SEMESTR I

PRZEDMIOT : PRAWO CYWILNE

TEMAT : WŁASNOŚĆ, UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

I. WŁASNOŚĆ

1. Treść prawa własności

1. uprawnienia podstawowe właściciela :

• do posiadania rzeczy

• do używania rzeczy

• do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy

• do dyspozycji faktycznych (przetworzenia, zużycia, zniszczenia)

• rozporządzania rzeczą a w tym :

• do wyzbycia się własności rzeczy poprzez przeniesienie, zrzeczenie się lub rozporządzenie na wypadek śmierci

• do obciążenia rzeczy,

tzw. negatywna strona własności określona w art. 140 kc. Zgodnie z którym właściciel może korzystać z rzeczy i rozporządzać nią z wyłączeniem innych osób.

Ograniczenia wykonywania prawa własności mogą wynikać jedynie z obowiązujących przepisów prawa, zasad współżycia społecznego lub społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa.

Podmiotem prawa własności może być każdy podmiot posiadający zdolność prawną.

Przedmiotem prawa własności może być wyłącznie rzecz czyli przedmiot materialny

Cywilnoprawne sposoby nabycia i utraty własności :

1. przeniesienie własności czyli nabycie własności na podstawie umowy

2. zasiedzenie (przedmiotem mogą być tylko prawa rzeczowe; dla samoistnego posiadacza nieruchomości w dobrej wierze okres trwa 20 lat a w złej wierze 30 lat; dla rzeczy ruchomej okres trwa 3 lata a zasiedzenie wymaga dobrej wiary posiadacza)

3. przemilczenie ( dotyczy rzeczy znalezionych - istota polega na tym, że podmiot wskazany w ustawie nabywa własność poprzez niewykonywanie prawa przez właściciela przez określony okres 1rok lub 2 lata)

4. zrzeczenie się ( nieruchomości w drodze aktu notarialnego jednostronną czynnością prawną za zgodą odpowiedniego organu administracji; rzeczy ruchomej przez porzucenie z zamiarem wyzbycia się własności)

5. konstytutywne orzeczenie sądowe

Ochrona własności ma charakter petytoryjny czyli ochrony prawa lub posesoryjny czyli ochrony posiadania. Środkami służącymi realizacji tej ochrony są :

1. roszczenie windykacyjne czyli o wydanie rzeczy

2. roszczenie negatoryjne czyli o zaniechanie naruszeń prawa i przywrócenie stanu zgodnego z prawem

3. roszczenia uzupełniające czyli o wynagrodzenie uszczerbku poniesionego przez właściciela na skutek pozbawienia możliwości korzystania z rzeczy lub czerpania z niej pożytków

II. UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

1. Treść prawa użytkowania wieczystego obejmuje uprawnienie użytkownika do korzystania z gruntu z wyłączeniem innych osób oraz do rozporządzania swoim prawem a w tym jego zbyciem lub rozporządzeniem na wypadek śmierci. Użytkownikowi przysługuje własność wzniesionych przez niego budynków na użytkowanym gruncie z tym jednak, że prawo to dzieli los prawny prawa użytkowania wieczystego. Od własności użytkowanie wieczyste w sposób najbardziej widoczny odróżnia czasowy charakter tego prawa.

2. Użytkowanie wieczyste może być ustanowione lub przeniesione wyłącznie w drodze aktu notarialnego.

3. Przyczyny wygaśnięcia użytkowania wieczystego :

1. upływ czasu na jaki zostało ustanowione

2. rozwiązanie przez strony umowy o oddaniu gruntu w użytkowanie wieczyste

3. zrzeczenie się

4. konfuzja tj. przejście na użytkownika własności

5. wywłaszczenie na cele publiczne

4. Skutki wygaśnięcia użytkowania wieczystego :

1. wygaśnięcie wraz z nim ustanowionych obciążeń

2. wygaśnięcie prawa własności budynków i urządzeń

3. obowiązek wydania nieruchomości właścicielowi

Po zajęciach słuchacz powinien umieć odpowiedzieć na pytania :

1. Wymień uprawnienia podstawowe właściciela

2. Z czego wynikają ograniczenia prawa własności ?

3. Wymień cywilnoprawne sposoby nabycia i utraty własności

4. Wymień środki ochrony własności.

5. Scharakteryzuj użytkowanie wieczyste

TEMAT : OGRANICZONE PRAWA RZECZOWE

1. Ograniczone prawa rzeczowe to prawa, które zapewniają uprawnionemu ściśle określony zakres uprawnień względem rzeczy. Polskie prawo cywilne zna tylko 7 ograniczonych praw rzeczowych :

