwestycji na obszarach wiejskich. Wynika to z faktu, iż zadania, jakie mogą być w jego ramach realizowane dają możliwość zgłaszania różnych typów projektów. Proporcjonalna ilość wniosków została złożona do działania, które zorientowane jest na budowę i modernizację istniejących obiektów infrastruktury społecznej służących prowadzeniu działalności dydaktycznej na poziomie podstawowym i średnim oraz zakładów opieki zdrowotnej, szczególnie w kontekście podziału wieś - miasto, a także na wyposażenie tych obiektów w niezbędny sprzęt. Rosnące zainteresowanie tymi działaniami spowodowane było z jednej strony dużą ilością podmiotów, które ubiegały się o dofinansowanie projektów, z drugiej zaś niewielkim stopniem trudności w opracowani wniosku aplikacyjnego oraz załączników. Najmniej projektów zostało opracowanych dla działań związanych ze społeczeństwem informacyjnym oraz kulturą i turystyką. Wynikać to może z faktu, iż opracowanie poprawnego projektu dotyczącego społeczeństwa informacyjnego jest stosunkowo czasochłonne i skomplikowane. W przypadku projektów z zakresu turystyki powodem małej ilości projektów może być brak decyzji Komisji Europejskiej odnośnie programów pomocowych dla projektów objętych pomocą publiczną. Małym zainteresowaniem ze strony benenficjetów cieszyły się również działania związane z rewitalizacją zdegradowanych obszarów miejskich, poprzemysłowych
i powojskowych oraz obszarów restrukturyzowanych. Taki stan rzeczy spowodowany mógł być z jednej strony koniecznością opracowania przez beneficjenta Lokalnych Programów Rozwoju dotyczących obszarów problemowych, z drugiej zaś nieuregulowanymi kwestiami formalno - prawnymi na obszarach rewitalizowanych oraz restrukturyzowanych.

W przypadku priorytetu związanego ze wzmocnieniem rozwoju zasobów ludzkich
w regionach nabór projektów skoncentrowany był na działaniach dotyczących programów stypendialnych dla młodzieży ponadgimnazjalnej oraz studentów szkół wyższych pochodzących z obszarów wiejskich oraz zagrożonych marginalizacją. Znaczący przyrost złożonych wniosków do tego działania wynika z wielkości grupy będącej odbiorcą pomocy oraz doświadczenia beneficjentów w przygotowywaniu tego typu programów.

Z analizy projektów w układzie regionalnym wynika, iż oś - Wzmocnienie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów
w największym stopniu realizowana jest w województwach wielkopolskim, mazowieckim
i śląskim. Natomiast najmniej było zarejestrowanych wniosków w województwach: świętokrzyskim, warmińsko - mazurskim i pomorskim.

Źródło dla map 1-6 stanowią sprawozdania za 2004 r. instytucji zarządzających programami operacyjnymi.

Powyższa mapa przedstawia procentowy stopień realizacji poszczególnych osi w każdym
z regionów. Z ww. danych wynika, iż na poziomie regionów proporcjonalnie najwięcej wniosków zostało zarejestrowanych w ramach osi „Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw”. Znikoma zaś ilość projektów została zarejestrowana w ramach osi III „Tworzenie warunków dla zwiększenia poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej”. Tak zdecydowana przewaga zarejestrowanych wniosków dla osi „Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw” jest wynikiem dużej liczby potencjalnych wnioskodawców (oś realizowana jest przez pojedynczych przedsiębiorców). W przypadku np. sektora transportu czy rybołówstwa liczba beneficjentów jest znacznie ograniczona przez specyfikę danego sektora.

3.2 Postęp finansowy

Łączna suma środków publicznych (zarówno krajowych, jak i wspólnotowych), jakie mogą być zaangażowane w realizację Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006, sięga kwoty 17 673 mln euro. Wartość dostępnych środków wspólnotowych to 12 809,7 mln euro, a na powyższą kwotę składa się współfinansowanie siedmiu programów operacyjnych realizowanych w ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty w wysokości 8 275,8 mln euro, współfinansowanie dwóch Inicjatyw Wspólnoty (Interreg oraz Equal) w wysokości 355,3 mln euro oraz środki Funduszu Spójności wynoszące 4 178,6 mln euro. Absorpcja całości wspomnianych środków wspólnotowych wymaga zaangażowania krajowych środków publicznych w wysokości
4 006,6 mln euro. Dodatkowo w ramach Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 realizowane są kontrakty wojewódzkie, obejmujące obok działań wdrażanych w ramach Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego oraz IW Interreg także działania podejmowane w ramach programów wojewódzkich rozwoju regionalnego, finansowanych w całości z krajowych środków publicznych. Szacuje się, że na realizację programów wojewódzkich rozwoju regionalnego przeznaczone zostanie w latach 2004-2006 około 856,6 mln euro.

W 2004 r. w ramach siedmiu programów operacyjnych oraz Inicjatywy Wspólnotowej Equal złożono wnioski o dofinansowanie o wartości wnioskowanego wsparcia ze środków wspólnotowych sięgającej blisko 26,8 mld zł, co stanowi 323,1 % alokacji środków wspólnotowych przewidzianych na 2004 r. dla wspomnianych programów oraz dwóch inicjatyw wspólnotowych (IW Equal oraz IW Interreg) i 75,9 % alokacji wspomnianych środków na cały okres programowania 2004-2006. Wnioski o dofinansowanie projektów o największej wartości założono w ramach Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego oraz SPO Transport, gdzie wartości wnioskowanego wsparcia sięgnęły odpowiednio 14 394 mln zł oraz 5 318 mln zł. W pozostałych programach wartości wnioskowanego wsparcia ze środków wspólnotowych przedstawiały się następująco: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw - 3 683 mln zł, SPO Rozwój zasobów ludzkich - 1 767 mln zł, SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich - 1 139 mln zł, IW Equal - 220 mln zł, SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb - 219 mln zł oraz PO Pomoc techniczna - 39 mln zł. W 2004 r. w ramach Programów IW Interreg III A do Wspólnych Sekretariatów Technicznych odpowiedzialnych za rejestrację wniosków aplikacyjnych nie wpłynął żaden wniosek o przyznanie dofinansowania z EFRR.

Podkreślić należy, że w przypadku SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich wnioskowane zapotrzebowanie zbliżone było do alokacji środków wspólnotowych na 2004 r., a we wszystkich pozostałych z wymienionych wyżej programów wartość wnioskowanego wsparcia przekroczyła wartość środków wspólnotowych na 2004 r. (najwięcej - ponad pięciokrotnie - w przypadku ZPORR). W przypadku dwóch programów (ZPORR i SPO Transport) złożono wnioski na kwotę większą niż środki funduszy strukturalnych przewidziane dla danych programów w okresie 2004-2006.

Od początku uruchomienia programów operacyjnych podpisano umowy lub wydano decyzje o dofinansowanie realizacji projektów angażujące środki wspólnotowe na łączną kwotę przekraczającą 3 257 mln zł , co stanowi 39,3 % alokacji środków wspólnotowych na rok 2004 r i 9,2 % na cały okres programowania 2004-2006.

Zaawansowanie procesu zawierania umów jest silnie zróżnicowane pomiędzy programami, a w ramach poszczególnych programów pomiędzy priorytetami i działaniami. Programem, w ramach którego zakontraktowano największą kwotę środków wspólnotowych jest SPO Rozwój zasobów ludzkich, gdzie wartość podpisanych umów (wydanych decyzji) przekroczyła 1 729 mln zł, programem charakteryzującym się natomiast najmniejszą wartością podpisanych umów jest SPO Transport, o wartości wydanych decyzji wynoszącej 5,7 mln zł.

Jeśli za miarę postępu kontraktowania środków uznać nie wartość zawartych umów, lecz procentową relację wspomnianej wartości do przypadającej na dany program alokacji środków funduszy strukturalnych, to programami najbardziej zaawansowanymi w analizowanym procesie okażą się SPO Rozwój zasobów ludzkich oraz SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, w ramach których wartość umów zawartych w ubiegłym roku stanowiła odpowiednio 123,1% i 74,5% alokacji środków funduszy strukturalnych przewidzianej na 2004 r.

W 2004 r. zawarto umowy (wydano decyzje) angażujące 22,4% alokacji środków Europejskiego Funduszu Społecznego przewidzianej na cały okres programowania. Procent zakontraktowanych środków pozostałych funduszy strukturalnych jest niższy i wynosi: dla Finansowego Instrumentu Wspierania Rybołówstwa 17,4%, dla Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 5,6%, a dla Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej 1,1% całkowitej alokacji funduszu przewidzianej na lata 2004-2006.

Proces kontraktowania środków wspólnotowych w ramach poszczególnych programów był silnie zróżnicowany pomiędzy działaniami. Z jednej strony bowiem w dziewięciu działaniach zakontraktowano środki wspólnotowe w wysokości przekraczającej alokację na 2004 r., z drugiej zaś w ponad pięćdziesięciu działaniach nie zawarto w ubiegłym roku żadnej umowy i nie wydano żadnej decyzji o dofinansowanie projektu.

W grudniu 2004 r. w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw miały miejsce pierwsze płatności ze środków funduszy strukturalnych zgromadzonych na kontach programowych. Wspomniane płatności, w wysokości niespełna 505 tys. zł, stanowiły refundację wydatków związanych z projektami realizowanymi w priorytecie III Pomoc techniczna.

Zrealizowane płatności były znacząco niższe od sporządzonych w kwietniu 2004 r. prognoz wartości wniosków o płatność kierowanych do Komisji Europejskiej. Powyższe prognozy zakładały bowiem, że do Komisji Europejskiej przesłane zostaną w 2004 r. wnioski o całkowitej wartości wydatków kwalifikowalnych wynoszącej ponad 653 mln euro, z czego blisko 428 mln euro stanowić będzie współfinansowanie ze środków funduszy strukturalnych. Instytucja płatnicza nie skierowała w 2004 r jednak żadnego poświadczenia i zestawienia wydatków oraz wniosku o refundację do Komisji Europejskiej, co wynikało ze znacznie późniejszego niż planowano rozpoczęcia wydatkowania środków wspólnotowych.

Fundusz Spójności

Dostępna dla Polski w 2004 r. alokacja Funduszu Spójności wynosiła 1 414 638, 5 tys. euro. Zobowiązania Komisji Europejskiej przyznane w ramach projektów zatwierdzonych w latach 2000-2003 (dawnych projektów ISPA, które są obecnie kontynuowane jako projekty Funduszu Spójności) oraz projektów FS zatwierdzonych w 2004 r. pokrywają tę kwotę. Podkreślenia wymaga fakt, iż dostępna w 2004 r. kwota alokacji z Funduszu Spójności znacznie przewyższała kwoty alokacji przyznawane w ramach funduszu ISPA. W latach 2000-2003 Polska dysponowała w każdym roku kwotą 348 000 tys. euro. Zobowiązania w sektorze środowiska wynoszą 698 528 tys. euro (z czego 512 934,7 tys. euro stanowią zobowiązania dla projektów zatwierdzonych w 2004 r.); natomiast w sektorze transportu 716 110 tys. euro (z czego 548 921,5 tys. euro stanowią zobowiązania dla projektów zatwierdzonych w 2004 r.).

W 2004 roku kontynuowano realizację projektów zatwierdzonych w ramach funduszu ISPA Łącznie w latach 2000-2003 Komisja Europejska wydała decyzję o dofinansowaniu 69 projektów, w tym 24 w sektorze transportu oraz 45 w sektorze ochrony środowiska. Koszt kwalifikowany tych przedsięwzięć wynosi ok. 3,8 mld euro, z czego ok. 2,6 mld euro stanowi dofinansowanie z funduszu ISPA/Funduszu Spójności.

W 2004 roku nastąpiło znaczące przyspieszenie w kontraktowaniu środków. Do końca 2004 roku zakontraktowano ponad 2,11 mld euro (pod koniec 2003 roku było to ok. 765 mln euro). Stopień zakontraktowania ogółu projektów ISPA/Funduszu Spójności, wyrażający stosunek całkowitej wartości zawartych kontraktów do całkowitego kosztu kwalifikowanego, wyniósł 35% (w odniesieniu do projektów zatwierdzonych w latach 2000-2003 było to ponad 46%). Korzystnie prezentuje się sytuacja w sektorze transportu, gdzie dotychczas zakontraktowano 43% dostępnych środków (blisko 54% dla projektów z lat 2000-2003), zaś nieco gorzej w sektorze ochrony środowiska, gdzie wartość ta wyniosła nieco ponad 27% (z czego ok. 40% dla projektów zatwierdzonych w latach 2000-2003).

Dość znacząco wzrosła kwota wydatków dokonanych przez beneficjentów, wyrażająca stosunek całkowitej kwoty wydatkowanej w relacji do kosztu kwalifikowanego. O ile do końca 2003 roku beneficjenci wydatkowali ok. 220 mln euro, o tyle pod koniec 2004 roku wartość ta wyniosła 565 mln euro, co stanowi blisko 9,5% kosztów kwalifikowanych (dla projektów zatwierdzonych w latach 2000-2003 stosunek ten wyniósł ok. 15%). Podobnie jak w przypadku kontraktowania, postęp finansowy jest bardziej widoczny w sektorze transportu, gdzie wydatkowano ponad 14% kosztów kwalifikowanych (w odniesieniu do projektów zatwierdzonych w latach 2000-2003 było to prawie 25%). W sektorze ochrony środowiska wartości te wyniosły odpowiednio: blisko 5% i 7%.

Nieco mniejszy przyrost nastąpił w płatnościach, co jest spowodowane głównie zmianą przepisów dotyczących możliwości wnioskowania o płatności zaliczkowe. Od 1 maja 2004 roku, zgodnie z rozporządzeniem Rady 1164/94 ustanawiającym Fundusz Spójności, we wszystkich projektach ubieganie się o płatność zaliczkową jest możliwe dopiero po podpisaniu kontraktów o wartości co najmniej 20% kosztów kwalifikowanych projektu. Z tego względu, do końca 2004 roku wyniosły one tylko ok. 598 mln euro (rok wcześniej prawie 326 mln euro), a stosunek całkowitej wartości płatności z Komisji Europejskiej do całkowitej kwoty dofinansowania z Funduszu Spójności wyniósł ok. 14% (ok. 23% dla projektów zaakceptowanych w latach 2000-2003). W przypadku transportu wartość ta wyniosła prawie 17% (oraz ok. 30% dla projektów z lat 2000-2003), zaś w sektorze ochrony środowiska odpowiednio: prawie 11% i prawie 17%. W pierwszych miesiącach 2005 roku należy spodziewać się przyspieszenia w wydatkowaniu środków przez beneficjentów realizujących nowo zawarte w 2004 roku kontrakty.

Źródło: Informacje miesięczne nt. stanu realizacji programów operacyjnych (prezentujących stan na 31 grudnia 2004 r.) oraz Sprawozdania z realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Transport na lata 2004-2006 za 2004 r. (dotyczy wartości podpisanych umów oraz wartości płatności)

3.3 Postęp realizacji Podstaw Wsparcia Wspólnoty, inicjatyw wspólnotowych, Funduszu Spójności oraz kontraktów wojewódzkich

Postęp realizacji Narodowego Planu Rozwoju w 2004 r. uzależniony był w znacznej mierze od tempa prac nad aktami wykonawczymi do ustawy o Narodowym Planie Rozwoju, dającymi podstawę prawną do udzielania pomocy finansowej poszczególnym typom beneficjentów, a także regulującym wzory dokumentów i wymogi proceduralne, w oparciu o które pomoc ta mogła być przyznana i rozliczana. W przypadku programów operacyjnych realizowanych w ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty oraz IW Equal, (w pierwszej kolejności konieczne było usankcjonowanie prawne zapisów programów oraz ich uzupełnień, a także określenie, w postaci rozporządzenia, wzoru wniosku o dofinansowanie, na podstawie którego możliwe było aplikowanie o środki strukturalne. Sukcesywnie toczyły się także prace nad przygotowaniem podstaw prawnych dla powołania komitetów monitorujących zatwierdzających m.in. kryteria wyboru projektów oraz komitetów sterujących, na poziomie centralnym i regionalnym, rekomendujących projekty do wsparcia. Następnym etapem prac legislacyjnych, determinującym postęp wdrażania programów było określenie wzorów umów o dofinansowanie, na podstawie których można było rozpocząć kontraktowanie środków. Realizacja kontraktów wojewódzkich w części współfinansowanej wyłącznie ze środków krajowych, dzięki okresowi przejściowemu określonemu w ustawie o NPR, następowała według dotychczas obowiązujących zasad określonych w ustawie o zasadach wspierania rozwoju regionalnego z dnia 12 maja 2000 r.

Uruchomienie programów operacyjnych, realizowanych w ramach Podstaw Wsparcia Wspólnoty 2004-2006, nastąpiło jeszcze przed wydaniem przez Komisję Europejską oficjalnych decyzji o ich zatwierdzeniu (z wyjątkiem SPO Modernizacja i restrukturyzacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich).

Pierwsze nabory wniosków o dofinansowanie zostały uruchomione w I kwartale 2004r. dla SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw i SPO Rozwój zasobów ludzkich (projekty wybierane w procedurze pozakonkursowej). Do końca sierpnia 2004r. rozpoczęto nabór wniosków o dofinansowanie we wszystkich programach operacyjnych. Do końca roku spośród 100 działań nie uruchomiono 6 działań. Programy, w ramach których nie otwarto naboru wniosków dla wszystkich działań to: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (dotyczy 2 działań i 2 poddziałań), SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (dotyczy 3 działań), SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (dotyczy 1 działania).

Powody, dla których nie uruchomiono poszczególnych działań w/w programach wynikają z:

• nieukończenia kwestii proceduralnych (niepodpisanie umów kompetencyjnych regulujących zasady wdrażania działania)

• braku decyzji Komisji Europejskiej zatwierdzającej notyfikowany program pomocowy bądź brak takiej notyfikacji

• specyfiki wdrażania działania (dotyczy d.4.5 w SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb).

Podaż wniosków o dofinansowanie zgłoszonych w poszczególnych programach może zostać uznana za satysfakcjonującą, zważywszy na terminy uruchomienia konkursów. Wnioskując na podstawie wartości zgłoszonych wniosków do wartości zobowiązań dla programu na 2004 rok, najlepiej sytuacja przedstawia się w: Zintegrowanym programie operacyjnym rozwoju regionalnego i SPO Transport. W ujęciu regionalnym największą aktywność w aplikowaniu
o środki strukturalne wykazywały województwa: lubuskie (2 258 mln zł), śląskie (1 815 mln zł) oraz mazowieckie (1 439 mln.zł)

Wartość i ilość składanych wniosków w programach dynamicznie rosła zwłaszcza w IV kwartale 2004r., jednakże nie rozkładała się równomiernie dla wszystkich działań. O ile w przypadku wielu działań wartość wnioskowanego wsparcia przewyższa kilkukrotnie dostępne środki, o tyle w ok. 70 działaniach nie zarejestrowano w 2004 r. żadnych projektów lub wartość podpisanych umów nie przekracza 25% alokacji danego działania na 2004 r., co wynikać może m.in. z oddalonego terminu zamknięcia rundy aplikacyjnej, stopnia złożoności wniosków, specyfiki działań (np. uzależnienie działania oferującego renty dla rybaków, od uprzedniego zezłomowania statków możliwego w ramach innego działania), czy po prostu braku zainteresowania czy wiedzy potencjalnych beneficjentów oferowaną pomocą.

W 2004r. we wszystkich programach operacyjnych, po uprzednim powołaniu różnego rodzaju grup oceniających, a także komitetów sterujących, rozpoczęto ocenę i selekcję wniosków o dofinansowanie.

Proces podpisywania umów lub decyzji o dofinansowanie, zainicjowany w październiku 2004r. w SPO Rozwój zasobów ludzkich, rozpoczęto następnie we wszystkich pozostałych programach oraz w IW Equal. Ogółem we wszystkich programach operacyjnych i IW Equal podpisano w 2004r. ok. 2900 umów bądź decyzji o dofinansowanie, w tym pod względem ilościowym - najwięcej w SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich (ponad 1400) oraz w Zintegrowanym programie operacyjnym rozwoju regionalnego (1100) , natomiast biorąc pod uwagę wartość podpisanych umów w stosunku do przyznanej alokacji - najwięcej w SPO Rozwój zasobów ludzkich. Duża różnica pomiędzy wartością złożonych w 2004 r. wniosków, a wartością umów wynika między innymi z jednej strony z odrzucenia, na etapie selekcji, wniosków o niskiej jakości i tych dla których nie starczyło środków dostępnych w danym działaniu, z drugiej zaś z niezakończonego w przypadku większości działań procesu weryfikacji wniosków, trwającego średnio 2-3 miesiące, a także z rozpoczęcia dopiero w ostatnim kwartale procesu podpisywania umów o dofinansowanie.

Z racji tego, iż w zdecydowanej większości przypadków beneficjenci uzależniają rozpoczęcie realizacji projektu od podpisania umowy o dofinansowanie, w 2004r. poniesiono niewiele wydatków w projektach. Z tego względu wartość refundacji z kont programowych wydatków zgłoszonych przez beneficjentów była znikoma i dotyczyła jedynie projektów pomocy technicznej w SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw. Znaczny wzrost wydatkowania środków strukturalnych spodziewany jest już w pierwszych miesiącach 2005r., wraz z zaawansowaniem realizacji projektów i przedkładaniem przez beneficjentów kolejnych wniosków o płatność.

Szczegółowe informacje o realizacji w 2004r. poszczególnych komponentów Narodowego Planu Rozwoju, tj: 7 programów operacyjnych, programów inicjatyw Wspólnoty Equal i Interreg, projektów Funduszu Spójności oraz kontraktów wojewódzkich zamieszczone są poniżej.

3.3.1 Sektorowy Program Operacyjny Rozwój zasobów ludzkich

W ramach SPO RZL w 2004r. uruchomiono wszystkie działania. W pierwszym kwartale zostały uruchomione projekty wybierane w procedurze pozakonkursowej, a zatem zatwierdzane na podstawie opinii i rekomendacji komitetu sterującego. Natomiast pod koniec III kwartału instytucje wdrażające rozpoczęły nabór projektów w oparciu o ogłoszone konkursy.

Wykres nr 10. Wartości złożonych wniosków, podpisanych umów oraz zrealizowanych płatności w SPO Rozwój zasobów ludzkich jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2004 r.)

Źródło: Sprawozdanie z realizacji SPO Rozwój zasobów ludzkich za rok 2004 r. i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój zasobów ludzkich, stan na dzień 31 grudnia 2004 r.

