PRAWO KONSTYTUCYJNE - WYKŁAD 6

TEMAT: PROBLEMATYKA PARLAMENTARNA - CD.

Kadencja.

Kadencja - jest to z góry określony czas trwania pełnomocnictw Sejmu i Senatu; jest to okres na jaki ciała te zostały wybrane.

Kadencja Parlamentu ze swej istoty jest z góry sztywno określona. Oznacza to, że nie można dowolnie doprowadzać do skrócenia bądź przedłużenia kadencji. Kadencja Parlamentu w Polsce wynosi 4 lata i zwykle w innych państwach jest podobnie (4 lub 5 lat). Najkrótszą kadencją jest kadencja izby pierwszej Kongresu w USA (Izby Reprezentantów), która wynosi tylko 2 lata. Z kolei kadencją najdłuższą jest kadencja Senatu we Francji - trwa ona aż 9 lat.

Pewnym ewenementem jest Izba Lordów w Wielkiej Brytanii, gdyż nie ma ona w ogóle określonej kadencji.

Niekiedy spotyka się również tzw. częściową odnawialność składu Parlamentu. Odnosi się ona zawsze do izby drugiej i polega na tym, że skład izby drugiej jest odnawiany częściowo w periodycznych wyborach. Np. Senat w USA tak naprawdę nie ma kadencji; kadencję mają tylko senatorowie, którzy są wybierani na 6 lat, z tym, że co dwa lata wygasa mandat 1/3 składu Senatu (co 2 lata wyborcy wybierają 1/3 składu w Senacie). Jest to tzw. częściowa odnawialność składu Parlamentu - co jakiś czas wyborcy wybierają część składu Parlamentu.

W Polsce kadencja Sejmu i Senatu trwa 4 lata - mówi o tym art. 98 ust 1. zdanie 1 Konstytucji. Kadencja Senatu jest podporządkowana kadencji Sejmu. Oznacza to, że wraz z zakończeniem kadencji Sejmu kończy się kadencja Senatu.

Kiedy rozpoczyna się i do kiedy trwa kadencja Sejmu RP?

Polska Konstytucja przyjęła takie rozwiązanie, że kadencja Sejmu rozpoczyna się w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu, a kończy się w dniu poprzedzającym dzień zebrania się Sejmu kolejnej kadencji na pierwsze posiedzenie. Tak więc w Polsce nie ma przerwy między kadencjami. Konsekwencją tego, że nie ma przerwy między kadencjami jest to, że od dnia ogłoszenia wyników wyborów aż do dnia zebrania się Sejmu nowej kadencji (kilkadziesiąt dni) tak naprawdę istnieją dwa składy Parlamentu:

- stary skład, którego kadencja kończy się dopiero w dniu poprzedzającym dzień zebrania się nowego Sejmu na pierwszym posiedzeniu,

- i tzw. skład potencjalny, który rozpocznie swoją kadencję od dnia zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie).

W Polsce przyjęła się taka tradycja, że od dość długiego czasu przed wyborami aż do dnia poprzedzającego dzień zebrania się nowego Sejmu na pierwsze posiedzenie, „stary” Sejm nie odbywa posiedzeń. Jest to jednak tylko tradycja; Konstytucja nie zabrania by w tym czasie (od dnia wyborów do czasu zebrania nowego Sejmu) „stary” Sejm zbierał się na posiedzenia i podejmował uchwały i uchwalał ustawy.

Kadencja Sejmu trwa 4 lata, niemniej sposób, w jaki Konstytucja określa tryb zarządzenia wyborów do Sejmu sprawia, że kadencja Sejmu w niewielkim przekracza tę 4-letnią kadencję. Wynika to z tego, że w myśl art. 98 ust. 2 Konstytucji wybory do Sejmu muszą się odbyć w okresie 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji. Wyboru muszą się odbyć w niedzielę w dzień wolny od pracy. Wybory zarządza Prezydent, ale ma on tak naprawdę - zgodnie z art. 98 ust. 2 - do dyspozycji tylko 4 terminy (4 niedziele).

Przedłużenie kadencji Sejmu.

