I Zaburzenia narządów zmysłu

Zaburzenia słuchu

Dzieci niedosłyszące lub głuche - specyfika rozwoju:

• niezaburzony rozwój poznawczy (zabawa, myślenie symboliczne)

• zaburzony rozwój mowy

(zależnie od stopnia niedosłuchu i niekorzystnych czynników rodzinnych)

• inteligencja generalnie nie różni się od dzieci zdrowych

• utrudnione kontakty społeczne, co może prowadzić do zab. behaw. i emoc.

• specyficzny profil objawów lękowych: lęk przed urazami, nieznanymi miejscami, czasem obawa przed odrzuceniem społ

• zaburzenia psych. u 50%

Zab. wzroku:

Uszkodzenie wzroku, tak obwodowe jak korowe, poważenie zaburza rozwój dziecka:

• 70% trudności w uczeniu się

• upośledzony rozwój ruchowy, językowy i społ.

• (wynikać może z braku uczenia przez obserwację oraz nieadekwatnej stymulacj przez rodziców: zbyt intensywnej stymulacji dotykowej lub deprywacji bodźców słuchowych i dotykowych)

• opóźniony rozwój myślenia symbolicznego nasilenie lęku separacyjnego

• rozpowszechnienie zab. psych. - 45%

• zaburzenia sekrecji dobowej melatoniny bezsenność, rozregulowanie rytmu dobowego

• blindyzmy - manieryzmy i stereotypie, takie jak trzepotanie dłońmi, obracanie się, naciskanie gałek ocznych, powtarzanie pojedynczych dźwięków

(Stanowią formę autostymulacji w sytuacjach deprywacji lub napięcia.

Jeśli w ogóle wymagają terapii - podatne na techniki behawioralne.)

Szczególny nacisk powinien być położony na edukację seksualną, gdyż dzieci niewidome wyjątkowo często są wykorzystywane.

II Choroby układu nerwowego

Mózgowe porażenie dziecięce

• rozwój zab. z 2 powodów:

1) organiczne uszk. mózgu

2) ograniczone możliwości uczenia się i rozwoju

• 50% - IQ<70

• zab. mowy

• zab. psych. rozpowszechnienie oceniane na 40-60%; najczęstsze zab. hiperkinetyczne, całościowe zab. rozw., u nastolatków zespoly depresyjne oraz zachowania agresywne

Padaczka

• Zaburzenia psych. są częstsze niż w populacji ogólnej, ale nie potwierdzono istnienia zespołu psychopatolog. typowego dla dzieci z padaczką.

• Podział zab.(patrz tab. str. 319)

1) zab. psych. zw. z napadami

- krótkotrwałe zab. postrzegania, myślenia, afektu,

- zab. psych. będące w istocie napadami padaczkowymi są łatwe do różnicowania

- psychozy napadowe - stany padaczkowe niedrgawkowe, często jedyny ich objaw to zab. psych.; diagnozuje się je diagnozą kliniczno-encefalograficzna

2) zab. częściowo zw. z napadami

- np. psychozy asertywne - zmiany zachowania różnego rodzaju, zwykle psychozy lub zab. świadomości, którym towarzyszy zupełna lub niemal zupełna normalizacja EEG; mogą ustępować samoistnie

3) zab. międzynapadowe

- najczęstsze zab.: ADHD, zach. agresywne i zab. zachowania, specyficzne lub/i całościowe zab. rozwojowe, zab. lękowe (częsty np. lęk przed snem i zasypianiem)

- np. nabyta afazja padaczkowa (zespół Landau-Kleffnera)

• zawiera zarówno objawy neurolog. jak i psych

• stosunkowo rzadki zespół padaczkowy

• podstawowy objaw to postępująca afazja, początkowo czuciowa, u dziecka z prawidłowym lub nieznacznie opóźnionym rozwojem mowy oraz zapis EEG z zmianami wieloogniskowymi głównie w okolicy skroniowo-ciemieniow

• charakter agnozji słówzmniejszenie ekspresji słownej, mimo że pierwotnie defekt dotyczy jedynie rozumienia mowy

• w pierwszym okresie dziecko komunikuje się pozawerbalnie, później wycofuje się z kontaktów społ.

• często współwystępują zab. behawioralne takie jak: nadruchliwość, zab uwagi, stereotypie, zach. agresywne i autoagres.