1. użytkowanie

2. służebność

3. własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu

4. spółdzielcze prawo do lokalu

5. prawo do domku jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

6. zastaw

7. hipoteka

2. Ograniczone prawa rzeczowe dzielą się na :

1. polegające na korzystaniu z rzeczy a więc zapewniają władztwo nad nim

2. polegające na tym, że chroniony przez prawo interes polega tylko na tym, że uprawniony może zaspokoić z obciążonej rzeczy swoją wierzytelność (zastaw i hipoteka)

3. Ograniczone prawa rzeczowe mogą powstać tylko w drodze czynności prawnej lub szczególnego przepisu prawa. Wśród przyczyn powstania należy wskazać :

• umowa

• orzeczenie sądowe

• orzeczenie administracyjne

• zasiedzenie (dotyczy wyłącznie służebności gruntowej)

• Ograniczone prawa rzeczowe mogą wygasnąć na skutek:

1. konfuzji

2. upływu czasu na jaki zostało ustanowione

3. wskutek niewykonywania przez lat 10

4. decyzji organu administracji publicznej

5. wyroku sądowego


5. CHARAKTERYSTYKA OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH

1. UŻYTKOWANIE

• Jest to obciążenie rzeczy prawem do jej używania i pobierania jej pożytków

• użytkownik ma obowiązek przestrzegania zasad prawidłowej gospodarki, a jego uprawnienia do czerpania korzyści, jakie rzecz przynosi, ogranicza się wyłącznie do pobierania pożytków.

• Przedmiot użytkowania stanowią rzeczy, zarówno nieruchomości, jak i ruchomości. W praktyce mamy zwykle do czynienia z użytkowaniem nieruchomości.

• Użytkowanie obciąża rzecz jako całość. Jednakże wykonywanie użytkowania można ograniczyć do oznaczonej części rzeczy,

• Szczególną postacią użytkowania stanowi użytkowanie prawa określa art. 265 kc.

• SŁUŻEBNOŚĆ

• Służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym obciążającym nieruchomość, mającym na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo zapewnienie zaspokojenia określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej i stanowi ograniczenie w wykonywaniu prawa własności.

• Kodeks cywilny wyróżnia służebności gruntowe przysługujące każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości władnącej oraz osobiste przysługujące osobie fizycznej.

• W służebności gruntowej wyróżniamy służebność czynną i bierną :

• czynne polegają na korzystaniu w oznaczonym zakresie z cudzej nieruchomości, np. służebność drogi koniecznej, czerpania wody, przejazdu, przechodzenia itd.,;

• bierne mogą mieć, zgodnie z wolą ustawodawcy, różnorodną postać. Mogą m. in. Polegać na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony
  w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, np. zakazu wznoszenia budowli.

• Służebność osobista polega na tym, że nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej.

• ZASTAW

• jest zabezpieczeniem wierzytelności, którego przedmiotem są rzeczy ruchome lub prawa.

• W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyja stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne.

• Przedmiotem zastawu są rzeczy ruchome lub prawa, jeżeli są zbywalne, np. wierzytelności, akcje, obligacje itp.

• Odróżnia się zastaw:

• umowny, do ustanowienia którego potrzebna jest umowa między właścicielem
  a wierzycielem oraz, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, wydanie rzeczy wierzycielowi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły;

• ustawowy, powstający na mocy szczególnego przepisu ustawy, np. posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządziło szkodę na gruncie, jeżeli zastaw jest potrzebne dla zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody

• rejestrowy do ustanowienia, którego potrzebna jest umowa między osobą uprawnioną do rozporządzania przedmiotem zastawu, zwanym zastawcą a wierzycielem zwanym zastawiennikiem oraz wpis do rejestru zastawców.

• WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU MIESZKANIOWEGO.

• Na podstawie uregulowań prawnych , można powiedzieć, że prawo do własnościowego lokalu mieszkalnego stanowi jedną z prawnych form korzystania z lokali mieszkalnych oraz, że na jego treść składają się dwa podstawowe uprawnienia:
  - prawo do korzystania z lokalu;
  - prawo do rozporządzania swoim prawem.

• Do przeniesienia własnościowego prawa do lokalu wymagana jest forma aktu notarialnego

• Lokalem można rozporządzać także na wypadek śmierci. W braku testamentu prawo to przechodzi na spadkobiercę na podstawie ustawowego dziedziczenia.