Wartość złożonych wniosków w wysokości dofinansowania z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach SPO RZL wynosił ponad 1,76 mld zł, co stanowi 29,39% realizacji zobowiązań na lata 2004-2006. Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyły się projekty dostępne w ramach priorytetu 3 Pomoc techniczna, co wynikało z konieczności zapewnienia efektywnego i prawidłowego procesu zarządzania i wdrażania programu oraz jego promocji. Podpisywanie umów i wydawanie decyzji odbywało się jednocześnie
z procesem składania wniosków. Bazując na danych z końca grudnia 2004r. wartość projektów objętych umowami i decyzjami o dofinansowanie wyniosła ponad 1,72 mld zł, co stanowi 28,75% zobowiązań dla programu w latach 2004-2006. Do końca 2004r. nie odnotowano płatności z rachunku programowego instytucji zarządzającej SPO RZL, na którym gromadzone są środki z funduszy strukturalnych. Dokonanie pierwszych płatności przewiduje się na początku 2005r.

W ramach działań priorytetu 1 Aktywna polityka rynku pracy złożono łącznie ponad 900 wniosków, na sumę około 388 mln zł (co stanowi 13,39% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyło się działanie 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka (340 wniosków zgłoszonych w konkursie). Jednakże, wnioski o największej wartości (ponad 248 mln zł) złożono w ramach działań 1.2 Perspektywy dla młodzieży i 1.3 Przeciwdziałanie
i zwalczanie długotrwałego bezrobocia wdrażane przez poszczególne Wojewódzkie Urzędy Pracy. W 2004r. realizacja projektów głównie odbywała się w oparciu o wydane decyzje w sprawie dofinansowania, a zatem projektów wdrażanych w trybie pozakonkursowym. Łącznie wydano 42 decyzje o dofinansowanie na kwotę dotyczącą Europejskiego Funduszu Społecznego około 351 mln zł W ramach projektów wybieranych w oparciu o ogłoszone konkursy proces podpisywania umów rozpoczął się w działaniach 1.2 Perspektywy dla młodzieży, 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka.

W ramach priorytetu 2 Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy złożono łącznie około 1000 wniosków na kwotę ponad 1,33 mld zł (co stanowi 44,08% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006. Najwięcej złożonych wniosków (około 960) odnotowano w schemacie konkursowym działania 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki polegającym na doskonaleniu umiejętności kadr zarządzających i pracowników przedsiębiorstw, dla którego instytucją wdrażającą jest Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP). Do końca I kwartału 2005 r. PARP planuje podpisanie pierwszych umów z wybranymi beneficjentami. W przypadku projektów realizowanych w trybie pozakonkursowym największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyło się działanie 2.2 Podniesienie jakości edukacji w odniesieniu do potrzeb rynku pracy - 22 złożonych i jednocześnie zaakceptowanych do realizacji wniosków, na kwotę dotyczącą Europejskiego Funduszu Społecznego równą 1,129 mld zł.

W ramach działań priorytetu 3 Pomoc techniczna zatwierdzono do realizacji 73 wnioski
o dofinansowanie na kwotę 41,5 mln zł (co stanowi 53,10% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). Z uwagi na fakt, iż część beneficjentów wycofała się z realizacji swoich projektów liczba realizowanych projektów wyniosła 48 na kwotę współfinansowaną
z Europejskiego Funduszu Społecznego na ponad 40,77 mln zł. Najwięcej projektów - 32 na kwotę wsparcia wspólnotowego ponad 33,2 mln zł realizowano w ramach działania 3.1 Wsparcie zarządzania SPO RZL polegającego m.in. na wsparciu kadrowym dla instytucji biorących udział w procesie zarządzania i wdrażania SPO RZL.

W 2004r. odbyły się dwa posiedzenia komitetów monitorujących oraz po dwa posiedzenia komitetu sterującego dla priorytetu 1 i komitetu sterującego dla priorytetu 3 SPO RZL a także jedno posiedzenie komitetu sterującego dla działań 2.3 i 2.4 i komitetu sterującego dla działań 2.1 i 2.2.

Podsumowując, proces wdrażania programu w 2004 r. przebiegał prawidłowo. Zgłaszane przez beneficjentów wnioski o przyznanie dofinansowania były sukcesywnie oceniane
i opiniowane, co pozwoliło na podpisanie pierwszych umów i wydanie decyzji, a następnie rozpoczęcie realizacji projektów.

3.3.2 Sektorowy Program Operacyjny Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw

Pierwsze działania w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw na lata 2004-2006 zostały uruchomione w I kwartale 2004 r. - pierwszy nabór wniosków w ramach programu przeprowadzono w lutym 2004 r. dla poddziałania 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji, a nabory dla kolejnych działań ogłaszano stopniowo. Do końca 2004 r. spośród 13 działań nie uruchomiono jedynie 2 działań i 2 poddziałań.

Wykres nr 11. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w SPO-WKP jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2004 r.).

Źródło: Sprawozdanie z realizacji SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw za rok 2004 r. i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, lata 2004-2006, stan na dzień 31 grudnia 2004 r..

Zgodnie z wykresem przedstawionym powyżej, w 2004 r. wartość wniosków
o dofinansowanie, złożonych w ramach wszystkich działań programu od jego uruchomienia
i ocenionych jako poprawne pod względem formalnym wyniosła ponad 3,6 mld zł, co stanowi 71,96 % przyznanych środków wspólnotowych na realizację programu na lata 2004-2006. Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyły się działania priorytetu 2 Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw, gdyż w jego ramach dofinansowywane są bezpośrednio inwestycje przedsiębiorstw, zwłaszcza małych i średnich, przyczyniające się do poprawy ich konkurencyjności na rynku. W przypadku projektów przyjętych do realizacji, podpisywane były stopniowo umowy z beneficjentami, a ich wartość według stanu na koniec 2004 r. wyniosła prawie 135 mln zł, co stanowi 2,64% zobowiązań dla programu na lata 2004-2006. Jednak najwięcej podpisanych umów, jako stosunek ich wartości do wartości środków wspólnotowych przyznanych na realizację danego priorytetu, obserwuje się w ramach priorytetu 3 Pomoc techniczna. W przypadku tego priorytetu rozpoczął się ponadto proces realizowania płatności z konta programu.

W ramach priorytetu 1 Rozwój przedsiębiorczości i wzrost innowacyjności z wykorzystaniem instytucji otoczenia biznesu, spośród 5 działań nie uruchomione w 2004 r. pozostawało jedynie poddziałanie 1.2.3 Wspieranie powstawania funduszy seed capital, dla którego nabór wniosków planuje się w późniejszym czasie gdyż wymaga poprzedzenia akcją promocyjną tego instrumentu, oraz poddziałanie 1.4.5 Projekty badawcze w obszarze monitorowania i prognozowania rozwoju technologii, dla którego nabór wniosków zaplanowano na luty 2005 r. Łącznie złożonych zostało 386 wniosków poprawnych formalnie na kwotę dofinansowania wspólnotowego ponad 1,3 mld zł (60,33% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyły się działania 1.4 Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką oraz 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw. Proces podpisywania umów o dofinansowanie
w przypadku projektów zaakceptowanych do realizacji rozpoczął się w grudniu 2004 r.
i obejmował projekty zgłoszone do działania 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm - na łączną kwotę dofinansowania ze środków wspólnotowych prawie 136,5 mln zł (26,3% zobowiązań dla działania na lata 2004-2006). Przy zachowaniu obecnego tempa, możliwe jest zakończenie podpisywania umów dla tych projektów już w styczniu 2005 r.

W przypadku priorytetu 2 Bezpośrednie wsparcie przedsiębiorstw, spośród 4 działań w
2004 r. nie uruchomione pozostawało działanie 2.4 Wsparcie dla przedsięwzięć w zakresie dostosowywania przedsiębiorstw do wymogów ochrony środowiska, ze względu na brak decyzji Komisji Europejskiej w sprawie notyfikowanych programów pomocowych. Rozpoczęcie naboru wniosków przewidziano na styczeń 2005 r. W całym priorytecie złożonych zostało 4019 wniosków poprawnych formalnie, na kwotę dofinansowania wspólnotowego ponad 2,2 mld zł (80,01% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). Zdecydowanie najwięcej wniosków, w skali zarówno priorytetu, jak i całego programu, ubiegający się o wsparcie złożyli w ramach działania 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje - 3110 wniosków poprawnych formalnie. W grudniu 2004 r. podpisywano umowy dla projektów zaakceptowanych do realizacji w ramach poddziałania 2.2.1 Wsparcie dla przedsiębiorstw dokonujących nowych inwestycji - na kwotę wsparcia wspólnotowego około 11,5 mln zł (1,3% zobowiązań dla poddziałania na lata 2004-2006).

Spośród 4 działań w priorytetecie 3 Pomoc techniczna, na uruchomienie oczekuje działanie 3.4 Wsparcie Jednostki Oceny, jednak rozpoczęcie naboru wniosków nastąpi w miarę wzrostu zapotrzebowania na prace ewaluacyjne, zapewne w styczniu 2005 r. Łącznie złożonych zostało 120 wniosków poprawnych formalnie na kwotę dofinansowania wspólnotowego ponad 26 mln zł (31,84% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). Napływ projektów w ramach priorytetu 3 odbywał się równomiernie na przełomie kolejnych miesięcy 2004 r., a projekty były stopniowe realizowane. Wartość projektów, na które podpisano umowy lub wydano decyzje (w przypadku gdy beneficjentem jest instytucja zarządzająca SPO-WKP) wyniosła 8,8 mln zł (10,54% zobowiązań dla priorytetu na lata 2004-2006). W priorytecie 3 rozpoczęła się realizacja pierwszych płatności - łącznie na kwotę dofinansowania wspólnotowego 504 570,38 zł, co stanowi 0,01% przyznanych środków wspólnotowych na cały okres realizacji programu.

W 2004 r. odbyły się 4 posiedzenia komitetu monitorującego oraz 1 posiedzenie komitetu sterującego.

Poziom realizacji programu należy uznać za zadowalający. W 2004 r. duże zainteresowanie programem ze strony beneficjentów przekładało się na liczbę złożonych wniosków o dofinansowanie, z których niektóre zostały już zaakceptowane do wsparcia. W 2005 r. kontynuowany będzie proces podpisywania umów o dofinansowanie oraz realizowane będą płatności w ramach priorytetu 1 i 2.

3.3.3 Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego

W ramach Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego, którego wdrażanie rozpoczęło się w pierwszej połowie 2004 roku, do końca grudnia zostały uruchomione wszystkie działania. Na przełomie maja i czerwca przeprowadzono pierwsze nabory wniosków i objęły one większość działań finansowanych z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (działania 1 i 3 priorytetu). Nieco później (od września do listopada) uruchomiono działania z zakresu kultury oraz wsparcia dla mikroprzedsiębiorców. W związku z notyfikacją programów pomocowych wstrzymywano się z naborem projektów objętych pomocą publiczną z zakresu turystyki, odnawialnych źródeł energii i ochrony powietrza. Ze względu na odmienny system wdrażania działań finansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego konkursy w ramach priorytetu 2 przeprowadzano od końca września 2004 r. Wdrażanie programu w poszczególnych regionach przebiegało raczej równomiernie.

Wykres nr 12. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w ZPORR jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 ( wg priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec
grudnia 2004 r.)

Źródło: Sprawozdanie roczne z realizacji Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego za 2004 r.
i Informacja miesięczna z realizacji Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego, stan na dzień
31 grudnia 2004 r.

W pierwszym roku realizacji programu obserwowane było bardzo duże zainteresowanie beneficjentów konkursami: złożono niemal 5174 poprawne wnioski o wartości przewyższającej 14 393 mln zł. Dowodzi to, że beneficjenci, w większości jednostki samorządu terytorialnego, są dobrze przygotowani do absorpcji środków z funduszy strukturalnych i radzą sobie z opracowaniem projektów. Nieco wolniej przebiegało podpisywanie umów z beneficjentami. Dla całego programu wojewodowie (instytucje pośredniczące) podpisali 1127 umów o dofinansowanie na ponad 1 200 mln zł. W 2004 r. beneficjenci złożyli wnioski o płatność na ponad 103 mln zł, z czego dla 27 projektów o wartości 12 mln zł. złożono wnioski o płatność końcową. Do końca grudnia nie dokonano jeszcze płatności z konta programowego. Największą popularnością cieszyły się działania priorytetu 3 Rozwój lokalny: beneficjenci złożyli projekty o wartości 4 807 mln zł., co stanowi 161,5% środków z EFRR na cały okres programowania.

W priorytecie 1 Rozbudowa i modernizacja infrastruktury służącej wzmacniani konkurencyjności regionów, mającym na celu rozwój potencjału gospodarczego regionów, złożono ogółem 1351 wniosków o wartości wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego wynoszącej 8 765 mln zł. Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyły się przedsięwzięcia związane z rozwojem infrastruktury drogowej (rozwój regionalnych i lokalnych dróg w powiązaniu z siecią dróg krajowych) oraz infrastruktury edukacyjnej i ochrony zdrowia. Ponadto liczną grupę projektów stanowiły projekty wodociągowe i kanalizacyjne oraz z zakresu ochrony środowiska. Aż 668 wniosków złożyły szkoły, szkoły wyższe oraz palcówki służby zdrowia w ramach działania 1.3 Regionalna infrastruktura społeczna, jednakże wnioski o największej wartości (ponad 2 663 mln zł.) złożyli beneficjenci działania 1.1 Modernizacja i rozbudowa regionalnego układu transportowego. Wojewodowie podpisali 103 umowy na ponad 666 mln zł (do końca roku nie podpisano umów tylko w ramach działania 1.6 Rozwój transportu miejskiego w aglomeracjach, z powodu niezakończenia procedury oceny formalnej i merytorycznej, umowy na ponad 40 mln zł są spodziewane w pierwszym kwartale 2005 r.).

W działaniach priorytetu 3 Rozwój lokalny, skierowanych na tworzenie środowiska sprzyjającemu lokalnemu wzrostowi, złożono najwięcej (2645) wniosków o dofinansowanie o wartości 4 807 mln zł. Zdecydowanie największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyło się działanie 3.1 Rozwój obszarów wiejskich (1447 poprawnych wniosków o wartości 2 070 mln zł). W ramach działania realizowane były 154 projekty w różnych obszarach (m. in. przygotowanie terenów pod inwestycje, infrastruktura ochrony środowiska) przyczyniające się do wzrostu zatrudnienia poza sektorem rolnictwa. Drugą dużą grupę stanowiły projekty z zakresu rozwoju infrastruktury edukacyjnej i zdrowotnej (868 poprawnych wniosków). Nieco gorzej w pierwszym okresie wdrażania programu przebiegała realizacja działań z zakresu restrukturyzacji oraz rewitalizacji obszarów zdegradowanych. Projekty z tych działań są trudniejsze do przygotowania, gdyż wymagają opracowania planów rozwoju lokalnego.
W działaniach priorytetu 3 do końca roku zawarto 230 umów ma kwotę 336 mln zł.
W pierwszym kwartale 2005 r. spodziewane jest podpisanie umów na około 300 mln zł.

W działaniach priorytetu 2 Wzmacnianie rozwoju zasobów ludzkich w regionach beneficjenci zgłosili 1026 wniosków o wartości przekraczającej 773 mln zł. Najwięcej projektów - 598 - złożono w działaniu 2.2 Wyrównywanie szans edukacyjnych poprzez programy stypendialne (w tym wspieranie rozwoju edukacyjnego młodzieży wiejskiej oraz z obszarów zagrożonych marginalizacją), z czego podpisano już 462 umowy o dofinansowanie. Innym działaniem cieszącym się popularnością było działanie 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy, wspierające rozwój kwalifikacji zawodowych, w którym na złożone 299 wniosków podpisano 44 umowy z beneficjentami. Pozostałe działania wdrażane były w ostatnim kwartale roku (działanie 2.5 Promocja przedsiębiorczości w większości regionów uruchomione zostało w grudniu), głównie ze względu na konieczność przygotowania przepisów o zasadach udzielana pomocy publicznej oraz procedur wdrażania, stąd ich zaawansowanie pod względem podpisanych umów jest mniejsze. Ogółem w priorytecie 2 podpisano 533 umowy na ponad 178 mln zł. W najbliższych miesiącach spodziewany jest znaczny wzrost wartości podpisanych umów (o około 60 - 70 mln zł), szczególnie w działaniach związanych z reorientacją zawodową osób odchodzących z rolnictwa i zagrożonych procesami restrukturyzacyjnymi.

W ramach priorytetu 4 Pomoc techniczna wydano 261 decyzji w sprawie dofinansowania projektów o łącznej wartości ponad 19 mln zł. Projekty dotyczą głównie zakupu sprzętu komputerowego, jak również przygotowywania akcji promocyjno-informacyjnych.

Najwięcej umów z beneficjentami zawarli wojewodowie w regionie podlaskim (110), lubuskim (109) i lubelskim (105), jednakże umowy o największej wartości realizowane są w województwach mazowieckim (273 mln zł) oraz małopolskim (176 mln zł).

W 2004 r. odbyły się dwa posiedzenia Zespołu - Komitetu Monitorującego ZPORR (zespół działał do czasu wejścia ustawy o Narodowym Planie Rozwoju) oraz 2 posiedzenia komitetu monitorującego ZPORR. Do końca 2004 r. odbyło się 96 posiedzeń regionalnych komitetów sterujących.

Pierwszy rok wdrażania ZPORR odznaczył się nadspodziewanie dużą liczbą zgłoszonych projektów, co wobec obaw o przygotowanie głównych beneficjentów programu - jednostek samorządu terytorialnego - należy uznać za sukces. Zainteresowanie programem przekroczyło oczekiwania. W 2004 r. działania instytucji zaangażowanych we wdrażanie programu koncentrowały się na przeprowadzeniu naborów wniosków oraz ich ocenie formalnej. W pierwszym kwartale 2005 r. spodziewane jest przyspieszenie zawierania umów oraz zapoczątkowanie refundowania wydatków.

3.3.4 Sektorowy Program Operacyjny Transport

Nabór wniosków w SPO Transport był prowadzony od kwietnia 2004 roku i wtedy też zostały zarejestrowane pierwsze projekty. W priorytecie 1 Zrównoważony gałęziowo rozwój transportu nabór zakończono pod koniec listopada 2004 r. (poza działaniem 1.3 Rozwój systemów intermodalnych, gdzie nabór pozostaje wstrzymany do momentu akceptacji przez Komisję Europejską programu pomocy publicznej), zaś w priorytecie 2 Bezpieczniejsza infrastruktura drogowa i priorytecie 3 Pomoc techniczna dla SPOT prowadzony jest nabór ciągły wniosków (poza działaniem 2.2 Usprawnienie przejazdu drogami krajowymi przez miasta na prawach powiatu, gdzie pierwsza runda aplikacyjna zakończyła się w maju, a druga rozpoczęła się pod koniec grudnia 2004 r.)

Wykres nr 13. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w SPO Transport jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2004 r.).

Źródło: Sprawozdanie z realizacji SPO Transport na lata 2004-2006 za rok 2004 r.
i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji SPO Transport na lata 2004-2006, stan na dzień 31 grudnia 2004 r.

Projekty o największej wartości dofinansowania w stosunku do dostępnych środków złożono w priorytecie 1, a prawie połowa wnioskowanej przez beneficjentów kwoty przypadła na projekt przebudowy odcinka linii kolejowej Łódź-Warszawa. W priorytecie 2 złożono wnioski o największej wartości dofinansowania, głównie za sprawą tzw. miast prezydenckich, które są najbardziej aktywnymi beneficjentami programu (w skierowanym do nich działaniu 2.2 złożono 40 projektów, podczas gdy w priorytecie 1 i 2 zarejestrowano łącznie 90 projektów, a w całym programie 104 projekty).

W uruchomionych działaniach priorytetu 1 złożono łącznie 27 wniosków o wnioskowanej wartości dofinansowania blisko 2127 mln zł, spośród których 15 zarejestrowano w działaniu 1.1 Modernizacja linii kolejowych w relacjach między aglomeracjami miejskimi i
w aglomeracjach oraz 12 w działaniu 1.2 Poprawa infrastruktury dostępu do portów morskich. Projekty były składane przez beneficjentów głównie w kwietniu oraz w październiku i w listopadzie. Największym zainteresowaniem beneficjentów cieszyło się poddziałanie 1.1.2 Zakup i modernizacja pasażerskiego taboru kolejowego oraz lokomotyw interoperacyjnych, gdzie złożono 14 wniosków. Dwa ze zgłoszonych w priorytecie projektów - dotyczące budowy Trasy Kwiatkowskiego w Gdyni oraz przebudowy odcinka linii kolejowej Łódź-Warszawa - stanowią tzw. „duże projekty” (o wartości powyżej 50 mln euro) i decyzja o przyznaniu dofinansowania zostanie podjęta przez Komisję Europejską (w przypadku projektu gdyńskiego spodziewane jest jej otrzymanie w pierwszych miesiącach 2005 r.).

W priorytecie 2 złożono łącznie 62 wnioski (o wartości dofinansowania ponad 3168 mln zł), w tym 8 w działaniu 2.1 Budowa i przebudowa dróg krajowych, 40 w działaniu 2.2, a także 14 w działaniu 2.3 Wdrażanie i monitoring środków poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego. Zdecydowana większość projektów została zarejestrowana w kwietniu oraz w maju 2004 r., kiedy zakończono nabór w działaniu 2.2. Jeden spośród zgłoszonych wniosków, dotyczący budowy obwodnicy Puław, jest tzw. „dużym projektem”.

Dotychczas nie rozpoczęto podpisywania umów z beneficjentami w tych dwu priorytetach (należy spodziewać się, iż proces ten rozpocznie się w pierwszych miesiącach 2005 r.). Z tego względu, a także z uwagi na dużą wartość znacznej części inwestycji zgłaszanych do dofinansowania w ramach programu, zdecydowana większość beneficjentów nie rozpoczęła jeszcze realizacji projektów. Oznacza to, iż ewentualne wydatki poniesione na realizację inwestycji przez projektodawców są raczej niewielkie. W związku z brakiem podpisanych umów jak dotąd nie dokonano również żadnych płatności na rzecz beneficjentów.

W priorytecie 3 zarejestrowano 14 wniosków (13 z nich w działaniu 3.1 Wsparcie efektywnego zarządzania SPO Transport) o wartości wsparcia ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego blisko 23 mln zł. W odróżnieniu od pozostałych priorytetów, projekty z zakresu pomocy technicznej składane są przez beneficjentów z dużą regularnością (niemal co miesiąc instytucja zarządzająca rejestruje nowe wnioski o dofinansowanie). W ostatnich miesiącach 2004 r podpisano pierwsze decyzje związane z przyznaniem dofinansowania w wysokości ok. 3 mln zł, jednak do końca roku nie dokonano żadnych płatności.