W wyjątkowych przypadkach możliwe jest przedłużenie i skrócenie kadencji Sejmu. Konstytucja ściśle określa, w jakich terminach możliwe jest przedłużenie i skrócenie kadencji. Przedłużenie kadencji Sejmu może nastąpić tylko w jednym przypadku - w razie wprowadzenia stanu nadzwyczajnego. W Polsce są przewidziane 3 stany nadzwyczajne:

1) stan wojenny,

2) stan wyjątkowy,

3) stan klęski żywiołowej.

W razie wprowadzenia któregokolwiek z w/w stanów nadzwyczajnych, kadencja Sejmu ulega przedłużeniu na czas trwania stanu nadzwyczajnego i 90 dni po jego zakończeniu (art. 228 ust. 7 Konstytucji). W innych przypadkach tak naprawdę kadencji Sejmu nie można przedłużyć. W okresie PRL były przypadki, kiedy kadencja Sejmu była przedłużana bądź skracana na mocy specjalnie w tym celu uchwalonej ustawy konstytucyjnej, która jednorazowo zawieszała postanowienia Konstytucji PRL. W obecnym katalogu źródeł prawa powszechnie obowiązującego nie ma ustawy konstytucyjnej i tak naprawdę nie wiadomo czy ustawa konstytucyjna może być przez Sejm uchwalona.

Skrócenie kadencji Sejmu.

Mówimy o skróceniu kadencji Sejmu, ale w innych krajach nazywa się to rozwiązaniem Parlamentu. Polska Konstytucja używa terminu „skrócenie kadencji Sejmu”. Jest tak dlatego, że tak naprawdę - czy to po podjęciu przez Sejm uchwały, czy też po podjęciu decyzji przez Prezydenta o skróceniu kadencji - Parlament nie ulega rozwiązaniu, dlatego, że kadencja Sejmu trwa aż do dnia poprzedzającego dzień, kiedy nowy Sejm zbierze się na pierwsze posiedzenie. W tym czasie Sejm, którego kadencja została skrócona (czyli w okresie kampanii wyborczej), może podejmować wszystkie konstytucyjne zadania; nie jest on niczym ograniczony (Sejm, którego kadencja została rozwiązana ma wszystkie kompetencje) .

Kadencja Sejmu może być skrócona:

1. przez sam Sejm - Sejm podejmuje uchwałę o skróceniu własnej kadencji większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Oznacza to, że większość 2/3 obliczamy nie od liczby posłów obecnych na sali, ale od ustawowej liczby posłów, a więc od 460 (bez względu na to ilu posłów wzięło udział w głosowaniu). Tak więc zawsze za podjęciem przez Sejm uchwały o skróceniu własnej kadencji musi głosować co najmniej 307 posłów. Skoro „za” musi paść większość 2/3 ustawowej liczby posłów, to oznacza, że te 2/3 ustawowej liczby posłów musi być obecnych na sali,

2. przez Prezydenta - Prezydent może, ale nie musi (fakultatywnie) skrócić kadencję Sejmu jeżeli Sejm i Senat nie zdoła przyjąć (uchwalić) ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy. Natomiast Prezydent musi (obligatoryjnie)skrócić kadencję Sejmu w razie niezdolności Sejmu do wyrażenia votum zaufania rządowi w trybie artykułu 155 Konstytucji. Przed podjęciem decyzji o skróceniu kadencji Sejmu, Prezydent musi zasięgnąć opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu. Jest to tylko opinia, więc nie jest ona wiążąca.

Zasada dyskontynuacji prac Parlamentu.

Zasada dyskontynuacji prac Parlamentu oznacza, że wraz z końcem kadencji Sejmu zostają zakończone wszystkie jego prace. Tak więc nowy Sejm rozpoczyna pracę z „czystym” kontem.

Niezależnie od tego, na jakim etapie znajdują się prace starego Sejmu, to zostają one zakończone, np. procedura uchwalenia ustawy może być już w trzecim czytaniu, ale i tak wraz z końcem kadencji Sejmu przepada. Aby „nowy” Sejm uchwalił tę ustawę - która w „starym” Sejmie była już w trzecim czytaniu - to praca nad tą ustawą musi zostać rozpoczęta na nowo.