• należy podjąć leczenie przeciwpadaczkowe, mimo że nie występują napady kliniczne

Urazy głowy

(np. jak mół kogosik kopnie alboi kuń albo jinny łosioł)

- Następstwa zależne od ciężkości urazu, której wyznacznikiem jest czas trwania utraty przytomności oraz czas trwania niepamięci następczej.

- Niepamięć dłuższa niż 2 tyg. zab. funkc. poznawczych. Poprawa funkc. poznawczych. następuje w ciągu roku, rzadziej 2, dalsza poprawa jest niewielka.

- Zab. funkc. wzrokowo-ruchowych i wzrokowo-przestrzennych są częstsze niż funkc. językowych.

- Zab. psych. rzadko występują u dzieci z niepamięcią pourazową krótszą niż tydzień i są raczej bezpośrednio zw. z uszkodzeniem mózgu niż specyficznym efektem urazu. Objawy są tu zwykle niespecyficzne - odhamowanie, zespoły depresyjne. Opisano także zespoły psychotyczne, zab. snu, bulimię, zespoły hipochondryczne.

Migrena i inne bóle głowy

Bóle głowy dzielą się na:

• b. g. organiczne/objawowe

(ustalona organiczna przyczyna)

• migrenę

(występuje rodzinnie, cechuje się: bólem tętniącym, połowiczym, trwającym kilka godz., nasilający się przy ruchu, połączonym z nudnościami, nadwrażliwością na światło i głośne dźwięki)

• b. g. nieorganiczne napięciowe i psychogenne

(odmienne objawy niż przy migrenie, brak jednoznacznej organicznej przyczyny, postulowane są mechanizmy metaboliczne, genet. i emoc.)

- Migrenowe b. g. u 1/4 pacjentów zaczynają przed 8 - 9 r. ż.

nietypowy przebieg:

rzadko połowicze, długotrwałe, raczej łagodne układowe zawroty

- Zespół Alicji w Krainie Czarów - migrena przebiegająca z omamami wzrokowymi o charakterze złożonym, są to zwykle mikropsje, makropsje, ale też zniekształcenia postaci, zmiany ich cech, np. zniekształcenia twarzy; omamy utrzymują się przez kilkadziesiąt minut, następuje po nich typowy migrenowy b. g.

III Infekcje

- najczęstsze schorzenia u dziecioków

- zw. z wystąpieniem nieswoistych zab. psych. np. majaczenia

- przy niektórych infekcjach można mówić o ściśle powiązanych z nimi zdefiniowanych zespołach psych.

Majaczenie (ostry zespół mózgowy)

- w przebiegu infekcji może być następstwem goraczki, zab. metabol. lecz może być też objawem infekcji wewnątrzczaszkowej (inne przyczyny dla ciekawskich tabela na str. 324)

- przebieg majaczenia może być podostry: zmiana zachowania, rozdrażnienie, płaczliwość, a potem rozwija się w pełen obraz majaczenia z falującymi zab. świadomości, odwróceniem rytmów dobowych, dezorientacją co do miejsca i czasu, zab. zapamiętywania

- u dzieci częstsze są omamy wzrokowe, typowe jest także nierozpoznawanie rodziców

- objawy trwają kilka godzin, rzadziej kilka dni

Zab. psych poinfekcyjne

- epizody depers. utrzymujące się przez kilka dni lub nawet tygodni, objawy to apatia, przygnębienie

- przedłużające się epizody są następstwem głównie grypy i mononukleozy, w której może być jeszcze utrzymujący się miesiącami zespół przewlekłego zmęczenia

- zab. funkc. poznawczych są rzadkie wyłączając przypadki zapaleń mózgu

- u dzieci większość zapaleń opon mózgowo-rdzeniowych wydaje się nie mieć wpływu na funkc. poznawcze, nie dotyczy to dzieci z zapaleniem w 1 r.ż. 10% jest u pośledzonych umysłowo

- zab. funkc. wzrokowo-ruchowych i wzrokowo-przestrzennych, obniżenie ilorazu inteligencji zwłaszcza po zapaleniach opon mózg.-rdzeń. wywołanych przez Haemophilus influenzae ];-b

Infekcje paciorkowcowe

- udział w patogenezie zab. obsesyjno-kompulsywnych i choroby tikowej

Pląsawica Sydenhama

- objawy obsesyjno-kompulsyjne mogą pojawić się lub nasilić w czasie epizodu pląsawiczego

- objawy pląsawicy mniejszej wyst. głównie u dzieci, rozpoznanie: ruchy mimowolne o niezwykłej szybkości, całkowicie bezładne i niepowtarzalne, mogących obejmować całe ciało

- ponadto stwierdza się zab. ruchów celowych, osłabienie napięcia i siły mięśniowej oraz labilnośc emoc.