W 2004 r. odbyły się 3 posiedzenia komitetu monitorującego, a także 6 posiedzeń komitetu sterującego dla SPO Transport, podczas których zarekomendowano do realizacji 44 projekty o łącznej wartości wnioskowanego dofinansowania ponad 2280 mln zł (co stanowi ponad 46,5% środków dostępnych w ramach programu).

Dobrym prognostykiem dla dalszego wdrażania programu jest wysoka podaż projektów, których wartość przekroczyła dostępne środki dla programu na lata 2004-2006. Kolejnym wyzwaniem w realizacji programu jest rozpoczęcie w pierwszych miesiącach 2005 r. procesu podpisywania umów oraz dokonanie pierwszych płatności

3.3.5 Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich

Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich koncentruje się na poprawie konkurencyjności oraz trwałego i zrównoważonego rozwoju podstawowego sektora rolnego i wsparciu sektora rolno-przetwórczego, a także na szerszym otoczeniu rolnictwa, jako środowiska dla działalności rolniczej i jej dywersyfikacji.

Działania realizowane w ramach tego programu, wraz z działaniami komplementarnymi podjętymi w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich, wspieranego z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie, są niejako kontynuacją działań realizowanych w okresie przedakcesyjnym w ramach Specjalnego Programu Akcesyjnego na rzecz Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich. Dlatego też, rozpoczęcie wdrażania SPO Restrukturyzacja... było możliwe dopiero po zakończeniu kontraktowania środków finansowych z programu SAPARD. Pierwsze ogłoszenie o naborze wniosków o dofinansowanie projektów ukazały się w mediach powszechnych w dniu 16 sierpnia 2004 r. początkowo tylko dla działań: 1.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz 1.4 Wsparcie doradztwa rolniczego. Do końca grudnia 2004 r. uruchomiono 12 z 15 działań w ramach całego programu. Uruchomienie trzech działań wdrażanych przez Urzędy Marszałkowskie (działanie 2.2 Scalanie gruntów, działanie 2.3 Odnowa wsi oraz zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego oraz działanie 2.5 Gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi) nastąpi w pierwszym kwartale 2005r., po zakończeniu prac nad procedurami wdrożeniowymi oraz podpisaniu umów trójstronnych regulujących uprawnienia i obowiązki instytucji zaangażowanych we wdrażanie tych działań.

W 2004 r. zostało złożonych przez beneficjentów 12 371 wniosków o dofinansowanie projektu na łączną kwotę ok. 1 138 mln zł, co stanowi 23% alokacji wspólnotowych środków finansowych przyznanych na realizację programu na cały okres programowania.

Liczba podpisywanych umów o dofinansowanie i ich wartość jak dotychczas jest bardzo mała w porównaniu z ilością i wartością złożonych wniosków. Podpisano 1 428 umowy z beneficjentami w ramach 2 działań na łączną wartość wsparcia z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej 51,9 mln zł, co stanowi ok. 1,06 % realizacji zobowiązań na cały okres programowania.

W okresie sprawozdawczym dokonane zostały płatności dla 128 beneficjentów działania 1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom poprzez wypłacenie 1.6 mln zł (stanowi to realizację 9,18 % wszystkich zawartych umów w tym działaniu).

W ramach całego programu największym zainteresowaniem beneficjentów cieszy się priorytet 1 Wspieranie zmian i dostosowań w sektorze rolno-żywnościowym, w którym złożono 11 372 wniosków. Pod względem ilości złożonych wniosków zdecydowanie wyróżniają się działania 1.1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych oraz działanie 1.2. Ułatwianie startu młodym rolnikom. Stosunkowo szybki proces kontraktowania środków wspólnotowych w ramach działania 1.2 wynika z jego specyfiki - beneficjent nie składa wniosku o refundację tak jak to się dzieje w pozostałych działaniach, a wypłata środków jest dokonywana w formie jednorazowej premii po podpisaniu umowy o dofinansowanie realizacji projektu.

Jedynie w priorytecie 1 rozpoczął się proces podpisywania umów dla działania 1.1, 1.2. W kolejnych miesiącach planuje się rozpoczęcie podpisywania umów dla działania 1.5 Poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych oraz 1.4 Wsparcie doradztwa rolniczego.

Wykres nr 14. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2004 r.).

Źródło: Sprawozdanie z realizacji SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 za rok 2004 r. i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006, stan na dzień 31 grudnia 2004 r.

W priorytecie 2 Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich mała ilość wniosków złożona i oceniona pod względem formalnym wynika z faktu, że nie rozpoczął się jeszcze w poszczególnych województwach nabór wniosków dla trzech działań wdrażanych przez Urzędy Marszałkowskie. Oczekuje się, że Urzędy Marszałkowskie uruchomią wszystkie działania do końca kwietnia 2005 r. W odniesieniu do pozostałych działań priorytetu 2 zaobserwowano pod koniec roku 2004 r. duży wzrost zainteresowania beneficjentów uruchomionym w połowie września 2004 r. działaniem 2.4 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów. W 2004r. nie podpisano jednak żadnych umów w priorytecie 2. Proces ten rozpocznie się po uzgodnieniu treści wzorów umów o dofinansowanie projektu w ramach poszczególnych działań.

W priorytecie 3 Pomoc techniczna zakończył się nabór projektów dla wszystkich działań, w wyniku którego złożono 181 wniosków na łączną kwotę ponad 84 mln zł, co daje wykorzystanie limitu finansowego na lata 2004-2006 w 86 %. Najwięcej wniosków (61) złożono w działaniu 3.1 Wsparcie systemu zarządzania i wdrażania programu, natomiast o najwyższą pomoc wnioskowano w działaniu 3.2 Rozwój instytucjonalny, gdzie średnia wartość wniosku wyniosła około 1,3 mln zł. Projekty dotyczyły głównie zatrudnienia nowych pracowników, zakupu niezbędnego wyposażenia stanowisk pracy (sprzęt komputerowy, biurowy itp.) oraz planowanych badań ewaluacyjnych i audytów.

W 2004 r. odbyły się dwa spotkania komitetu monitorującego, dwa spotkania komitetu sterującego oraz jedno posiedzenie grupy roboczej powstałej w ramach komitetu sterującego SPO.

Biorąc pod uwagę dość późne uruchomienie programu należy stwierdzić, że proces jego realizacji przebiega prawidłowo w porównaniu z pozostałymi programami operacyjnymi.

W przypadku wszystkich działań programu obserwowane jest ożywione zainteresowanie potencjalnych beneficjentów ubieganiem się o dofinansowanie unijne. Wobec obserwowanego przyspieszenia procesu aplikowania o środki strukturalne szacuje się, że na przełomie 2005 r. nastąpi znaczne przyspieszenie procesu ich kontraktowania oraz dokonywania płatności na rzecz beneficjentów.

3.3.6 Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i przetwórstwo ryb

Proces naboru wniosków dla wszystkich działań rozpoczął się w dniu 2 sierpnia 2004 roku. W ramach programu uruchomionych zostało 17 z 18 działań. Jedynym działaniem, które nie zostało rozpoczęte było - regulowane Rozporządzeniem Rady 2792/99 określającym szczegółowe zasady i ustalenia dotyczące wsparcia strukturalnego Wspólnoty w sektorze rybołówstwa - działanie 4.5 Czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe, którego uruchomienie uzależnione jest od zaistnienia nadzwyczajnych, nieprzewidzianych okoliczności uniemożliwiających wykonywanie rybołówstwa.

Trzy działania wygasły z końcem 2004 roku: działanie 1.2 Przeniesienie statków do krajów trzecich lub zmiana ich przeznaczenia operacja 1.2.1 Przeniesienie własności statku rybackiego do kraju trzeciego, działanie 1.3 Wspólne przedsięwzięcia oraz działanie 2.1 Budowa nowych statków.

Wykres nr 15. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2004 r.).

Źródło: Sprawozdanie z realizacji SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 za rok 2004 r. i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006, stan na dzień 31 grudnia 2004 r.

W 2004 roku złożono 267 wniosków na łączną kwotę ponad 218,7 mln zł, stanowiącą około 26 % środków przyznanych dla programu na cały okres programowania. Największa liczba złożonych wniosków dotyczyła priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów.

W ramach priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów złożono 211 wniosków, z czego 209 dotyczyło działania 1.1 Złomowanie statków rybackich i opiewało na kwotę około 187 mln. zł, co stanowi ponad 56 % ogólnych środków przyznanych dla priorytetu na lata 2004-2006. Działanie to cieszyło się zdecydowanie największym zainteresowaniem beneficjentów, co spowodowane było niską rentownością wykonywania rybołówstwa morskiego w 2004 roku oraz zmniejszeniem limitów połowowych przyznanych dla Polski na 2005 rok. Nie bez znaczenia była także forma pomocy finansowej, którą jest 100 % premia przyznawana wnioskodawcom za każdą zezłomowaną jednostkę pływającą, a nie jak w większości projektów inwestycyjnych refundacja części kosztów kwalifikowalnych. Mając na uwadze ilość złożonych wniosków w działaniu 1.1. Złomowanie statków rybackich, w najbliższej przyszłości należy spodziewać się odpowiedniego zwiększenia wniosków składanych w działaniu 4.2 Działania społeczno-ekonomiczne (priorytet 4 Inne działania), gdyż z pomocy w ramach tego działania będą bezpośrednio korzystali rybacy, którzy w wyniku zezłomowania statku utracą miejsca pracy lub też trwale zaprzestaną wykonywania zawodu.

Do końca 2004 r. w działaniu 1.1 Złomowanie statków rybackich podpisanych zostało 180 umów na łączną kwotę około 140,6 mln. zł, co stanowi blisko 43 % środków przyznanych na realizację działania w latach 2004-2006. Do końca 2004 r., oprócz umów z zakresu działania 1.1 Złomowanie statków rybackich, podpisane zostały jeszcze dwie w działaniu 1.3 Wspólne przedsięwzięcia na całkowitą wartość blisko 3 mln. zł, co stanowi około 43 % ogólnych środków finansowych dla tego działania na cały okres programowania.

W priorytecie 2 Odnowa i modernizacja floty rybackiej złożonych zostało jedynie 8 wniosków na kwotę około 1,2 mln. zł stanowiącą ponad 1,4 % ogólnych środków przyznanych dla priorytetu na cały okres programowania.

W ramach priorytetu 3 Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe wpłynęło 16 wniosków na łączną kwotę około 20,9 mln. zł, co stanowi 9,3 % środków finansowych dostępnych na realizację tego priorytetu w latach 2004-2006. W priorytecie 3 uwagę zwraca działanie 3.4 Przetwórstwo i rynek rybny, gdzie złożono 8 wniosków na blisko 19,5 mln. zł, stanowiących 28 % środków przewidzianych na realizację działania na cały okres programowania.

W priorytecie 4 Inne działania największą popularnością cieszyło się działanie 4.2 Działania społeczno-ekonomiczne gdzie złożono 18 wniosków; na pozostałe działania z zakresu tego priorytetu złożonych zostało 11 wniosków. W sumie w ramach priorytetu 4 złożone zostały wnioski na kwotę około 5,4 mln. zł, co stanowi 3,3 % ogólnych środków przyznanych dla priorytetu na lata 2004-2006.

W priorytecie 5 Pomoc techniczna złożone zostały 3 wnioski, na łączną wartość 740 775 zł, co stanowi 7,5 % ogólnych zobowiązań dla programu. Podjęta została 1 decyzja na kwotę
115 050 zł.

W 2004 roku nie zostały jeszcze zrealizowane żadne płatności, jednak w związku ze złożeniem przez beneficjentów 28 wniosków o płatność, na kwotę blisko 13 mln zł spodziewać się można, iż proces wydatkowania środków finansowych rozpocznie się w najbliższym czasie.

W 2004 roku w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb odbyły się dwa posiedzenia komitetu monitorującego oraz cztery posiedzenia komitetu sterującego.

3.3.7 Program Operacyjny Pomoc techniczna

PO Pomoc techniczna skierowany jest do urzędów administracji centralnej, jego beneficjentami są: Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Gospodarki i Pracy.

Rozkład podaży wniosków w poszczególnych działaniach i priorytetach był nierównomierny, ale odnotowane zainteresowanie środkami pomocy technicznej rokuje na wystąpienie dużych płatności w 2005 r. Nabór wniosków w ramach całego programu rozpoczął się w maju 2004 r. Do końca roku zgłoszono wnioski o dofinansowanie w ramach większości działań. Wyjątek stanowią działania 2.2. Szkolenia oraz 2.3. Działania informacyjne, gdzie złożenie pierwszych wniosków planowane jest na I kwartał 2005 r.

Wykres nr 16. Wartość złożonych wniosków, podpisanych umów i zrealizowanych płatności w POPT jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według priorytetów oraz dla całego programu, stan na koniec grudnia 2004 r.).

Źródło: Sprawozdanie z realizacji PO Pomoc techniczna 2004-2006 za rok 2004 r. i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji PO Pomoc techniczna 2004-2006, stan na dzień 31 grudnia 2004 r.

W 2004 r. złożono wnioski o dofinansowanie na sumę stanowiącą jedną trzecią wartości środków wspólnotowych przeznaczonych na finansowanie programu w latach 2004-2006 (około 38,6 mln zł). Proces przyrostu wniosków w ramach wszystkich priorytetów następował stopniowo. W ramach priorytetu 1 Wzmocnienie zdolności w zakresie zarządzania, monitorowania, oceny i kontroli PWW oraz priorytetu 3 Upowszechnianie informacji i promocja funduszy strukturalnych dominują wnioski o małej wartości, w przeciwieństwie do priorytetu 2 Wsparcie informatycznego systemu monitoringu i kontroli finansowej, gdzie złożono wnioski na stosunkowo duże sumy. W grudniu 2004 r. rozpoczęto obejmowanie zatwierdzonych projektów decyzjami o dofinansowaniu. Wydano 17 decyzji na łączną kwotę ponad 7 mln zł. Również w grudniu złożono pierwsze wnioski beneficjenta o płatność. Refundacja pierwszych wydatków na rzecz podmiotów realizujących projekty planowana jest na I połowę 2005 roku.

W ramach wszystkich działań priorytetu 1 Wzmocnienie zdolności w zakresie zarządzania, monitorowania, oceny i kontroli PWW złożono najwięcej - 14 wniosków o łącznej wartości około 3,9 mln zł. Największym zainteresowaniem cieszy się działanie 1.5 Zakup wyposażenia, służące usprawnieniu funkcjonowania instytucji zaangażowanych w proces wdrażania funduszy strukturalnych, w którym złożono 6 wniosków. W ramach omawianego priorytetu wydano 7 decyzji o dofinansowaniu o wartości około 2,4 mln zł, którymi zostały objęte wszystkie projekty złożone przez beneficjentów z Ministerstwa Gospodarki i Pracy. Zawarcie umów o dofinansowanie z beneficjentami z Ministerstwa Finansów nastąpi na początku 2005 r. W analizowanym okresie podmioty, w ramach realizowanych projektów, wydatkowały około 190 tys. zł. W grudniu złożono 3 wnioski beneficjenta o płatność.

W priorytecie 2 Wsparcie informatycznego systemu monitoringu i kontroli finansowej złożono 6 wniosków w ramach 3 z 5 działań (łączna wartość dofinansowania z EFRR wynosi ponad 30 mln zł). Złożenie wniosków w działaniach: 2.2. Szkolenia oraz 2.3. Działania informacyjne nastąpi na początku 2005 r. W analizowanym priorytecie wyróżnia się działanie 2.4. Wydatki osobowe na potrzeby SIMIK, w którym złożono 2 wnioski na kwotę wyczerpującą całkowitą ilość środków przeznaczonych na finansowanie działania w latach 2004-2006. Proces podpisywania umów o dofinansowanie projektów rozpocznie się w 2005 r., czego następstwem będzie rozpoczęcie wydatkowania przyznanych w umowach środków.

W priorytecie 3 Upowszechnianie informacji i promocja funduszy strukturalnych złożono 10 wniosków we wszystkich 3 działaniach (łączna wartość ponad 4,6 mln zł). Największym powodzeniem cieszy się działanie 3.1. Rozpowszechnianie informacji i promocja PWW, POPT i funduszy strukturalnych, w którym złożono 8 wniosków. W omawianym priorytecie wszystkie projekty zostały objęte decyzjami o dofinansowaniu. Do końca 2004 r. beneficjenci wydali około 80 tys. zł w ramach realizowanych projektów. Pierwszych wniosków beneficjentów o płatność należy się spodziewać na początku 2005 r.

W 2004 r. odbyły się 3 posiedzenia komitetu sterującego, na których zatwierdzono do realizacji 27 projektów na łączną kwotę dofinansowania ze środków wspólnotowych stanowiącą około 21,8 mln zł (19 % środków przeznaczonych na program w latach 2004 - 2006) oraz miały miejsce 2 posiedzenia komitetu monitorującego.

3.3.8 Inicjatywa Wspólnotowa Equal

Otwarcie Programu Inicjatywy Wspólnotowej Equal (IW Equal) nastąpiło 31 maja 2004 r. na konferencji z udziałem przedstawicieli Komisji Europejskiej i potencjalnych beneficjentów.

Polska jako jeden z Państw Członkowskich UE wybrała 5 z 9 tematów IW Equal, w tym obowiązkowo zdefiniowała działania na rzecz osób ubiegających się o status uchodźcy. Wdrażanie IW Equal wybranych przez Polskę tematów merytorycznych odbywa się poprzez realizację poszczególnych działań. Pierwszym etapem realizacji jest wyłonienie partnerstw na rzecz rozwoju. Wybranie partnerstw, czyli tzw. realizacja działania 1 Tworzenie Partnerstw na Rzecz Rozwoju i współpraca ponadnarodowa odbyło się w Polsce za pośrednictwem ogólnokrajowego konkursu projektów ogłoszonego 7 czerwca 2004r.

W bieżącym okresie programowania 2004-2006 konkurs na realizację projektów w ramach IW Equal odbywa się tylko raz. Zainteresowanie beneficjentów IW Equal było bardzo duże. Liczba złożonych wniosków o dofinansowanie sięgnęła 752. Ze zgłoszonych wniosków o dofinansowanie wybrano, w oparciu o określone kryteria wyboru, 107 projektów tzw. partnerstw na rzecz rozwoju.

Kolejnymi etapami wdrażania IW Equal jest realizacja celów i założeń określonych w wybranych projektach. Wyłonione partnerstwa będą stopniowo przechodzić do kolejnych etapów, zatem działania 2 i 3. Jednocześnie z uwagi, iż charakter wdrażania IW Equal jest ponadnarodowy, przechodzenie do kolejnych działań powinno odbywać się po spełnieniu określonych warunków przy jednoczesnym zachowaniu zgodności z harmonogramem określonym przez Komisję Europejską. W 2004r. ustanowionym przez KE terminem było wybranie partnerstw i wpisanie ich przed 1 stycznia 2005r. do Wspólnej Bazy Danych Equal (ECDB). Kolejna ważna data to 31 maja 2005, do końca której partnerstwa muszą zakończyć realizacjęa działania 1 i przejść do następnego etapu tzw. działania 2, polegającego na współpracy z partnerami z innych krajów UE (partnerstwo ponadnarodowe).

W celu zapewnienia wszystkim Partnerstwom na rzecz Rozwoju równych szans znalezienia partnerów ponadnarodowych informacje zawierające dane na temat polskich Partnerstw na rzecz Rozwoju zostały umieszczone we Wspólnej Bazie Danych Equal przed końcem 2004r. Liczba polskich partnerstw wpisana do ECDB w porównaniu z liczbą wszystkich partnerstw z krajów UE stanowi 3%. Dla porównania, najwięcej projektów zanotowano we Francji (14% wszystkich partnerstw, przy realizacji 8 z 9 tematów merytorycznych). Jednocześnie najmniejszą liczbę Partnerstw zanotowano na Malcie (0,1% wszystkich partnerstw, przy realizacji 4 z 9 tematów merytorycznych).

Wykres nr 17. Wartości złożonych wniosków, podpisanych umów oraz zrealizowanych płatności w IW Equal jako procentowy udział w zobowiązaniach na lata 2004 - 2006 (według tematów na realizację Działania 1, stan na koniec grudnia 2004 r.)

Temat A - Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy wszystkim tym, którzy mają problemy z integracją lub reintegracją na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich

Temat D - Wzmocnienie krajowej gospodarki społecznej (trzeciego sektora), a w szczególności usług na rzecz społeczności lokalnych, z akcentem na podnoszenie jakości miejsc pracy

Temat F - Wspieranie zdolności dostosowania się firm i pracowników do strukturalnych zmian gospodarczych oraz wspieranie wykorzystania technologii informacyjnych i innych nowych technologii

Temat G - Godzenie życia rodzinnego i zawodowego oraz ponowna integracja kobiet i mężczyzn, którzy opuścili rynek pracy, poprzez rozwój bardziej elastycznych i efektywnych form organizacji pracy oraz działań towarzyszących

Temat I - Pomoc w społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o status uchodźcy

Temat - Pomoc techniczna

Źródło: Sprawozdanie z realizacji IW Equal za 2004 r. i Informacja miesięczna nt. stanu realizacji IW Equal, stan na dzień 31 grudnia 2004 r.

W oparciu o ogłoszony konkurs złożono wnioski o wartości (uwzględniającej realizację działania 1 oraz szacunki na realizację działania 2 i 3) przekraczającej o 15% alokację na program na lata 2004-06. Wnioski o największej wartości 95,4 mln zł, co stanowi 51,52% wartości alokacji na lata 2004-06 dotyczącej realizacji działania 1 złożono w ramach tematu A - Ułatwianie wchodzenia i powrotu na rynek pracy wszystkim tym, którzy mają problemy z integracją lub reintegracją na rynku pracy, celem promowania rynku pracy otwartego dla wszystkich. Temat ten cieszył się największym zainteresowaniem z uwagi na szeroko zdefiniowany zakres działań, możliwych do realizacji. Natomiast wnioski o najmniejszej wartości - 1,07 mln zł (co stanowi 11,51% wartości alokacji na lata 2004-06), dotyczącej realizacji działania 1, złożono w ramach tematu I - Pomoc w społecznej i zawodowej integracji osób ubiegających się o status uchodźcy.

Do końca 2004 r. umowy podpisano jedynie w ramach tematów pomocy technicznej o wartości ponad 5,3 mln zł, co stanowi 14,05% alokacji na program na lata 2004-06. Natomiast nie podpisano umów o dofinansowanie projektów w ramach tematów merytorycznych IW Equal. Jednakże biorąc pod uwagę fakt, iż okres kwalifikowania wydatków liczył się od momentu otrzymania decyzji beneficjenci rozpoczęli realizację projektów.