Zasada dyskontynuacji ma swoje uzasadnienie czysto polityczne - chodzi o to, by nowa większość Parlamentarna (nowy Sejm) nie była obciążona sprawami nie załatwionymi przez „stary” Sejm; by nowa większość Parlamentarna miała maksymalną swobodę działania.

Od zasady dyskontynuacji istnieją wyjątki:

1. najważniejszym wyjątkiem jest uchwalenie wstępnego wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej,

2. wyjątek o znaczeniu historycznym - odnosił się do trybu uchwalenia Konstytucji RP z 1997 r. Polegał on na tym, że w 1994 r. postanowiono, że podstawą prac komisji konstytucyjnej będą wszystkie projekty wniesione do Sejmu poprzednich kadencji,

3. wyjątek ten dotyczy prac Sejmowej Komisji Śledczej - polega on na tym, że jeżeli Komisja Śledcza zakończy swoje prace i przedstawi sprawozdanie Sejmowi, to sprawozdanie to - w razie upływu kadencji Sejmu - może być rozpatrzone przez Sejm nowej kadencji,

4. wyjątek polegający na tym, że jeżeli zostanie złożony projekt ustawy przez grupę 100 tysięcy obywateli i Sejm nie zdąży tego projektu rozpatrzyć, to taki projekt jest przejmowany przez nowy Sejm.

Zasada dyskontynuacji nie jest zapisana w żadnym przepisie prawa. Możemy powiedzieć, że (w przypadku Polski) jest ona utrwalonym zwyczajem konstytucyjnym (jest to norma zwyczajowa).

Pierwsze posiedzenie Sejmu.

Pierwsze posiedzenie Sejmu jest posiedzeniem bardzo ważnym, dlatego, że od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu liczy się kadencja Sejmu oraz kadencja Senatu (kadencja Senatu zawsze jest równoznaczna z kadencją Senatu - rozpoczyna się i kończy zawsze wtedy, gdy rozpoczyna się i kończy kadencja Sejmu).

Pierwsze posiedzenie Sejmu i pierwsze posiedzenie Senatu zwołuje Prezydent w okresie 30 dni od dnia wyborów. Jeżeli kadencja została skrócona, to w okresie 15 dni od dnia wyborów. Pierwszemu posiedzeniu przewodniczy Marszałek senior - jest on powoływany przez Prezydenta spośród najstarszych wiekiem posłów. Marszałek-senior to nie jest poseł najstarszy, lecz właśnie jest to Marszałek powoływany przez Prezydenta z pośród najstarszych wiekiem posłów (regulamin Sejmu nie wyznacza żadnych granic wiekowych dla Marszałka-seniora). W Polsce był to zwykle Aleksander Małachowski z UP.

Na pierwszym posiedzeniu Sejmu posłowie składają ślubowanie, a następnie wybierają Marszałka Sejmu. Marszałek Sejmu jest wybierany bezwzględną większością głosów. Kandydatów na Marszałka Sejmu mogą zgłaszać grupy co najmniej 15 posłów.

[nauczyć się politycznych form zrzeszania się posłów i senatorów - kluby i koła parlamentarne]

Do utworzenia klubu parlamentarnego w Sejmie jest potrzebna grupa co najmniej 15 posłów. Można więc powiedzieć, że każdy klub parlamentarny może wysunąć kandydata na Marszałka Sejmu. Z tym, że przyjęło się w Polsce po 1989 roku, że zwykle jest tak (nie zawsze), że Marszałek Sejmu jest przedstawicielem największego ugrupowania parlamentarnego.

W dalszej kolejności na pierwszym posiedzeniu Sejm powołuje Wicemarszałków Sejmu. Są oni powoływania w takim samym trybie jak Marszałek Sejmu (bezwzględną większością głosów na wniosek co najmniej 15 posłów). Regulamin Sejmu nie określa liczby Wicemarszałków. Zawsze na pierwszym posiedzeniu Sejm decyduje o liczbie Wicemarszałków.

Zawsze na pierwszym posiedzeniu „stary” rząd składa dymisję.

