Aspekt psychologiczny:
Rozwój psychiczny dzieci urodzonych przedwcześnie
Dlaczego rozwój psychiczny wcześniaka jest przedmiotem troski rodziców i lekarzy?
Jeszcze nie tak dawno temu wcześniactwo oznaczało znaczne ryzyko poważnych zaburzeń rozwoju, a wiele dzieci, które obecnie są ratowane, nie miało szans na przeżycie. Wraz z ogromnym postępem w opiece medycznej zdecydowanie zmniejszył się odsetek wcześniaków z poważnymi zaburzeniami neurologicznymi, jednak nadal istnieje ryzyko takich zaburzeń (ryzyko jest nawet do 5- krotnie wyższe, niż u dzieci urodzonych o czasie). Pomimo zagrożeń większość współczesnych wcześniaków rozwija się prawidłowo. Fakt ten ma wymowę niezwykle optymistyczną i wskazuje na konieczność dokładnego zrozumienia nie tylko czynników ryzyka, ale też tego wszystkiego, co chroni dziecko przed nieprawidłowościami w rozwoju.
Jak rozwijają się wcześniaki?
Z wielu badań wynika, że ogólny poziom funkcjonowania intelektualnego dzieci urodzonych przed 37 tygodniem wieku ciążowego najczęściej mieści się w normie. Jednak traktowanie wszystkich wcześniaków jako jednej grupy może być bardzo mylące. Jednym z ważnych problemów wcześniaków jest nieharmonijność ich rozwoju. U dzieci tych mogą występować różnego rodzaju trudności w obszarze procesów związanych z odbiorem bodźców i przetwarzaniem informacji, mową, koordynacją i kontrolą ruchów, regulacją uwagi, emocji i zachowania. Uważa się nawet, że to właśnie zaburzenia uwagi, nadruchliwość i niedojrzałość emocjonalna (około 1/3 wcześniaków cierpi na ADHD) mogą być odpowiedzialne za gorsze funkcjonowanie szkolne części wcześniaków, pomimo normalnych możliwości intelektualnych.
Jak ocenić rozwój psychiczny wcześniaka?
Ocena rozwoju psychicznego dzieci urodzonych przedwcześnie wymaga obserwacji zachowania dziecka w czasie (zwykle kilka spotkań z psychologiem), w różnych kontekstach (np.: zabawa swobodna- zabawa kierowana, kontakt z różnymi osobami, itd.), zebrania dokładnego wywiadu, a w razie potrzeby również zastosowania specjalnych skal rozwojowych. Oceny takiej powinien dokonać psycholog. Ważna jest tu również współpraca różnych specjalistów: pediatry, fizjoterapeuty, neurologa, logopedy.
Obserwacja rozwoju wcześniaka rozpoczyna się w wieku niemowlęcym, ale nie powinna się ograniczać tylko do okresu pierwszych 2-3 lat, gdyż część problemów rozwojowych ujawnia się później a niektóre zachowania można ocenić dopiero w późniejszym wieku.
Większa ilość wcześniaków, spowodowała, że naukowcy zainteresowali się problematyką wpływu przedwczesnego urodzenia na całość życia dziecka, nastolatka i dorosłego. Podczas niedawno przeprowadzonych badań na stu czterech 16 latkach urodzonych jako wcześniaki (między 22- 33 tygodniem cięży) udało się stwierdzić, że dzieci urodzone przed terminem obarczone są wyższym ryzykiem doświadczania stanów niepokoju, depresji i zaburzeń zachowania (hiperaktywność i problemy z koncentracją uwagi).
Jak wspierać prawidłowy rozwój psychiczny wcześniaka?
Dzięki odpowiedniej opiece zdecydowana większość wcześniaków dogania swoich rówieśników, a nawet prześciga ich w rozwoju intelektualnym. Przedwczesne urodziny to nie wyrok tylko dużo większa mobilizacja i chęć do życia. Szczególna troska, jaką należy otoczyć wcześniaka, jest kluczem do sukcesu, ponieważ efekty ciężkiej pracy lekarzy specjalistów i rodziców mogą przejść najśmielsze oczekiwania. Kto wie, czy dzięki naszym staraniom nie rozwinie się talent kolejnego Einsteina, czy Newtona. Oni byli przecież wcześniakami!
Dzieci urodzone przedwcześnie powinny przez pierwsze trzy lata pozostawać pod obserwacją lekarza i psychologa, jeżeli ich opóźnienia rozwojowe nie zostały wyrównane w pierwszym półroczu życia.