W 2004 r. odbyły się 4 spotkania komitetu monitorującego Equal pełniącego także funkcje w zakresie wyboru projektów.

Wdrażanie programu IW Equal w 2004r. przebiegało zgodnie z harmonogramem określonym przez Komisję Europejską, co gwarantuje skuteczne i efektywne realizowanie projektów w ramach wybranych tematów merytorycznych.

3.3.9 Inicjatywa Wspólnotowa Interreg

Programy operacyjne w ramach Inicjatywy Wspólnotowej Interreg realizowane są w ramach trzech komponentów: A, B i C, zależnie od ich charakteru. Zgodnie z powyższym podziałem:

• programy komponentu A dotyczą współpracy transgranicznej pomiędzy krajami członkowskimi UE, bądź pomiędzy krajami członkowskimi UE a państwami trzecimi (w tym przypadku programy operacyjne noszą nazwę programów sąsiedztwa). W latach 2004-2006 realizowanych jest w Polsce pięć programów Interreg IIIA na wewnętrznych granicach UE (Polska - Meklemburgia-Pomorze Przednie/ Brandenburgia, Polska - Brandenburgia, Polska - Saksonia, Polska - Czechy, Polska - Słowacja) oraz dwa programy sąsiedztwa (Polska - Białoruś - Ukraina oraz Polska - Litwa - Rosja (okręg kaliningradzki)

• programy w ramach komponentu B mają charakter ponadnarodowy. Polska uczestniczy w dwóch programach tego typu, tj. programie Region Morza Bałtyckiego (wraz z Danią, Estonią, Finlandią, Litwą, Łotwą, Niemcami, Norwegią, Szwecją oraz Białorusią i Rosją) oraz programie CADSES - Obszar Europy Środkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej i Południowo-Wschodniej (wraz z Austrią, Grecją, Albanią, Bośnią i Hercegowiną, Bułgarią, Chorwacją, Czechami, Serbią i Czarnogórą, byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii, Niemcami, Mołdową, Rumunią, Słowacją, Słowenią, Ukrainą, Węgrami i Włochami)

• natomiast programy komponentu C dotyczą współpracy międzyregionalnej. W jej ramach Polska uczestniczy w dwóch programach: programie Strefy Wschód oraz Strefy Północ, przy czym polscy partnerzy mogą uczestniczyć również w projektach finansowanych z budżetów stref: Południe i Zachód.

Interreg III A

W 2004 roku wszystkie programy komponentu A znajdowały się w początkowej fazie realizacji. Wynikało to ze specyfiki tych programów, tzn. ich międzynarodowego charakteru warunkującego konieczność uzgadniania wzajemnych relacji i kompetencji w zakresie wdrażania programów pomiędzy poszczególnymi partnerami oraz powołania wspólnych struktur zarządzających i organów monitorujących. W przypadku bowiem Inicjatywy Wspólnotowej Interreg III A każdy program operacyjny wypracowywany jest w drodze negocjacji międzypaństwowych, odbywających się w ramach cyklicznie organizowanych spotkań grup roboczych skupiających przedstawicieli państw-stron programu. Negocjacje i uzgodnienia między stronami dotyczą także wypracowania wspólnego systemu wdrażania programu, jak też zapisów uzupełnień poszczególnych programów, składu wspólnych komitetów monitorujących i sterujących, organizacji pracy wspólnego sekretariatu technicznego, ostatecznych wersji wniosków aplikacyjnych, itd.

Ze względu na powyższe uwarunkowania, zatwierdzenie programów operacyjnych komponentu A przez Komisję Europejską nastąpiło w trzecim kwartale 2004 roku.

W grudniu 2004 r. ogłoszony został nabór wniosków dla wszystkich działań w ramach następujących programów: Polska - Meklemburgia-Pomorze Przednie/Brandenburgia oraz Polska - Brandenburgia. Procedura naboru jest ciągła, a inauguracyjne posiedzenia komitetów sterujących tych programów przewidziano na pierwszy kwartał 2005 r. Nabory wniosków w pozostałych programach komponentu A (Polska - Saksonia, Polska - Czechy, Polska - Słowacja, Polska - Białoruś - Ukraina oraz Polska - Litwa - Rosja (okręg kaliningradzki) ogłoszone zostaną w roku 2005.

Interreg III B

W roku 2004 ogłoszono dwie rundy aplikacyjne w ramach programu Regionu Morza Bałtyckiego. Dane dostępne na koniec grudnia 2004 r. pozwalają stwierdzić, iż w ramach tego programu, w którym uczestniczy ogółem 57 polskich partnerów, zakontraktowanych zostało łącznie blisko 7 mln zł, co stanowi ponad 9% środków dostępnych na lata 2004-2006. Beneficjentami programu są: samorządy województw, samorządy miast, samorządy gminne, uczelnie wyższe, stowarzyszenia, zarządy portów, a szczególną popularnością wśród nich cieszą się działania: 2.1 Wspieranie zrównoważonych policentrycznych struktur osadniczych, 2.2 Tworzenie zrównoważonych połączeń komunikacyjnych dla poprawy integracji przestrzennej oraz priorytet 3 Wspieranie tworzenia instytucji oraz wzmacnianie transnarodowego rozwoju przestrzennego.

W przypadku programu CADSES - Obszar Europy Środkowej, Adriatyckiej, Naddunajskiej
i Południowo-Wschodniej trzeci nabór projektów, w ramach którego polscy partnerzy mogą wnioskować o współfinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, rozpoczął się w listopadzie 2004 r. Ostateczny termin składania wniosków upływa w styczniu 2005 r. Ponadto, zgodnie z zatwierdzoną procedurą rozszerzającą, polscy partnerzy biorący udział w międzynarodowych projektach zatwierdzonych w ramach pierwszej i drugiej rundy aplikacyjnej, mają obecnie możliwość ubiegania się o współfinansowanie ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Interreg III C

W ramach ogłoszonych naborów projektów, a następnie decyzji komitetów sterujących zatwierdzających poszczególne projekty do realizacji, w 2004 roku zakontraktowanych zostało łącznie ponad 38,5 mln zł, tj. 76% środków z EFRR przyznanych Polsce na finansowanie programów komponentu C w latach 2004-2006, a liczba polskich partnerów przekroczyła 100. Są wśród nich, m.in.: urzędy wojewódzkie, urzędy marszałkowskie, starostwa, urzędy miast, urzędy gmin, związki miast i gmin, uczelnie wyższe, agencje rozwoju, stowarzyszenia.

W listopadzie 2004 r. zakończono natomiast nabór w ramach kolejnej rundy aplikacyjnej oraz rozpoczęto pracę nad formalną oceną zgłoszonych wniosków. Posiedzenia komitetów sterujących dla poszczególnych programów przewidziano na I kwartał 2005 r.

3.3.10 Fundusz Spójności

Fundusz Spójności jest programowany wieloletnio, co oznacza, iż wartość środków FS przyznanych przez Komisję Europejską jest wyrażana w kolejnych rocznych zobowiązaniach określonych w tzw. planach finansowych, które są zawarte w memorandach finansowych (w przypadku ISPA) lub decyzjach oddzielnie dla każdego projektu. Wartość środków Funduszu Spójności (zobowiązań w ramach danego projektu) jest sztywno określona wyłącznie dla pierwszego roku. Pozostałe roczne raty zobowiązań są przyznawane w oparciu o wstępny lub poprawiony plan projektu oraz postępy w jego realizacji. Roczne raty zobowiązań przyznane w ramach projektów powinny wypełnić roczną alokację dostępną dla danego kraju.

Strona polska przekazała Komisji Europejskiej w 2004 r. 45 projektów, w tym 10 z sektora transportu oraz 35 z sektora ochrony środowiska. Komisja Europejska zatwierdziła 31 projektów, w tym 9 z sektora transportu oraz 22 z sektora ochrony środowiska. Z uwagi na fakt, iż 31 zatwierdzonych w 2004 r. projektów wraz z 69 projektami zatwierdzonymi w latach 2000-2003 wyczerpało dostępną w 2004 r. kwotę alokacji, 14 projektów, zarejestrowanych przez Komisję Europejską jako spełniające kryteria formalne, zostanie rozpatrzonych w 2005 lub 2006 r.

Wszystkie z 22 projektów środowiskowych zatwierdzonych w 2004 r. dotyczą przedsięwzięć w zakresie gospodarki wodno - ściekowej w: Będzinie, Bydgoszczy, Bytomiu, Chrzanowie, Grodzisku Mazowieckim, Kaliszu, Łodzi, Mysłowicach, Otwocku, Piasecznie, Pszczynie (ochrona wód jeziora Goczałkowickiego), Raciborzu, Radomiu, Słupsku, Starachowicach, Tarnobrzegu, Tychach, Jastrzębiu Zdroju, Wadowicach, Wrocławiu, Zabrzu, Zielonej Górze.

Tabela nr 12. Ilość i wartość projektów w ramach Funduszu Spójności

Priorytety/działanie	Ilość wniosków przekazanych do Komisji Europejskiej	Ilość wniosków przyjętych	Ilość projektów dla których KE wydała decyzję w 2004 r.	Koszt całkowity inwestycji* w euro	Całkowita kwota dofinansowania Funduszu Spójności* w euro
SEKTOR ŚRODOWISKA
Gospodarka wodno - ściekowa	32	32	22	1 025 134 319	689 244 098
Gospodarka odpadami	2	2	0	-	-
Ochrona powietrza	1	1	0	-	-

Zatwierdzone w 2004 r. przez Komisję Europejską projekty transportowe są zadaniami określonymi w Strategii wykorzystania Funduszu Spójności 2004-2006 jako inwestycje najpilniejsze, tj. służące modernizacji, przebudowie i rozbudowie transeuropejskiej sieci transportowej w zakresie linii kolejowych oraz głównych dróg. Szczegółowy wykaz projektów przekazanych do zatwierdzenia Komisji Europejskiej w ramach Funduszu Spójności zawiera załącznik nr 3.

Tabela nr 13. Ilość i wartość projektów w ramach Funduszu Spójności - sektor transportu

Priorytety/działania przewidziane w Strategii Wykorzystania Funduszu Spójności	Ilość wniosków przekazanych do Komisji Europejskiej	Ilość wniosków przyjętych	Ilość projektów dla których KE wydała decyzję w 2004 r.	Koszt całkowity inwestycji* w euro	Całkowita kwota dofinansowania Funduszu Spójności* w euro
SEKTOR TRANSPORTU
Budowa dróg ekspresowych i autostrad	5	5	4	1 136 730 000	898 134 195
Przebudowa dróg krajowych	1	1	1	75 966 660	62 088 731
Modernizacja linii kolejowych	2	2	2**	72 403 200	61 542 720
Pomoc techniczna	2	2	2	6 000 000	5 100 000

* Dotyczy projektów, dla których Komisja Europejska wydała decyzje w 2004 r.

** Decyzje wydane przez Komisję Europejską obejmują fazę przygotowania projektów. W terminie późniejszym zostaną wydane decyzje dotyczące fazy inwestycyjnej.

3.3.11 Kontrakty wojewódzkie

Obok programów operacyjnych, inicjatyw wspólnotowych i Strategii wykorzystania Funduszu Spójności, jednym z narzędzi realizacji Narodowego Planu Rozwoju są również kontrakty wojewódzkie finansowane wyłącznie z publicznych środków krajowych.

Kontrakty wojewódzkie są to umowy między stroną rządową i samorządową określające zakres, tryb i warunki realizacji zadań, które uzyskały wsparcie rządu oraz zadań rządowych wspieranych przez jednostki samorządu terytorialnego. Finansowanie realizacji kontraktów wojewódzkich odbywa się zarówno poprzez środki pochodzące z budżetu państwa, jak i środki przekazane na ten cel przez stronę samorządową. W roku 2004 proporcja udziału obu stron kontraktów (w skali kraju) wynosiła około 60% (strona rządowa) i około 40% (strona samorządowa).

Podstawą zawarcia kontraktów wojewódzkich w 2004 r. był Program wsparcia na 2004 rok przyjęty rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 16 marca 2004 r wydanym na mocy delegacji znajdującej się w ustawie z dnia 12 maja 2000 o zasadach wspierania rozwoju regionalnego. W Programie wsparcia na rok 2004 zapisano (§ 3.1.), że jego celem generalnym „jest wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz poszczególnych jego województw dla wzmacniania konkurencyjności, wzrostu poziomu życia i spójności społecznej, gospodarczej oraz przestrzennej, zarówno w relacjach wewnętrznych, jak i z państwami oraz regionami Wspólnoty Europejskiej”. Program określił także priorytety
i działania, jakie mogą być w jego ramach podejmowane dla zrealizowania założonego celu.

Kontrakty wojewódzkie zostały zawarte w kwietniu 2004 r (dla województwa wielkopolskiego w czerwcu) co dało formalną podstawę do wyboru projektów (zadań) przez samorządy. Projekty wybrane przez zarządy województw do realizacji w ramach i według zasad kontraktów wojewódzkich wpisywały się w działania sformułowane w Programie wsparcia. Ogółem kontrakty dla wszystkich 16 województw zawierały ok. 1500 pojedynczych zadań, w tym 39 inwestycji wieloletnich jednostek samorządu terytorialnego.

Realizacja kontraktów wojewódzkich w skali całego kraju pochłonęła w 2004 r. sumę 1 376 962 173 zł co stanowi 87,6 % środków przeznaczonych na ten cel. Spośród województw najwyższy stopień realizacji osiągnięto w następujących województwach: łódzkim (99,9%), kujawsko-pomorskim (99%), podkarpackim (98,3%) i warmińsko-mazurskim (96,2%). Najniższy zanotowano natomiast w województwach: zachodnio-pomorskim(77,5%)
i mazowieckim (78%). Szczegółowe dane finansowe dotyczące realizacji kontraktów wojewódzkich zawarte są w tabeli nr 1.

Tabela nr 14. Stan realizacji kontraktów wojewódzkich w 2004 r.
REALIZACJA KONTRAKTÓW WOJEWÓDZKICH
Województwo	Budżet państwa		Strona samorządowa		RAZEM		% wykonania kol.7/kol.6
		Plan wg Programu wsparcia	Wykonanie	Plan wg Kontraktu	Wykonanie	Plan kol.2+kol.4		Wykonanie kol.3+kol.5
1	2	3	4	5	6	7	8
Dolnośląskie	62 937 000	46 507 392	37 878 086	39 623 831	100 815 086	86 131 223	85,4%
Kujawsko-Pomorskie	39 938 000	39 842 900	8 014 100	7 636 700	47 952 100	47 479 600	99,0%
Lubelskie	56 566 000	43 842 548	31 093 748	26 953 482	87 659 748	70 796 030	80,8%
Lubuskie	23 232 000	19 863 233	13 190 418	14 052 847	36 422 418	33 916 080	93,1%
Łódzkie	44 211 000	40 890 850	15 747 790	18 983 980	59 958 790	59 874 830	99,9%
Małopolskie	52 137 000	49 566 708	42 410 186	40 769 109	94 547 186	90 335 817	96,3%
	20 000 000	20 000 000			20 000 000	20 000 000
Mazowieckie	234 459 000	178 388 461	193 557 790	155 252 851	428 016 790	333 641 312	78,0%
Opolskie	21 601 000	19 730 558	27 573 100	26 312 784	49 174 100	46 043 342	93,6%
Podkarpackie	54 079 000	49 849 400	58 999 270	61 252 458	113 078 270	111 101 858	98,3%
Podlaskie	30 925 000	25 266 572	31 578 761	30 958 770	62 503 761	56 225 342	90,0%
Pomorskie	44 911 000	38 647 376	51 097 400	52 298 473	96 008 400	90 945 849	94,7%
Śląskie	78 788 000	76 088 455	9 392 778	9 633 778	88 180 778	85 722 233	87,3%
	10 000 000	5 523 477	20 244 682	12 103 977	30 244 682	17 627 454
Świętokrzyskie	37 451 000	33 944 662	13 401 829	13 198 545	50 852 829	47 143 207	92,7%
Warmińsko-Mazurskie	51 204 000	47 866 713	24 793 689	25 261 722	75 997 689	73 128 435	96,2%
Wielkopolskie	55 167 000	42 067 362	21 704 920	23 511 993	76 871 920	65 579 355	85,3%
Zachodniopomorskie	39 394 000	27 927 736	13 888 213	13 342 470	53 282 213	41 270 206	77,5%
KRAJ ŁĄCZNIE	957 000 000	805 814 403	614 566 760	571 147 770	1 571 566 760	1 376 962 173	87,6%
Kursywą oznaczono środki z budżetu państwa oraz z budżetu Województwa Śląskiego na przeciwdziałanie negatywnym skutkom restrukturyzacji w sektorze górnictwa ujęte w 2004 r. w ramach kontraktów wojewódzkich.

Źródło: Informacja o realizacji Programu Wsparcia na rok 2004; kwiecień 2005, MGiP, Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego

Wykres nr 18. Obszary wsparcia kontraktów wojewódzkich w 2004 r.

Źródło: Informacja o realizacji Programu Wsparcia na rok 2004; kwiecień 2005, MGiP, Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego

Analizując strukturę obszarów wsparcia kontraktów wojewódzkich należy wskazać, że główny wysiłek skupiono na następujących rzeczowych grupach przedsięwzięć: 1) oświata
i wychowanie 2) ochrona zdrowia i opieka społeczna; 3) infrastruktura komunalna
i transportowa; 4) kultura, sport i rekreacja; 5) pobudzanie przedsiębiorczości. W ramach kontraktów dominowały projekty małe, nie przekraczające niejednokrotnie wartości kilkuset tysięcy zł. Ta tendencja uwidoczniła się szczególnie w zakresie zadań oświatowych, gdzie wysokość dotacji często nie przekraczała nawet kwoty 10 tys. zł. W zakresie ochrony zdrowia i opieki społecznej realizowano głównie inwestycje w szpitalnictwie stopnia miejskiego i powiatowego oraz częściowo w zakresie tworzenia wojewódzkich centrów onkologii i kardiologii. W odniesieniu do infrastruktury komunalnej i transportowej skupiono się głównie na zagadnieniach związanych z sanitacją wsi i modernizacją dróg lokalnych wraz
z towarzyszącą im infrastrukturą drogową. W obszarze kultury, sportu i rekreacji realizowane były niskonakładowe zadania inwestycyjne w placówkach oświatowych i kulturalnych. Natomiast pobudzanie przedsiębiorczości realizowane było poprzez regionalne i lokalne fundusze kredytowe.

3.4 Prognoza realizacji Narodowego Planu Rozwoju w 2005 r.

W 2005 r. oczekiwać można znaczącego postępu we wdrażaniu Narodowego Planu Rozwoju, będącego rezultatem realizacji projektów objętych umowami o dofinansowanie zawartymi jeszcze w 2004 r., jak i projektów wynikających z umów zawartych w 2005 r. Szacunkowe prognozy instytucji zarządzających programami operacyjnymi zakładają przeszło dziewięciokrotny wzrost liczby umów, jakie podpisane zostaną w 2005 roku, w stosunku do umów podpisanych w 2004 r. Postępy w realizacji projektów skutkować będą znaczącym wzrostem płatności ze środków funduszy strukturalnych.

Zgodnie z dwuletnimi prognozami przedstawionymi w załączniku nr 4., wartość współfinansowania ze środków funduszy strukturalnych, jakie wykazane zostanie
w poświadczeniach poniesionych wydatków oraz wnioskach o refundację, skierowanych do Komisji Europejskiej do końca 2006 r., przekroczy we wszystkich programach wartość alokacji środków wspólnotowych na 2004 r. W przypadku trzech programów operacyjnych (SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb oraz ZPORR) przedstawione prognozy zakładają skierowanie do Komisji Europejskiej już w 2005 r. poświadczeń wydatków oraz wniosków o refundację, w których wartość wykazanego współfinansowania ze środków funduszy strukturalnych przekroczy alokację tychże środków przypadającą
na 2004 r.

Faktyczna realizacja powyższych prognoz oznaczać będzie, że Polska wypełni dla zobowiązań 2004 r. zasadę „n+2” (zobowiązującą kraje członkowskie do skierowania do Komisji Europejskiej do końca roku n+2 wniosków o refundację opiewających na kwotę nie mniejszą niż roczna transza środków alokowanych w roku „n”), unikając tym samym groźby utraty części przyznanych jej środków strukturalnych. Podkreślić należy jednak, że możliwości realizacji przedstawionych prognoz uzależniona jest od wielu czynników, a jednym z najważniejszych jest zapewnienie wystarczających środków publicznych przeznaczonych na projekty współfinansowane ze środków wspólnotowych. Realizacja zobowiązań 2004 r. dla siedmiu programów operacyjnych oraz dwóch inicjatyw wspólnoty oznacza konieczność wydatkowania, a następnie poświadczenia do końca 2006 r. wydatków ze środków publicznych w wysokości przeszło 11,4 mld zł, z czego blisko 8,3 mld zł stanowić powinny wydatki dokonane z kont programowych. Ze względu na fakt, że większość wydatków podlegających refundacji ze środków funduszy strukturalnych finansowana jest z krajowych środków publicznych (głównie z budżetu państwa), wymagane zaangażowanie tychże środków jest zdecydowanie większe niż różnica dwóch wspomnianych wyżej kwot. Instytucje zarządzające poszczególnymi programami sygnalizowały w 2004 r., że środki przewidziane w projekcie ustawy budżetowej na 2005 r. są dalece niewystarczające w stosunku zapotrzebowania. Pełne wykorzystanie środków wspólnotowych wymagać będzie zatem w 2006 r. i w latach kolejnych przeznaczenia w ramach budżetu państwa zdecydowanie większych niż dotychczas środków na realizację projektów współfinansowanych ze środków wspólnotowych.

4. Realizacja celów NPR w kontekście analizy przestrzennego rozkładu

projektów

W oparciu o pierwsze wyniki naborów wniosków o dofinansowanie w poszczególnych programach, dokonano wstępnej analizy przestrzennego rozkładu zgłaszanych projektów pod kątem realizacji jednego z celów cząstkowych zawartych w Narodowym Planie Rozwoju 2004-2006 tj. wspomagania udziału w procesach rozwojowych i modernizacyjnych wszystkich regionów i grup społecznych.

Analizę oparto na założeniu, że osiągnięcie wspomnianego powyżej celu wymaga:

• koordynacji działań ma poziomach krajowym i regionalnym

• przeciwdziałania pogłębianiu się różnić przestrzennych i społecznych.