Zasada sesyjności i zasada permanencji.

Parlament może obradować albo wg zasady sesyjności (na sesjach) albo wg zasady permanencji.

Zasada sesyjności - polega na tym, że w ramach kadencji Parlamentu wyodrębnia się krótsze odcinki czasowe, czyli sesje, w ramach których Parlament może zbierać się na posiedzenia. Np. kadencja Parlamentu Szwedzkiego trwa 3 lata. Co roku Parlament zbiera się na sesji. Sesja Parlamentu Szwedzkiego rozpoczyna się w pierwszy czwartek października a kończy się 31 maja. Jest to więc okres czasu, w którym Parlament Szwedzki może zbierać się na posiedzenia (od 1 czerwca do początku października trwają wakacje parlamentarne - Parlament w ogóle się nie zbiera). Obecnie w Polsce sesji nie ma (sesje występowały w okresie PRL).

Zasada permanencji - obowiązuje w Polsce; polega na tym, że Parlament może zbierać się na posiedzenia w dowolnym czasie w ramach kadencji. Oznacza to, że nie ma z góry określonych ram czasowych, w których posiedzenia Parlamentu mogą być zwoływane. Posiedzenia Parlamentu zawsze może być zwołane wtedy, kiedy izba czy Marszałek izby uzna to za stosowne. W Polsce posiedzenia zwołuje Marszałek Sejmu. Tryb permanencji obrad Parlamentu jest korzystniejszy z punktu widzenia kontroli nad rządem, dlatego, że Sejm może bez przerwy wykonywać swoje funkcje. Co prawda Parlament ma przerwę wakacyjną i świąteczną, ale nie ma żadnych prawnie postawionych przeszkód ku temu aby Parlament zebrał się np. w Boże Narodzenie.

Zasada jawności pracy Parlamentu.

Zasada jawności pracy Parlamentu jest wyrażona w art. 113 Konstytucji. Artykuł ten mówi również, że Sejm może uchwalić (bezwzględną większością głosów) tajność obrad jeżeli wymaga tego dobro państwa. Zasadą są jednak obrady jawne. Przejawy zasady jawności:

- publiczność ma wolny wstęp na obrady; każdy obywatel po uzyskaniu przepustki może udać

się na obrady Parlamentu),

- transmisje telewizyjne z obrad Parlamentu,

- jawność dokumentów przyjętych przez Sejm.

Zasada autonomii Parlamentu.

O zasadzie autonomii Parlamentu możemy mówić w aspekcie formalnym i w aspekcie materialnym.

W aspekcie formalnym zasada autonomii Parlamentu oznacza możliwość uchwalenia regulaminu (Sejmu i Senatu). W myśl art. 112 Konstytucji regulamin Sejmu określa:

1) organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu,

2) tryb powoływania i działalności organów Sejmu,

3) sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych

wobec Sejmu.

Regulamin Sejmu ma formę uchwały (nie jest ustawą). Wynika z tego, że regulamin Sejmu (jako uchwała, czyli akt prawa wewnętrznego) nie może określać praw i obowiązków innych podmiotów prawa. Prawa i obowiązki innych organów państwowych wobec Sejmu muszą wynikać z Konstytucji lub ustawy, ale regulamin Sejmu może określać (i określa) w jaki sposób organy państwowe wykonują swoje obowiązki wobec Sejmu. Tak więc regulamin Sejmu nie określa kompetencji, nie określa zadań innych organów państwowych, ale określa sposób ich wykonania. Ta materia nie może być przedmiotem regulacji ustawy; materia ustawy nie może wchodzić w materię regulaminu Sejmu (jest to wyjątek od zasady, że ustawa ma nieograniczony zakres przedmiotowy). Jeżeli ustawa będzie regulowała to, co należy do regulacji regulaminu Sejmu, to taka ustawa będzie musiała zostać uznana za ustawę niezgodną z Konstytucją.

Gdyby regulamin Sejmu miał postać ustawy, to wtedy autonomia Sejmu zostałaby naruszona, ponieważ w procedurze uchwalenia ustawy bierze udział Senat oraz Prezydent (organ władzy wykonawczej). Dlatego też regulamin Sejmu jest uchwalany w postaci uchwały, a nie ustawy.