• Konsekwencją zbywalności własnościowego prawa do lokalu jest to, że podlega ono egzekucji za długi właściciela . Do egzekucji z tego prawa stosuje się przepisy o egzekucji
  z nieruchomości

• Prawo to może być obciążone hipoteką.

• PRAWO DO DOMU JEDNORODZINNEGO W SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ.

• SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU UŻYTKOWEGO.

• HIPOTEKA

• ograniczone prawo rzeczowe służące zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności pieniężnej na nieruchomości, polegające na tym, że wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się ona własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości, tzn. wierzycielami, których wierzytelności nie mają zabezpieczenia w postaci hipoteki.

• Hipoteka jest prawem akcesoryjnym, związanym z wierzytelnością, którą zabezpiecza. Oznacza to, że hipoteka wygasa wraz z wygaśnięciem wierzytelności oraz, że wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być przeniesiona na inną osobę bez hipoteki, a hipoteka bez wierzytelności.

• Przedmiotem hipoteki może być :
  - własność;
  - użytkowanie wieczyste;
  - własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkaniowego;
  - spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego;
  - prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej;
  - wierzytelność zabezpieczoną hipoteką

- udział w ww. prawach

• Hipoteka unormowana jest w ustawie o księgach wieczystych i hipotece z dnia 06.07.1982 r.( Dz.U. Nr 19 poz. 147 z późn. zm.) Przepisy dotyczące hipoteki, mające charakter przepisów szczególnych, znajdują się poza tym w innych aktach prawnych oraz w ordynacji podatkowej

• Hipoteka nie uprawnia wierzyciela do korzystania z nieruchomości ani nie daje mu względem niej żadnej władzy faktycznej a w szczególności nie ogranicza prawa właściciela do rozporządzania nieruchomością.

• . Właścicielowi nie wolno dokonywać takich czynności faktycznych, które mogłyby doprowadzić do tak znacznego zmniejszenia wartości nieruchomości obciążonej, że wartość jej spadła by poniżej zabezpieczonej wierzytelności.

• Hipoteka zabezpiecza nie tylko wierzytelności pieniężne, ale także roszczenia o odsetki nie przedawnione oraz o przyznane koszty postępowania.

• Hipoteka może powstać w trojakiej drodze :

• na podstawie umowy (umowna)

• na podstawie orzeczenia sądu lub innego organu (przymusowa)

• na podstawie szczególnego przepisu prawa (ustawowa)

• Hipoteka wygasa w następujących przypadkach:

• wskutek wygaśnięcia wierzytelności;

• wskutek zniesienia jaj przez czynność prawną;

• wskutek złożenia zabezpieczonej kwoty do depozytu sądowego;

• na skutek tzw. konfuzji;

• w związku z jej wykreśleniem bez podstawy prawnej.

Po zajęciach słuchacz powinien umieć odpowiedzieć na pytania :