W części pierwszej rozdziału zaprezentowano ogólne informacje dotyczące przestrzennego rozkładu projektów zgłaszanych do dofinansowania w 2004 r. w ramach poszczególnych programów, współfinansowanych ze środków wspólnotowych. W części drugiej opisano inwestycje z zakresu infrastruktury drogowej w kontekście ich wzajemnej komplementarności i spójności z dokumentami strategicznymi, co z kolei stało się podstawą do oceny stopnia koordynacji działań na poziomach krajowym i regionalnym. Część trzecią poświęcono prezentacji szczegółowych informacji dotyczących rozkładu projektów bezpośredniego wsparcia małych i średnich przedsiębiorstw w kontekście celów Narodowego Planu Rozwoju dotyczących przeciwdziałania pogłębianiu się zróżnicowań przestrzennych i społecznych. Całość zamyka cześć czwarta zawierająca wnioski.

4.1 Rozkład regionalny wniosków o dofinansowanie

Rozkład ilości złożonych wniosków pomiędzy regionami kraju wskazuje na wyraźną przewagę tych województw, których ośrodkami są duże aglomeracje miejskie. Zdecydowanie największą ilość projektów złożyli beneficjenci z województwa mazowieckiego (1826 wniosków po ocenie formalnej), śląskiego (1493), wielkopolskiego (1325) oraz małopolskiego (1044). Choć na obecnym etapie wdrażania nie przeprowadzono analiz wewnątrzregionalnego zróżnicowania zdolności do wykorzystania środków wspólnotowych można przypuszczać, że duża część projektów została wygenerowana w największych ośrodkach miejskich tj. w aglomeracji warszawskiej, poznańskiej, krakowskiej oraz konurbacji śląskiej, czyli na obszarach o najwyższym poziomie PKB na mieszkańca (ponad 110% średniej krajowej). W drugim przedziale liczebności złożonych projektów również znalazły się regiony z dużymi miastami (Szczecin, Trójmiasto, Wrocław). Wyjątkiem w tej grupie jest województwo podkarpackie, bez silnego ośrodka miejskiego (809 wniosków). Nieco odmienny - na korzyść regionów słabiej rozwiniętych - jest rozkład podaży projektów w ramach Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego (wśród czterech regionów o największej liczbie złożonych wniosków znalazły się obok województw mazowieckiego i wielkopolskiego, województwo zachodniopomorskie oraz podkarpackie), co wskazuje, że w ramach innych programów operacyjnych, w szczególności SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw dominacja lepiej rozwiniętych regionów w przygotowaniu do absorbcji środków z funduszy strukturalnych jest jeszcze bardziej widoczna. Najmniejszą podaż wniosków o dofinansowanie z funduszy strukturalnych dało się zauważyć w województwach opolskim, lubuskim, świętokrzyskim oraz warmińsko-mazurskim - regionach o dużym bezrobociu i niskim poziomie PKB na mieszkańca (szczególnie województwo warmińsko-mazurskie oraz świętokrzyskie).

Mapa 7.1 Zróżnicowanie regionalne ilości zarejestrowanych wniosków.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań rocznych z realizacji programów operacyjnych.

Sytuacja wygląda nieco inaczej po odniesieniu ilości zgłoszonych wniosków do liczby ludności w poszczególnych województwach. Na pierwszych miejscach pod względem liczby złożonych wniosków na 10 tys. ludności znajdują się województwa: zachodniopomorskie i podlaskie, a więc te, które są stosunkowo najmniej liczne oraz pomorskie, o średniej wielkości zaludnienia. Jednak już następne pozycje zajmują województwa o największej liczbie ludności - mazowieckie i wielkopolskie.

Mapa 7.2. Zróżnicowanie regionalne ilości zarejestrowanych i realizowanych projektów na 10 tys. ludności

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań rocznych z realizacji programów operacyjnych.

4.2 Projekty w zakresie infrastruktury drogowej

Dokonując analizy w tym zakresie oparto się na następujących założeniach metodologicznych:

• ocenie poddano wszystkie projekty w ramach Funduszu Spójności i SPO Transport, które zostały zaakceptowane decyzją Komisji Europejskiej lub które uzyskały rekomendacje komitetu sterującego dla SPO Transport oraz wszystkie projekty w województwach: dolnośląskim, łódzkim i warmińsko-mazurskim, które w ramach ZPORR uzyskały rekomendację regionalnych komitetów sterujących,

• badano spójność projektów wybranych do realizacji ze strategiami krajowymi
  i wojewódzkimi, a ponadto z dotychczas realizowanymi inwestycjami.

Inwestycje o charakterze państwowym wybrane do realizacji w ramach Funduszu Spójności
i SPO Transport są realizowane w międzynarodowych korytarzach transportowych TINA/TEN-T. Do największych inwestycji finansowanych z Funduszu Spójności należą: budowa autostrady A2 pomiędzy Koninem i Łodzią, budowa przedłużenia autostrady A4 do granicy państwa koło Zgorzelca, budowa przygranicznego odcinka autostrady A1 koło Żor, budowa odcinka drogi ekspresowej S8 w okolicach Warszawy oraz przebudowa drogi krajowej nr 2 przy granicy z Białorusią. Pomimo pewnego rozproszenia terytorialnego odcinki dróg wybrane do realizacji stanowią kontynuację dotychczas prowadzonych inwestycji i wpisują się w cele Narodowego Planu Rozwoju oraz strategii rozwoju transportu w Polsce. Widoczne jest skupienie inwestycji w obszarach przygranicznych oraz w równoleżnikowych ciągach dróg międzynarodowych, co poprawi spójność terytorialną Polski z innymi krajami Unii Europejskiej.

Projekty wybrane do realizacji w SPO Transport w większości dotyczą przebudowy odcinków dróg w największych miastach, szczególnie tych najbardziej obciążonych
i stanowiących tzw. „wąskie gardła” lub znajdujących się w najgorszym stanie technicznym. Pozostałe inwestycje prowadzone w ciągach dróg krajowych dotyczą przede wszystkim budowy lub przebudowy obwodnic miast o znaczącym natężeniu ruchu lub dojazdów do przejść granicznych.

Mapa 8. Inwestycje drogowe w Polsce realizowane przez GDDKiA w latach 2002-2005 według roku

rozpoczęcia inwestycji.

.

Źródło: ekspertyza zlecona przez MGiP na podstawie danych z GDDKiA

Analiza projektów w wybranych województwach wskazuje, iż pomimo rozproszenia terytorialnego inwestycji dość konsekwentnie wpisują się one w strategie regionalne. W województwach położonych w ciągach dróg międzynarodowych widoczne jest dążenie do wykorzystania tej przewagi nad innymi regionami poprzez skupienie inwestycji wokół najważniejszych dróg. Ponadto wydaje się, iż część inwestycji finansowanych w ramach ZPORR służy realizacji specyficznych celów rozwoju danego regionu: promocji turystycznej (woj. dolnośląskie), wspieraniu silnych ośrodków subregionalnych (woj. łódzkie) czy rozwiązywaniu najpilniejszych potrzeb związanych z dostępnością komunikacyjną (woj. warmińsko-mazurskie).

Mapa 9. Wybrane inwestycje drogowe na terenie województwa warmińsko-mazurskiego

Źródło: ekspertyza zlecona przez MGiP na podstawie danych z GDDKiA.

4.3 Projekty w zakresie bezpośredniego wsparcia małych i średnich

przedsiębiorstw

Badaniu poddano projekty w ramach: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (działanie 2.1. Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo - 214 projektów; poddziałanie 2.2.2. Wsparcie w zakresie internacjonalizacji przedsiębiorstw 655 projektów; działanie 2.3. Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje - 712 projektów) i ZPORR (działanie 3.4. Mikroprzedsiębiorstwa - łącznie analizie poddano 96 wniosków pochodzących z trzech województw: zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego i kujawsko-pomorskiego).

Analiza była prowadzona w płaszczyźnie lokalnej, w oparciu o wskaźniki dochodów własnych gmin, liczbę ludności i strukturę zatrudnienia.

Analiza wykazała, że podaż projektów jest silnie skorelowana z liczbą ludności. Jednocześnie ta, jak i inne korelacje wyraźnie pokazują, że zarówno pod względem liczby projektów, jak i kwoty dofinansowania największa pomoc skierowana została do gmin największych, najbardziej zamożnych, o największej liczbie pracujących (tab. 15) W dużej mierze są to przede wszystkim ośrodki wojewódzkie oraz przylegające do nich gminy (mapa 10).

Tabela nr 15. Wartość współczynnika korelacji Pearsona (1).

	Ludność 2003	Dochody własne gmin	Pracujący 2003	Liczba projektów 2.1. i 2.3.	Suma dofinansowa-nia 2.1. i 2.3.
Ludność 2003	1	0,948**	0,977**	0,902**	0,783**
Dochody własne gmin 2003		1	0,984**	0,852**	0,703**
Pracujący 2003			1	0,884**	0,750**
Liczba projektów 2.1. i 2.3.				1	0,887**
Suma dofinansowania 2.1 i 2.3.					1

** - istotność na poziomie < 0,01

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PARP, MG i GUS.

Największa liczba projektów realizowana jest w gminach najzamożniejszych (nawet w odniesieniu do liczby ludności) o silnie rozwiniętym sektorze usług rynkowych. W skali wszystkich gmin widoczne są również istotne korelacje statystyczne między analizowanymi danymi o beneficjentach, a wskaźnikiem liczby bezrobotnych na 1000 pracujących (tab. 16.) Na podstawie otrzymanych wyników można stwierdzić, że znaczna część projektów wygenerowana została w gminach, w których bezrobocie stanowi relatywnie mniejszy problem (co zbieżne jest z zamożnością gminy). Należy jednak zwrócić także uwagę na silny związek między bezrobociem, a udziałem beneficjentów w zatrudnieniu. Sugeruje on, że w gminach dotkniętych bezrobociem lokalni pracodawcy potrafią dość skutecznie konkurować o pomoc zewnętrzną .

Tabela nr 16. Wartość współczynnika korelacji Pearsona (2).

	Dochody własne gmin per capita	Bezrobotni na 1000 pracujących	% zatrudnionych w przemyśle	% zatrudnionych w usługach rynkowych	Udział beneficjentów w zatrudnieniu ogółem	Liczba projektów
Dochody własne gmin per capita	1	-0,206**	0,169**	0,093**	-0,249**	0,296**
Bezrobotni na 1000 pracujących		1	-0,477**	-0,186**	0,560**	-0,178**
% zatrudnionych w przemyśle			1	-0,352**		-0,149**
% zatrudnionych w usługach rynkowych				1	-0,311**	0,298**
Udział beneficjentów w zatrudnieniu ogółem					1
Liczba projektów						1

** - istotność na poziomie < 0,01

Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PARP i GUS

Mapa 10. Lokalizacja beneficjentów działań 2.1., 2.3. i 3.4. w gminach (Uwaga! Dla działania 3.4. dane odnoszą się tylko do województw zachodniopomorskiego, kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego)

.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PARP i odpowiednich regionalnych instytucji finansowych

4.4 Wnioski

W oparciu o analizę projektów zgłoszonych w pierwszych rundach aplikacyjnych, można sformułować tezę, że wyższy stopień przygotowania beneficjentów oraz struktur administracyjnych dużych miast może przyczynić się do zwiększenia zróżnicowania przestrzennego regionów na rzecz obszarów silnie zurbanizowanych.

Kierunki podaży wniosków o dofinansowanie pomocy wydają się potwierdzać tezę
o polaryzacji regionalnej, choć aktywność beneficjentow z poszczególnych województw nakazuje dalsze badanie przyczyn regionalnego zróżnicowania liczby projektów.

Lokalizacja beneficjentow w zakresie bezpośredniego wsparcia MSP wskazuje również na polaryzacje w wymiarze lokalnym, choć także w tym względzie konieczne jest przeprowadzenie bardziej szczegółowej analizy.

Jednocześnie należy stwierdzić, że wstępne wyniki analizy projektow z zakresu infrastruktury drogowej pokazują, iż w większości przypadków są one powiązane z dotychczas prowadzonymi inwestycjami i wpisują się w realizację celów poprawy spójności zewnętrznej z krajami Unii Europejskiej, celów związanych z rozwojem regionalnym oraz służą poprawie przejezdności dróg o największym obciążeniu lub znajdujących się w najgorszym stanie technicznym, co oznacza, ze jest wypełniany warunek koordynacji działań rozwojowych na poziomie krajowym i regionalnym.

5. Zgodność z politykami wspólnotowymi

Zgodnie z wymogami art. 4 rozporządzenia Komisji (WE) nr 438/2001 ustanawiającego szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/1999 dotyczącego zarządzania i systemów kontroli pomocy udzielanej w ramach funduszy strukturalnych, systemy monitorowania i kontroli, stworzone w ramach Narodowego Planu Rozwoju / Podstaw Wsparcia Wspólnoty, zawierają mechanizmy umożliwiające zapewnienie zgodności projektów składanych i realizowanych przez beneficjentów z politykami wspólnotowymi dotyczącymi zamówień publicznych, pomocy państwa, ochrony środowiska oraz równości szans.

5.1 Zgodność z polityką dotyczącą zamówień publicznych

Do zachowania zgodności ze wspólnotowymi zasadami udzielania zamówień publicznych Polska zobowiązała się już na etapie negocjacji warunków członkostwa w Unii Europejskiej. W związku z koniecznością zharmonizowania prawa polskiego z prawem wspólnotowym, przygotowana została ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (Dz.U. nr 19 poz. 177). Od momentu wejścia w życie ww. ustawy, tj. od 2 marca 2004 r., wszystkie wydatki poniesione w ramach projektów, których realizacja wymagała przeprowadzenia postępowania w trybie zawartym w ustawie, mogły zostać uznane za kwalifikowalne.

Istotną rolę w procesie monitorowania udzielania zamówień publicznych odgrywa Urząd Zamówień Publicznych. Ogłoszenie o zamówieniu podlega obowiązkowi publikacji w Biuletynie Zamówień Publicznych - w przypadku gdy wartość zamówienia przekracza wyrażoną w zł równowartość 60 000 euro, oraz w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej - w przypadku gdy przekracza 5 000 000 euro (dla robót budowlanych) lub 130 000 euro (dla dostaw i usług).

Instytucje zarządzające poszczególnymi programami operacyjnymi zobowiązane są stosować procedury przetargowe, w tym zasady nadzoru i kontroli zgodnie z ustawą Prawo zamówień publicznych i stosownymi rozporządzeniami.

Każdy beneficjent w umowie o dofinansowanie projektu został zobligowany do stosowania w ramach projektu zasad prawa zamówień publicznych lub procedury uproszczonej, określonej przez instytucję zarządzającą programem operacyjnym. Wypełnianie wymogów wynikających z ustawy Prawo zamówień publicznych jest monitorowane w sprawozdaniach z realizacji projektów, działań oraz programów operacyjnych, w których odpowiednie punkty odnoszą się do oceny zgodności realizacji z zasadami polityk wspólnotowych. Zgodnie z art. 4 Rozporządzenia Komisji nr 438/2001, zgodność zawieranych umów z prawem zamówień publicznych oraz wypełnianie obowiązków nałożonych przez ustawę Prawo zamówień publicznych są poddawane kontroli w trakcie kontroli na miejscu. W sytuacji gdy beneficjent narusza procedury ustawy lub obowiązki w zakresie przygotowania i przeprowadzenia postępowania o udzielanie zamówień publicznych wynikające z umowy o dofinansowanie projektu, instytucja zarządzająca może rozwiązać umowę o dofinansowanie, jeżeli naruszenie to zostanie stwierdzone prawomocną decyzją organu upoważnionego do orzekania w sprawie prawidłowości prowadzonego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.

W celu zapewnienia przestrzegania ustawy Prawo zamówień publicznych, opracowane zostały przez Urząd Zamówień Publicznych Wytyczne do zasad kontroli ex-ante, przyjęte przez Komitet Europejski Rady Ministrów w dniu 27 kwietnia 2004 r. We wszystkich programach operacyjnych zapewniono kontrolę ex-ante zamówień publicznych przy realizacji projektu, która może być realizowana m.in. poprzez możliwość udziału przedstawiciela instytucji zarządzającej w komisji przetargowej, żądanie udostępnienia dokumentacji przygotowanej do postępowania lub zastrzeżenie prawa zatwierdzania umowy z wykonawcą.

5.2 Zgodność z polityką dotyczącą pomocy publicznej

Jedną z polityk wspólnotowych, z której podstawowymi założeniami Polska jest zobowiązana zachować zgodność, jest polityka konkurencji. Od dnia 1 maja 2004 r. obowiązują w Polsce przepisy prawa wspólnotowego dotyczące warunków dopuszczalności i nadzorowania pomocy publicznej. W celu szczegółowego uregulowania kwestii proceduralnych w prawie krajowym, przygotowana została ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu
w sprawach dotyczących pomocy publicznej.

Organem nadzorującym pomoc publiczną udzielaną w państwach członkowskich jest Komisja Europejska, której należy zgłaszać zamiar udzielenia pomocy publicznej w trybie tzw. postępowania notyfikacyjnego. Celem tego postępowania jest uzyskanie zgody Komisji Europejskiej na udzielanie pomocy publicznej na warunkach określonych w notyfikowanych programach pomocowych i w praktyce trwa ono kilka miesięcy, gdyż niejednokrotnie jest związane z koniecznością przedstawiania dodatkowych wyjaśnień.

W celu zapewnienia zgodności wdrażanych działań w ramach programów operacyjnych ze wspólnotową polityką konkurencji, zostały przygotowane z udziałem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów programy pomocowe w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego oraz SPO Transport, wymagające obowiązkowej notyfikacji i akceptacji KE. W ramach SPO-WKP
w 2004 r. do Komisji Europejskiej notyfikowanych zostało 9 programów, z których 4 uznano w 2004 r. za zgodne z zasadami pomocy publicznej, natomiast decyzja w sprawie 5 pozostałych programów jest spodziewana w styczniu 2005 r. Ponadto opracowane zostały 3 programy w ramach Zintegrowanego programu rozwoju regionalnego oraz 1 program w ramach SPO Transport, których przekazanie do Komisji Europejskiej nastąpi na początku 2005 r. Do momentu akceptacji przez Komisję Europejską programów pomocowych podlegających obowiązkowej notyfikacji, w ramach działań, w których regulują one udzielanie pomocy publicznej, nie były wydatkowane środki.

Oprócz programów pomocowych podlegających obowiązkowej notyfikacji, przygotowano
z udziałem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, programy pomocowe nie wymagające decyzji Komisji Europejskiej, które umożliwiają udzielanie pomocy w oparciu
o wyłączenia blokowe - w ramach SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (2 programy), SPO Rozwój zasobów ludzkich (6 programów) oraz Zintegrowany program rozwoju regionalnego (4 programy, w tym 2 są opracowywane). Pomoc publiczna może być zatem w tych przypadkach udzielana na zasadach łagodniejszych, jednak na warunkach ściśle uzgodnionych z Komisją Europejską w ramach konkretnych działań.

Pomoc w oparciu z zasadę de minimis udzielana jest w ramach następujących programów operacyjnych: SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw (2 programy pomocowe), SPO Rozwój zasobów ludzkich (2 programy) oraz Zintegrowany program rozwoju regionalnego
(2 programy). W Polsce obowiązuje tzw. system zaświadczeń, co oznacza, że, zgodnie z art. 37 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. 123 poz. 1291), podmiot ubiegający się o pomoc de minimis jest zobowiązany do przedstawienia podmiotowi udzielającemu pomocy, wraz z wnioskiem o udzielenie pomocy także wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis, jakie otrzymał w ciągu 3 ostatnich lat poprzedzających dzień wystąpienia z wnioskiem o udzielenie pomocy. Zaświadczenia te są wydawane przez podmioty udzielające pomocy, które są ponadto zobowiązane do sporządzania i przekazywania do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawozdań z udzielonej przez nie pomocy.

Zgodność z zasadami pomocy publicznej jest monitorowana na poszczególnych etapach wdrażania programów operacyjnych. Już podczas oceny techniczno-ekonomicznej wniosku badana jest zgodność z przepisami w zakresie pomocy publicznej. Ponadto w sprawozdaniach z realizacji projektów, działań oraz programów operacyjnych, odpowiednie punkty odnoszą się do oceny zgodności realizacji z zasadami polityk wspólnotowych, w tym pomocy publicznej.

5.3 Zgodność z polityką ochrony środowiska

W ramach polityki wspólnotowej dotyczącej ochrony środowiska projekty współfinansowane z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, muszą spełniać wymagania dotyczące ochrony środowiska, co wiąże się z koniecznością wykazania przez beneficjenta wpływu projektu na środowisko. Postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko jest przeprowadzane w oparciu o ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zm.) oraz Rozporządzenie Rady Ministrów z 9 listopada 2004 r.
w sprawie określania rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573 z późn. zm.) .

W przypadku projektów współfinansowanych z Funduszu Spójności beneficjent ponadto musi wykazać czy dane przedsięwzięcie może mieć wpływ na obszary sieci Natura 2000 (ochrony dzikich ptaków wyznaczonych zgodnie z Dyrektywą Ptasią lub ochrony dzikiej fauny i flory wyznaczone zgodnie z Dyrektywą Siedliskową). Należy jednak podkreślić, że potencjalny bezpośredni lub pośredni wpływ realizacji planu lub projektu przedsięwzięcia na stan obszaru Natura 2000 nie dotyczy wyłącznie tych planów i zamierzeń inwestycyjnych, które znajdują się w granicach obszaru Natura 2000, ale również znajdujących się poza tym obszarem, ale mogących na niego oddziaływać. W 2004 roku istotnym problemem przy przeprowadzaniu procedury oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 była nieuzgodniona z Komisja Europejską ostateczna liczba obszarów sieci Natura 2000
w Polsce. Brak uzgodnionej listy obszarów sieci Natura 2000 skutkować może opóźnieniami w przyjmowaniu do realizacji projektów współfinansowanych z Funduszu Spójności, a co za tym idzie opóźnieniami we wdrażaniu Funduszu.

W związku z powyższym oraz w celu sprawnego realizowania polityki wspólnotowej w zakresie ochrony środowiska zostanie znowelizowana ustawa Prawo ochrony środowiska oraz opracowane zostaną wytyczne dla beneficjentów i wojewodów w kwestii postępowania w odniesieniu do dyrektywy dotyczącej ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikiej fauny
i flory.