Aspekt materialny zasady autonomii Parlamentu polega na stworzeniu Parlamentowi niezbędnych gwarancji swobody wykonywania mandatu. Ta swoboda to:

1. tzw. autonomia personalna - czyli wyłączność ustalania składu organów wewnętrznych,

2. autonomia budżetowa - czyli wyłączność ustalania budżetu,

3. autonomia terytorialna - czyli odrębność siedziby Parlamentu i wyłączność zarządzania tym terenem, do którego należy Parlament,

4. autonomia jurysdykcyjna - czyli wyłączność orzekania o sprawach immunitetu oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej posłów.

Organizacja wewnętrzna Sejmu.

W ramach organizacji wewnętrznej Sejmu wyodrębnia się organy kierownicze i organy pomocnicze. Do organów kierowniczych zaliczamy:

- Marszałka Sejmu,

- Prezydium Sejmu,

- Konwent Seniorów.

Natomiast organy pomocnicze to komisje sejmowe.

[Organizacja wewnętrzna Sejmu do samodzielnego nauczenia się:

- Marszałek Sejmu - rola (tylko spośród organów Sejmu on ma podstawę konstytucyjną),

kompetencje Marszałka Sejmu wynikające z Konstytucji i z regulaminu Sejmu,

- Prezydium - skład (Marszałek + Wicemarszałkowie), kompetencje (Prezydium opiera się

tylko na regulaminie i niektórych ustawach),

- Konwent Seniorów - skład i kompetencje,

- komisje - podział na komisje stałe (dzielą się na tzw. resortowe i problemowe) i

nadzwyczajne, sposób ustalania składu komisji, tryb działania komisji (uchwały w obecności

1/3 członków),]

Funkcje Sejmu.

O funkcjach Sejmu mówi art. 95 Konstytucji. W ust. 1 mamy wskazane, że władzę ustawodawczą w RP wykonują Sejm i Senat, a w ust. 2 jest powiedziane, że Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów.

I. Funkcja kontrolna Sejmu - Konstytucja powierza wykonywanie funkcji kontrolnej tylko Sejmowi; Senat nie bierze udziału w wykonywaniu funkcji kontrolnej. Funkcja kontrolna Sejmu odnosi się tylko do działalności Rady Ministrów, a więc funkcji kontrolnej Sejmu nie podlega Prezydent. Jest to jedna z zasadniczych cech systemu parlamentarno-gabinetowego - głowa państwa, niezależnie od tego czy jest to Prezydent czy monarcha, nie podnosi odpowiedzialności politycznej przed Parlamentem. Odpowiedzialność polityczna poprzez instytucję kontrasygnaty jest przejmowana przez rząd. Kontrasygnata jest to podpisanie aktu urzędowego przez premiera lub ministra (w Polsce przez premiera). Premier podpisując (kontrasygnując) akt urzędowy Prezydenta przejmuje na swoje barki odpowiedzialność polityczną przed Sejmem za taki akt Prezydenta. Sejm może wyegzekwować odpowiedzialność wobec premiera (rządu).

Pojęcie Rady Ministrów w art. 95 ust. 2 Konstytucji nie odnosi się tylko do gabinetu ministrów. Przez Radę Ministrów rozumie się całość administracji rządowej, a więc cały rząd i wszystkie podległe mu organy. Kontrola może być wykonywana przez:

1. sam Sejm,

2. komisje sejmowe,

3. posłów.

Sejm jako cała izba w ramach funkcji kontrolnej może uchwalać:

1. rezolucje,

2. deklaracje,

3. apele,

4. oświadczenia.

Najważniejsze funkcje kontrolne należą do komisji sejmowych, gdyż komisje mogą sprawować funkcję kontrolną permanentnie. Sam Sejm zbiera się na posiedzenia zwykle co 2 tygodnie i obraduje kilka dni i tylko wtedy może wykonywać funkcję kontrolną. Natomiast komisje sejmowe wykonują funkcję kontrolną każdego dnia. Komisje sejmowe dysponują dwoma instrumentami kontroli:

1. prawo żądania informacji - odnosi się to do ministrów oraz kierowników naczelnych organów administracji rządowej. Są oni zobowiązani do:

- przedstawiania sprawozdań,

- udzielania informacji,

- uczestniczenia w posiedzeniach komisji,

2. prawo żądania wysłuchania - jest to możliwość uchwalenia przez komisje sejmowe dezyderatu i opinii.