1. Zdefiniuj i wymień ograniczone prawa rzeczowe

2. Na jakie rodzaje praw dzielą się ograniczone prawa rzeczowe

3. Sposoby powstania ograniczonych praw rzeczowych

4. Sposoby wygaśnięcia ograniczonych praw rzeczowych

5. Wymień i krótko opisz ograniczone prawa rzeczowe.

TEMAT : KSIĘGI WIECZYSTE

W jaki sposób zakłada się księgę wieczystą? Założenie księgi wieczystej następuje na wniosek osoby uprawnionej. W wyjątkowych sytuacjach założenie księgi wieczystej może nastąpić z urzędu np. po otrzymanie przez sąd zawiadomienia o zmianie właściciela danej nieruchomości sąd z urzędu wszczyna postępowanie o założenie księgi wieczystej. W praktyce jest to jednak bardzo rzadka sytuacja. Jakim osobom przysługuje uprawnienie do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej? Osobą uprawnioną do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości państwowej jest właściwa państwowa jednostka organizacyjna lub osoba, której oddano nieruchomość w użytkowanie wieczyste. Osobą uprawnioną do złożenia wniosku o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości nie stanowiącej własności państwowej jest właściciel tej nieruchomości, osoba której przysługuje ograniczone prawo rzeczowe na tej nieruchomości, albo wierzyciel, jeżeli przysługuje mu prawo, które może być wpisane do księgi wieczystej. Założenie księgi wieczystej może również nastąpić na wniosek osoby upoważnionej na podstawie przepisów szczególnych do złożenia takiego wniosku np. zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest upoważniony do składania wniosku o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości stanowiących własność dłużników Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jakie dokumenty muszą zostać dołączone do wniosku o założenie księgi wieczystej? Do wniosku o założenie księgi wieczystej muszą zostać dołączone następujące dokumenty: Dokumenty stwierdzające nabycie własności nieruchomości określonej we wniosku (potwierdzające prawo własności np. wnioskodawcy czy wykazujące komu przysługuje własność) Dokumenty stanowiące podstawę oznaczenia nieruchomości: Wypis z ewidencji gruntów (określający powierzchnię, przeznaczenie gruntów) Wyrys z mapy ewidencyjnej ( lokalizacja nieruchomości na mapie) Dokumenty te muszą zostać obarczone czerwoną pieczęcią z napisem, że stanowią podstawę wpisu do księgi wieczystej. Gdzie prowadzone są księgi wieczyste ? Księgi wieczyste prowadzone są w specjalnych Wydziałach Ksiąg Wieczystych przy sądach rejonowych. Wykaz tych sądów znajduje się w Rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 czerwca 2002r. w sprawie określenia sądów rejonowych prowadzących księgi wieczyste. W jaki sposób dokonuje się wpisu do księgi wieczystej? Wpis do księgi wieczystej dokonuje się na wniosek, chyba że przepis szczególny pozwala na dokonanie wpisu z urzędu. Wniosek o wpis do księgi wieczystej powinien zostać złożony na piśmie. Wniosek o wpis nie może być uzależniony od warunku lub terminu, może być jednak uzależniony od dokonania innego wpisu na podstawie uprzednio lub równocześnie złożonego wniosku. Jakim osobom przysługuje prawo do złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej? Osobą uprawnioną do złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej jest osoba, na której rzecz wpis ma nastąpić, osoba, której prawo ma być wpisem dotknięte, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Jakie dokumenty stanowią podstawę wpisu do księgi wieczystej? Do dokumentów mogących stanowić podstawę wpisu do księgi wieczystej należy zaliczyć w szczególności: orzeczenie sądu prawomocne orzeczenie sądu nieprawomocne, ale opatrzone klauzulą natychmiastowej wykonalności dokument stwierdzający dokonanie czynności prawnej, dokument ten powinien zostać sporządzony minimum w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym decyzja administracyjna wyjątkowo do wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości wystarcza dokument obejmujący oświadczenie właściciela o ustanowieniu takiego prawa np. podstawą wpisu hipoteki do księgi wieczystej jest akt notarialny zawierający oświadczenie właściciela o ustanowieniu hipoteki. do wpisu prawa osobistego lub roszczenia wystarcza dokument obejmujący oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu tego prawa albo obejmujący zgodę na wpis roszczenia (czyli wystarczy umowa w formie pisemnej z podpisem notarialnie poświadczonym właściciela). Jakie zasady obowiązują przy dokonaniu wpisu do księgi wieczystej? zasada legalizmu w znaczeniu materialnym - podstawą wpisu do księgi wieczystej są dokumenty z których wynika, że nastąpiła taka czy inna zmiana stanu prawnego zasada konsensu formalnego - podstawą wpisu do księgi wieczystej musi być dokument, który albo tylko wskazuje z pewnym prawdopodobieństwem, że nastąpiła zmiana stanu prawnego, albo wręcz zgoda samego właściciela na ujawnienie takiego stanu prawnego. Co podlega kontroli sądu rozpoznając sprawę wpisu do księgi wieczystej? Rozpoznając sprawę wpisu do księgi wieczystej sąd dokonuje: kontroli treści wniosków (czy dana okoliczność może być w ogóle ujawniona w księdze wieczystej) kontroli treści i formy dołączonych do wniosków dokumentów (np. czy jest to akt notarialny, czy nie zawiera on braków kontroli samej księgi wieczystej W postępowaniu o wpis sąd bada wyłącznie dokumenty, nie może wiec rozstrzygać sporów o prawo własności (o to czy rzeczywiście nastąpiło przeniesienie, ustanowienie tego prawa). W przypadku wystąpienia sprzeczności pomiędzy treścią księgi wieczystej a dokumentem, sąd nie może dokonać wpisu. Sąd w zasadzie jest związany decyzjami administracyjnymi. Wyjątkowo wypracowano w orzecznictwie instytucję tzw. decyzji nieważnej z mocy samego prawa. Wydanie więc decyzji administracyjnej przez osobę nieupoważnioną, spowoduje jej nieważność. Nie będzie więc mogła stanowić podstawy wpisu do księgi wieczystej.

---