Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze

M.S.G. - dyscyplina naukowa, która zajmuje się badaniem współzależności ekonomicznych między suwerennymi partnerami. Stanowią część ogólnoekonomicznych stosunków nawiązywanych między ludźmi w procesie pracy i produkcji społecznej.

M.S.G. zajmuje się:

1. wymianą towarową (posiadanie nadmiaru towaru)

2. przepływem czynników produkcji ,tj. kapitał, siła robocza, surowce, technologia.

3. obrót usługami

W wyniku rozwoju gosp. Światowej powstają instytucje.

Podmioty występujące w M.S.G.:

1. przedsiębiorstwa narodowe

2. przedsiębiorstwa międzynarodowe

3. gospodarki Narodowe poszczególnych krajów + polit. p.

4. międzynarodowe instytucje regionalne

5. międzynarodowe organizacje gospodarcze

Ad.1) Umiędzynarodawianie się przedsiębiorstw

• umiędzynarodawianie sfery wymiany (zaczynają eksportować lub importować)

• pełne wejście przedsiębiorstwa krajowego na rynek zagraniczny (produkcja i zbyt za granicą kraju) , np. filie

• globalizacja polegająca na całkowitym umiędzynarodowieniu przedsiębiorstwa i jego działalności.

Gospodarka może być otwarta lub zamknięta. Im więcej przepływu z zagranicą - gosp. otwarta.

Przepływy przeważające wewnątrz kraju - gosp. zamknięta.

Na stopień otwartości gospodarki wpływa:

• stopień rozwoju

• stan zasobów krajowych

• charakter rynku wewnętrznego

• czynnik polityczny

T E O R I E

M.P.E. (międzynarodowa polityka ekonomiczna) - umożliwia osiąganie celów różnych krajów w drodze współpracy zagranicznej, głównie poprzez umowy gospodarcze i tworzenie międzynarodowych instytucji gospodarczych.

Charakter stosunków ekonomicznych zależy od:

• poziomu rozwoju sił wytwórczych

• stosunków produkcji poszczególnych krajów

Gospodarka światowa i M.P.P. (międzynarodowy podział pracy)

M.P.P. - historycznie ukształtowany system powiązań : produkcyjnych, technologicznych, wymiennych, finansowych między gospodarkami narodowymi poszczególnych krajów.

Tradycyjny system powiązań tworzy określony typ - międzynarodowy podział pracy uzależniony od poziomu rozwoju sił wytwórczych i stosunków produkcji poszczególnych krajów.

M.P.P. -jest rozwiniętą formą społecznego podziału pracy. Występuje wówczas, gdy dochodzi do wymiany miedzy krajami i powstają między nimi określone powiązania.

M.P.P. stwarza podstawę do wymiany międzynarodowej, określa jej strukturę rodzajową i kierunki geograficznej wymiany.

M.P.P. i rozszerzenie się rynku światowego przyspieszają proces różnicowania się i specjalizacji produkcji w poszczególnych krajach dostosowując się do potrzeb wymiany z innym krajem.

M.P.P. występuje gdy występują stosunki wymienne między krajami:

• o różnych warunkach i rodzajach produkcji

• kiedy ta wymiana wiąże w ten sposób, że zaczynają się one uzupełniać

• kiedy prowadzi to do specjalizacji produkcji w poszczególnych krajach

Rozwój M.P.P. zależał od:

1. warunków naturalnych

2. posiadanych zasobów naturalnych

3. efektywności wykorzystania środków produkcji

4. uzyskania oszczędności społecznego czasu pracy

Ekonomiści zajmujący się M.P.P.:

1. A. Smith - zauważył, że podstawą M.P.P. jest przewaga jednego kraju nad drugim w produkcji pewnych towarów i wynika to z warunków naturalnych i z przewagi kapitałowej.

2. D. Ricardo - względna różnica w kosztach wytwarzania towarów. T.K.K. - teoria kosztów komplementarnych, mówi że powinny się specjalizować w produkcji krajowej i na eksport w tych dziedzinach, które są najbardziej wydajne.

3. Marshall - od kwalifikacji poszczególnych narodów

XV i XVI - odkrycia geograficzne, kraje zaczęły się szybciej rozwijać

XVII - XIX - rewolucja przemysłowa - produkcja maszynowa, masowy rozwój transportu

XIX - kraje Europy zach. (Francja, Anglia, Niemcy, Belgia, Holandia) kraje uprzemysłowione i druga grupa - kraje surowcowo - rolnicze. Teoria M.P.P. polegała na powstaniu nielicznej grupy rozwiniętych krajów przemysłowych (wysokorozwiniętych) oraz bardzo liczne grupy krajów surowcowo - rolniczych. Zwiększa się popyt na siłę roboczą - wewnętrzne migracje. Zmienia się sytuacja w krajach. Kraje surowcowo - rolnicze stają się odbiorcami. Są w tyle od krajów wysokorozwiniętych.

Stany Zjednoczone są zauważalne dopiero w XX wieku. Zaczęły od produkcji rolniczej. Miały niższe koszty produkcji. 15% eksportu na U.S.A. Do krajów przemysłowych dołączają się inne kraje. Pogłębia się bieda w krajach słabo rozwiniętych.

Przed II wojną światową Zw. Radziecki nie wykorzystywał swojego potencjału.

Kraje surowcowo - rolnicze zamieniają się w kraje monokulturowe.

W latach 60-tych powstają kraje niezależne. Z krajów rozwijających się wysunęła się grupa krajów, które rozpoczynają własną produkcję (Brazylia, Argentyna, Meksyk - ropa naftowa). Kraje te realizowały własne plany gospodarcze.

Kraje nowo-uprzemysłowione - początkowo miały tanią siłę roboczą, są to tzw. "tygrysy azjatyckie”. Wyroby tych krajów nie miały dobrej jakości. Kraje, w których była droga siła robocza zakładały filie w krajach nowo-uprzemysłowionych ze względu na tanią siłę roboczą. Tak więc kraje te wyskoczyły z tempem rozwoju gospodarczego, stały się krajami prężnymi. Współcześnie: kraje rozwinięte przemysłowo, słabo rozwinięte i grupa wyśrodkowana.

Korzyści wynikające z handlu międzynarodowego w świetle teorii

Spełniają 3 funkcje:

1. wyjaśniają skomplikowaną rzeczywistość, czyli funkcja wyjaśniająca.

2. ułatwiają podejmowanie decyzji na temat rozmiarów i struktury obrotów z innymi krajami, tzn. funkcja decyzyjna.

3. dostarczają wskazówek dotyczących niezbędnych przemian w zakresie ekonomicznych, politycznych, instytucjonalnych uwarunkowań rozwoju handlu międzynarodowego aby uzyskać optymalne efekty z punktu widzenia gospodarek poszczególnych krajów. Jest to funkcja optymalizacji uwarunkowań.

Początki teorii handlu międzynarodowego pojawiły się w czasach starożytnych. Z obawy przed brakiem towaru pojawiła się „psychoza lęku”. Uzasadniała rabunkową politykę krajów.

Pojawia się nowa koncepcja na przełomie XVI - XVII wieku zwana „merkantylizmem”. Ekonomiści upatrywali źródeł bogactwa każdego narodu w dodatnim saldzie bilansu handlowego i w ilości posiadanych pieniędzy, tzn. wpływy powinny być wyższe niż wydatki eksportu, wprowadzono cła, kontyngenty.

Merkantylizm dzieli się na:

• monetaryzm - powiększenie posiadanych kruszców

• właściwy markentalizm - kładzie nacisk na celowość zwiększania zasobów.

Po merkantyliźmie powstaje ekonomia klasyczna:

1. A. Smith przyjmuje założenie:

1. jeżeli dwa kraje podejmują wzajemny handel bez przymusu, to obydwa osiągają korzyści.