Dezyderat - jest to uchwała komisji zawierająca postulaty w określonej sprawie. Dezyderat jest kierowany do (i tylko do) Rady Ministrów, członków Rady Ministrów, Prezesa NIK, Prezesa NBP oraz do Głównego Inspektora Pracy. Adresat dezyderatu nie ma prawnego obowiązku wykonania postulatów zawartych w dezyderacie, ale musi zająć (obligatoryjnie) stanowisko wobec dezyderatu w terminie 30 dni.

Opinia - zawiera stanowisko komisji w określonej sprawie. Opinia może być kierowana do wszystkich centralnych organów i instytucji rządowych. Na żądanie komisji adresat opinii musi zająć stanowisko w ciągu 30 dni.

Szczególne procedury kontrolne.

Obok zwykłych (wyżej wymienionych) środków kontroli wykonywanych przez Sejm i komisje sejmowe, istnieją również tzw. szczególne procedury kontrolne. Istnieją 3 szczególne procedury kontrolne:

1. tworzenie komisji śledczych - podstawą działania komisji śledczej jest art. 111 Konstytucji. Mówi on, że Sejm może powołać komisję śledczą tylko do zbadania określonej sprawy. Tylko komisja śledcza ma swoją podstawę konstytucyjną; żadna inna komisja sejmowa nie ma tak wyraźnej podstawy konstytucyjnej jak komisja śledcza. Jest tak dlatego, że działalność komisji śledczej polega m.in. na tym, że komisja ta może powoływać świadków na przesłuchania. Z tego powodu działalność komisji śledczej musi opierać się na ustawie, gdyż tylko ustawa może określać obowiązki obywatelskie (np. obowiązek stawienia się przed komisją śledczą). Tak więc podstawą działania komisji śledczej jest art. 111 Konstytucji oraz ustawa z 1999 r. „o sejmowej komisji śledczej”.

Ustawa o sejmowej komisji śledczej stwierdza, że w skład komisji śledczej może wchodzić do 11 członków (dolna granica nie jest określona; jest mowa tylko o górnej granicy). Ustawa ta stwierdza, że skład komisji śledczej powinien odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów i stosownie do jej liczebności. Tak więc skład komisji śledczej powinien odzwierciedlać proporcje między koalicją a opozycją.

Komisja śledcza działa na podstawie przepisów Kodeksu Postępowania Karnego, a więc w szczególności komisja śledcza może wzywać i przesłuchiwać świadków. Komisja może również zwrócić się do Prokuratora Generalnego o przeprowadzenie określonych czynności. Komisja może także zwrócić się do Sądu Okręgowego w Warszawie o nałożenie kary porządkowej wobec osoby nie stawiającej się na wezwanie komisji albo uchylającej się od składania zeznań (sama komisja nie może nakładać kar porządkowych). Komisja może żądać złożenia pisemnych wyjaśnień lub przedstawienia dokumentów.

Efektem prac komisji śledczej jest sporządzenie sprawozdania ze swojej działalności. Sprawozdanie to jest przedkładane na ręce Marszałka Sejmu, następnie jest udostępniane posłom i nad takim sprawozdaniem odbywa się debata plenarna. Wtedy Sejm - jeżeli uzna, że jest to konieczne - podejmuje odpowiednie kroki. Sama komisja śledcza może wystąpić z wnioskiem wstępnym o pociągnięcie określonych osób do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu. Taką decyzję komisja podejmuje większością 2/3 głosów.

Prawne efekty działania komisji śledczej są stosunkowo niewielkie; działalność komisji ma przede wszystkim wydźwięk polityczny. Komisja śledcza nie jest sądem, ale organem politycznym,

2. interpelacje, zapytania i pytania w sprawach bieżących - każdy z tych środków może być użyty przez każdego, indywidualnego posła.