5.4 Zgodność z polityką równości szans

W Polsce nadzór nad działaniami zmierzającymi do zapewnienia równego statusu kobiet
i mężczyzn sprawuje Sekretariat Pełnomocnika Rządu do Spraw Równego Statusu Kobiet
i Mężczyzn ustanowiony w strukturze Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Przestrzeganie zasady równości szans jest wykazywane przez beneficjentów we wnioskach
o dofinansowanie realizacji projektów, w tym w odniesieniu do projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego, a zatem w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich, IW Equal oraz 2 priorytetu ZPORR. W 2004 r. beneficjenci podkreślali, iż realizacja projektów będzie przebiegała w zgodzie z zasadą równych szans. Dużym ułatwieniem mającym na celu zapewnienie równego dostępu w projekcie osób bezpośrednio korzystających z wdrażanej pomocy było określenie kosztów kwalifikowalnych tzw. działań towarzyszących związanych z opieką nad dziećmi i osobami zależnymi.

Zasada równych szans uwzględniana była również w ramach pozostałych programów operacyjnych w ramach kryteriów wyboru projektów (priorytetowo były traktowane projekty respektujące zasadę równości płci).

W oparciu o sprawozdania z realizacji projektu, działania i programu prowadzony jest ciągły monitoring respektowania zasady równych szans. W pierwszym roku wdrażania funduszy strukturalnych w Polsce wszystkie instytucje zarządzające programami operacyjnymi wykazywały, iż nie nastąpiło naruszenie zasady zgodności z polityką równych szans. Zarówno wybór jak i realizacja projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych służyły wspieraniu równości kobiet mężczyzn oraz przede wszystkim aktywne wyrównywaniu szans poprzez pomoc grupom poszkodowanym.

Ponadto, zrównoważony udział  kobiet i mężczyzn zapewniony został przy kompletowaniu składów komitetów monitorujących i sterujących. Komitety monitorujące w poszczególnych programach operacyjnych nadzorują stosowanie zasady polityki równych szans, co dodatkowo wzmacnia zapewnienie równouprawnienia we wszystkich programach operacyjnych.

6. Realizacja Narodowego Planu Rozwoju w kontekście Europejskiej Strategii Zatrudnienia

Europejska Strategia Zatrudnienia jest jednym z kluczowych elementów Strategii Lizbońskiej, uszczegóławiającym cele Unii Europejskiej w dziedzinie zatrudnienia i rynku pracy. Rada Europejska, dokonująca bieżącej oceny sytuacji w obszarze rynku pracy, ustanowiła w czerwcu 2003 r. następujące cele Europejskiej Strategii Zatrudnienia na lata 2004-2010: osiągniecie pełnego zatrudnienia, poprawę jakości i produktywności pracy oraz wzmocnienie spójności społecznej i integracji. Cele te znajdują swoje doprecyzowanie w 10 Wytycznych w sprawie Zatrudnienia, które stanowią dla krajów członkowskich podstawę do opracowania Narodowego Planu Działań na rzecz Zatrudnienia.

Głównym instrumentem finansowym wspierającym Europejską Strategię Zatrudnienia jest Europejski Fundusz Społeczny, z którego w Polsce w ramach Narodowego Planu Rozwoju współfinansowane są trzy programy operacyjne: SPO Rozwój zasobów ludzkich, IW Equal oraz Zintegrowany program operacyjny rozwoju regionalnego (priorytet 2 Wzmocnienie zasobów ludzkich w regionach). Ponadto, do realizacji Wytycznych w sprawie Zatrudnienia przyczyniają się także działania wdrażane w ramach pozostałych programów operacyjnych.

Wytyczna 1 Aktywne i zapobiegawcze działania dla osób bezrobotnych i biernych zawodowo znajduje swoje odzwierciedlenie w ramach całego priorytetu 1 Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej SPO Rozwój zasobów ludzkich, działanie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa i 2.4 Reorientacja zawodowa osób dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego oraz działanie 4.2 Działania społeczno - ekonomiczne SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb.

Realizacja zadań mających na celu wykonanie wytycznej 2 Tworzenie miejsc pracy
i przedsiębiorczość odbywa się poprzez większość działań w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich (głównie za pomocą działań: 1.2 Perspektywy dla młodzieży, 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia, 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet oraz 2.3 Rozwój kadr nowoczesnej gospodarki), SPO Wzrost konkurencyjności gospodarki (działania: 1.1 Wzmocnienie instytucji wspierających działalność przedsiębiorstw, 1.2 Poprawa dostępności do zewnętrznego finansowania inwestycji przedsiębiorstw, 1.3 Tworzenie korzystnych warunków dla rozwoju firm, 1.4 Wzmocnienie współpracy między sferą badawczo-rozwojową a gospodarką, 2.1 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo, 2.2 Wsparcie konkurencyjności produktowej i technologicznej przedsiębiorstw, 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje), ZPORR (2.5 Promocja przedsiębiorczości, 2.6 Regionalne strategie innowacyjne i transfer wiedzy, 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa) SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (działania: 1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom, 2.4 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów) oraz SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (działanie 4.2 Działania społeczno - ekonomiczne).

W celu wypełnienia wytycznej 3 Dostosowanie do zmian oraz promocja zdolności przystosowawczych i mobilności na rynku pracy realizowane są działania w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich (w tym działania: 1.1 Rozwój i modernizacja instrumentów i instytucji rynku pracy, 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych oraz 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet oraz wszystkie działania w ramach priorytetu 2 Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy), ZPORR (w tym działania 2.1 Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie 2.3 Reorientacja zawodowa osób odchodzących z rolnictwa 2.4 Reorientacja zawodowa osób dotkniętych procesami restrukturyzacyjnymi 2.6 Regionalne strategie innowacyjne i transfer wiedzy), SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich (działania: 1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom, 1.3 Szkolenia oraz 2.4 Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów) oraz SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb (działanie 4.2 Działania społeczno - ekonomiczne).

Do realizacji wytycznych: 4 Promowanie rozwoju kapitału ludzkiego i uczenia się przez całe życie i 5 Zwiększenie podaży siły roboczej i wspieranie aktywnego starzenia się przyczyniają się działania całego priorytetu 2 Rozwój społeczeństwa opartego na wiedzy SPO Rozwój zasobów ludzkich oraz w ramach ZPORR działania: 3.4 Mikroprzedsiębiorstwa, 3.5 Lokalna infrastruktura edukacyjna oraz działania priorytetu 2 Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach. Ponadto, w realizacji tej wytycznej istotny udział mają działania 1.3 Szkolenia i 1.4 Wsparcie usług doradczych SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich oraz działanie 4.2 Działania społeczno - ekonomiczne SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb.

Jedną z priorytetowych wytycznych realizowanych w ramach programów operacyjnych jest wytyczna 6 Równość kobiet i mężczyzn. Wytyczna ta, realizowana za pośrednictwem wszystkich programów operacyjnych ma na celu zmianę niekorzystnych tendencji dotyczących sytuacji kobiet na rynku pracy oraz promowanie idei równości płci. Bezpośrednie wsparcie udzielane kobietom odbywa się dzięki realizacji działania 1.6 Integracja i reintegracja zawodowa kobiet SPO Rozwój zasobów ludzkich.

Zadania, których celem są promocja integracji i zwalczanie dyskryminacji na rynku pracy osób w niekorzystnej sytuacji, (wytyczna 7) są wdrażane głównie za pośrednictwem działań 1.4 Integracja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych oraz 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka SPO Rozwój zasobów ludzkich.

Wypełnienie wytycznej 8 Zapewnienie opłacalności pracy przez środki zachęcające do zwiększania atrakcyjności pracy odbywa się za pomocą działań dostępnych w ramach całego priorytetu 1 Aktywna polityka rynku pracy oraz integracji zawodowej i społecznej SPO Rozwój zasobów ludzkich, działania 1.2 Ułatwianie startu młodym rolnikom SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich oraz działania 4.2 Działania społeczno - ekonomiczne SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb.

Realizacja wytycznej 9 Zmiana pracy nielegalnej na legalne zatrudnienie, polegającej na stosowaniu zachęt sprzyjających tworzeniu legalnych miejsc pracy oraz zmniejszaniu szarej strefy, ma miejsce w ramach działań: 1.2 Perspektywy dla młodzieży, 1.3 Przeciwdziałanie i zwalczanie długotrwałego bezrobocia oraz 1.5 Promocja aktywnej polityki społecznej poprzez wsparcie grup szczególnego ryzyka w SPO Rozwój zasobów ludzkich.

Wytyczna 10 Działania dotyczące regionalnych dysproporcji w zatrudnieniu, mająca na celu doprowadzenie do spójności pomiędzy regionami oraz wyrównywanie szans na rynku pracy, wypełniana jest dzięki realizacji wszystkich działań dostępnych w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich oraz działań w ramach priorytetu 2 Wzmocnienie rozwoju zasobów ludzkich w regionach i priorytetu 3 Rozwój lokalny ZPORR.

7. Ocena realizacji Narodowego Planu Rozwoju

Gwarantem skuteczności i efektywności wsparcia z funduszy Unii Europejskiej w ramach NPR/PWW i programów operacyjnych jest ocena (ewaluacja). W 2004 roku prace w zakresie oceny koncentrowały się na dwóch obszarach:

• wypracowanie efektywnego systemu oceny realizacji funduszy wspólnotowych finansujących działania wdrażane w ramach NPR/PWW 2004-2006 i programów operacyjnych,

• zdefiniowanie tematów/obszarów, które powinny zostać objęte oceną w okresie programowym 2004-2006.

Ponadto, pod koniec roku podjęto dyskusję nad zakresem i sposobem organizacji procesu oceny szacunkowej (ewaluacji ex-ante) projektu Narodowego Planu Rozwoju na lata
2007-2013.

Integralnym elementem prac służących przygotowaniu systemu organizacji ewaluacji funduszy strukturalnych w Polsce były szkolenia i bieżące konsultacje Krajowej Jednostki Oceny i jednostek ewaluacyjnych ulokowanych w strukturach instytucji zarządzających programami operacyjnymi z ekspertami zewnętrznymi (polskimi i zagranicznymi) oraz z przedstawicielami Komisji Europejskiej.

Dyskusję nad kształtem systemu oceny zainicjowała w maju 2004 r. Krajowa Jednostka Oceny w ramach spotkania z instytucjami zarządzającymi programami operacyjnymi, do udziału w którym zaproszono ekspertów mających doświadczenie w przeprowadzaniu oceny programów i projektów współfinansowanych z funduszy UE. Zadania poszczególnych podmiotów zaangażowanych w proces ewaluacji NPR/PWW i programów operacyjnych były przedmiotem zorganizowanych w lipcu 2004 r. 2-dniowych warsztatów konsultacyjno-szkoleniowych. Dodatkowo zlecono serię ekspertyz, służących zarówno sprawom organizacyjnym (porównanie systemów organizacji ewaluacji w Irlandii i we Włoszech) oraz kwestiom stricte metodologicznym prowadzenia badań ewaluacyjnych (na potrzeby opracowywanego podręcznika przeprowadzania ocen NPR i programów operacyjnych w Polsce).

Wyniki ustaleń podjętych podczas warsztatów, jak też uzgodnień z przedstawicielami instytucji zarządzających programami operacyjnymi wykorzystano przy opracowywaniu Planu oceny Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006, dokumentu definiującego cele oceny Narodowego Planu Rozwoju, w tym Podstaw Wsparcia Wspólnoty 2004-2006 zakładane do osiągnięcia do 2008 roku. Ponadto w Planie wskazano zadania do realizacji dla budowy potencjału ewaluacyjnego i przeprowadzenia ocen w ramach NPR oraz określono wstępną listę głównych tematów ocen uzupełniających przewidzianych do wykonania w ramach NPR/PWW i poszczególnych programów operacyjnych.

Zgodnie z założeniami Planu wdrożenie celów w okresie realizacji NPR/PWW 2004-2006 zostanie zapewnione poprzez realizację zadań w zakresie:

• budowy potencjału ewaluacyjnego administracji (w tym rozbudowę struktur, skoordynowanie działań z zakresu oceny oraz rozpowszechniania wiedzy i informacji na temat sposobu przeprowadzania i wyników badań ewaluacyjnych)

• organizowanie ocen w ramach NPR 2004-2006 i 2007-13.

W zakresie budowy potencjału ewaluacyjnego wzmacniana jest systematycznie zdolność administracyjna Krajowej Jednostki Oceny do prowadzenia efektywnej koordynacji nad funkcjonowaniem systemu oceny w Polsce oraz przeprowadzania ocen NPR/PWW
Rozbudowywane są także jednostki ewaluacyjne ulokowane w instytucjach zarządzających programami operacyjnymi.

Obok wzrostu liczebności kadr, odpowiednią koordynację działań z zakresu oceny na poziomie NPR/PWW i programów operacyjnych zapewni powołanie Grupy sterującej ewaluacją NPR/PWW, Grupy konsultacyjnej ds. systemu oceny funduszy UE w Polsce (złożonej z ekspertów zewnętrznych) i przygotowanie wytycznych stanowiących wykładnię obowiązujących procedur i zasad przy przeprowadzaniu ewaluacji.

W grudniu 2004 r. powołano Grupę sterującą ewaluacją NPR/PWW, która obok funkcji koordynacyjnych stanowi istotne forum wymiany wiedzy i informacji wynikających z prac prowadzonych we wszystkich jednostkach ewaluacyjnych ulokowanych w instytucjach zarządzających. Ponadto utworzenie Grupy sterującej zapewnia promowanie stosowania jednolitych standardów w zakresie oceny programów współfinansowanych z funduszy strukturalnych UE. Krajowa Jednostka Oceny pełni rolę sekretariatu Grupy.

W zależności od potrzeb powoływane są grupy sterujące ewaluacją w ramach poszczególnych programów operacyjnych, do udziału w których zapraszana jest Krajowa Jednostka Oceny. Funkcjonują i regularnie spotykają się już grupy w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich
i SPO Wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw oraz IW Equal.

Dodatkowo, wspomaganie rozwoju zdolności ewaluacyjnej zarówno wśród administracji publicznej, jak i ewaluatorów zewnętrznych zapewnione zostanie poprzez rozpowszechniane wiedzy i informacji z zakresu ewaluacji (w tym organizacja szkoleń dla administracji publicznej i konferencji specjalistycznych z udziałem ekspertów).

Do głównych zadań planowanych do realizacji w 2005 roku w zakresie oceny Narodowego Planu Rozwoju należą:

• Wykonanie ocen uzupełniających w ramach NPR/PWW i programów operacyjnych, przewidzianych do realizacji w Planie oceny Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006, a koncentrujących się głównie na:

• funkcjonowaniu systemu wdrażania NPR i programów operacyjnych, w tym sprawności działania instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie środkami pochodzącymi z Unii Europejskiej;

• skuteczności i efektywności (wydajności) podejmowanych działań i ich oddziaływania na sytuację społeczno-gospodarczą, w tym na rynek pracy;

Wnioski i rekomendacje z tych ocen posłużą instytucjom zarządzającym w usprawnieniu koordynacji i spójności działań podejmowanych na różnych szczeblach zarządzania NPR/PWW i programów operacyjnych. Wyniki zostaną również wykorzystane na potrzeby raportowania do Komisji Europejskiej o osiągniętych rezultatach i szacowanym wpływie realizacji funduszy strukturalnych w Polsce (up-date of mid term evaluation) oraz oceny ex-ante NPR 2007-13 i programów operacyjnych, jak też ex-post NPR 2004-2006 i programów operacyjnych.

• wykonanie oceny szacunkowej projektu NPR na lata 2007-2013 (w ramach prac Podzespołu ds. Ewaluacji NPR 2007-13);

• zlecenie analiz i ekspertyz służących rozbudowie systemu wskaźników monitorowania NPR/PWW na potrzeby przyszłego okresu programowego 2007-2013;

• zapewnienie odpowiedniej koordynacji prac w obszarze oceny poprzez regularne spotkania Grupy sterującej ewaluacją NPR/PWW (na 2005 r. zaplanowano 6-7 spotkań) i konsultacje na forum Grupy konsultacyjnej ds. systemu oceny funduszy Unii Europejskiej w Polsce (zaplanowano 2 spotkania w roku). Dodatkowo planuje się zorganizowanie 2 seminariów tematycznych poświęconych dyskusji nad metodami i technikami oceny różnych typów interwencji społeczno-gospodarczych, które posłużą upowszechnieniu wyników przeprowadzonych badań ewaluacyjnych.

8. Kontrola realizacji programów operacyjnych

W ramach kontroli realizacji programów operacyjnych podjęto w 2004 roku prace nad przygotowaniem planów kontroli. Zgodnie bowiem z § 14 rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z 22 września 2004 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu rozliczeń instytucje zarządzające poszczególnymi programami operacyjnymi zobowiązane są do sporządzenia, w porozumieniu z instytucją płatniczą oraz instytucją zarządzającą PWW, rocznych planów kontroli. Dla zapewnienia spójności tych dokumentów, pod koniec 2004 roku, instytucja zarządzająca PWW opracowała Wytyczne do tworzenia planu kontroli programów operacyjnych, do przekazania instytucjom zarządzającym. Jednocześnie, działania z zakresu przygotowania do czynności kontrolnych (w tym tworzenie własnych planów kontroli) rozpoczęto w instytucjach pośredniczących i wdrażających, przy wykorzystaniu wytycznych opracowanych w tym celu przez właściwe instytucje zarządzające.

Oprócz przedsięwzięć związanych z przygotowaniem legislacyjnym i proceduralnym w instytucjach zaangażowanych w realizację programów operacyjnych w 2004 r., przeprowadzono także pierwsze działania stricte kontrolne, realizowane przez instytucje zarządzające, także z udziałem pracowników jednostek monitorująco-kontrolnych.

W grudniu 2004 roku przeprowadzona została przez instytucję zarządzającą ZPORR oraz jednostkę monitorująco-kontrolną EFRR kontrola w Urzędzie Marszałkowskim województwa kujawsko-pomorskiego. Priorytety kontroli, ze względu na początkowy etap realizacji programu, odnosiły się głównie do: sprawdzenia zastosowanych procedur w zakresie wyboru oraz oceny wniosków o dofinansowanie z funduszy strukturalnych oraz weryfikacji istniejącego systemu monitorowania. Natomiast w miarę postępu procesu wdrażania, a co za tym idzie - napływu wniosków o płatność od beneficjentów końcowych, systematycznie przeprowadzane będą kontrole całości dokumentacji finansowej i rzeczowej oraz kontrole realizacji projektów na miejscu, zgodnie z wymogami art. 4 rozporządzenia nr 438/2001, według metodologii przyjętej przez instytucję zarządzającą, wynikającej z planu kontroli.

Działania kontrolne miały miejsce również w przypadku SPO Rozwój zasobów ludzkich. Miały one charakter kontroli dokumentacji (w tym sprawozdań, wniosków o płatność) przeprowadzanych przez instytucję zarządzającą, instytucje pośredniczące oraz instytucje wdrażające, kontroli na miejscu realizacji projektów podjętych przez instytucje wdrażające (Wojewódzkie Urzędy Pracy) oraz weryfikacji procedur instytucji pośredniczących
i wdrażających przez instytucję zarządzającą.

W 2004 r. pracownicy instytucji zarządzającej SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw przeprowadzili kontrole systemu w 16 regionalnych instytucjach finansujących, zaangażowanych w realizację działań: 2.1 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstwa poprzez doradztwo oraz 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje.

W SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w 2004 r. miała miejsce kontrola realizowana przez Biuro Inspekcji Wydatków Interwencyjnych, pełniącego funkcje jednostki monitorująco-kontrolnej FIWR w instytucji wdrażającej (Biuro ds. Rybactwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa). Zakres kontroli obejmował sprawdzenie kwalifikowalności dokonanych wydatków oraz weryfikację przestrzegania procedur stosowanych w ramach programu.

Podobny zakres miała kontrola przeprowadzona w grudniu 2004 r. przez wyżej wymienione Biuro, pełniące także funkcję jednostki monitorująco-kontrolnej EFOiGR, w ramach SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich.

Strategia kontroli przygotowana została również przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych. Ze względu na fakt, iż do tej pory wystąpiło niewiele płatności, działania kontroli skarbowej nakierowane będą na sprawdzenie systemów zarządzania i kontroli. Podstawowym celem kontroli prowadzonych w 2005 roku będzie weryfikacja istnienia procedur, ich zatwierdzenia, przygotowania merytorycznego oraz kadrowego instytucji odpowiedzialnych za wdrażanie funduszy strukturalnych.

Elementem kontroli realizacji programów operacyjnych jest również istniejący system informowania o nieprawidłowościach, w ramach którego poszczególne instytucje zaangażowane w realizację programów operacyjnych zobowiązane są do sporządzania raportów, zestawień oraz not dotyczących wykrytych nieprawidłowości. W 2004 r. przekazano do Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej 9 not
o nieprawidłowościach w ramach SPO Rozwój zasobów ludzkich. Z ich analizy wynika, iż łączna suma nieprawidłowości, wyniosła 119 tys. zł, co stanowi 0,01% w stosunku do ogółu środków dostępnych w ramach programu w 2004 r. Większość wykrytych nieprawidłowości dotyczyła drobnych błędów, które zostały wykryte przed dokonaniem płatności i nie skutkowała nałożeniem kar administracyjnych ani sądowych.

Informację na temat liczby raportów dotyczących nieprawidłowości wykrytych w 2004 r. w ramach projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych oraz z Funduszu Spójności, przekazanych przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych w Ministerstwie Finansów do Biura ds. Przeciwdziałania Oszustwom w Unii Europejskiej (OLAF) prezentują poniższe tabele.

Tabela nr 17. Liczba raportów przekazanych do Biura ds. Przeciwdziałania Oszustwom w Unii Europejskiej przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych w roku 2004 (dotyczy wyłącznie funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności)

Data Wysłania Raportów	31.08.2004	30.11.04	RAZEM
Fundusz Spójności	1	2 (1 kontynuacja)	3
RAZEM	1	2	3

Źródło: Informacja Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych

Tabela nr 18. Liczba raportów przekazanych do Biura ds. Przeciwdziałania Oszustwom w Unii Europejskiej przez Biuro Międzynarodowych Relacji Skarbowych za 2004 r. w roku 2005 (dotyczy wyłącznie funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności)

Data Wysłania Raportów	04.03.2005	RAZEM
Europejski Fundusz Społeczny	2	2
Fundusz Spójności	5 (2 kontynuacja)	5
RAZEM	7	7

Źródło: Informacja Biura Międzynarodowych Relacji Skarbowych, Ministerstwo Finansów

W 2004 roku przeprowadzone zostały także pierwsze audyty realizowane przez właściwe jednostki audytu wewnętrznego, zgodnie z opracowanymi przez nie planami audytu. Wśród instytucji, objętych audytem w 2004 r. znalazły się, m.in.: instytucja zarządzająca SPO RZL, instytucja wdrażająca SPO RZL (Departament Wdrażania Europejskiego Funduszu Społecznego MGiP), instytucja zarządzająca SPO WKP, instytucja zarządzająca SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb. Zadanie audytowe dotyczące możliwości absorpcji funduszy strukturalnych UE przeprowadzone zostało również w instytucji zarządzającej PWW oraz instytucji zarządzającej Funduszem Spójności.