2. Podstawą specjalizacji międzynarodowej i źródłem osiągania korzyści z wymiany międzynarodowej jest występowanie między dwoma krajami lub większą liczbą krajów bezwzględnych różnic w kosztach wytwarzania mierzonych nakładami pracy. Smith uważa, że rozwój międzynarodowego podziału pracy zgodnie z przewagą absolutną prowadzi do lepszego wykorzystania mocy produkcyjnych w poszczególnych krajach powoduje także wzrost produkcji w obydwu krajach, co łączy się z określonymi korzyściami.

Przykład : 2 kraje USA i W.B. ; 2 towary.

		Czas wytworzenia		ilość materiału
Pszenica	1 godz.		6 ton		1 tona
Sukno	1 godz.		3 metry		6 metrów
Pszenica	1 tona		10 min.		60 min.
Sukno	1 metr		20 min.		10 min.

Specjalizacja: pszenica - USA ; sukno - W.B.

Korzyści wynikające z wymiany między USA i WB.

	Produkcja	export	import
USA	6 ton	6 ton pszenicy	6 metrów sukna
W.B.	6 metrów	6 metrów sukna	6 ton pszenicy

USA - zaoszczędzają połowę czasu sprowadzając sukno.

W.B. - korzyść ze sprowadzania pszenicy

Wniosek:

Gdyby nie wykorzystywano teorii Smith'a uważa się, że obydwa kraje poniosły by straty.

2. D. Ricardo udoskonalił teorię kosztów absolutnych. Założenia klasycznej teorii handlu zagranicznego:

1. korzyści krajów z wymiany międzynarodowej polegają na specjalizowaniu się krajów w produkcji na własne potrzeby i na eksport tych towarów, które mogą być w każdym z nich wytwarzane względnie taniej niż w innych krajach.

2. specjalizacja i wymiana międzynarodowa umożliwiają bardziej racjonalne wykorzystanie czynników produkcji każdego z krajów.

3. istnieje wolny handel pozwalający na swobodną konkurencję zarówno w kraju, jak i na rynku międzynarodowym. Co z kolei wpływa na powstanie najbardziej korzystnego międzynarodowego podziału pracy.

Torreus i Ricardo uważali, że specjalizacja jest zawsze korzystna dla kraju A w dziedzinie produkcji, w której ma on stosunkową przewagę w wydajności pracy nad krajem B, a niekorzystna jest specjalizacja w dziedzinie, w której dany kraj nie ma względnej przewagi nad swoim partnerem.

Rodzaj handlu międzynarodowego zgodny z teorią kosztów komperatywnych

	nakłady pracy ogółem	USA	W.B.
pszenica	1 h	6 ton	1 tona
sukno	1 h	4 metry	2 metry

.

	krajowe nakłady względne, czyli krajowy stosunek wymiany mierzonej efekt. produkcji w h	USA	W.B.
pszenica	1 h	4 : 6 = 2/3	2 : 1 = 2
sukno	1 h	6 : 4 = 1,5	1 : 2 = 0,5

	krajowe nakłady pracy na produkcję jednostki towaru mierzone czasem pracy	USA	W.B.
pszenica	1 tona	10 min	60 min
sukno	1 metr	15 min	30 min

Wlk. Br. 60 : 30 = 2

U.S.A. 10 : 15 = 2/3

Wlk. Br. 30 : 60 = 0,5

U.S.A. 15 : 10 = 1,5

przyjmujemy z punktu widzenia Wlk. Br.

1 tona p. = 2 metry s.

2 metry s. za 1 tonę p.

przyjmujemy z punktu widzenia U.S.A.

6 ton p. = 4 metry s. - korzystna dla USA

za 2 metry s. = 6 ton p.

Hecke












r - Olin - wprowadzili nowe elementy do teorii kosztów komperatywnych, tj. Teoria Obfitości Zasobów.

Uważali, że specjalizacja i międzynarodowy podział pracy uzależniony jest również od stopnia posiadania zasobów kapitału i siły roboczej, tzn. jeżeli kraj jest zasobny w kapitał, powinien specjalizować się w produkcji kapitałochłonnej, jeżeli kraj jest zasobny w siły robocze, to w produkcji pracochłonnej.

Po II wojnie światowej pojawił się Leountief, udowodnił coś innego, tzn. że USA zasobne w kapitał produkowały i specjalizowały się w eksporcie towarów pracochłonnych (tzw. PARADOKS LEONTEFA - wydajna siła robocza, stąd mogli sobie pozwolić na eksport również innych towarów.)

Usługi

Usługi - są to czynności, które tworzą nowe wartości użytkowe, niematerialne, niewidoczne, nie nadające się do transportu, ale wymagające współdziałania ludzi.

Podział definicji:

1. o usługach komperatywnych - są to definicje, które wyliczają działy i rodzaje działalności zaliczanych do usług.

2. definicje negatywne - mówią, że to co nie jest wytworzeniem dóbr materialnych nazywa się działalnością usługową.

3. definicje konstruktywne:

1. zorientowane na potencjał, gdy przez usługi rozumiemy zdolność, czy też gotowość do świadczenia określonych usług.

2. zorientowane na proces produkcji.

3. zorientowane na wynik usług, czyli tworzenia produkcji niematerialnej.

W art. 60 Traktatu Rzymskiego przyjmuje się, że usługi są to świadczenia z reguły odpłatne o ile nie dotyczą one postanowień związanych ze swobodnym przepływem towarów, kapitału i ludzi.

Usługi obejmują działalność o charakterze:

• przemysłowym

• handlowym

• rzemieślniczym

• działalności wolnych zawodów

Usługi posiadają określone cechy:

1. cechy pierwotne

2. cechy wtórne

ad.1)

• niematerialność

• uzależnienie nabywcy od usługodawcy

• jednoczesność produkcji i konsumpcji

• konieczność istnienia potencjału usługowego przed rozpoczęciem produkcji

• ryzyko nabywcy - niezbędne zaufanie do usługodawcy

• duże zróżnicowanie i zindywidualizowanie poszczególnych rodzajów usług

ad.2)

• usługi nie można sprzedać

• niektóre specyficzne cechy usług traktowane są jako instrumenty marketingowe

• lokalny charakter usług

• bezpośredni związek między świadczeniami, a konsumpcją

• komplementarny i substytucyjny charakter w stosunku do dóbr materialnych

Klasyfikacja usług:

1. ze względu na sfery działania

• materialne

• niematerialne

2. wg kryterium przedmiotu

• sfery

• działy, np. handel, oświata

• gałęzie, np. tr. Kolejowy

• branże

3. wg kryterium ekonomicznego

• produkcyjne

• konsumpcyjne

• ogólno - społeczne

4. ze względu na wrażliwość na koniunkturę

• wrażliwe, np. transport

• niewrażliwe ,np. konserwacja zabytków, medycyna

5. ze względu na statystyki międzynarodowe

• widzialne

• niewidzialne ,np. odsetki od udzielanego kredytu

6. ze względu na statystyki międzynarodowe

• przepływy samodzielne, np. bilans płatny

• przepływy niesamodzielne ,tzn. trudno wyodrębnione

Usługi występujące w handlu międzynarodowym:

1. sensu - stricte (commercial bussines)

2. usługi czynnikowe (związane są z przepływem kapitału i siły roboczej)

ad. 1)

• usługi transportowe: ubezpieczenia, składowanie

• turystyka międzynarodowa i podróże związane z biznesem

• pozostałe usługi transportowe: poczta

ad.2)

• dochody od zainwestowanego kapitału - dywidendy

• dochody związane z pracą zagraniczną

Podział usług wg. Bilansu rozrachunkowego (powstał w 1993):

1. Usługi handlowe (podróże zagraniczne, ubezpieczenie, reasekuracja, usługi informatyczne, lisingowe, wystawy, targi)

2. Usługi niehandlowe (szkolenie, wymiana kulturalna, sportowa, usługi lecznicze, prawa autorskie, inne)

3. Usługi rządowe (składki na międzynarodowe organizacje)

Przyczyny wzrostu sektora usług w gospodarce:

1. zmechanizowanie produkcji przemysłowej

2. wzrost liczby zatrudnionych

3. usługi pobudzają aktywność przepływów

4. usługi stały się powszechnym przedmiotem obrotu w handlu międzynarodowym

5. w handlu usługami jest większa efektywność niż w handlu towarami

6. uważa się, że stanowisko pracy w usługach jest stosunkowo tańsze niż w produkcji przemysłowej

Zależności między producentem, a konsumentem usług:

1. wymagające bliskości konsumenta i producenta

2. nie wymagające bliskości konsumenta i producenta

ad.1) 3 kategorie

• kiedy jest niemobilny użytkownik, a mobilny dostawca, np. usługi budowlane

• mobilny użytkownik, a niemobilny dostawca usług, np. pralnie, stomatologia

• mobilny użytkownik i mobilny dostawca ,np. usługi fryzjerskie, kosmetyczki

ad.2)

usługi na odległość „Long Distance Services” , np. bankowe, ubezpieczeniowe.