Interpelacje - są składane w sprawach o zasadniczym charakterze i zawsze są składane na piśmie. Interpelacja jest kierowana wobec członka rządu. Odpowiedź na interpelację jest udzielana również na piśmie w ciągu 21 dni. Jeżeli poseł uzna odpowiedź za niewystarczającą, to może odbyć się debata plenarna nad interpelacją.

Zapytania - są składane na piśmie w innych sprawach niż interpelacje, czyli w sprawach, które nie są sprawami o charakterze zasadniczym. Odpowiedź na zapytanie jest udzielana w ciągu 21 dni również na piśmie. Nad zapytaniem nie można przeprowadzić debaty.

Pytania w sprawach bieżących - są formułowane ustnie na każdym posiedzeniu Sejmu. O możliwości zadania pytania poseł informuje Prezydium Sejmu na 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia. Prezydium Sejmu decydując o tym, jakie pytania zostaną postawione musi wziąć pod uwagę podział polityczny - na kluby i koła parlamentarne; aby stosownie do wielkości klubu/koła została zadana ilość pytań. Oczywiście dotyczy to tylko sytuacji, gdy na posiedzeniu Sejmu ma być postawione wiele pytań i czas jest ograniczony. Odpowiedź na pytanie jest udzielana w formie ustnej na posiedzeniu Sejmu. Nad pytaniem w sprawach bieżących nie można przeprowadzić debaty, ale można zadawać krótkie pytania dodatkowe.

3. kontrola wykonania ustawy budżetowej - w myśl art. 226 Konstytucji Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa. Wraz ze sprawozdaniem rządu wpływają do Sejmu dwa dokumenty Najwyższej Izby Kontroli:

- analiza wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej,

- opinia w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów.

W oparciu o wszystkie w/w dokumenty Sejm podejmuje uchwałę o udzieleniu Radzie Ministrów absolutorium z wykonania ustawy budżetowej. Taka uchwała powinna być podjęta w ciągu 90 dni od dnia złożenia sprawozdania przez rząd.

Absolutorium - jest to pozytywne skwitowanie wykonania ustawy budżetowej w ubiegłym roku budżetowym. Rok budżetowy jest jednoznaczny z rokiem kalendarzowym. W obecnym stanie prawnym nie udzielenie absolutorium nie rodzi obowiązku ustąpienia Rady Ministrów. Jednak z politycznego punktu widzenia nie udzielenie absolutorium jest sygnałem ze strony Sejmu, że rząd przestał cieszyć się zaufaniem Sejmu.

II. Funkcja ustawodawcza Sejmu.

Tryb ustawodawczy:

1. Tryb ustawodawczy rozpoczyna się zawsze inicjatywą ustawodawczą.

Inicjatywa ustawodawcza - jest to prawo określonych podmiotów do wniesienia projektów ustaw, w wyniku czego po stronie Sejmu rodzi się obowiązek rozpatrzenia projektu w szczególnej procedurze.

Inicjatywę ustawodawczą posiadają (podmioty, które mogą składać projekty ustaw):

1. posłowie - regulamin Sejmu stwierdza, że inicjatywę ustawodawczą może złożyć grupa co najmniej 15 posłów albo komisja sejmowa,

2. Senat - z inicjatywą ustawodawczą może wystąpić Senat jako cała izba (a nie grupa senatorów). Senat podejmuje uchwałę o wystąpieniu z inicjatywą ustawodawczą zwykłą większością głosów na wniosek co najmniej 10 senatorów,

3. Prezydent - to prawo Prezydenta jest zwolnione z obowiązku kontrasygnaty,

4. Rada Ministrów,

5. Grupa 100 tysięcy obywateli.

Istnieją dwa ograniczenia prawa inicjatywy ustawodawczej:

1. grupa 100 tysięcy obywateli nie może wystąpić z projektem ustawy budżetowej - dlatego, że Konstytucja w art. 221 zastrzega wyłączność inicjatywy ustawodawczej w zakresie ustawy budżetowej tylko dla Rady Ministrów,

2. wyjątek ten dotyczy projektu ustawy o zmianie Konstytucji - z projektem ustawy o zmianie Konstytucji może wystąpić:

- 1/5 posłów,

- Senat,

- Prezydent.