9. Monitorowanie realizacji Narodowego Planu Rozwoju

9.1 System monitorowania

Sprawne i skuteczne wdrażanie celów zawartych w Narodowym Planie Rozwoju/ Podstawach Wsparcia Wspólnoty nie byłoby możliwe bez stworzenia odpowiedniego systemu monitoringu i sprawozdawczości, obejmującego swym zakresem nie tylko instrumenty finansowane ze środków strukturalnych (Podstawy Wsparcia Wspólnoty, inicjatywy wspólnotowe, Strategię wykorzystania Funduszu Spójności), ale również instrumenty finansowane wyłącznie ze środków krajowych (kontrakty wojewódzkie).

Odpowiednie podstawy prawne konstytuujące system monitoringu i sprawozdawczości zaczęły obowiązywać wraz z wejściem w życie ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju i aktu wykonawczego do tej ustawy, tj. rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 22 września 2004 r. w sprawie trybu, terminów i zakresu sprawozdawczości dotyczącej realizacji Narodowego Planu Rozwoju, trybu kontroli realizacji Narodowego Planu Rozwoju oraz trybu rozliczeń (Dz. U. Nr 216, poz. 2206). Nie oznacza to jednak, że dopiero od tego momentu rozpoczęto proces monitorowania wdrażania NPR/PWW. Pierwsze posiedzenie komitetu monitorującego PWW odbyło się bowiem już
w lutym 2004 r. Jednocześnie prowadzone były działania koordynacyjno-monitoringowe
w ramach powołanego w Ministerstwie Gospdarki i Pracy Międzyresortowego Zespołu ds. Wykorzystania Instrumentów Strukturalnych UE, w pracach którego uczestniczyli oprócz przedstawicieli instytucji zarządzających i instytucji płatniczej również przedstawiciele instytucji, w gestii których znajdują się zagadnienia pośrednio związane z problematyką monitoringu wykorzystania funduszy strukturalnych np. Urzędu Zamówień Publicznych
i Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

Prowadzenie właściwego monitoringu nie byłoby możliwe bez odpowiednich informacji dostarczanych przez system sprawozdawczości, który w Polsce opiera się na sprawozdaniach okresowych, rocznych i końcowych sporządzanych na poziomie projektu
(beneficjenci), działania (instytucje wdrażające i pośredniczące), programu (instytucje zarządzające) i Podstaw Wsparcia Wspólnoty/Narodowego Planu Rozwoju (IZ PWW). Sprawozdania te obejmują przede wszystkim dane dotyczące postępu finansowego (w tym wartości dofinansowania, o które ubiegają się benficjenci, wartości podpisanych umów
i wartości zrealizowanych wniosków o płatność), postępu rzeczowego, podejmowanych działań w zakresie czynności kontrolnych, monitoringu i oceny, zidentyfikowanych problemów oraz działań zaradczych podejmowanych w tym zakresie. W 2004 r. w ramach sprawozdawczości na poziomie Podstaw Wsparcia Wspólnoty/Narodowego Planu Rozwoju zostało przygotowane jedno sprawozdanie okresowe za III kwartał 2004 r. Wejście w życie odpowiednich podstaw prawnych konstytuujących system monitoringu we wrześniu 2004 r. oraz późne uruchomienie programów spowodowało, że nie zostały sporządzone sprawozdania za poprzednie kwartały.

Oprócz opisanego powyżej systemu sprawozdawczości okresowej IZ PWW zobligowała również wszystkie instytucje zarządzające programami operacyjnymi do przekazywania w trybie miesięcznym, informacji głównie dotyczących postępu finansowego. Dzięki temu bieżąca informacja dotycząca postępów w zakresie m.in. wartości wnioskowanego dofinansowania, wartości podpisanych umów i wartości środków zrefundowanych na rzecz beneficjentów przedkładana jest regularnie pod obrady Komitetu Europejskiego Rady Ministrów i Rady Ministrów, a następnie do wiadomości Sejmu. Cechą odróżniającą system sprawozdawczości miesięcznej od systemu sprawozdawczości okresowej jest to, że został zbudowany nie w oparciu o sztywne podstawy prawne, ale na bazie wytycznych sporządzonych przez instytucję zarządzającą PWW. Począwszy od sierpnia, kiedy to system zaczął działać, do końca 2004 r sporządzono 4 informacje miesięczne.

Pierwsze doświadczenia związane z monitorowaniem wdrażania NPR/PWW pokazały, że nie jest to zadanie łatwe. W początkowym okresie uwidoczniły się braki związane z zapewnieniem odpowiednio przeszkolonych kadr. Konieczność posługiwania się nowymi aktami prawnymi, procedurami i innymi dokumentami w połączeniu z rozpoczętym dopiero procesem naboru wniosków i brakiem wypracowanych kanałów przepływu informacji powodowały, że dane zbierane w ramach systemu zawierały dużą ilość błędów i nieścisłości. W celu poprawy sytuacji podjęto szereg działań koordynacyjnych i szkoleniowych. W ramach koordynowanej przez instytucję zarządzającą PWW grupy ds. monitoringu
i sprawozdawczości wypracowano m.in. reguły w zakresie interpretacji przyjętych rozwiązań, podjęto kroki w zakresie uspójnienia sposobów pozyskiwania i interpretacji wskaźników postępu rzeczowego oraz zorganizowano szereg szkoleń przybliżających problematykę zagadnień objętych działaniami monitoringowymi (np. zagadnienie równości szans). Podobne działania koordynacyjno-zarządcze podejmowane były również przez poszczególne instytucje zarządzające w odniesieniu do kwestii związanych ze specyfiką wdrażania danego programu.

9.2 Funkcjonowanie Komitetu Monitorującego NPR/PWW oraz podkomitetów ds. polityk horyzontalnych

9.2.1 Komitet Monitorujący NPR/PWW

Rozporządzenie Rady Nr 1260/1999 obliguje państwa korzystające z funduszy strukturalnych do powołania komitetów monitorujących w celu zagwarantowania skuteczności i poprawności zarządzania i wdrażania pomocy strukturalnej. Komitety monitorujące działają w ramach porządku prawnego państwa członkowskiego. W Polsce podstawą działania Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju jest ustawa o Narodowym Planie Rozwoju z dnia 20 kwietnia 2004 r. i rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie przyjęcia Narodowego Planu Rozwoju 2004 - 2006 z dnia 22 czerwca 2004 r.

Zasadami, według których działa Komitet Monitorujący, są:

• niezależność - KM sprawuje nadzór nad przebiegiem realizacji NPR/PWW

• partnerstwo - członkami Komitetu są, obok przedstawicieli instytucji uczestniczących w procesie zarządzania i wdrażania poszczególnych programów operacyjnych m.in., przedstawiciele partnerów społecznych i gospodarczych o zasięgu ogólnopolskim. Szczegółowy opis realizacji tej zasady przedstawiony został w rozdziale 11.

• równouprawnienie - poprzez promowanie zasady równowagi płci w składzie osobowym Komitetu.

Zadania Komitetu Monitorującego NPR/PWW określa szczegółowo art. 35 ustawy
o Narodowym Planie Rozwoju.

W 2004 r. Komitet Monitorujący NPR/PWW spotykał się trzykrotnie. Oficjalne zainicjowane działania KM nastąpiło 23 lutego 2004, jeszcze przed przystąpieniem Polski do UE. Kolejne spotkania odbyły się w lipcu oraz grudniu 2004 r. Porządek i ustalenia kolejnych posiedzeń Komitetu prezentuje załącznik nr 5.

9.2.2.Podkomitety ds. polityk horyzontalnych

Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie przyjęcia Narodowego Planu Rozwoju 2004 - 2006 z dnia 22 czerwca 2004 r. oraz wymaganiami zawartymi w Podstawach Wsparcia Wspólnoty, w celu przekrojowego monitoringu realizacji polityk wspólnotowych powołane zostały, w ramach Komitetu Monitorującego NPR/PWW podkomitety ds. polityk horyzontalnych: Innowacyjności i Społeczeństwa Informacyjnego, Zatrudnienia i Zasobów Ludzkich, Środowiska, Małych i Średnich Przedsiębiorstw, Polityki Regionalnej Do ich zadań należy opiniowanie propozycji zmian realizacji poszczególnych działań oraz dostosowań lub rewizji pomocy, tak aby osiągnąć cele właściwe dla każdej z polityk horyzontalnych. Podkomitety rozpatrują sprawozdania z realizacji poszczególnych polityk.

W 2004 r. odbyło się łącznie 5 posiedzeń podkomitetów, głównie o charakterze organizacyjnym. Szczegółowa informacja dotycząca przebiegu spotkań została przedstawiona w załączniku nr 5.

10. Promocja

Działania szkoleniowe i promocyjne w zakresie Podstaw Wsparcia Wspólnoty prowadzone są na podstawie Zintegrowanej strategii działań promocyjnych i szkoleniowych IZ PWW na lata 2004-2006, która określa założenia działań promocyjnych i szkoleniowych oraz metody koordynacji całości polityki informacyjnej obejmującej zagadnienia związane
z wykorzystywaniem środków Unii Europejskiej. Strategia została przyjęta przez Międzyresortowy Zespół ds. wykorzystania instrumentów strukturalnych Unii Europejskiej
i przedstawiona na posiedzeniu Komitetu Monitorującego NPR w lipcu 2004 r.

W 2004r. czynnikiem utrudniającym prowadzenie polityki informacyjnej w zakresie NPR było opóźnienie dostępności środków finansowych z Unii Europejskiej, m.in. z Programu Operacyjnego Pomoc techniczna.

Zgodnie z art. 46 ust. 2 Rozporządzenia (WE) nr 1260/1999 instytucje zarządzające programami operacyjnymi podejmują działania mające na celu zapewnienie promocji pakietu pomocy strukturalnej realizowanej z danego programu. W tym celu stosują pełną gamę narzędzi informacyjnych i promocyjnych, wśród których należy wymienić m.in.: organizację spotkań informacyjnych i konferencji, publikację materiałów informacyjnych i organizację konkursów dotacji i inne.

Ponadto wszystkie województwa prowadzą działania informacyjne i promocyjne, wynikające z Planu Promocji ZPORR zawartego w Uzupełnieniu ZPORR, m.in. w formie konferencji, przekazywania materiałów informacyjnych, witryn internetowych, itp. W większości Urzędów Marszałkowskich utworzono punkty informacyjne. Jednakże ze względu na brak dostatecznej koordynacji działalności punktów ze strony instytucji zarządzającej ZPORR efektywność i skuteczność tej formy działań informacyjnych jest stosunkowo niewielka. W związku z powyższym, korzystny z punktu widzenia realizacji celów Strategii na poziomie regionalnym jest rozwój działalności punktów poprzez stworzenie jednolitej sieci (na wzór Regionalnych Centrów Informacji Europejskiej UKIE) oraz objęcie ich pracowników programem szkoleniowym.

Informacje na temat SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich udzielane są również poprzez udostępnioną bezpłatną infolinię prowadzoną przez ARMiR, która działa od dnia 5 kwietnia 2004 roku. Udzielane informacje obejmują wszystkie działania, dla których ARiMR jest instytucją wdrażającą.

Ważnym i dobrze wykorzystywanym do celów informowania o funduszach strukturalnych narzędziem jest internet, gdzie można znaleźć interesujące witryny poświęcone zarówno teoretycznym jak i praktycznym aspektom wykorzystywania środków unijnych. Wszystkie programy operacyjne oraz Fundusz Spójności mają swoje podstrony w serwisie www.funduszestrukturalne.gov.pl, który stał się jednym z najważniejszych źródeł informacji na temat instrumentów strukturalnych Unii Europejskiej. Serwis ten jest na bieżąco uaktualniany, a jego funkcjonalność dostosowywana do potrzeb użytkowników. W przypadku samej podstrony SPO Rozwój zasobów ludzkich, szacuje się, że miesięcznie jest odwiedzana przez ok. 60 tys. użytkowników.

Ponadto, kompleksowe informacje na temat funduszy strukturalnych znajdują się m.in. na stronach internetowych Ministerstwa Infrastruktury, Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwa Środowiska, a także innych urzędów centralnych zaangażowanych we wdrażanie funduszy strukturalnych.

Istotnym, choć wciąż nie wykorzystywanym w pełni, elementem serwisu www.funduszestrukturalne.gov.pl jest także interaktywna baza szkoleniowa pozwalająca na bieżące monitorowanie szkoleń w zakresie funduszy strukturalnych.

Współpraca z partnerami społecznymi i gospodarczymi jest ważnym elementem Zintegrowanej strategii działań promocyjnych i informacyjnych IZ PWW. W listopadzie 2004 ogłoszony został konkurs na dotacje dla organizacji pozarządowych na działania promocyjno-informacyjne skierowane do potencjalnych projektodawców działań współfinansowanych przez fundusze strukturalne. Konkurs przewiduje realizację projektów w siedmiu liniach tematycznych: przedsiębiorcy, rolnicy, edukacja, społeczeństwo lokalne, organizacje pozarządowe, zdrowie, społeczeństwo informacyjne. Łączny budżet funduszu dotacji wynosił 1 96 mld zł.

W roku 2004 instytucje zarządzające prowadziły intensywną działalność wydawniczą. Przygotowany został m.in. przez instytucje zarządzającą Podstawami Wsparcia Wspólnoty
I numer Biuletynu Informacyjnego „Fundusze strukturalne w Polsce”. Biuletyny informacyjne były regularnie wydawane i przekazywane beneficjentom także przez IZ ZPORR oraz IZ RZL. Prowadzona była także promocja funduszy na łamach Biuletynu Informacyjnego wydawanego przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Ministerstwo Środowiska na stronie www.cios.gov.pl publikowało informacje dotyczące wsparcia inwestycji środowiskowych ze środków UE (w tym z Funduszu Spójności). MŚ wydało także materiał informacyjny na CD dotyczący funduszy UE na ochronę środowiska i dystrybuowało go w regionach.

Ponadto wszystkie instytucje zarządzające opublikowały szereg materiałów promocyjnych (ulotki, dokumenty programowe, informatory). Zostały one przekazane beneficjentom za pośrednictwem odpowiednich instytucji, punktów informacyjnych, a także bezpośrednio, podczas licznych konferencji i targów.

Działania instytucji zarządzających (w szczególności IZ Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, IZ RZL, IZ SPO-WKP oraz ZPORR) były wspierane przez instytucje wdrażające i inne instytucje zaangażowane w proces wdrażania funduszy, które aktywnie włączyły się w informowanie beneficjentów o możliwościach uzyskiwania wsparcia z funduszy strukturalnych poprzez m.in. promocję podczas regionalnych imprez kulturalnych, organizację konferencji i współpracę z mediami regionalnymi i lokalnymi.

Dla wszystkich programów operacyjnych oraz Narodowego Planu Rozwoju przyjęto jednolity system identyfikacji wizualnej (logotypy, szata graficzna, itp.). Nie udało się jednak osiągnąć spójnej wizualizacji na poziomie całego systemu, co może utrudniać IZ PWW przekaz adresowany do beneficjentów.

W roku 2004 r. kampanie promocyjne typu ATL były prowadzone przez IZ SPO- WKP oraz IZ Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich. IZ SPO WKP od listopada 2004 roku prowadzi “Wielokanałową kampanię informacyjno-promocyjną SPO-WKP”, na którą składa się kampania prasowa, telewizyjna, billbordowa i radiowa.

Działania promocyjne i informacyjne w roku 2004 przebiegały sprawnie i były adekwatne do posiadanych środków i zasobów. Znaczna intensyfikacja działań promocyjnych i informacyjnych w zakresie funduszy strukturalnych przypadnie na II, III i IV kwartał 2005 r.

11. Realizacja zasady partnerstwa

Jedną z podstawowych zasad wspólnotowej polityki spójności jest zasada partnerstwa. Opiera się ona na szerokiej współpracy pomiędzy wszystkimi podmiotami zaangażowanymi w realizację polityki spójności zarówno na szczeblu centralnym, regionalnym, jak i lokalnym. Współpraca partnerów ma na celu wypracowanie rozwiązań gwarantujących prawidłowe wdrażanie funduszy strukturalnych. Zgodnie z rozporządzeniem 1260/99/WE ustanawiającym przepisy ogólne w sprawie funduszy strukturalnych, zasada partnerstwa realizowana jest na dwóch poziomach relacji. Pierwszy dotyczy współpracy pomiędzy Komisją Europejską a Państwem Członkowskim, natomiast drugi realizowany jest pomiędzy Państwem Członkowskim a organami, instytucjami i partnerami społeczno-ekonomicznymi.

Realizacja zasady partnerstwa na poziomie: Polska - Komisja Europejska opierała się na regularnej wymianie informacji i prowadzeniu bieżących konsultacji m.in. w formie spotkań roboczych. Proces przebiegał na etapie programowania i jest kontynuowany na etapie wdrażania funduszy strukturalnych. Przedstawiciele KE biorą udział w spotkaniach Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju/ Podstawy Wsparcia Wspólnoty oraz uczestniczą w posiedzeniach komitetów monitorujących w ramach poszczególnych programów operacyjnych. Ponadto, Komisja Europejska ma pełny ogląd implementacji środków z funduszy strukturalnych dzięki przekazywaniu przez stronę polską okresowych i rocznych sprawozdań z realizacji programów i Narodowego Planu Rozwoju/ Podstaw Wsparcia Wspólnoty.

Wykonywanie zasady partnerstwa na poziomie Polska - instytucje i partnerzy społeczno-gospodarczy przebiegało zarówno na etapie programowania, jak i wdrażania funduszy strukturalnych.

Wypełnienie zasady partnerstwa na etapie programowania odbywało się poprzez uczestnictwo partnerów w procesie konsultacji m.in. dokumentów programowych oraz aktów prawnych regulujących system wdrażania środków z funduszy strukturalnych w Polsce.

Realizacja zasady partnerstwa w Polsce na etapie realizacji Narodowego Planu Rozwoju zapewniana jest poprzez prowadzenie działań promocyjno - informacyjnych, mających na celu dostarczanie właściwych i aktualnych informacji na temat m.in. możliwości aplikowania o środki, postępów w wykorzystaniu środków w ramach poszczególnych programów operacyjnych.

Istotnym Forum wymiany informacji na temat wdrażania funduszy strukturalnych jest powołany z dniem 6 lipca 2004r. w Polsce w ramach Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych - stały Zespół problemowy ds. funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Zespół ma na celu wsparcie procesu przygotowania Polski do wykorzystania unijnych funduszy strukturalnych. Skład Zespołu liczy oprócz przedstawicieli strony rządowej po dwóch przedstawicieli reprezentatywnych organizacji związkowych oraz organizacji pracodawców. Do głównych zadań Zespołu należy przedstawianie instytucjom zarządzającym programami operacyjnymi opinii i stanowisk na temat funkcjonowania poszczególnych programów oraz porównywanie doświadczeń innych krajów w zakresie wykorzystania funduszy strukturalnych. W 2004r. miały miejsce cztery posiedzenia Zespołu, na których przede wszystkim dyskutowano nad problematyką wyboru przedstawicieli partnerów społecznych do komitetów sterujących i monitorujących programów operacyjnych oraz omawiano zakres interwencji w poszczególnych programach operacyjnych, inicjatywach wspólnotowych oraz Fundusz Spójności.

Zasada partnerstwa, realizowana jest nie tylko, poprzez prowadzenie działań informacyjno - promocyjnych, ale również poprzez udział partnerów w pracach komitetów monitorujących i sterujących.

Prawo wspólnotowe, w tym rozporządzenie 1260/99/WE, wskazuje jedynie na obowiązek włączania partnerów społeczno - gospodarczych do prac nad monitorowaniem pomocy, natomiast szczegółowe regulacje dotyczące funkcjonowania komitetów określane są w przepisach państwa członkowskiego. W Polsce skład i zakres zadań komitetów określa ustawa o Narodowym Planie Rozwoju, zgodnie z którą przedstawiciele partnerów stanowią 1/3 składu komitetów. Jednocześnie zgodnie z w/w ustawą przedstawiciele partnerów społecznych i gospodarczych reprezentujących w komitetach organizacje pracowników i pracodawców są wyłonieni na podstawie ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego.

Powyższe przepisy prawne są respektowane zarówno przy tworzeniu komitetów monitorujących programy operacyjne, jak i komitetów sterujących. W większości komitetów monitorujących proporcje dotyczące równego udziału strony rządowej, samorządowej i partnerów są przekraczane z korzyścią dla przedstawicieli partnerów społeczno-gospodarczych. W przypadku komitetów sterujących proporcje dotyczące równego udziału trzech stron zaangażowanych we wdrażanie środków z funduszy strukturalnych są właściwie zachowane.

Partnerzy społeczno - gospodarczy, zgodnie z ustawą o Narodowym Planie Rozwoju, są członkami Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju/ Podstawy Wsparcia Wspólnoty i jego podkomitetów (liczba partnerów wynosi 23 na 70 członków).

Dzięki udziałowi w pracach poszczególnych komitetów monitorujących programy operacyjne oraz komitetów sterujących przedstawiciele organizacji partnerów społecznych
i gospodarczych mogą w istotny sposób przyczyniać się do podejmowania strategicznych decyzji w zakresie wdrażania funduszy strukturalnych oraz inwestycji z nich współfinansowanych.

11.1 Opinie partnerów społeczno - gospodarczych na temat realizacji zasady partnerstwa

W celu pozyskania niezależnej i obiektywnej opinii na temat realizacji zasady partnerstwa w Polsce przeprowadzono badanie ankietowe wśród wybranej próby liczącej 23 partnerów społeczno - gospodarczych. Ankieta zawierała 12 pytań „otwartych”, w których poproszono respondentów m.in. o ocenę przebiegu procesu konsultacji, przedstawienie opinii na temat współpracy z podmiotami reprezentującymi stronę rządową i samorządową przy zarządzaniu funduszami strukturalnymi, ocenę podejmowanych działań promocyjnych i informacyjnych na temat funduszy strukturalnych, a także o przedstawienie stanowiska na temat funkcjonowania komitetów monitorujących i sterujących. Odpowiedzi na pytania dotyczące opinii na temat realizacji zasady partnerstwa udzieliło 10 respondentów.

W odczuciu większości partnerów biorących udział w badaniu zasada partnerstwa jest realizowana w stopniu zadowalającym.