Bariery w handlu międzynarodowych usług:

1. zakłócenia w dostępie do rynku: licencje, ograniczenia

2. zakłócenia transakcji i struktury finansowej

3. zakłócenia w dostępie do czynników produkcji , np. restrykcje

4. zakłócenia marketingowe ,np. stosowanie kontyngentów

5. zakłócenia wywołane przez działanie poszczególnych rządów

GATS - General Agreement on Trade in Services.

Z punktu widzenia G - 10 ( KNR ):

1. uważały, iż różnice między handlem usługami i towarami są tak duże, że nie może być wspólnej płaszczyzny do negocjacji.

2. postulowały wyłączenie negocjacji o usługach z rundy Urugwajskiej

3. zaproponowały stworzenie GATS z zastrzeżeniem iż kraje słabiej rozwinięte powinny być w nim traktowane w sposób uprzywilejowany

Porozumienie GATS składa się z 5 części i 4 aneksów:

cz.I - zawarta jest definicja, kategoria usług, właściwości i zakres stosowania usług w handlu międzynarodowym.

cz. II - zbiór podstawowych i zasadniczych zobowiązań dyscyplinujących strony

cz. III - zawiera klauzule precyzujące dostęp do rynku i narodowego traktowania zagranicznych usług

cz. IV - harmonogram liberalizacji handlu usługami

cz. V - klauzule instytucjonalne „Council on Services”

Aneksy dotyczą:

1. przypływu siły roboczej

2. usług finansowych

3. telekomunikacji

4. transportu lotniczego

Zobowiązania Polski wobec GATS to poprawa dróg, transportu.

Jeżeli chodzi o usługi mamy więcej przychodów, bowiem usługi nasze są stosunkowo tańsze.

1. Koncentracja zasług w KWP

2. Dominacja tych krajów we wszystkich rodzajach usług (inwestycje kapitałowo-zagraniczne)

3. Najwięksi eksporterzy usług są równocześnie największymi eksporterami towarów.

Migracja, Imigracja, Emigracja

Międzynarodowe migracje siły roboczej (MMSR)

Migracja - jest to zmiana miejsca pobytu na okres dłuższy niż rok i wiąże się z problemem osiedlenia.

Emigracja - jest to opuszczenie ich dotychczasowego miejsca zamieszkania na okres dłuższy niż rok.

Imigracja -jest to napływ ludzi do danego kraju na okres dłuższy niż rok i osiedlenie się.

Rodzaje migracji:

• migracja stała - dłużej niż 1 rok

• migracja czasowa

• migracja wahadłowa (codzienna)

Przyczyny powstania MMSR:

• ekonomiczne

• polityczne

• ideologiczne

• religijne

• czynnik językowy

• odrębność zwyczajów

• bariery związane z nieuznawaniem dyplomów

• warunki klimatyczne i sanitarne

• utrata kontaktów rodzinnych

Efekty dla kraju eksportującego siłę roboczą:

• korzystne dla pozostałych (większe płace)

• wpływy z zagranicy

Skutkiem przyjmowania siły roboczej jest wzrost produkcji, lecz spadek płacy realnej.

Bariery migracji:

• znajomość języka

• odrębność systemów prawnych

• nieuznawanie dyplomów

Uwarunkowania związane z migracją siły roboczej dzielimy na 3 grupy:

1. uwarunkowania powszechne

2. uwarunkowania w kraju emigracji

3. uwarunkowania w kraju imigracji

ad.1) 3 czynniki wpływające na to uwarunkowanie:

• czynnik technologiczny (rozwój przyspiesza tempo przepływu ludności)

• czynnik społeczno - ekonomiczny

• czynnik psychologiczny

ad.2) czynniki dotyczące uwarunkowań w kraju emigracji:

• prawny

• ekonomiczny (zjawisko bezrobocia, system mieszkaniowy)

• demograficzny

• społeczno - polityczny

ad.3)

• prawny (wymaganie wiz)

• ekonomiczny (wielkość bezrobocia - kontrola poprzez zawieranie umów)

• społeczno - polityczny (opinia publiczna, szowinizm wobec emigrantów)

• historyczny (centra uchodźstwa)

Kierunki emigracji:

• Kanada

• USA

• Australia

Fale migracji:

1. fala emigracji głównie w Europie po II wojnie światowej, związane z jej zakończeniem.

2. fala związana z procesem dekolonizacji

3. fala związana z boomem gospodarczym w Europie w latach 60 - tych (gastarbeiterzy z Grecji, Włoch)

4. fala związana z polityką (początkowo napływ ludzi z Europy - Wschodniej ; Węgry po 56r. ; Czechosłowacja po 68r. ; Polska po 81r.)

W Unii Europejskiej następuje swoboda przepływu czynników produkcji, jak również siły roboczej.

Transfer kapitału

Wg Marksa transfer kapitału jest to wywóz wartości, której zadaniem jest przynoszenie za granicą wartości dodatkowej.

Międzynarodowy transfer kapitału odnosi się do wzajemnego udzielania i pozyskiwania pożyczek przez poszczególne kraje.

Hilferding rozróżnia:

• właściwy wywóz kapitału, czyli taki który przynosi przyrost wartości dodatkowej za granicą

• przemieszczanie się kapitału za granicą, kiedy występuje sytuacja, gdy wartości kapitału przenosi się za granicę i uzyskaną tam wartość dodatkową wykorzystuje w kraju w którym osiadł.

Przyczyny swobodnego transferu kapitału we współczesnej gospodarce:

1. Liberalizacja przepisów dotyczących przepływu kapitału.

2. Gwałtowny rozwój telekomunikacji.

Formy wywozu kapitału:

1. produkcyjny, kiedy wartość dodatkowa wraca do kraju macierzystego w postaci zysku

2. pożyczkowy, gdy dochód wraca do kraju w postaci procentu

Międzynarodowy oficjalny ruch kapitału związany jest z działalnością podejmowaną przez autorytety monetarne poszczególnych krajów.

Kredyty zagraniczne mogą to być:

• depozyty przekazane na rachunek dłużnika, za które płaci %

• zapis księgowy u wierzyciela i dłużnika

• zakup zagranicznych obligacji, wówczas emitent obligacji jest zobowiązany płacić ich nabywcom stałe oprocentowanie od wartości

Kredyty zagraniczne dzielą się ze względu na sposób finansowania:

1. kredyty związane ze sposobem ich wykorzystania ,np. kredyt na zakup towarów u wierzyciela

2. kredyt o charakterze finansowym, który nie warunkuje sposobu jego wykorzystania

Podmiotami kredytów zagranicznych mogą być banki, rządy.