AIDS i HIV

- zakażenie wewnątrzmaciczne HIV - upośledzenie umysłowe, cechy autystyczne i małogłowie

- u nastolatków z HIV - zespół depresyjny będący reakcją na diagnozę, często przebiegający z zachowaniami odhamowanymi i niszczycielskimi typu acting-out

- AIDS - otępienie typowe dla tego zespołu (AIDS Dementia Complex - ADC), obejmujące: zab. koncentracji uwagi, zab. pamięci, odhamowanie, zab. planowania i wykonywania złożonych czynności

IV Choroby endokrynologiczne

Cukrzyca insulinozależna

- w etiologii podkreśla się rolę spustową czynników psych. i społ. - przed zachorowaniem obserwuje się nagromadzenie niekorzystnych poważnych wydarzeń życiowych

- typowy wiek wystąpienia choroby - wiek szkolny

- wdrożenie surowych reguł dietetycznych i konieczności regularnego przyjmowania insuliny może być trudne bo często przypada na okres dorastania, gdy częstym problemem jest negowanie i odrzucanie reguł

- chociaż ze względu na późny początek choroby i rzadkie zajęcie OUN - w małym stopniu zostaje zaburzone życie psych. chorych

- jednak częściej występują specyficzne problemy w uczeniu się, a także niska samoocena i poziom akceptacji siebie, mniejsza pewność siebie, brak wiary w zrealizowanie zamierzeń, obniżony nastrój, lęk, zależność od rodziny

- ponadto występuje tu silny związek pomiędzy funkcjonowaniem psych. a kontrolą glikemii: młodzież znajdująca się w sytuacji kryzysowej, z niskim poczuciem kompetencji społ. i słabym dostosowaniem do choroby ma gorzej kontrolowaną cukrzycę, zaś młodzież ze źle kontrolowaną cukrzycą jest bardziej zagrożona wystąpieniem zab. nastroju i zach. samobójczych

- charakterystyczne jest nasilenie w początkowym okresie objawów behaw. i emoc. takich jak: objawy lękowe, zab. nastroju, zab. obsesyjno-kompulsyjne, aż do zach. agresywnych i zab. zachowania

- pacjęt z częstymi epizodami hipoglikemii może czasami wymagać konsultacji psychiatrycznej, gdyż w jej przebiegu obserwuje się:

epizody obniżenia nastroju lub podniecenia, dysforie, zab. świadomości, a nawet omamy i urojenia

- w hiperglikemii - początkowo rozdrażnienie, pózniej zab. swiadomości - od przymglenia aż do śpiączki cukrzycowej

Nadczynność tarczycy

- początkowo: lęk, niepokój, gwałtowne zmiany nastroju, pobudliwość, zab. uwagi, zab. snu

- przy nasilonej nadczynności mówimy o tyreotoksykozie z typowym obrazem klinicznym: zab. świadomości, pobudzenie, zab. postrzegania

Niedoczynnoś tarczycy

- nieleczona i wrodzona niedocz. t. prowadzi do upośledzenia z charakterystycznymi cechami dysfotycznymi, opisano również zespoły autystyczne

- dzieci leczone rozwijają się intelektualnie w granicach normy, chociaż iloraz inteligencji jest nieco niższy, obserwuje się zab. koordynacji wzrok.-ruch., niezgrabnośc ruchową

- u 25% występują zab. mowy, trudności w uczeniu, problemy z zachowaniem

- typowe objawy nabytaj niedoczynności tarczycy u starszych dzieci to spowolnienie psychoruchowe, zab. funkc. poznawczych, zwłaszcza trudności w koncentracji oraz cech zespołu depres.