W zakresie konsultacji społecznych partnerzy za najefektywniejszą formę uznali bezpośredni kontakt ze stroną rządową. Bezpośrednia wymiana stanowisk oraz zgłaszanie uwag, często, w formie pisemnej, pozwoliły na precyzyjne zrozumienie wysuwanych postulatów, a w dalszej kolejności na wypracowanie efektywnych rozwiązań. Z uzyskanych odpowiedzi wynika, iż główną przeszkodą w prowadzeniu konsultacji nad dokumentami programowymi były krótkie terminy na dokonanie właściwych i szczegółowych analiz oraz sporządzenie opinii.

Według opinii partnerów prowadzone w 2004r. działania promocyjno - informacyjne dotyczące funkcjonowania i ubiegania się o środki z funduszy strukturalnych powinny być bardziej efektywne. Partnerzy postulowali, aby w celu dotarcia do szerszego grona odbiorców, zwłaszcza zamieszkujących mniejsze miejscowości, wykorzystać w większej mierze środki masowego przekazu takie jak np. radio czy telewizja.

Zdaniem respondentów, w pierwszym roku wdrażania funduszy strukturalnych, w którym wiele dokumentów podlegało ciągłej weryfikacji, najskuteczniejszym nośnikiem informacji, ułatwiającym proces konsultacji i dialogu było funkcjonowanie strony internetowej. Dzięki stronie internetowej na bieżąco można było uzyskiwać aktualne i niezbędne informacje.

Zgodnie ze stanowiskiem respondentów obowiązek zapewnienia udziału partnerów w komitetach monitorujących i sterujących stworzył im możliwość wpływu na zakres i kierunek podejmowanych decyzji. Aktywne uczestnictwo w posiedzeniach komitetów oraz prowadzone dyskusje pozwalały na wypracowanie dobrych rozwiązań, a co za tym idzie -przyczyniały się do efektywnego zarządzania środkami z funduszy strukturalnych. Partnerzy podkreślili, iż współuczestnictwo w pracach komitetów sterujących zwiększa przejrzystość systemu wyboru projektów i w konsekwencji wydatkowania środków z funduszy strukturalnych.

Nieco mniej pozytywnie respondenci ocenili jakość współpracy na poziomie regionalnych komitetów sterujących. Partnerzy byli często reprezentowani tylko przez jedną osobę, co spowodowało, iż w przyjętym systemie głosowania „większością głosów” nie byli w stanie zaproponować rozwiązań niejednokrotnie ważnych z punktu widzenia rozwoju regionu. Ponadto, ankietowani wyrażali swoje zaniepokojenie w zakresie prowadzonej współpracy
z samorządami. Według opinii partnerów, potencjał komitetów w regionach nie jest właściwie wykorzystywany, a aktywność partnerów jest zdominowana przez przedstawicieli strony samorządowej.

Partnerzy społeczno - gospodarczy dobrze ocenili swój potencjał do efektywnego
i skutecznego wdrażania działań współfinansowanych z funduszy strukturalnych. Podkreślili, iż posiadają odpowiednio wykształcone kadry oraz wieloletnie doświadczenie w realizacji różnorodnych projektów, co umożliwia efektywne uczestnictwo w procesie wdrażania funduszy strukturalnych. Środowisko organizacji pozarządowych dysponuje siecią regionalnych łączników ds. funduszy strukturalnych, pośredniczących między organizacjami pozarządowymi, a stroną rządową oraz siecią specjalistów świadczących pomoc doradczą
i szkoleniową w ramach ogólnopolskiego programu EURO-NGO. Realizacja programu EURO-NGO ma na celu uzyskanie wiedzy o Unii Europejskiej oraz usprawnienie funkcjonowania organizacji pozarządowych poprzez wzmocnienie umiejętności pozwalających na skuteczne ubieganie się o fundusze strukturalne.

Współpraca strony rządowej i samorządowej z partnerami społeczno-gospodarczymi zapewniająca realizację zasady partnerstwa jest na etapie ciągłego budowania. Partnerzy na podstawie swoich pierwszych doświadczeń związanych z udziałem w procesie planowania i decydowania o wykorzystaniu środków z funduszy strukturalnych wskazują na konieczność dalszego wzmocnienia tej współpracy. W swoich wypowiedziach podkreślali, iż większe zaangażowanie partnerów w proces wdrażania funduszy oraz promocja rzeczywistej współpracy i partnerstwa znacząco przyczynią się do realizacji celów założonych w NPR.

Odpowiedzią na zgłaszane przez partnerów społeczno - gospodarczych postulaty jest tworzony w ramach prac nad Narodowym Planem Rozwoju 2007-13 Sektorowy Program Operacyjny Społeczeństwo obywatelskie, w którym istotną rolę będą odgrywały organizacje pozarządowe. Celem programu jest rozwój dialogu obywatelskiego pomiędzy partnerami zaangażowanymi w rozwój społeczno-gospodarczy kraju, wspieranie ogólnokrajowych
i lokalnych inicjatyw obywatelskich w zakresie pożytku publicznego oraz rozwój organizacji społeczeństwa obywatelskiego.

Podsumowując powyższe informacje, należy stwierdzić, iż wzrastające zaangażowanie partnerów społeczno - gospodarczych w zagadnienia związane z polityką strukturalną oraz gotowość do pogłębiania współpracy, przejawiana zarówno przez nich, jak i przez organy administracji, zapewnią w kolejnych latach coraz skuteczniejszą realizację zasady partnerstwa.

Podsumowanie

Oceniając realizację w 2004r. Narodowego Planu Rozwoju 2004-2006 należy mieć na uwadze, że w okresie tym zachodziły równolegle dwa procesy, tj. finalizacja przygotowań do uczestniczenia w polityce spójności UE oraz stopniowe uruchamianie wdrażania poszczególnych programów operacyjnych i projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności UE. Skala podjętych w tych dwóch obszarach działań i dokonanego wysiłku administracyjnego służących realizacji określonych w NPR celów ma charakter bezprecedensowy w historii nowoczesnego programowania i wykonywania strategicznych polityk rządu dotyczących rozwoju społeczno-gospodarczego.

Kontynuacja prowadzonych od 2002 r. działań w zakresie przygotowania do realizacji w Polsce polityki spójności, zaowocowała stworzeniem kompleksowego systemu administracyjnego, obejmującego: podstawy programowe, wykwalifikowane kadry, wyspecjalizowane jednostki zadaniowe, oprzyrządowanie prawne oraz proceduralne o charakterze pomocniczym i uściślającym, a także zapewnienie środków finansowych, wraz z określeniem zasad ich udostępniania i rozliczania. Prowadzone w 2004 r. działania koncentrowały się na przygotowaniu systemu wdrażania głównie od strony nadbudowy prawnej (m.in. prace nad ustawą o Narodowym Planie Rozwoju i aktami wykonawczymi do niej, proceduralnej (aktualizowanie podręczników procedur, wypracowywanie procedur pozyskiwania środków finansowych) i kompetencyjnej (zawieranie porozumień i umów). Tworzenie ram legislacyjnych dla realizacji NPR następowało etapowo, co mimo spowolnienia realizacji PWW i inicjatyw wspólnotowych, umożliwiło otwarcie naboru wniosków we wszystkich programach na przestrzeni II i III kwartału. Sekwencyjny charakter, uzależniony od wypracowywania rozwiązań prawnych, miały także prace nad procedurami danych instytucji, co - ze względu na przejściowy okres braku pełnej spójności obu obszarów - mogło nieznacznie zakłócać realizację zadań przez te jednostki, a z drugiej strony mogło powodować dyskomfort informacyjny po stronie potencjalnych odbiorów pomocy.

Pomimo, iż w 2004r. nie udało się w pełni sfinalizować tworzenia oprzyrządowania prawno-kompetencyjno-proceduralnego dla wdrażania pomocy strukturalnej, to dokonanie znakomitej większości prac legislacyjnych oraz zaawansowanie procesu adaptacyjnego procedur, pozwoliło, wobec gotowości pozostałych elementów warunkujących wdrażanie funduszy poakcesyjnych UE, na praktyczną weryfikację przyjętych rozwiązań w systemie. Pierwsze doświadczenia związane z realizacją programów operacyjnych wskazały, co zrozumiale wobec kompleksowości regulowanej materii, na konieczność częściowej rewizji przyjętych rozwiązań systemowych, idących w kierunku ich uściślenia, uproszczenia i uelastycznienia. W kontekście procesu aplikowania o środki strukturalne zarysowała się potrzeba m.in. ograniczenia wobec wnioskodawcy wymogów formalnych związanych z przedłożeniem wniosku, doprecyzowania kryteriów formalno-merytorycznych oraz zasad kwalifikowalności wydatków, doprecyzowania procedur w zakresie przejrzystości procesu selekcji wniosków oraz zapewnienia lepszej wymiany informacji pomiędzy obiema stronami procesu. Pozyskane na etapie podpisywania umów doświadczenia, wskazały między innymi na konieczność uelastycznienia wzorów umów oraz ograniczenia zobowiązań nakładanych na beneficjentów, zwłaszcza w zakresie ustanawiania zabezpieczeń. W zakresie wnioskowania o środki na realizację projektów i programów, pierwsze działania zarówno beneficjentów, jak i instytucji zaangażowanych we wdrażanie programów, wskazały potrzebę znacznego uproszczenia procedur pozyskiwania środków na krajowe współfinansowanie projektów i programów oraz ograniczenia ilości źródeł pozyskiwania środków, wprowadzenia możliwości zaliczkowego finansowania projektów, a także kompleksowego podejścia do kwestii zmiany kursu euro.

Z pewnością ilość zidentyfikowanych potrzeb w zakresie modyfikacji systemu zwiększy się w kolejnych miesiącach wdrażania programów. Szczególnej analizy pod kątem zapewnienia funkcjonalności i efektywności systemu realizacji polityki spójności wymagają zwłaszcza ustanowione ramy prawno-kompetencyjne.

Zidentyfikowane w pierwszych miesiącach realizacji Narodowego Planu Rozwoju słabości systemu dotyczą nie tylko jego konstruktu teoretycznego, ale także czynnika ludzkiego, zarówno po stronie wnioskujących o pomoc, jak i osób obsługujących jej wdrażanie. Niedostatki doświadczenia i wiedzy wnioskodawców o tym jak aplikować o wsparcie z funduszy strukturalnych wymagają kontynuowania i wzmocnienia, przez odpowiednie instytucje w systemie, działań informacyjno-edukacyjno-doradczych. Niedostateczne doświadczenie, a czasem także kwalifikacje kadr instytucji czy podmiotów realizujących zadania głównie w zakresie weryfikowania i wyboru wniosków o dofinansowanie wymagają dodatkowego procesu szkoleniowego, któremu towarzyszyć będzie pozyskiwanie praktycznych umiejętności. Rosnące pod koniec 2004 r., także z braku funkcjonalnego systemu SIMIK, obciążenia instytucji w zakresie wdrażania programów ujawniły, iż poza kwestią niedostatecznych doświadczeń znakomitej części nowoprzyjętego personelu, bardzo poważnym problemem, który w kolejnych miesiącach może znacząco determinować tempo realizacji programów, jest niedostatek kadr i ich duża rotacja. Mimo wskazywania już od 2002r. na konieczność systemowego rozwiązania kwestii m.in. motywowania finansowego pracowników administracji publicznej zaangażowanych w obsługę pomocy strukturalnej, rzutującego na stan i jakość kadr, kwestia ta nie została dotąd rozwiązana.

Najlepszym weryfikatorem funkcjonalności przyjętego systemu realizacji polityki spójności w Polsce jest zaobserwowany, od momentu uruchomienia, przebieg realizacji Narodowego Planu Rozwoju. Oczywiście poza komponentem kontraktów wojewódzkich, trudno mówić
o faktycznym wdrażaniu projektów współfinansowanych z funduszy strukturalnych
i Funduszu Spójności, skoro w 2004r. następował proces wyboru pierwszej puli wniosków i w znacznie mniejszym zakresie ich kontraktacji. Realizacja projektów, najczęściej uzależniana przez beneficjentów od podpisania umowy o dofinansowanie, dotyczyła znikomej ich ilości, w związku z czym niemożliwe jest analizowanie postępu finansowego oraz wpływu na osiąganie wyznaczonych celów strategicznych. Analiza może dotyczyć głównie procesu wnioskowania o wsparcie z funduszy UE. Skłania ona do wniosku, iż poziom zainteresowania potencjalnych wnioskodawców, mimo iż rozkłada się nierównomiernie w ramach programów i pomiędzy nimi, jest na tyle znaczny, iż nie powinno być w skali NPR problemów z zakontraktowaniem pełni dostępnych funduszy. Szeroko zakrojonych ocen i badań wymaga natomiast analiza na ile dotychczas zgłoszone, a zwłaszcza wybrane projekty, mają charakter prorozwojowy i w jakim stopniu przyczynią się osiągania celów poszczególnych działań, programów i nadrzędnego celu NPR.

Zapewnienie dużej ilości tego typu projektów oraz stworzenie warunków do ich sprawnej realizacji, między innymi poprzez sfinalizowanie dostosowań instytucjonalnych oraz elastyczne i szybkie reagowanie na już dostrzeżone, a także zidentyfikowane w przyszłości, potrzeby zmian w systemie, pozwoli na mówienie w 2005 r. o faktycznym wdrażaniu Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006 i analizowanie jego wpływu na poprawę konkurencyjności regionów i całego kraju. Wymaga to jednak przede wszystkim prawidłowego zrozumienia przez wszystkich uczestników procesu celów polityki spójności UE oraz szansy na awans cywilizacyjny Polski, jaką niesie jej realizacja za sprawą Narodowego Planu Rozwoju, w tym i w kolejnych okresach programowania.

Wykaz załączników:

Załącznik nr 1. Stan zatrudnienia w jednostkach administracji publicznej oraz w innych instytucjach uczestniczących we wdrażaniu funduszy strukturalnych (na dzień 31 grudnia 2004).

Załącznik nr 2. Zestawienie płatności dokonanych z kont programowych w 2004 r. w ramach programów współfinansowanych ze środków wspólnotowych, wydatków krajowych związanych z realizacja kontraktów wojewódzkich oraz wydatków kwalifikowalnych poświadczonych przez instytucję płatniczą.

Załącznik nr 3. Wykaz projektów przekazanych w ramach Funduszu Spójności do Komisji Europejskiej
w 2004 r.

Załącznik nr 4. Prognozy wniosków o płatność kierowanych do Komisji Europejskiej

Załącznik nr 5. Informacja o działalności w 2004 r. Komitetu Monitorującego Narodowy Plan Rozwoju/Podstawy Wsparcia Wspólnoty i jego decyzjach, oraz o działalności podkomitetów ds. polityk horyzontalnych

Wykaz wykresów:

Wykres nr 1. Dynamika PKB, spożycia indywidualnego i nakładów na środki trwałe w latach 1991-2004

Wykaz map:

Mapa 1. Udział poszczególnych województw w ogólnej liczbie zarejestrowanych wniosków w programach operacyjnych. I Kierunek rozwoju: „Wspieranie konkurencyjności przedsiębiorstw”..........................................41

Mapa 2. Udział poszczególnych województw w ogólnej liczbie zarejestrowanych wniosków w programach operacyjnych. II Kierunek rozwoju: „Rozwój zasobów ludzkich i zatrudnienia”..................................................41

Mapa 3. Udział poszczególnych województw w ogólnej liczbie zarejestrowanych wniosków w programach operacyjnych. Kierunek rozwoju: „Tworzenie warunków dla zwiększania poziomu inwestycji, promowanie zrównoważonego rozwoju i spójności przestrzennej”............................................................................................44

Mapa 4. Udział poszczególnych województw w ogólnej liczbie zarejestrowanych wniosków w programach operacyjnych. Kierunek rozwoju: „Przekształcenia strukturalne w rolnictwie i rybołówstwie, rozwój obszarów wiejskich”...............................................................................................................................................................44

Mapa 5. Udział poszczególnych województw w ogólnej liczbie zarejestrowanych wniosków w programach operacyjnych. Kierunek rozwoju „Wzmacnianie potencjału rozwojowego regionów i przeciwdziałanie marginalizacji niektórych obszarów”.....................................................................................................................46

Mapa 6. Struktura zarejestrowanych wniosków w poszczególnych województwach wg ilości wniosków w ramach poszczególnych kierunków rozwoju Narodowego Planu Rozwoju na lata 2004-2006.............................47

Mapa 7.1. Zróżnicowanie regionalne ilości zarejestrowanych wniosków......... ....................................................79

Mapa 7.2. Zróżnicowanie regionalne ilości zarejestrowanych i realizowanych projektów na 10 tys. ludności ....80

Mapa 8. Inwestycje drogowe w Polsce realizowane przez GDDKiA w latach 2002-2005 według rozpoczętej inwestycji................................................................................................................................................................82

Mapa 9. Wybrane inwestycje drogowe na terenie województwa warmińsko-mazurskiego..................................83

Mapa 10. Lokalizacja beneficjentów działań 2.1, 2.3, 3.4 w gminach w ramach SPO-WKP................................85

Wykaz tabel:

Tabela nr 1. Podstawowe wskaźniki demograficzne w latach 1990-2004

Zgodnie z szacunkiem założonym w Raporcie w sprawie dostosowań instytucjonalnych w Polsce do wymogów członkostwa w UE w obszarze 21: Polityka regionalna i koordynacyjna instrumentów strukturalnych (przyjęty przez ZP KIE 10 kwietnia 2002 r.)

Jeśli w tekście nie wskazano inaczej, wszystkie informacje dotyczące wartości złożonych wniosków oraz podpisanych umów dotyczą odpowiednio wartości wnioskowanego wsparcia ze środków wspólnotowych oraz wartości zakontraktowanych środków wspólnotowych.

Kursem wykorzystywanym w całym sprawozdaniu do obliczania procentowych relacji wartości złożonych wniosków, podpisanych umów i dokonanych płatności do alokacji środków wspólnotowych jest kurs 1 euro = 4,0908 zł. (jest to kurs Europejskiego Banku Centralnego z przedostatniego dnia roboczego Komisji Europejskiej w 2004 r. którym był 22.12.2004 r.)

W przypadku IW Interreg, ze względu na jej międzynarodowy charakter, podstawę prawną dla jej wdrażania stanowi nie ustawa o NPR, ale międzynarodowe umowy podpisane z partnerami współrealizującymi poszczególne programy.

W ramach SPO Transport, wstrzymano nabór projektów w działaniu 1.3 w związku ze zidentyfikowaniem pomocy publicznej, w ZPORR w ramach uruchomionych działań 1.4, 3.1, 3.2, 3.3 nie otwarto naboru dla projektów dotyczący transportu, ochrony powietrza i energii odnawialnej, w związku z koniecznością notyfikacji stosownych programów pomocowych.

Dotyczy projektów po ocenie formalnej

Uwaga: wykres nie obejmuje danych dotyczących wartości złożonych wniosków w ramach działań 2.1 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez doradztwo i 2.3 Wzrost konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw poprzez inwestycje, dla których w 2004 r. nie zakończono oceny formalnej.

Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju uchyliła ustawę z dnia 12 maja 2000 r.
o zasadach wspierania rozwoju regionalnego zachowując, do dnia przyjęcia przez Radę Ministrów sprawozdania końcowego z wykonania programu wsparcia na rok 2004 przepisy art. 5 ust. 2, art. 13 ust. 3 pkt 1-9 oraz art. 16-23 tej ustawy.

Inwestycje wieloletnie jednostek samorządu terytorialnego - inwestycje wskazane w załączniku nr 7 do ustawy budżetowej na rok 2000 (Dz. U. z 2001 r. Nr 7, poz. 85) wpisane do kontraktów na podstawie art. 53 ustawy
z dnia 12 maja 2000 r. o zasadach wspierania rozwoju regionalnego (Dz. U. Nr 48, poz. 550, późn. zm.)

W analizie nie uwzględniono informacji dotyczących kontraktów wojewódzkich

Załącznik do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 1.07.2004 r. w sprawie przyjęcia Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego 2004-2006 , Dz. U. załączniki do nru 166 poz. 1742, 1743, 1744 i 1745 z dnia 26.07.2004 r. s. 364

Zarejestrowane wnioski to wnioski po ocenie formalnej pozyskane ze sprawozdań rocznych z realizacji programów operacyjnych (za wyjątkiem ZPORR, gdzie zarejestrowane wnioski to wnioski przyjęte do realizacji przez zarządy województw).

Zarejestrowane wnioski to wnioski po ocenie formalnej pozyskane ze sprawozdań rocznych z realizacji programów operacyjnych (za wyjątkiem ZPORR, gdzie zarejestrowane wnioski to wnioski przyjęte do realizacji przez zarządy województw).

Wybrano województwa zróżnicowane pod względem rozwoju (dynamiczne dolnośląskie, przeciętne łódzkie, słabo rozwinięte warmińsko-mazurskie), położenia geograficznego (układ południkowy i równoleżnikowy, odległość od granicy z innymi krajami Unii Europejskiej) oraz takie, na terenie których realizowane są
z funduszy unijnych znaczące inwestycje w zakresie infrastruktury drogowej.

Wybór województw uzależniony był od możliwości pozyskania odpowiednich danych.

Opracowanie Narodowego Planu na Rzecz Zatrudnienia było jednym z zadań zrealizowanych w ramach Narodowej strategii wzrostu zatrudnienia i rozwoju zasobów ludzkich 2004 -2006, o której mowa w rozdziale 1.2 Informacja na temat realizacji średniookresowych strategii krajowych

Komórka powołana w strukturze Departamentu Koordynacji Polityki Strukturalnej Ministerstwa Gospodarki i Pracy w celu wykonywania obowiązków związanych z oceną Narodowego Planu Rozwoju (art. 58 ust. 2 ustawy o Narodowym Planie Rozwoju).

Zarys Planu był przedmiotem wstępnej dyskusji podczas posiedzenia Komitetu Monitorującego NPR 28 lipca 2004 r., natomiast rozbudowana wersja tego dokumentu pt. Plan oceny NPR na lata 2004-2006 została rozpatrzona przez Komitet Monitorujący NPR 7 grudnia 2004 r.

Z planowanych do osiągnięcia do końca 2005 r. 5 osób w Krajowej Jednostce Oceny obecnie pracują 3 osoby. Dodatkowo zatrudniono pracownika na umowę-zlecenie. W ramach jednostek ewaluacyjnych przy instytucjach zarządzających zatrudnionych jest łącznie 11 osób.

Ustawa o Narodowym Plamie Rozwoju z dnia 20 kwietnia 2004 r. nakłada obowiązek sporządzania sprawozdania rocznego z realizacji Narodowego Planu Rozwoju. Sprawozdania okresowe są dodatkowym narzędziem monitoringu wprowadzonym przez instytucję zarządzającą Podstawami Wsparcia Wspólnoty.

1

3

1

51

1

104

---