Ze względu na długość udzielanego kredytu dzielimy je na:

1. krótkoterminowe (do 1 roku)

2. średnioterminowe (3 - 5 lat)

3. długoterminowe (powyżej 5 lat)

Inwestycje portfelowe - mają miejsce wówczas gdy kupując akcje przedsiębiorstw, czy też obligacje mamy na celu osiąganie dochodów z tytułu ich posiadania. Dają one właścicielom prawo do udziału w zysku, ale nie mają oni prawa podejmowania decyzji związanych z działalnością przedsiębiorstw.

Inwestycje bezpośrednie mają miejsce wówczas jeśli kupując udziały przedsiębiorstwa stajemy się jednocześnie współwłaścicielami tego przedsiębiorstwa. Mając pakiet kontrolny akcji uzyskujemy prawo do kontrolowania działalności tego przedsiębiorstwa.

BIZ - jest to wywóz środków rzeczowych lub finansowych w celu podjęcia produkcji poza krajem.

Przyczyny powstania BIZ

1. chęć zdobycia nowych rynków zbytu

2. ominięcie barier występujących w handlu zagranicznym

3. dostęp do tańszej siły roboczej i tańszych surowców

4. ułatwienia finansowe występujące w kraju lokaty kapitału

W XIX wieku głównym dłużnikiem były St. Zjednoczone wykazujące zapotrzebowanie na kapitał. Był on potrzebny do rozwoju kolejnictwa, dróg, przemysłu. Dostarczycielem była Anglia, Francja. Przed I wojną św. USA stają się również eksporterem kapitału.

Ruch kapitału po 1913 uwarunkowany był następującymi czynnikami:

1. w dalszym ciągu silnym popytem na surowce i żywność ze strony KWR

2. silnym popytem na tanią siłę roboczą (co wiąże się z migracją siły roboczej)

3. eksport kapitału wiązał się z rozszerzeniem rynków zbytu dla krajów uprzemysłowionych

4. eksport kapitału stanowił w tym okresie znaczną część wytworzonego w krajach uprzemysłowionych produktu globalnego.

Po I wojnie św. Maleje eksport z Europy Zach. na rzecz importu z Wlk. Brytanii.

Cechy transferu kapitału po II wojnie światowej:

1. dominującą formą eksportu kapitału stały się bezpośrednie inwestycje zagraniczne

2. maleje udział eksportu kapitału w tworzeniu produktu globalnego

3. powstaje nowy strumień transferu kapitału, tzn. z krajów, które dotąd były tradycyjnie słabo rozwiniętymi do krajów uprzemysłowionych lub innych słabo rozwiniętych.

4. tradycyjnie jednak głównymi odbiorcami i dawcami kapitału są kraje uprzemysłowione.

Po II wojnie światowej wyróżnić możemy następujące etapy związane z transferem kapitału:

1947 - 1957 tylko USA mają nadwyżkę towarów, następują ostre ograniczenia w handlu międzynarodowym, co również wpływa na ograniczenie rynku kapitałowego ; kraje Europejskie stały się importerami kapitału netto

1958 - 1968 w gospodarce światowej występuje znaczna stabilizacja gospodarek krajów uprzemysłowionych ; liberalizacja handlu oraz liberalizacja w zakresie obrotów kapitałowych ; rośnie liczba i znaczenie przedsiębiorstw ponadnarodowych

1969 - 1979 wyraźne przesunięcie eksportu kapitału z kolonii do krajów uprzemysłowionych ; dalszy wzrost przedsiębiorstw ponadnarodowych

„Wyzwaniem amerykańskie” (J.J. Servan - Schreiber) oznacza że kapitał amerykański był lokowany głównie w krajach Europy zachodniej.

Po 1979 do chwili obecnej powstaje zjawisko „wyzwania europejskiego”, co oznacza iż kapitał z krajów Europy zach. Przemieszcza się głównie do USA.

Przełom lat 70-tych i 80-tych - wzrasta znaczenie japońskich i europejskich przedsiębiorstw ponadnarodowych ; wzrasta w szalonym tempie liczba zagranicznych inwestycji bezpośrednich w USA

ZIB w USA o 43% z 16%.

Przyczyny gwałtownego wzrostu lokaty kapitału w USA:

1. pogorszenie się sytuacji płatniczej w USA i spadek kursu dolara

2. zmniejszenie się rozpiętości między kosztami produkcji USA i w innych krajach

3. obawa przed wzrostem protekcjonizmu w handlu USA z innymi krajami

4. zmniejszenie restrykcji ze strony ameryki wobec importowanego kapitału

5. dostęp do nowoczesnych technologii amerykańskich, nowoczesnych organizacji przedsiębiorstw i nowoczesnego marketingu

6. strategia amerykańskich przedsiębiorstw ponadnarodowych

1980 do chwili obecnej - wzrasta udział i znaczenie BIZ-u w świecie ; występuje większy stopień otwartości gospodarek narodowych wobec BIZ-u ; występuje relatywnie wysokie tempo wzrostu dochodu narodowego w krajach uprzemysłowionych ; rewolucja telekomunikacyjna ; wzrasta konkurencyjność krajów słabo rozwiniętych jako miejsce lokaty kapitału.

Triada gospodarcza

W 1972 roku Węgry jako pierwszy kraj dopuścił do swojej gospodarki obcy kapitał - Polska w 1976 roku.

Rok 1990 jest przełomowym okresem polityki zagranicznej z przyciągnięciem obcego kapitału do krajów Europy środkowo - wschodniej.

Elementy:

1. Uaktualnienie przepisów prawnych

2. Ulgi podatkowe

3. Możliwość repatriacji zysków i kapitałów

Przyczyny inwestowania w gospodarkę Węgierską:

1. Najbardziej bezpieczne przepisy prawne.

2. Swoboda w dostępie do rynku.

3. Wysoka stabilność polityczno - gospodarcza.

4. Najbardziej zaawansowane reformy gospodarcze dotyczące:

• systemu gospodarczego i finansowego

• systemu bankowego

• tworzenie rynku kapitałowego

5. Stosunkowo wysoko rozwinięta infrastruktura

6. Zdyscyplinowana siła robocza

7. Długie tradycje ze współpracy z kapitałem zachodnim

1. Ustawa mówi o możliwości inwestowania w 100% i możliwości zakupu nieruchomości.

2. Ustawa mówi o inwestycjach dokonywanych na terenie Węgier przez rezydentów. Zgodnie z tą ustawą można wywozić swobodnie kapitał, uzyskany zysk. Mówi o całkowitym pokryciu strat związanych z nacjonalizacją przedsiębiorstw lub z innymi przepisami.

Około 1/3 kapitału pochodzi z USA; około 16 % Niemcy; około 12% Austria (inwestycje gospodarkę Węgierską).

Bariery zniechęcające do inwestycji w regionie Europy środkowo - wschodniej:

1. Niestabilność przepisów prawnych i warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

2. Trudności w dostępie do niewygodnych informacji.

3. Sposoby finansowania inwestycji.

4. Ograniczenie walutowe.

5. Formalności inwestycyjne.

6. Skomplikowane prawa własności.

7. Niestabilna polityka podatkowa.

8. Słabo rozwinięta infrastruktura.

Ustawa z 06.1991 roku mówi o spółkach z udziałem kapitału zagranicznego:

założenie:

1. minimum kapitałowe dla spółek zoo wynosi 4.000 zł, a w przypadku S.A. wynosi 100.000 zł

2. ustawa ta pozwala na pełny transfer kapitału i zysku

3. znosi automatyzm reakcji podatkowych

4. wyrównuje podatki dochodowe dla przedsiębiorstw Polskich i z udziałem kapitału zagranicznego do 40%

Warunki przysługiwania wakacji podatkowych:

1. Zainwestowany kapitał nie może być mniejszy niż 2.000.000 ECU

2. Muszą to być przedsiębiorstwa wprowadzające nowe technologie

3. Musi to dotyczyć regionów z dużym bezrobociem

Powiązanie z kapitałem zagranicznym w Polsce może przyjąć postać:

1. Join ventures

2. Spółki z udziałem kapitału zagranicznego (np. wykup udziałów)

3. Inwestycje portfelowe (kupno akcji i obligacji)

I Z w Polsce (inwestycje zagraniczne)

Bodźce do inwestowania w Polsce:

1. znaczny i chłonny rynek zbytu

2. brak konkurencyjności na naszym rynku

3. koszty produkcji, czyli względnie tania siła robocza

4. wielkość nakładów kapitałowych

5. trudności z wejściem towarów na Polski rynek

6. znaczenie rynku polskiego w długoterminowych planach rozwoju firmy (zakłada się iż Polska będzie pomostem między Europą Wsch. I Zach.)