Tak więc oznacza to, że ani Rada Ministrów ani grupa 100 tysięcy obywateli nie może wystąpić z projektem ustawy o zmianie Konstytucji.

2. Projekt ustawy jest przedkładany na ręce Marszałka Sejmu (do laski marszałkowskiej). Marszałek Sejmu w razie wątpliwości co do zgodności projektu z prawem może zwrócić się do komisji ustawodawczej i komisja ta większością 3/5 głosów może uznać projekt za niedopuszczalny. Jeżeli jednak takiej wątpliwości nie ma, to Marszałek Sejmu kieruje projekt do pierwszego czytania. Pierwsze czytanie odbywa się albo na posiedzeniu plenarnym Sejmu albo na posiedzeniu komisji. Zasadą jest, że projekt jest czytany w pierwszym czytaniu na posiedzeniu komisji; tylko najważniejsze projekty ustaw w pierwszym czytaniu są rozpatrywane na posiedzeniu planarnym Sejmu. Pierwsze czytanie obejmuje:

1) uzasadnienie projektu przez wnioskodawcę,

2) pytania posłów i odpowiedzi wnioskodawcy,

3) debatę nad ogólnymi zasadami projektu.

Jeżeli pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu plenarnym (i tylko wtedy), to już po pierwszym czytaniu Sejm może podjąć decyzję o odrzuceniu projektu w całości. Jeżeli Sejm nie odrzucił projektu w pierwszym czytaniu, to kieruje projekt do komisji.

W komisjach odbywa się zasadnicza praca nad projektami ustaw. Komisje zazwyczaj powołują podkomisje dla rozpatrzenia bardzo szczegółowych projektów poszczególnych przepisów. Na zakończenie prac w komisji komisja przyjmuje sprawozdanie, w którym proponuje Sejmowi:

- przyjęcie projektu bez poprawek,

- przyjęcie projektu z poprawkami,

- odrzucenie projektu.

Tak przygotowany projekt ustawy jest kierowany do drugiego czytania na posiedzeniu plenarnym Sejmu. Drugie czytanie obejmuje:

1. przedstawienie sprawozdania komisji,

2. przeprowadzenie debaty,

3. zgłaszanie poprawek i wniosków.

Prawo zgłaszania poprawek przysługuje:

- każdemu posłowi,

- wnioskodawcy projektu oraz

- Radzie Ministrów.

Marszałek Sejmu może odmówić przyjęcia poprawek, których nie przedłożono komisji, ale jest to tylko uprawnienie Marszałka Sejmu (może ale nie musi). Poprawki mogą być również zgłaszane bezpośrednio na posiedzeniu plenarnym Sejmu.

Do momentu zakończenia drugiego czytania wnioskodawca może wycofać swój projekt. Jeżeli w drugim czytaniu zostają zgłoszone poprawki, to projekt ustawy zwykle wraca do komisji (ale nie jest to zasadą). Komisja opracowuje stanowisko wobec zgłoszonych poprawek i projekt ustawy jest kierowany do trzeciego czytania. Dosyć często jest tak, że projekt nie jest kierowany po drugim czytaniu do komisji, tylko Sejm przystępuje do trzeciego czytania.

W trzecim czytaniu Sejm uchwala ustawę zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ustawa uchwalona przez Sejm jest kierowana do Senatu. Senat zajmuje stanowisko wobec ustawy:

- może zaproponować poprawki lub

- może zaproponować odrzucenie ustawy w całości lub

- może zaproponować przyjęcie ustawy bez poprawek.

Ustawa po zaakceptowaniu przez Senat jest następnie kierowana do Prezydenta, który podpisuje ustawę. Prezydent może także:

- zgłosić veto lub

- wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją.

[dalszy ciąg postępowania ustawodawczego opracować samodzielnie - dwa odrębne tryby ustawodawcze:

- tryb postępowania w sprawach pilnych (tryb pilny),

- tryb uchwalenia ustawy budżetowej.]

---