V Choroby metaboliczne

- niektóre z nich w początkowym okresie mają głównie symtomologię psychiatryczną - dziecko zdrowe i prawidłowo rozwijające się zaczyna powoli tracić zdobyte umiejętności, występują też zab. bechaw. takie jak zachowania niszczycielskie i agresja

dziecko z nierozpoznaną chorobą metabol. staje się często ofiarą: rodzice stosują wobec niego wiele restrykcji

- rozpoznanie chorób metabol. z dominującymi zab. behaw, i regresem poznawczym jest bardzo trudne

- wczesne rozpoznanie zwykle nie pozwala na skuteczne leczenie, lecz może oszczędzić dziecku i jego rodz. niepotrzebnego bólu, poczucia winy i kosztów terapii

Mukopolisacharydozy

- objaw - upośledzenie umysłowe

- wyróżnić należy mukopolisacharydozę MPS III - chorobę Sanflippo, gdzie:

• na plan 1 wysuwa się regres psychoruchowy

• dalej opóźnienie wzrostu

• regres mowy

• zab. behaw.: nadruchliwość, agresja, zach. niszczycielskie

• bezsenność, wstawanie w nocy, codzenie, rzadziej śpiewanie

Fenyloketonuria

• dzieci nieleczone rozwój opóźniony upośledzenie umysłowe głębokie/umiarkowane; towarzyszą cechy znacznej nadruchliwości i cechy autystyczne

• dzieci leczone (dieta)- prawidłowy rozwój inteligencji, choć iloraz jest niższy niż u ich rodzeństwa, często występuje niepokój ruchowy, manieyzmy i stereotypie, zab. uwagi, zab. lekowe, problemy w kontaktach społ.

W przypadku nastolatków często dochodzi do załamania diety podobnie jak przy cukrzycy; całkowita rezygnacja z diety wiąże się z niewielkim, ale zdecydowanym spadkiem IQ.

Galaktozemia

- można uniknąć uszkodzenia OUN dzięki restrykcyjnej diecie

-u dzieci leczonych dietetycznie - prawidłowy rozwój inteligencji, choć iloraz jest niższy oraz częste zab. wzrokowo-przestrzenne

- poza tym u znacznego odsetka występują zab. emoc. i behaw.: młodsze dzieci - lękowe, u starszych - zach. opozycyjno-buntownicze i agresywne

Choroba Lescha- Nyhana

• rzadki zespół zab. przemiany puryn

• dziedziczny i sprzężony z płcią - wyst. wyłącznie u chłopców

• objawy: połączenie upośledzenia umysł. z nasilonymi samookaleczeniami (wyrywanie włosów, gryzienie się, odgryzanie warg, uderzanie głową)

• leczenie b. trudne, zwykle konieczne ograniczenie swobody dziecka

• techniki behaw. skuteczne tylko krótkoterminowo

VI Choroby układu oddechowego

Astma

- stres jako czynnik wywołujący napad duszności - mechanizm wywoływania napadów przez czynniki emocjonalne nie został do końca ustalony, wiadomo jedynie, że pobudzenie emoc. zmniejsza przepływ powietrza w drogach oddechowych

- rodzice chorych na astmę są bardziej lękowi, wynika to zapewne z powtarzających się doświadczeń przeżywania duszności dziecka (zagrożenie życia)

jednak nadmierna opieka nasila lęk, a to usposabia do wystąpienia kolejnego ataku, co z kolei nasila niepokój rodziców - błędne koło się zamyka

- leczenie: farmakologiczne lub też programy łączące metody psychoedukacyjne i systemową terapię rodzin, zachęcające do powstrzymywania się od zachowań o charakterze ochronnym

- zab. psych. (nieznacznie częstsze niż w populacji ogólnej):

• większa agresja i poziom lęku

• depresja

Mukowiscydoza

- zespoły depresyjne (u dzieci i ich rodziców)

- postawy regresyjne

- zab. lękowe

- u młodszych dzieci - zach. agresywne

VII Choroby hematologiczne

Hemofilia

- jeśli jest b. nasilona, z zagrażającymi życiu krwawieniami po niewielkich urazach, znacznie modyfikuje rozwój ryzyko nadmiernej ochrony i ograniczenia niezależności dziecka - utrudnia rozwój społ. i proces separacji od Rodziny

- wystepują okresy obniżonego nastroju po znacznej utracie krwi

- czasem dochodzi do samoistnych krwawień w wyniku gwałtownego zdenerwowania lup podekscytowania konieczne stosowanie technik relaksacyjnych i treningu opanowywania stresu

1

---