7. wysokie zyski wynikające z polityki finansowej i celnej

8. prawo do własności intelektualnej

Warunki sprzyjające wejściu obcego kapitału:

1. ustabilizowana sytuacja polityczna, ekonomiczna i społeczna

2. jasny, przejrzysty, system prawny i ekonomiczny

3. stabilne ustawodawstwo w zakresie inwestycji

4. prawo o ochronie wartości intelektualnej

Bariery w handlu (w inwestowaniu)

1. nie ma długotrwałej polityki (podatki, cło)

2. zły system bankowy

3. system telekomunikacji niewłaściwy

4. ograniczenia walutowe

5. niska wydajność pracy

6. wysoki poziom inflacji

7. słaba znajomość języków obcych

8. obcy kapitał może tworzyć tylko spółki akcyjne i Z o.o.

Inwestycje w Polsce:

1. Najwięcej zainwestował Fiat

2. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju

3. Polsko - Amerykański Fundusz Przedsiębiorczości

Na 429 spółek powstałych w Polsce 95 to kapitał Niemiecki, 72 Amerykański (dane z 07 1996)

Przedsiębiorstwa wielonarodowe

Przedsiębiorstwa ponadnarodowe są to przedsiębiorstwa angażujące się kapitałowo w różnych krajach i na różnych rynkach. Powstają one poprzez procesy pionowej lub poziomej akumulacji kapitału.

Podział przedsiębiorstw ponadnarodowych:

• regionalne

• globalne

Mamy 35.000 przedsiębiorstw ponadnarodowych. Kontrolują około 16% majątku produkcyjnego (państwowego).

Cele działalności przedsiębiorstw ponadnarodowych:

1. Osiągnięcie wyższej stopy zysku

2. Ominięcie barier występujących na rynku

3. Ominięcie pewnych postanowień rządowych np. dotyczących podatków zagranicznych

4. Możliwość wejścia na rynki instytucji integracyjnych np. Unii Europejskiej.

5. Minimalizacja ryzyka (ryzyko walutowe, strajkowe, społeczno - polityczne)

6. Walka konkurencyjna na rynku.

MNE (Multinational Enterpizes) może wykupić akcje danego przedsiębiorstwa.

Dlaczego MNE nie stawiają sobie wśród celów działalności dostępu do tańszej siły roboczej:

1. W wielu branżasz znaczenie kosztów siły roboczej i surowców znacznie zmalała.

2. Przedsiębiorstwo międzynarodowe działa na wielu rynkach co pozwala mu na niwelowanie kosztów.

MNE mogą inwestować w dwóch formach:

1. Związany jest z chęcią opanowania rynku i ominięcia barier występujących na tym rynku (od kilku do kilkudziesięciu milionów dolarów); produkcja dóbr konsumpcyjnych, produkcji prefabrykatów, prostych dóbr inwestycyjnych.

2. Ma miejsce wówczas jeżeli przedsiębiorstwu ponadnarodowemu chodzi o skorzystanie ze strategicznych elementów przewagi jakie daje rynek (inwestycje są miliardowe)

Greenfield - typ inwestycji MNE; budowa wszystkiego od początku szczególnie w krajach biednych.

Zakres MNE (kontrola przez MNE):

1. Dobra konsumpcyjne trwałego użytku - 70% sprzedaży światowej

2. Produkcja samochodów - 58% sprzedaży światowej

3. Linie lotnicze - 58% sprzedaży światowej

4. Produkcja komponentów elektrycznych i elektronicznych - 55% sprzedaży światowej

5. Produkcja stali - 50% sprzedaży światowej

Oligopolizacja - chęć tworzenia większych przedsiębiorstw.

Technologia - nauka dotycząca metod wytwarzania i przetwarzania surowców, półproduktów i wyrobów gotowych. Celem jest zapoznanie się z zasadami opracowywania i przetwarzania procesów technologicznych w celu otrzymania pożądanego produktu.

Transfer technologii - transmitowanie wiedzy technicznej i umiejętność jej zastosowania w produkcji określonego towaru.

Technologia (pojęcie szersze) jest to ogólna wiedza techniczna dotycząca danej dziedziny techniki.

Technologia (pojęcie węższe) jest to konkretna wiedza technologiczna, tzn. umiejętność zastosowania jej w produkcji określonych towarów.

Przesłanki transferu technologii:

1. z punktu widzenia krajów słabo rozwiniętych

• chęć zniwelowania różnic w rozwoju poziomu gospodarczego.

• kraje te zmieniają strukturę gospodarczą z surowcowo - rolniczych na przemysłową, podejmują produkcję artykułów przemysłowych, które następnie chcą eksportować na rynki krajów wysokorozwiniętych.

• obniżenie kosztów produkcji

2. z punktu widzenia krajów i firm wysokorozwiniętych, które kontrolują transfer technologii i zachowują monopol na nowe technologie dopóki ktoś ich nie dogoni, wówczas udostępniają odpłatnie technologię, ale stosują szereg zastrzeżeń (wielkość produkcji, eksportu, itp.)

Firmy rozwijające technologie są to małe i wysoko wyspecjalizowane firmy, często niezdolne do wykorzystywania swoich wynalazków.

Formy transferu technologii:

1. zakup za granicą produktu globalnego, aby potem produkować go w kraju (imitacja)

2. przemieszczanie się ludzi - wiedzy i umiejętności

3. w ramach firm międzynarodowych polegający na zakładaniu filii z produkcją opartą na własnej technologii

4. tworzenie spółek z kapitałem mieszanym z kapitałem kraju, któremu udziela się technologii

5. sprzedaż licencji i patentów, co pozwala na uruchomienie produkcji określonych wyrobów w kraju, który je kupuje

6. kooperacja przemysłowa - kontrakt o ogromnym zakresie współpracy gospodarczej, przemysłowej, technicznej przy produkcji określonych towarów.

7. doradztwo techniczne , np. budowa zakładu pod klucz, czyli nadzór jego produkcji

8. leasing (wynajem lub dzierżawa na własność)

• netto (sam najem lub dzierżawa)

• brutto (najem lub dzierżawa + obsługa i konserwacja

• bezpośredni (wynajmującym jest producent towaru )

• pośredni (wyspecjalizowane instytucje) , np. banki pośredniczące w udzielaniu kredytów

9. wymiana samej dokumentacji

10. świadczenie usług technicznych

11. forma pomocy naukowej

Transfer pionowy technologii - polega na przekazaniu kompleksowych informacji do badań podstawowych poprzez stosowanie, wytwarzanie produkcji prototypowych, poprzez wdrożenie ich do produkcji na skalę przemysłową.

Transfer poziomy - polega na przekazaniu technologii zastosowanej przy produkcji określonego wyrobu w jednym kraju w celu podjęcia produkcji takiego samego wyrobu w innych krajach.

Kontrolowany transfer technologii - dotyczy przede wszystkim obrotu towarowego.

Niekontrolowany transfer technologii dotyczy wiedzy technicznej.

Międzynarodowy rynek transferowy technologii dzieli się na:

1. tzw. wolny rynek na którym zawierane są umowy między niezależnymi podmiotami

2. gospodarczy, gdzie występuje odpłatny transfer technologii dla celów militarnych.

3. w ramach przedsiębiorstw ponadnarodowych, tzn. miedzy firmą macierzystą a jej filiami za granicą

Zagraniczna Polityka Ekonomiczna (ZPE)

Jest to świadoma działalność państwa w zakresie obrotów zagranicznych i na tą politykę składają się: cele jakie stawia sobie państwo oraz instrumenty, przy pomocy których cele te będą realizowane.

Bezrobocie można zmniejszyć przy:

• zmniejszenie stopy oprocentowania kredytu (w kraju)

Polityka dzieli się na :

1. polityka autonomiczna

2. polityka konwencyjna

ad.1)

podejmowanie decyzji w sferze z zagranicą bez uzgodnienia z partnerami. Na tą politykę mogą sobie pozwolić kraje bardzo bogate.

ad.2)

polega na uzgadnianiu postępowania przy pomocy umów i porozumień dwu lub wielostronnych

W ZPE wyróżniono dwa nurty:

1. koncepcja wolnego handlu

2. koncepcja polityki protekcyjnej

ad.1) nie było silnej interwencji państwa. Była konkurencja. Tak więc, jako takiego wolnego handlu klasycznego nie było. Wolny handel występuje, kiedy w krańcowym przypadku mamy do czynienia z wolną konkurencją, wówczas generalnie nie stosuje się ograniczeń i przeszkód w handlu. Z tą polityką wiąże się zasada równego traktowania partnerów.

ad.2) zastosowanie śr. polityki handlowej chroniących pojedyncze sektory polityki lub całej polityki państwa przed napływem ,np. towarów do danego kraju.

Szczególną formą ZPE jest polityka „Autarkia”. Polega ona na tym iż kontrola rządowa nad handlem zagranicznym ma zapewnić samowystarczalność gospodarczą, np. Niemcy hitlerowskie, odizolowanie krajów socjalistycznych od krajów kapitalistycznych.

Ewolucja ZPE:

1. Przełom XV i XVI wieku (budowanie gospodarki ekonomicznej); celem tej polityki było zapewnienie wysokich dochodów w postaci gromadzenia kruszców.

1. Wprowadzono zakaz wywozu kruszców.

2. Stosowano opłaty wobec kupców przyjeżdżających do danego kraju.

3. Wprowadzono nakazy wydawania przez przyjeżdżających posiadanego kruszca.

4. Wprowadzenie zachęt w celu zwiększenia eksportu i równocześnie wprowadzenie środków zmniejszający rozmiary importu.

2. Produkcja przemysłowa.

Anglia i Francja - zwolennicy wolnego handlu; pozostałe kraje Europejskie i USA były za protekcjonizmem.

Argumenty stosowania wolnego handlu:

1. Zachęca do najbardziej korzystnej produkcji

2. Krytykowali merkantylizm.

3. Produkcja na wielką skalę.

Przeważą skłonność do protekcji w celu ochrony pozycji monopolistycznej i maksymalizacji zysków.

4. Wielki kryzys

Wówczas kraje stosują bardzo ostre środki protekcjonizmu, bądź wprowadzają nowe.

Środki nowe:

1. wprowadzono ograniczenie ilościowe przywozu lub wywozu

2. wprowadzono ograniczenie dewizowe

3. wprowadzono na szerszą skalę politykę pieniężną (chodzi o dewaluację - manipulowanie kursem)

4. stworzono strefy walutowe

5. nasilenie powiązań między kolonizmem, a imperiami

5. Okres po II wojnie światowej.

Powstają dwa nurty w ZPE:

1. neoliberalizm (trwał od drugiej połowy lat 60-tych)

2. neoprotekcjonizm (po drugiej połowie lat 60-tych)

posiada dwie cechy:

• ma selektywny charakter

• wprowadza nowe środki polityki handlowej. Pojawiły się bariery pozataryfowe (np. przepisy sanitarne, dotyczące składu produktów).

Pojawiły się ograniczenia dobrowolne albo samoograniczenia.

Narzędzia polityki handlowej

1. Dzielimy na:

1. bezpośrednie - wiążą się ze sferą obrotu towarowego i kapitałowego

2. pośrednie - to ,np. polityka kursu walutowego, interwencja państwa, czyli wpływanie w sposób pośredni na wymianę

2. Dzielimy na:

1. narzędzia związane z polityką autonomiczną

• taryfowe, np. cła

• parataryfowe, podwyższają cenę

• pozataryfowe, np. podatki

2. narzędzia związane z polityką konwencyjną. Charakterystycznym instrumentem są klauzule.

• Klauzula Największego Uprzywilejowania

• Klauzula Narodowa

Kl. Naj. Uprzywilejowania oznacza zobowiązanie się danego kraju do traktowania towarów swego partnera (w umowie wielostronnej partnerów) nie gorzej niż jakiegokolwiek najbardziej ,np. uprzywilejowanego kraju.

Kl. Narodowa polega na tym iż kraj A zobowiązuje się wobec kraju B, że na swoim terytorium w zakresie ustalonym umową, nie będzie traktował towarów z kraju B gorzej niż własnych,.

Wyjątki wobec K.N.U. - stosowanie:

1. ustępstwa i przywileje przyznawane sobie przez państwa sąsiedzkie w ramach ruchu granicznego

2. ustępstwa i przywileje przyznawane przez kraje z tytułu ich przynależności do stref wolnego handlu i Unii Celnej

3. preferencje celne przyznawane krajom rozwijającym się w ramach generalnego systemu preferencji.

Inne klauzule:

1. Klauzula Ochronna - przyznaje krajowi importera prawo do zastosowania środków ochronnych, np. wyższe cła, w sytuacji jeżeli import towaru z określonego kraju dokonuje się w takich ilościach i na takich warunkach, że powoduje zakłócenie w gospodarce lub w jej wybranym sektorze.

2. Klauzula Antydumpingowa - przyznaje krajowi prawo do wprowadzenia środków ochronnych w sytuacji, gdy stwierdzi się, że import towarów dokonywany jest na warunku dumpingowym, i gdy jest to szkodliwe dla kraju importera.

3. Klauzula Zamrożeniowa (stand still) zobowiązuje strony umowy do niewprowadzania wobec siebie nowych ceł i ograniczeń ilościowych, a stosowane dotąd środki polityki handlowej nie zostaną powiększone.

Narzędzia polityki autonomicznej

Wszystkie te narzędzia dzielą się na:

1. taryfowe

2. parataryfowe

3. pozataryfowe

Cło - opłata nakładana na towar w momencie przekraczania granicy

1. cła dzielą się na kierunek ruchu towarów:

• eksportowe - w celu zachowania cen wewnętrznych na stałym poziomie

• importowe - stosuje się w celu ochrony produkcji krajowych

• tranzytowe - ze względu na bilans płatniczy

Cła eksportowe stosowane są głównie przez kraje słabo rozwinięte, traktując je jako źródło dochodu do budżetu lub środek regulujący wielkość eksportu.

2. z punktu widzenia technicznego

• ad valorem - od wartości

• specyficzne - od ilości

3. ze względu na rodzaj taryfy:

• maksymalne - stosowane wobec krajów niekontaktowych

• minimalne - stosowane wobec krajów z którymi mamy umowę lub Klauzulę Najw. Uprzyw.

4. ze względu na sposób traktowania partnera

• 
  preferencyjne

• 
  
  wyrównawcze

• antydumpingowe

5. ze względu na ekonomiczny efekt cła:

• fiskalne - jeśli są źródłem dochodu budżetu państwa

• ochronne - najczęściej, jeśli zależy nam na ochronie produkcji krajowej lub wybranej gałęzi

• ekspansywne - dotyczą monopolistycznej na rynku wewnętrznym.

Strefa wolnego handlu - ma miejsce wtedy gdy kraje w niej uczestniczące rezygnują między sobą ze stosowania ceł, ale na zewnątrz każda z nich zachowuje autonomię w zakresie ceł w stosunku do krajów trzecich.

Unia Celna to porozumienie w wyniku którego kraje wchodzące w skład Unii nie stosują wobec siebie ceł, ale na zewnątrz wobec krajów trzecich mają wspólną taryfę.

Powstanie Unii Celnej powoduje w handlu międzynarodowym dwa efekty:

1. kreacji - powstaje nowy strumień handlu w ramach Unii, co jest korzystne dla handlu międzynarodowego, gdyż jeden z krajów rezygnuje z produkcji nieefektywnej, niewykorzystane środki przeznaczając na lepsze efekty.

2. przesunięcia - polega na przesunięciu strumienia handlu przy niższych kosztach produkcji z krajów z poza Unii do krajów wchodzących w skład Unii - produkujących przy wyższych kosztach.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Najważniejsza instytucja świata. Powstał na konferencji w Bretton Woods w 1944 roku. Kraje postsocjalistyczne biorące udział: Polska, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, ZSRR (nie przystąpił do funduszu). Obecnie 182 kraje zawierają się w Funduszu.

Szwajcaria - współpracowała i dopiero w 92 roku przystąpiła do Funduszu.

Polska należała do instytucji do 50 roku, potem wystąpiła i ponownie w 86 roku ratyfikowała umowę.

Główne funkcje:

• Strażnik międzynarodowego systemu walutowego.

• czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem.

• Druga poprawka w 78 roku wprowadziła reguły kursowe (exchange arrangements) - kraje mają dowolność w wyznaczaniu reguły kursowej. Kraje mogą również wybrać reguły, które odnoszą się do koszyka walut SDR - Special Draving Rights (składa się z USD, DM, Jen, Funta).

• koszyk 12 walut -ECU (pomimo, że zrzesza on 15 krajów)

• można przyłączyć się do zbiorowego kursu walutowego ,np. europejski system walutowy. W ramach porozumienia kursy w stosunku do siebie są stałe, a na zewnątrz są zmienne.

2. Funkcja kredytowa - instytucja gromadzi środki finansowe, które czasowo udostępnia swoim członkom w postaci kredytu.

3. Funkcja emisyjna - może emitować specjalne prawa ciągnienia. MFW wyposażony jest w środki finansowe:

1. środki własne - kwoty krajów członkowskich, środki wypracowane w toku działalności (SDR)

2. środki pożyczone - wszystko co MFW sam pożycza od krajów członkowskich.

Kwoty - główne źródło zasilające MFW.

Funkcje:

1. W zależności od wysokości kwoty udzielana jest pomoc, która jest proporcjonalna - im kraj ma wyższą kwotę w funduszu, to może uzyskać wyższy kredyt.

2. Przydział SDR odbywa się proporcjonalnie do kwot posiadanych w funduszu. Jest tutaj sprzeczność, bo np. kraje mało rozwinięte, mające małe kwoty otrzymują niski kredyt, pomimo że potrzebują dużo więcej pieniędzy.

Kwoty określone są formułą matematyczną, gdzie zawarte są:

• dochód narodowy

• złoto

• koszty, itp.

Podlegają one rewizjom co 5 lat.

3. Od kwoty uzależniona jest ilość głosów, jakimi dysponuje poszczególny kraj. Każdy kraj posiada 250 głosów podstawowych, otrzymuje 1 głos dodatkowy za 100.000 SDR, otrzymuje 1 głos uzupełniający za 400.000 SDR.

5 krajów (USA, Niemcy, Japonia, Anglia, Francja) mają swego dyrektora (każdy z nich). Ze względu na obszar swego dyrektora posiada Rosja, Arabia Saudyjska oraz Chiny. Pozostali są wybierani, a w sumie jest ich 24. Kraj ma tyle głosów, ile mają w sumie te kraje, które wchodzą w skład grupy, które go wybrały.

Kwoty największych krajów w SDR

	mld. SDR
1. USA	26 527
2. Niemcy, Japonia	8 247
3. Anglia Francja	7 415
4. Arabia Saudyjska	5 131
5. Włochy	4 591

Polska 9 885 mln

Suma wszystkich kwot wynosi ok. 145,5 mld SDR

USA posiadają prawo veta, ze względu na największą kwotę.

Początkowo 1 SDR = 1 USD , 0,88867 g. czystego złota.

Transza rezerwowa - to, co kraje wpłacają do funduszu w postaci walut wymienialnych (pomoc nieuwarunkowana ).

Transza - rata kredytowa.

Środki polityki parataryfowej

Opłatę wyrównawczą stosuje się wówczas, gdy władzom administracyjnym zależy na wyrównaniu różnicy między względnie niską ceną zagranicznego (importowanego) towaru, a względnie wysoką ceną wewnętrzną takiego samego towaru (produkowanego w kraju). Opłata podwyższa cenę towaru , ma charakter zmienny. Wynika to z faktu, że jeżeli cena wewnętrzna jest sztywna, a cena dobra zagranicznego ulega wahaniom, to różnica między nimi jest zmienna - odpowiednia do zmiany cen towaru zagranicznego.

Oprócz opłat wyrównawczych do środków parataryfowych należą podatki i opłaty inne niż opłaty wyrównawcze:

1. Opłaty wewnętrzne nakładane na art. importowane.

2. stosowane są w krajach, gdzie produkowane są dobra substytucyjne w stosunku do towarów importowanych.

3. Mogą one być narzędziem preferowania lub dyskryminowania niektórych krajów.

Przyczyny stosowania ww. instrumentów:

1. Unika się stosowania ceł na wysokim poziomie.

2. Istnieje swoboda państwa w stosowaniu polityki wew. Większa niż w przypadku stosowania ceł.

3. Te instrumenty nie są przedmiotem negocjacji.

4. Omawiane instrumenty regulowane są dekretami i zarządzeniami podczas, gdy cła ustanawiane są parlamentarnie.

Rodzaje opłat i podatków wewnętrznych:

1. manipulacyjne, statystyczne, administracyjne.

2. podatki specjalne

3. podatki formalne - równocześnie stosowane wobec produktów krajowych i importowanych.

4. zróżnicowane wg Asortymentów, w ten sposób że dotyczą tylko towarów importowanych.

Jeżeli towar eksportowany został opodatkowany w kraju importera, to w kraju eksportera musi on być zwolniony z opłat lub podatków.

Podatki mogą mieć charakter bezpośredni (obciążają cenę) lub pośredni (nie wchodzą w skład ceny).

Instrumenty pozataryfowe

Subwencje są to premie , ulgi, ułatwienia udzielane przez państwo przedsiębiorstwom krajowym w celu zachęcenia ich do eksportu i zwiększenia ich konkurencyjności na rynku światowym poprzez obniżenie cen artykułów eksportowych.

Najczęściej stosowane są w krajach słabo rozwiniętych z powodu:

• trudności ze znalezieniem rynku zbytu

• napięć występujących w bilansie płatniczym

Mamy 2 formy subwencji:

1. Bezpośrednie - są one wypłacane efektywnie eksporterowi poprzez państwo. Podstawy wypłat mogą być różne:

• wypłaty pewnych sum w ustalonej proporcji do wielkości eksportu.

• może to być zwrot eksporterowi różnicy między wyższą ceną wewnętrzną danego towaru, a niższą zagraniczną.

• w formie zwrotu niektórych wydatków związanych z działalnością eksportową, np. akwizycja, koszty transportu.

2. Pośrednie - nie są efektywnie wypłacane eksporterowi, ale występują w postaci ulg, ułatwień podatkowych, co obniża koszty produkcji.

Wyróżniamy kilka grup:

• ulgi i ułatwienia o charakterze fiskalnym, np. obniżenie podatków od zysku albo od płacy, wyłączenie z opodatkowania z całości lub części zysku z eksportu, zwrot eksporterowi ceł importowych, podatków i opłat wew. Po niższej cenie.

• ulgi i ułatwienia natury finansowo - kredytowej, np. w krajach WR stosuje się pierwszeństwo w przyznawaniu kredytów przedsiębiorstwom decydującym się na eksport lub wyłącza się te kredyty z ograniczeń ; pierwszeństwo w uzyskiwaniu dewiz na import niezgodnych surowców i materiałów ; bezpośrednie udzielenie przez państwo kredytu zagranicznego na zakup towarów krajowych lub udzielenie gwarancji dla tych kredytów.

• posunięcie państwa obliczone na stworzenie krajowemu eksporterowi możliwości otrzymania dodatkowych zysków w innej dziedzinie.

Przyczyny stosowania subwencji:

1. gdy zależy na rozwoju eksportu, a towary nie są konkurencyjne.

2. gdy państwo ma na celu upłynnienie nadwyżek w pewnych dziedzinach.

3. gdy dąży do zmniejszenia stopnia niewykorzystania mocy produkcyjnych w pewnych dziedzinach lub w całej gospodarce i do zwiększenia zatrudnienia.

4. gdy państwo dąży do stworzenia korzystnych warunków dla nowych produkcji.

5. aby poprawić sytuację w bilansie płatniczym.

Negatywy stosowania subwencji:

1. stymulują eksport i działają inflacyjnie.

2. osłabiają skłonności do inwestowania.

Inne środki pozataryfowe, które ograniczają volumen obrotu:

1. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) są to wszystkie posunięcia państwa ograniczające volumen eksportu bądź importu dla ilości bądź wartości dopuszczalnego eksportu bądź importu.

Przyczyny stosowania ograniczeń:

• wówczas gdy państwu zależy na ochronie określonej produkcji krajowej.

• w okresie kryzysu, ograniczenia mogą być instrumentem walki z bezrobociem.

• w celu poprawy bilansu płatniczego.

• czasami ze względów sanitarnych.

Wszystkie kontyngenty importowe dzielą się na:

• globalne - ustalane są autonomicznie.

• bilateralne - ustalane w umowach międzynarodowych.

Ograniczenia dewizowe - oznaczają zniesienie swobody obrotu dewizami, nakaz odsprzedaży państwu zarobionych dewiz oraz konieczność uzyskiwania zezwoleń na regulowanie płatności zagranicznych.

Cele stosowania:

1. aby uzyskać pełną kontrolę nad całością obrotów zagranicznych.

2. daje to państwu możliwości regulowania struktury wydatków dewizowych za granicą.

Polityka kursu walutowego zmierza do ustalenia i zabezpieczenia optymalnego poziomu kursu z punktu widzenia bilansu płatniczego i gospodarki wewnętrznej.

Zmiany kursu walut mogą być:

1. jednorazowa obniżka kursu naszej waluty w stosunku do waluty zagranicznej nosi nazwę dewaluacji.

2. jednorazowa podwyżka kursu naszej waluty w stosunku do zagranicznej nosi nazwę rewaloryzacji.

3. zmiana kursu może dokonywać się również w pewnym okresie czasu, wówczas obniżka kursu waluty naszej w stosunku do zagranicznej nosi nazwę deprecjacji, natomiast wzrost kursu naszej waluty do zagranicznej nosi nazwę aprecjacji.

4. działanie państwa ma na utrzymaniu istniejącego kursu walutowego.

Jeżeli wzrost cen wewnętrznych kraju, który przeprowadza dewaluację swej waluty jest niższy od stopnia dewaluacji, to wówczas wzrasta konkurencyjność eksportowanych towarów krajowych w stosunku do zagranicznych, tzn. cena jednostkowa towarów eksportowanych w przeliczeniu na walutę zagraniczną ulega obniżeniu.

W tej sytuacji ceny towarów importowanych wyrażone w walucie krajowej ulegają podwyższeniu.

Wzrost eksportu naszych towarów po dewaluacji zależy od elastyczności popytu zagranicznego na nasz eksport, natomiast zmniejszenie zakupów importowanych towarów po dewaluacji zależy od elastyczności popytu krajowego na towary importowane.

Do barier pozataryfowych należą jeszcze takie środki polityki jak:

1. Dobrowolne ograniczenia

2. Interwencjonizm państwowy, czyli zakazy rządowe, handel państwowy.

3. Formalności celne i administracyjne.

4. Przepisy sanitarne.

5. Świadectwo pochodzenia.

ITO - międzynarodowa organizacja handlu

WTO - światowa organizacja handlu

GATT - układ ogólny w sprawie taryf i handlu

W terminach od 21.11.1947r. do 24.03.1948r. w Hawanie spotkali się przedstawiciele KWR i zaakceptowali statut przyszłej międzynarodowej organizacji handlu, stąd statut ten nosi nazwę „karty hawajskiej”.

Założenia przyjęte w statucie:

1. stosowanie w wymianie handlowej KNU (Klauzuli Największego Uprzywilejowania) z wyjątkiem stref preferencyjnych powstałych między 1.06.1939r. a 1.06.1946r.

2. przeprowadzenie negocjacji taryfowych w celu obniżenia wysokiego poziomu stawek celnych

3. wyeliminowanie ograniczeń ilościowych w eksporcie, jak i imporcie z jednym wyjątkiem, że mogą być one stosowane gdy kraj przejściowo posiadał ujemny bilans płatniczy.

Celem ITO miało być:

1. Zbieranie materiałów na temat handlu międzynarodowego i ich analiza.

2. Ustalanie terminów konsultacji.

3. Ustalanie porozumień dwu i wielostronnych dotyczących cen surowców i towarów przemysłowych.

Zgodnie z art. 1 ITO, uczestnicy tej organizacji powinni:

1. dążyć do stałego (szybkiego) wzrostu dochodu narodowego

2. wzrostu produkcji, konsumpcji i wymiany towarowej

3. nieść pomoc krajom znajdującym się na wczesnym etapie rozwoju gospodarczego

4. zapewnić równe prawa w zakresie dostępu do surowców, gotowych produktów wszystkim uczestnikom ITO.

5. stosować wobec siebie zasadę wzajemności, korzyści i ustępstw, co wiąże się zaś z zasadą niedyskryminacji partnerów handlowych.

Tylko 2 kraje ratyfikowały „kartę hawajską” - Libia i Australia.

1948 ratyfikowano GATT. Do '52r. GATT przyjęło część założeń „karty hawajskiej”. Przyjęto część ze statutu ITO. Na GATT składa się:

1. wielostronny handel światowy poprzez działanie KNU

2. niedyskryminowanie, czyli równe traktowanie partnerów.

3. zasada interwencji w handlu światowym w przypadku, kiedy istnieje konieczność ochrony własnych przemysłów (nowopowstałych)

4. zasada eliminowania ograniczeń ilościowych w handlu światowym.

GATT sprawdził się w sferze obniżek taryfowych.

W 1964r. Powstało UNCTAD.

Określają metody i środki osiągania pewnych celów gospodarczych.

Badają prawa ekonomiczne rządzące procesami zachodzącymi w gospodarce światowej

Dotyczące Z.P.E. (zagr. przed. ekonom.) - na gospodarkę patrzymy z punktu widzenia jednego kraju, dotyczącą handlu zagranicznego

Dotyczące M.S.G. - jeśli świat traktujemy jako jednostkę dotyczącą handlu międzynarodowego

pszenica

sukno

Granica opłacalności dla USA

Granica opłacalności dla WB

SUKNO

PSZENICA

0

10 min

W.Br.

60 min

USA

30 min

W. Br.

15 min

USA

Międzynarodowy ruch kapitałowy

nieoficjalny

oficjalny

krótkoterminowe pożyczki

długoterminowe pożyczki

portfelowe

BIZ

53,5

U.S.A.

JAPONIA

194,0

18,0

131,1

EWG

W mld. USD

1,7

12,5

Cła retorsyjne

---